ESK’nin Genel Müdürü Uzun’un, artırımı “Kuyrukları azaltma isteği” ile açıklaması şaşkınlık yarattı. 2017’den bu yana kurumu yöneten Uzun’un devrinde ziyan katlandı, ölçüsüzce borçlanıldı, öz kaynaklar kaybedildi.
AKP’nin 20 yıllık berbat idaresinin sonuçları önlenemez bir biçimde ülkeyi sarsarken bakanlar ve bürokratlardan birbiri gerisine şaşkınlık yaratan açıklamalar geliyor. Et ve Süt Kurumu’nun Genel Müdürü Osman Uzun’un, kurumun satış yerleri önünde oluşan uzun kuyrukları azaltmak için etin fiyatına artırım yaptıkları istikametindeki açıklaması tartışılıyor. Bu açıklama ile dikkatlerin üzerinde ağırlaştığı kurum, AKP periyodunun idare anlayışının, kamu kurumlarının nasıl yönetildiğinin çarpıcı bir örneğini oluşturuyor.
BirGün'den Nurcan Gökdemir ve Mustafa Bildircin'in haberine göre ESK, Saray’dan gelen talimatların yanısıra kendi inisiyatifi ile aldığı yanlış kararları uygulaması sonucu batmanın eşiğinde geldi.
Saray’dan buyruk gelmeden zincir marketlere ucuza verilen eserler nedeniyle ortaya çıkan 400 milyon TL’lik ziyanı “Cumhurbaşkanlığından talimat yok” diyerek Hazine üstlenmedi.
Sonraki yıllarda Erdoğan’dan gelen talimatları da uygulamak zorunda kalan kurum daima ziyan etti, borca battı. 2017 yılından bu yana kurumu yöneten Uzun devrinde ziyan çok büyük boyutlara ulaşırken öz kaynakların üçte ikisi bir yılda kaybedildi.
Kurumu batmanın eşiğine getiren süreç, hazırlanan resmi raporlara ve açıklanan bilançolarda tüm açıklığıyla görülüyor.
2020 yılı işletme bütçesinin birinci durumunda kurumun 2 milyon TL ziyan etmesi öngörüldü. 2010 yılı Kasım ayında 141,6 milyon lira olarak revize edilen net ziyan burada da tutulamadı. Yıl biterken ziyan 223 milyon TL’ye fırladı.
2019 yılında 34 milyon TL ziyan eden kurumun net ziyanı bir yılda yedi katına yakın arttı.
1 milyar 310 milyon TL olan özkaynak toplamı 2020 yılındaki periyot ziyanı sonrası 429 milyon 510 bin TL’ye geriledi ve sermayenin üçte ikisi olan 436 milyon TL’nin de altına indi.
Sayıştay’ın yaptığı kontroller sonucu hazırlanan raporlarda da kurumun mali tablosundaki bozulmaya dikkat çekilerek, negatife dönme riski bulunduğu belirtildi.
2018 yılından itibaren alım ve üretim faaliyetlerindeki artışa paralel olarak artan nakit gereksinimi ve öz kaynakların yetersizliği nedeniyle borçlanmanın kıymetli bir finansal araç olarak kullanılmaya başlandığı belirtildi.
2017 yılı sonunda kuruluşun bankalara her hangi bir mali borcu bulunmazken 2020 yılı sonunda 1 milyar 473 milyon TL borç olduğu bildirildi. Bu durumla ilgili olarak da raporda, “Bu borçlanmanın bir kısmı Cumhurbaşkanınca verilen vazifelerin ifası öbür kısmı kuruluş faaliyetlerinin devamı için yapılmıştır” tespiti yer aldı.
Raporun, zincir marketlerde ucuz et kampanyası münasebetiyle ortaya çıkan 385 milyon TL’lik ziyanla ilgili kısmında de idarenin görevlendirme olmadan bu kararı verdiği belirtildi.
Erdoğan’ın verdiği misyonlardan ötürü ortaya çıkan zararın Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından karşılandığı belirtilerek, şöyle denildi:
'Et ve Süt Kurumuna 2017 ve 2018 yıllarında Cumhurbaşkanı (o periyotta Bakanlar Kurulu) tarafından direkt bir misyon verilmediği halde, zincir marketlerde ucuz et satışı kampanyası başlatılmış, bilhassa 2018 yılında maliyetin altında fiyattan satış yapılması sonucunda 385 milyon 785 bin 230,08 TL ziyan oluşmuş ve bu ziyan Kuruluşun üzerinde kalmıştır.
Kuruluşun Cumhurbaşkanı tarafından direkt verilen bir vazife olmaksızın, maliyet fiyatının altında fiyatla satış yapması kuruluşun mali yapısını bozarak, işletme faaliyetlerinin sürekliliği tehlikeye girmektedir.”
Et ve Süt Kurumu’nun bağımsız kontrol raporları, kurumun 2019 ve 2020 yıllarında yaptığı fahiş harcamaları ortaya koydu.
Raporlarda, kurumun genel idare masraflarının ayrıntıları paylaşıldı. Buna nazaran ESK, 2019 yılında 88 milyon 173 bin TL, 2020 yılında ise 97 milyon 327 bin TL genel idare masrafı gerçekleştirdi.
ESK, reklam ve ilanlar için pandemi periyodu olan 2020 yılında 188 bin 722 TL, 2019 yılında ise 316 bin 164 TL harcarken kurumun kira masraflarının yüksekliği dikkati çekti. Buna nazaran ESK, 2019 yılında 3 milyon 16 bin TL, 2020 yılında da 3 milyon 489 bin TL kira ödedi.
Kurumun, “Seyahat gideri” kaleminden yaptığı harcama da raporlara yansıdı. 2020 yılında 423 bin 550 TL’lik seyahat harcamasında bulunduğu öğrenilen kurumun 2019 yılındaki seyahat masrafının ise 1 milyon 140 bin TL olduğu bildirildi.
2020 yılında 35 bin 905 ton olarak gerçekleşen toplam üretimin yüzde 39,7’sini gövde et, yüzde 33,3’ünü kesim et, yüzde 27’sini de et mamulleri (şarküteri) ve öteki eserler oluşturdu. Kurumun et ve et eserleri üretimi bir evvelki yıla nazaran yüzde 27,2 oranında azaldı.