Dimağ, yumuşak, süngerimsi bir doku kütlesidir. Kafatası kemikleri ve menings olarak isimlendirilen üç adet ince zar tarafından korunmaktadır. Serebrospinal likit ismi verilen ve suya benzeyen bir likit, dimağı sarar ve tampon vazifesi görür. Dimağ likidi, meningsler arasındaki boşluklar ile dimağ içindeki karıncık denilen boşluklarda bulunur.
Bir hudut ağı, dimağ ve vücudun kalan kısmı arasındaki bildirileri taşır. Kimi sonlar dimağdan direkt gözlere, kulaklara ve başın vesair kısımlarına masraflar. Gayrı sonlar ise dimağın vücudun vesair kısımları ile ilişki kurması için omurilikten masraflar. Dimağ ve omurilik içindeki glia hücreleri, had hücrelerini sarar ve onları noktasında fiyatlar.
Dimağ, yapmayı seçtiğimiz aksiyonları (yürümek ve konuşmak, gibi) ve vücudumuzun biz düşünmeden yaptığı aksiyonları (nefes almak, gibi) yönetir. Beynimiz tıpkı devirde duyularımızdan (görme, işitme, dokunma, tat alma ve koklama), hafızamızdan, hislerimiz ve kişiliğimizden de sorumludur.
Dimağın farklı aktiflikleri denetleyen üç ana kesimi vardır:
•Serebrum– Dimağın en büyük kesimidir. Dimağın üst kısmıdır. Muhitimizde olan biteni bize bildirmek için duyularımızdan gelen bilgiyi kullanır ve vücudumuza olan bitene nasıl karşılık vermesi gerektiğini söyler. Okumayı, düşünmeyi, öğrenmeyi, konuşmayı ve hisleri denetim eder.
Serebrum, farklı aktiflikleri denetim eden iki yarım küreden oluşmuştur. Sağ yarısı, vücudun sol tarafındaki kasları denetim eder. Sol yarısı ise, vücudun sağ tarafındaki kaslardan sorumludur.
•Serebellum (Beyincik) – Serebrumun altında, dimağın art tarafında mahal alır. Dengeyi ve yürüme ve konuşma üzere karmaşık aktiflikleri denetim eder.
•
Dimağ Sapı – Dimağı omuriliğe bağlar. Acıkmayı ve susamayı denetler. Denetlediği başka etkinlikler arasında, teneffüs, vücut sıcaklığı, kan basıncı ve başka temel vücut fonksiyonları da vardır.
Kanseri Anlamak
Kanser, dokuları oluşturan yapı taşları olan hücrelerde başlar. Dokular da vücudun organlarını yaparlar.
Alışılagelmiş olarak, hücreler büyür ve vücut onları gereksindiği için yeni hücreler oluşturmak üzere bölünürler. Hücreler yaşlandıklarında ölürler ve mekanlarını yeni hücrelere bırakırlar.
Bazen bu nizamlı süreç, yanlış çalışır. Vücudun gereksinimi yokken yeni hücreler oluşur ve ölmeleri gerektiği halde yaşlı hücreler ölmezler. Ortaya çıkan bu fazladan hücreler tümör ya da ur ismi verilen bir doku kütlesi oluşturabilirler.
Güzel Huylu (Selim) ve Makûs Huylu (Habis) Dimağ Tümörleri
Dimağ tümörleri güzel ya da makûs huylu olabilirler.
•
Yeterli huylu dimağ tümörleri, kanser hücreleri içermezler:
•Genellikle, bu tümörler çıkarılabilir ve tekrar büyüme olasılıkları azdır.
•İyi huylu bir tümörün hadleri yahut kenarları açıkça görülebilir. Âlâ huylu tümör hücreleri, etraftaki dokuya atak etmezler yahut vücudun öbür kısımlarına yayılmazlar. Ama, beyindeki birtakım hassas yerlere pres yapabilir ve önemli sıhhat sıkıntılarına neden olabilirler.
•Vücudun vesair birçok kısmındaki yeterli huylu tümörlerden farklı olarak yeterli huylu dimağ tümörleri bazen ömrü tehdit edicidirler.
•Çok nadir olarak, düzgün huylu bir dimağ tümörü, makûs huylu bir tümöre dönüşebilir.
•
Berbat huylu dimağ tümörleri, kanser hücreleri içerirler:
•Genellikle, beğenilmeyen huylu tümörler daha ciddidir ve çoğunlukla hayatı tehdit edicidirler.
•Çabucak büyüme ve çoğalmaya yahut çevreleyen sağlıklı dimağ dokusuna atak etmeye eğilimlidirler.
•Çok nadiren, bed huylu bir dimağ tümöründen kanser hücreleri çıkıp dimağın öteki kısımlarına, omuriliğe yahut vücudun gayrı kısımlarına yayılabilirler.
•Bazen bed huylu bir tümör, sağlıklı dokuya dek uzanmayabilir. Bir doku katı içinde kalabilir yahut baş kemikleri ya da baştaki bir vesair yapı, tümörü kuşatabilir. Bu tip bir tümöre, enkapsüle denilir.
Tümör Aşamaları
Hekimler bazen tümörleri, düşük (I. derece) ve yüksek (IV. derece) olarak derecelendirirler. Bir tümörün noktası, mikroskop altındaki görünümünü söz eder. Yüksek noktalı tümörün hücreleri daha anormal görünümlüdür ve düşük noktalı tümörlere nazaran daha süratli büyürler.
Birincil Dimağ Tümörleri
Dimağ dokusunda başlayan tümörler, birincil dimağ tümörleri olarak isimlendirilir. Birincil dimağ tümörleri, hücrelerinin haline yahut dimağda oluşmaya başladıkları kısma nazaran isim alırlar.
En sık görülen birincil dimağ tümörleri, gliomalardır. Glia hücrelerinde başlarlar. Gliomaların pek çok tipi vardır:
•Astrositom – Tümör, yıldız biçimli ve astrosit olarak isimlendirilen glia hücrelerinden ortaya çıkar. Astrositomlar erişkinlerde çoğunlukla serebrumda oluşurlar. Çocuklarda ise dimağ sapında, serebrum ve serebellumda meydana gelirler. III. nokta bir astrositom bazen anaplastik astrositom olarak isimlendirilir. IV. nokta bir astrositoma ise umumiyetle glioblastom multiforme ismi verilir.
•Beyin sapı gliomu – Dimağın en alt kısmında meydana gelir. Dimağ sapı gliomları en sık genç çocuklarda ve orta yaşlı erişkinlerde görülmektedir.
•Ependimom – Dimağın karıncıklarını yahut omuriliğin merkezi kanalını kaplayan hücrelerden ortaya çıkar. En sık, evlatlar ve genç erişkinlerde görülmektedir.
•Oligodendrogliom – Bu az görülen tümör, hadleri kaplayıp koruyan yağlı maddeyi üreten hücrelerden ortaya çıkar. Umumiyetle serebrumda oluşur. Yavaş yavaş büyür ve umumiyetle muhitindeki dimağ dokusuna yayılım göstermez. En sık, orta yaşlı erişkinlerde görülür.
Birtakım dimağ tümörleri, glia hücrelerinden başlamazlar. Bunların en sık görülenleri:
•Medulloblastom – Ekseriyetle serebellumda belirir. Çocuklarda en sık rastlanan dimağ tümörüdür. Bazen primitif nöroektodermal tümör olarak da isimlendirilir.
•Meningiom – Meningslerde ortaya çıkar ve çoklukla yavaş büyür.
•Schwannom – Bir Schwann hücresinden ortaya çıkan tümördür. Bu hücreler, istikrar ve işitmeyi denetim eden haddi kaplarlar. Bu had de iç kulaktadır. Tümör bazen, akustik nörom olarak da isimlendirilir. En çok erişkinlerde görülür.
•Kraniofaringiom – Dimağın tabanında, hipofiz bezinin yakınında büyür. En sık çocuklarda rastlanır.
•Beynin germ hücreli tümörü – Bu tümör, bir germ hücresinden ortaya çıkar. Dimağda ortaya çıkan germ hücreli tümörlerin birden fazla, 30 yaşından genç kişilerde olmaktadır. Dimağın en sık görülen germ hücreli tümör tipi, germinom’dur.
•
Epifiz nahiyesi tümörü – Bu az görülen dimağ tümörü epifiz bezinde yahut bu bezin yakınlarında ortaya çıkar. Epifiz bezi, serebrum ve serebellumun arasında bulunmaktadır.
İkincil Dimağ Tümörleri
Kanser birinci ortaya çıktığı alandan vücudun farklı kısımlarına yayıldığı devir, bu yeni tümör birebir tip anormal hücrelere sahiptir ve birincil tümör ile tıpkı ismi alır. Vücudun sair kısmından dimağa yayılan tümör ise birincil dimağ tümöründen farklıdır. Kanser dimağa farklı bir organdan (akciğer yahut göğüs, gibi) yayıldığı vakit, ikincil tümör yahut metastatik tümör olarak isimlendirilir. Beyindeki ikincil tümörler, birincil dimağ tümörlerinden çok daha çokça görülür.
Dimağ Tümörleri: Kimler Risk Altında?
Dimağ tümörlerinin tam nedenlerini kimse bilmez. Bir kişinin neden dimağ tümörü geliştirdiğini, gayrı insanda ise neden tümör oluşmadığını nadiren açıklanabilir. Gelgelelim, dimağ tümörlerinin bulaşıcı olmadığı da bir gerçektir. Hiç kimse bir öbür bireyden illeti “kapamaz”.
Araştırmalar, kimi risk faktörlerine sahip olan kişilerin dimağ tümörü geliştirmeye başkalarından daha yatkın olduğunu göstermiştir. Risk faktörü, bir kişinin hastalık geliştirme mümkünlüğünü arttıran rastgele bir etmendir.
Aşağıdaki risk faktörleri, birincil dimağ tümörü geliştirme mümkünlüğünü arttırır:
•Erkek olmak – Çoklukla dimağ tümörleri erkeklerde hatunlara nazaran daha sık görülür. Ama, meningiomlar bayanlarda daha sıktır.
•Irk – Dimağ tümörleri beyazlarda gayrı ırktan olanlara nazaran daha sık görülür.
•Yaş –Beyin tümörlerinin birden fazla 70 yaş ve üzeri kişilerde tespit edilmiştir. Fakat, dimağ tümörleri çocuklarda 2. en yaygın görülen kanserdir (en sık görülen çocukluk kanseri, lösemidir). Dimağ tümörleri en çok 8 yaşından küçük çocuklarda görülür. Daha büyük yaştaki çocuklarda görülme sıklığı daha azdır.
•Ailevi hikâye – Gliomu olan aile üyeleri, bu illete yatkınlığı arttırabilir.
•Çalışma ortamında radyasyon yahut kimi kimyasallara maruz kalmak
•Radyasyon - Nükleer sanayi çalışanlarında dimağ tümörü geliştirme riski yüksektir.
•Formaldehit – Formaldehit ile çalışan patologlar ve mumyalama ile uğraşanlarda dimağ kanseri gelişme riski yüksektir. Bilim adamları, formaldehide maruz kalan öbür çalışanlarda dimağ kanseri riskinde artma bulamamışlardır.
•Vinil klorid – Plastik emekçileri, vinil kloride maruz kalabilirler. Bu kimyasal, dimağ tümörleri riskini arttırmaktadır.
•Akrilonitril – Dokuma ve plastik yapan kişiler, akrilonitrite maruz kalabilirler. Bu durum dimağ kanseri riskini arttırmaktadır.
Bilim kişileri, cep telefonlarının dimağ tümörlerine neden olup olmadığını araştırmaktadırlar. Şimdiye dek yapılan çalışmalar, cep telefonu kullanan bireylerde dimağ tümörü riskinin arttığını göstermemiştir.
Araştırmacılar, baş yaralanmalarının da dimağ tümörleri için bir risk faktörü olup olmadığını araştırmaya devam etmektedirler. Şimdiye dek yapılan çalışmalar, bu türlü bir durumun riski arttırdığını göstermemiştir.
Bilinen risk faktörlerine sahip kişilerin birçoklarında dimağ kanseri gelişmez. Öte yandan, hastalanan pek çok insanda de bu risk faktörlerinin hiçbiri yoktur. Risk altında olabileceğini düşünen kimseler, bu mevzuyu tabipleri ile görüşmelidirler. Hekim, riski azaltma yollarını önerebilir ve denetimler için tutarlı bir program planlayabilir.
Semptomlar - Belirtiler
Dimağ tümörü belirtileri, tümörün boyutuna, tipine ve yerleşimine bağlıdır. Tümörün bir sona pres yapması yahut dimağın anlaşılan bir sahasına zarar vermesi ile belirtiler ortaya çıkabilir. Belirtiler, dimağ şiştiği yahut baş içinde likit arttığında da oluşabilmektedir. Dimağ tümörlerinin en sık rastlanan belirtileri şunlardır:
•Baş ağrıları (genellikle sabahları daha kötüdür)
•Mide bulantısı yahut kusma
•Konuşma, görme yahut işitmede değişiklikler
•Denge ve yürüme sorunları
•Duygudurum, kişilik yahut konsantre olma yeteneğinde değişiklikler
•Hafıza sorunları
•Kas seğirmesi yahut kasılması (nöbetler yahut havaleler)
•Kol yahut bacaklarda hissizlik yahut karıncalanma
Bu belirtiler bir dimağ tümörünün kesin belirtileri değildir. Gayrı durumlar da bu belirtilere neden olabilir. Belirtileri olan şahıslar mümkün olduğunca çabuk doktora gitmelidirler. Yalnızca bir tabip sorunu teşhis ve tedavi edebilir.
Teşhis
Şayet şahısta dimağ tümörünü düşündüren belirtiler varsa, hekim aşağıdaki süreçlerin birini yahut daha fazlasını uygulayabilir:
•Fiziksel muayene – Hekim, umum sıhhat işaretlerini denetim eder.
•Nörolojik muayene – Hekim, uyanıklık, kas gücü, uyum, refleksler ve ağrıya yanıtı denetim eder. Hekim birebir vakitte, göz ve dimağı birleştiren hudut üzerine bir tümör basısı nedeniyle oluşan bir şişlik olup olmadığını anlamak için gözü de muayene eder.
•CT tarama – Başın bir seri detaylı fotoğrafını çeken, bilgisayara bağlanmış bir röntgen cihazıdır. Fotoğraflarda dimağın daha net çıkabilmesi için, kişisel kontrast bir husus hastaya enjekte edilir. Fotoğraflar, dimağda tümörü gösterebilir.
•MRI- Bilgisayara bağlı güçlü bir mıknatıstır ve vücut içinin ayrıntılı fotoğraflarını verir. Bu fotoğraflar bir monitörde izlenir ve basılabilir. Bazen, dimağ dokusundaki farkları göstermeye yardım etmek için şahsi bir unsur enjekte edilir.
Hekim, sair testler de isteyebilir:
•Anjiyogram – Röntgende daha âlâ çıkmalarını sağlamak için, beyindeki kan damarlarına giden kana enjekte edilmiş kontrast husus ile yapılır. Bir tümör varsa, bu sayede hekim onu röntgende görebilir.
•Kafatası röntgeni – Dimağ tümörlerinin kimi tipleri, dimağda kalsiyum depolanmasına yahut kafatası kemiklerinde değişmelere neden olmaktadır. Bir röntgen ile tabip bu değişiklikleri denetim edebilir.
•Lomber ponksiyon (omurilik likidi aspirasyonu)- Hekim, beyin-omurilik sıvısından (beyin ve omurilik muhitindeki ve içindeki boşlukları dolduran sıvı) bir örnek alabilir. Bu süreç, lokal anestezi ile yapılır. Tabip, omurgadan likit alabilmek için uzun, ince bir iğne kullanır. Lomber ponksiyon yaklaşık 30 dakika sürer. Baş ağrısının önlenmesi için hasta, birkaç saat boyunca düz olarak yatmalıdır. Alınan likit, bir laboratuarda incelenir ve içinde kanser hücreleri yahut gayrı sorun belirtileri olup olmadığına bakılır.
•Myelogram – Bu bir omurga röntgenidir. Şahsi bir kontrast maddeyi dimağ omurilik sıvısına enjekte etmek için lomber ponksiyon yapılır. Kontrast hususun likitle karışmasını sağlamak için hasta yan yatırılır. Bu test omurilikte bir tümör olup olmadığını tespit etmede doktora yardımcı olur.
•Biyopsi – Tümör hücrelerini tespit etmek için dokunun alınmasına, biyopsi ismi verilir. Patolog, mikroskoptan bakarak dokuda anormal hücre olup olmadığını denetim eder. Biyopsi, kanseri, kansere giden doku değişimlerini ve öteki durumları gösterebilir. Bir dimağ tümörünün teşhis edilmesinin kesin olan tek yolu biyopsidir.
Cerrahlar, tümör hücrelerini aramak için dokuyu üç biçimde alabilirler:
•İğne biyopsisi- Cerrah, baş derisinde küçük bir kesi yapar ve kafatasına küçük bir delik açar. Buna, burr deliği denir. Tabip burr deliğinden bir iğne sokar ve dimağ tümöründen bir örnek doku çeker.
•Sterotaksik biyopsi- CT yahut MRI üzere bir görüntüleme cihazı, burr deliğinden tümöre giden yolda rehberlik eder. Cerrah dokudan örnek almak için bir iğne kullanır.
Biyopsi birebir devranda bir tedavi halidir
Cerrah bazen hastanın tümör cerrahisinde bir doku örneği alır.
Bazen biyopsi mümkün değildir. Şayet tümör dimağ sapı yahut sair kimi meydanlarda ise olağan dimağ dokusuna zarar vermeden tümörden kesim almak mümkün değildir. Hekim bunun alanına MRI, CT yahut başka görüntüleme prosedürlerini kullanır.
Biyopsi gereken bir hasta, doktora şu soruları sormak isteyebilir:
•Neden biyopsi olmam gerekiyor? Biyopsi tedavi planımı nasıl etkileyecek?
•Bana ne tip bir biyopsi yapacaksınız?
•Ne kadar sürecek? Uyanık mı olacağım? Canımı yakar mı?
•Biyopsiden sonra enfeksiyon yahut kanama değişiklikleri nedir? Rastgele bir risk var mı?
•Sonuçları ne vakit öğreneceğim?
•Eğer dimağımda tümör varsa tedavi ile ilgili olarak benimle konuşacak olan kişi kim? Ne vakit görüşeceğiz?
Tedavi
Dimağ tümörlü birçok insan, tıbbi bakımları için kararlar almada faal bir rol almak ve illetleri ve tedavi seçenekleri hakkında öğrenebildikleri her şeyi öğrenmek isterler. Fakat, dimağ tümörü teşhisinden sonraki şok ve gerginlik, doktora sorulacak her şeyi düşünmeyi güçleştirir. Bir görüşme öncesinde sorulacak soruların listesini yapmak çoğunlukla yardımcı olur. Hekimin dediklerini hatırlamak için hastalar kendilerine anlatılanları not alabilirler yahut bir kayıt cihazı kullanmak için müsaade alabilirler. Kimi hastalar da hekimle görüştüklerinde, konuşmada konum almaları, not tutmaları ya da yalnızca dinlemeleri için yanlarında ailelerinden biri yahut bir arkadaşları olsun isterler.
Tabip, hastayı bir ekspere gönderebilir yahut hasta, bir yönlendirme isteyebilir. Dimağ tümörlerini tedavi eden mütehassıslar, hudut cerrahları, nöroonkolojistler, tıbbi onkolojistler ve radyasyon onkolojistleridir. Hasta, bir ekip olarak çalışan gayri sıhhat bakım profesyonellerine de gönderilebilir. Tıbbi ekip içinde, bir hemşire, diyetisyen, ruhsal danışman, içtimaî hizmet eksperi, fizyoterapist, iş ve uğraşı terapisti ve konuşma terapisti bölge alır. Evlatlar, mektep ödevlerinde yardım için hocalara muhtaçlık duyabilirler.
2. Bir Seçenek
Tedaviye başlamadan evvel hasta, teşhis ve tedavi planı ile ilgili olarak 2. bir fikir almak isteyebilir. Kimi sigorta şirketleri 2. bir fikir isterler; kimileri da hasta yahut hekim isterse 2. bir fikri kapsayabilirler.
2. fikir için bir tabip bulmanın birçok yolu vardır:
*Hastanın hekimi, hastayı bir yahut daha çok mütehassısa gönderebilir. Kanser merkezlerinde çoğunlukla birkaç mütehassıs bir arada bir kadro üzere çalışırlar.
*Yakındaki bir hastane, bir tıp fakültesi yahut bahisle ilgili bir dernek, mütehassısların ismini verebilir. …
Tedavi için Hazırlık
Tabip, tedavi seçeneklerini anlatabilir ve her bir seçenekle beklenen sonuçları tartışabilir. Tabip ve hasta, hastanın gereksinimlerine uyan bir tedavi planı geliştirmek için birlikte çalışabilirler. Tedavi, birçok etkene bağlıdır; tümörün tipi, yerleşimi, büyüklüğü ve kademesi tedaviyi tesirler. Dimağ kanserinin kimi çeşitleri için hekim, beyin-omurilik sıvısında kanser hücresi olup olmadığını bilmeye de muhtaçlık duyar.
Tedavi başlamadan evvel kişinin doktora sormak isteyebileceği kimi sorular vardır:
•Ne cins bir dimağ tümörüm var?
•İyi huylu mu beğenilmeyen huylu mu?
•Tümörün kademesi ne?
•Tedavi seçeneklerim neler? Benim için hangisini önerirsiniz? Neden?
•Her bir tedavinin ne üzere yararları var?
•Her bir tedavinin riskleri ve muhtemel yan tesirleri neler?
•Tedavi masrafları ne kadar olacak?
•Tedavi alışılagelmiş etkinliklerimi ne kadar etkileyecek?
•Klinik bir çalışma (araştırma çalışması) benim için elverişli olur mu? Bir tane klinik çalışmaya katılmamda yardımcı olabilir misiniz?
Soruların hepsini sormaya yahut yanıtların hepsini bir anda anlamaya gerek yoktur. Net olmayan hususlarda tabibin açıklama yapması ve kimselerin daha çok haber edinebilmesi için sair bahtlar da olacaktır.
Tedavi Teknikleri
Dimağ tümörü bulunan kişilerin birkaç tedavi seçeneği vardır. Tümörün tipine ve aşamasına bağlı olarak hastalar, cerrahi, ışın tedavisi yahut kemoterapi ile tedavi edilebilirler. Kimi hastalar için tedavilerin bir birleşimi gerekir.
Ayrıyeten, illetin rastgele bir aşamasında, ağrıyı ve kanserin sair belirtilerini denetim etmek, tedavinin yan tesirlerini azaltmak ve duygusal meseleleri hafifletmek için tedavi alabilirler. Bu tip bir tedavi, belirti idaresi, destekleyici bakım yahut hafifletici bakım olarak isimlendirilir.
Tabip, tedavi seçeneklerini açıklayacak ve beklenen sonuçları en düzgün anlatacak olan kişidir.
Hasta, yeni tedavi tekniklerini araştıran bir klinik çalışmada mahal almak için tabiple konuşmak isteyebilir.
Cerrahi, birçok dimağ tümörü için kullanılan bir tedavi halidir. Kafatasını açmak için yapılan cerrahiye kraniyotomi ismi verilir. Umumî anestezi altında gerçekleştirilir. Cerrahi başlamadan evvel, baş derisi tıraş edilir. Daha sonra cerrah baş derisini keser ve kafatasından bir modül kemik kaldırmak için hususî bir çeşit testere kullanır. Tümörün bir kısmı yahut tamamı çıkarıldıktan sonra, cerrah, kafatasındaki açıklığı bir kesim kemik, metal yahut kumaşla kapatır. Daha sonra da baş derisindeki kesiyi kapatır.
Cerrahi başlamadan evvel kişinin doktora sormak isteyebileceği birtakım sorular vardır:
•Ameliyat sonrası nasıl hissedeceğim?
•Ağrım olursa bunun için ne yapacaksınız?
•Hastanede kalış müddetim ne kadar?
•Uzun devirli tesirler olacak mı? Saçım uzayacak mı? Kafatasındaki kemik yanına yerleştirilen metal yahut kumaşın rastgele yan tesirleri var mı?
•Normal etkinliklerime ne vakit döneceğim?
•Tamamen güzelleşme bahtım nedir?
Bazen cerrahi mümkün değildir. Tümör dimağ sapı yahut sair birtakım sahalarda ise, cerrah etraf dokulara hasar vermeden tümörü çıkartamaz. Cerrahi alamayacak olan hastalar, ışın tedavisi yahut diğer bir tedavi alabilirler.
Işın tedavisi (radyoterapi), tümör hücrelerini öldürmek için yüksek kuvvetli ışınlar kullanır. Bu ışın, x ışını, gamma ışını yahut protonlar olabilir. Büyük bir makine ışını tümöre ve tümöre yakın olan dokuya yöneltir. Bazen radyasyon tüm dimağa yahut omuriliğe de verilebilmektedir.
Işın tedavisi çoklukla cerrahinin akabinde yapılmaktadır. Işın, cerrahi sonrası ortamda kalmış olabilecek tümör hücrelerini öldürür. Bazen, cerrahi olamayan hastalar cerrahi tarafına ışın tedavisi olabilirler.
Hasta, ışın tedavisi için bir hastane yahut kliniğe masraf. Tedavi programı tümörün tipi ve büyüklüğüne ve hastanın yaşına bağlıdır. Her bir tedavi yalnızca birkaç dakika sürer.
Tabipler, dimağ tümörünün muhitindeki sağlıklı dokuyu korumak için birtakım süreçler yaparlar:
Fraksinasyon- Işın tedavisi ekseriyetle birkaç hafta, haftada beş gün yapılır. Yekun dozu, yayılmış devir diliminde vermek, tümörün muhitindeki sağlıklı dokuyu muhafazaya yardımcı olur.
Hiperfraksinasyon- Hasta günde bir sefer daha büyük bir doz mahalline, günde iki yahut üç defa daha küçük dozlarda ışın alır.
Sterotaktik ışın tedavisi- Dar ışın demetleri, farklı açılardan tümöre yöneltilir. Bu süreç için hasta, sert bir başlık-çerçeve takar. Bir MRI yahut CT, tümörün tam mahallinin fotoğraflarını verir. Tabip, gereken dozun, ışın demetlerinin boyutlarının ve açılarının ne olacağına karar vermek için bir bilgisayar kullanılır. Tedavi bir yahut birkaç görüşmede uygulanabilir.
3 boyutlu konformal ışın tedavisi – Bir bilgisayar, tümör ve yanındaki dimağ dokusunun 3 boyutlu manzarasını yaratır. Hekim, çoklu ışın demetlerini tümörün tam haline yöneltir. Işın demetlerinin kesin odaklanması ile sıradan dimağ dokusu korunur.
Proton ışın demeti tedavisi – Işının kaynağı x ışınından fazla, protonlardır. Tabip, tümöre proton demetlerini yöneltir. Protonlar sağlıklı dokuya bir zarar vermeden geçebilir ve tümöre ulaşırlar.
Işın tedavisi başlamadan evvel kişinin doktora sormak isteyebileceği birtakım sorular vardır:
•Neden bu tedaviyi almam gerekiyor?
•Tedavi ne devir başlayacak? Ne vakit bitecek?
•Tedavi sırasında nasıl hissedeceğim? Yan tesirler olacak mı?
•Tedavi boyunca kendime nasıl bakabilirim?
•Işının işe yarayıp yaramadığını nasıl anlayacağım?
•Tedavi sırasında sıradan etkinliklerime devam edebilecek miyim?
Kemoterapi, kanser hücrelerini öldürmek için ilaç kullanılmasıdır. Bazen dimağ tümörlerini tedavi etmek için de uygulanmaktadır. İlaçlar ağız yoluyla yahut enjeksiyonla verilebilir. Her iki yolla da ilaçlar kan dolaşımına katılır ve vücutta seyahat eder. İlaçlar, her bir tedavi devrini bir düzgünleşme periyodunun izlemesi için umumiyetle döngüsel olarak verilir.
Kemoterapi, hastanenin polikliniğinde, hekimin muayenehanesinde yahut hanede verilebilir. Nadiren de olsa hastanın hastanede yatması gerekebilir.
Erişkinlere nazaran evlatların kemoterapi alma olasılıkları daha ziyadedir. Gelgelelim, erişkinler de cerrahi yahut ışın tedavisi sonrası kemoterapi alabilirler.
Dimağında tekrarlayıcı kanser olan kimi hastalar için cerrah, tümörü çıkarıp, onun tarafına kemoterapi içeren birkaç tabaka takabilir. Her bir tabaka yaklaşık 1,45cm çapında ve 1mm kalınlığındadır. Birkaç hafta içinde tabakalar çözünür ve ilacı dimağa verir. İlaç, kanser hücrelerini öldürür.
Kemoterapi başlamadan evvel kişinin doktora sormak isteyebileceği kimi sorular vardır:
•Neden bu tedaviyi almam gerekiyor?
•Tedavi bana ne yapacak?
•Yan tesirler olacak mı? Yan tesirler için ne yapabilirim?
•Tedavi ne vakit başlayacak? Ne vakit bitecek?
•Kontrollerimin ne kadar sıkılıkla olması gerekiyor?
Tedavinin Yan Tesirleri
Tedavi, sağlıklı hücrelere ve dokulara zarar verebildiği için, istenmeyen yan tesirler sık görülür. Bu yan tesirler, tümörün yerleşim tarafı, tümörün tipi ve tedavinin kapsamı üzere birçok etkene bağlıdır. Yan tesirler her insan için tıpkı olmayabilir ve velev bir tedavi seansından ötekine yan tesirler de değişiklik gösterebilir. Tedavi başlamadan evvel, sıhhat ekibi mümkün yan tesirleri anlatacak ve hastanın bunlarla baş etmesi için yol gösterecektir.
Kanser tedavileri ve yan tesirlerin üstesinden gelmek için, Işın Tedavisi ve Siz; Kemoterapi ve Siz; Kanser Hastaları için Beslenmeye Dair İpuçları vb. yardımcı birtakım cep kitapları ve broşürler bulunmaktadır. …
Cerrahi
Cerrahiden sonraki birinci birkaç gün hastalarda çoğunlukla baş ağrısı ve rahatsızlık görülmektedir. Lakin, ilaçlarla ağrı denetim altına alınabilir. Hastalar, ağrılarının hafiflemesi için tabip yahut hemşireleri ile çekinmeden konuşabilmelidirler.
Hastaların güçsüz ve yorgun hissetmeleri de sık görülür. Bir ameliyattan sonra düzgünleşme vadesi her hasta için farklılık gösterebilir.
Daha az olan bir başka durum da sorunların meydana gelmesidir. Dimağda, beyin-omurilik likidi yahut kan artabilir. Bu şişmeye, ödem ismi verilir. Sıhhat ekibi, bu sorunların işaretleri için hastayı monitörden takip eder. Şişmenin azalmasına yardım için hastaya steroid verilebilir. Sıvıyı çekmek için 2. bir cerrahi gerekebilir. Cerrah, beyindeki karıncıklardan birine uzun, ince bir tüp (şant) yerleştirebilir. Bu tüp, cilt altından vücudun sair bir kesimine, çoklukla de karın kesimine götürülür. Ölçüsüz likit dimağdan taşınır ve karın kesimine bırakılır. Bazen bu likit kalbe verilir.
Enfeksiyon, cerrahi sonrası gelişebilecek bir gayrı meseledir. Şayet bu ortaya çıkarsa, sıhhat ekibi hastaya antibiyotik verir.
Dimağ cerrahisi, sıradan dokuyu zedeleyebilir. Dimağ hasarı önemli bir sorun olabilir. Hastanın düşünmesinde, görme işlevinde yahut konuşmasında sıkıntılar olabilir. Hastada kişilik değişiklikleri yahut nöbetler de ortaya çıkabilir. Bu meselelerin birden fazla devranla azalır yahut ortadan kaybolur. Fakat bazen dimağ hasarı kalıcıdır. Hastanın fizik tedaviye, konuşma terapisine yahut iş ve uğraşı tedavisine muhtaçlığı olabilir.
Işın Tedavisi
Kimi hastalarda tedavi sonrasında birkaç saat mide bulantısı olabilir. Sıhhat ekibi bu sorunun üstesinden gelmesi için hastaya çeşitli yollar önerebilir. Işın tedavisi, tedavi devam ettikçe hastaların çok bitkin hale gelmesine de neden olabilir. Dinlenmek değerlidir; ama tabipler umumiyetle hastalara, mümkün olduğunca, yapabildikleri kadar dinamik kalmalarını tavsiye ederler.
Buna ilaveten, ışın tedavisi ekseriyetle saç kaybına yol açmaktadır. Saç umumiyetle birkaç hafta içinde uzar. Işın tedavisi, tedavi edilen sahadaki cildi de etkileyebilir. Baş derisi ve kulaklar kırmızılaşabilir, kuruyabilir ve hassas hale gelebilir. Sıhhat ekibi, bu sıkıntıları hafifletmek için de yollar önerebilir.
Bazen ışın, sağlıklı dimağ dokusunu da öldürür. Bu yan tesir, ışın nekrozu olarak isimlendirilir. Nekroz, baş ağrısı, nöbet ve velev hastanın irtihaline bile yol açabilir.
Çocuklarda ışın, hipofiz bezini ve dimağın öbür sahalarını zedeleyebilir. Bu durum, öğrenme meselelerine, büyümenin ve gelişmenin yavaşlamasına neden olabilir. Başkaca çocukluk sırasında alınan ışın, hayatın ileriki aşamalarında ikincil tümör riskini de arttırmaktadır. Araştırmacılar, dimağ tümörlü genç çocuklarda ışın tedavisi alanına kemoterapinin kullanılıp kullanılamayacağı üzerinde çalışmaktadırlar.
Kemoterapi ve ışın tedavisi birebir anda verildiğinde yan tesirler daha istenilmeyen olabilir. Hekim, bu sorunların tahlili için yollar önerebilir.
Kemoterapi
Kemoterapinin yan tesirleri esas olarak, kullanılan ilaçlara bağlıdır. En sık görülen yan tesirler, ateş ve soğuk algınlığı, mide bulantısı ve kusma, iştah kaybı ve zayıflıktır. Kimi yan tesirler ilaçla hafifletilebilir.
Dimağına, ilaç taşıyan bir tabaka yerleştirilmiş olan hastalar, cerrahi sonrası enfeksiyon belirtileri için sıhhat ekibince monitörden takip edilir. Bir enfeksiyon, antibiyotikle tedavi edilebilir.
Destekleyici Bakım
Dimağ tümörlü şahıslar, marazın rastgele bir periyodunda, meselelerini önlemek yahut denetim etmek ve tedavi boyunca hayat kalitelerini düzeltmek için destekleyici bakım alırlar. Hastalar ağrıyı ve dimağ tümörünün gayrı belirtilerini denetim etmek, tedavinin yan tesirlerini hafifletmek ve duygusal meseleleri azaltmak için tedavi alabilirler.
Aşağıdakiler, dimağ tümörlü hastalar için sık görülen destekleyici bakım tipleridir:
•Steroidler- Dimağ tümörlü hastaların birçok beyindeki şişliği azaltmaya yardımcı olması için steroide muhtaçlık duyarlar.
•Antikonvülzan ilaçlar-Beyin tümörleri, nöbetlere neden olabilirler. Bunları önlemek yahut denetim etmek için antikonvülzan alırlar.
•Şant- Şayet dimağda likit birikirse, cerrah sıvıyı çekmek için bir şant yerleştirebilir.
Dimağ tümörlü kişilerin birçok, marazın ilerlemesini yavaşlatmayı amaçlayan tedavilerle bir arada, destekleyici bakım da alırlar. Kimileri tümör tedavisi tarafına, belirtileri denetim etmek için yalnızca destekleyici bakım almaya karar verebilmektedirler.
Rehabilitasyon
Rehabilitasyon, tedavi planının çok değerli bir modülü olabilir. Rehabilitasyonun maksatları, kişinin gereksinimlerine ve tümörün günlük aktiflikleri nasıl etkilediğine dayanır. Sıhhat ekibi, hastanın olağan aktifliklerine mümkün olduğunca çabuk dönmesine yardımcı olmak için her çabayı gösterir. Birkaç tip terapist yardımcı olabilir:
•Fizyoterapistler – Dimağ tümörleri ve tedavileri paraliziye (felç) neden olabilir. Tümörler, bitkinlik ve istikrar meselelerine de yol açabilirler. Fizyoterapistler hastanın gücünü ve istikrarını tekrar kazanmasına yardımcı olurlar.
•Konuşma terapistleri – Konuşma, kanılarını tabir etme yahut yutma güçlüğü çeken hastalara yardımcı olurlar.
•İş ve uğraşı terapistleri – Yemek yeme, tuvaleti kullanma, banyo yapma ve giyinme üzere günlük ömür etkinliklerini başarmayı öğrenmesi için hastaya yardımcı olurlar.
Dimağ tümörlü evlatların şahsi muhtaçlıkları olabilir. Bazen evlatlara hastanede yahut hanede hocalar gelebilir. Öğrenme yahut öğrendiklerini hatırlama sorunu olan evlatlar, mektebe geri döndüklerinde kişisel sınıflara yahut hocalara muhtaçlık duyabilirler.
Takip
Dimağ tümörü sonrası tertipli hasta takibi çok kıymetlidir. Tabip, tümörün tekrar ortaya çıkmadığından emin olmak için yakın takiptedir. Denetimler, dikkatli fizikî ve nörolojik muayeneleri içerebilir. Devir vakit, hasta MR yahut CT çektirebilir. Hastaya takılmış bir şant varsa, tabip bu şantın yeterli çalışıp çalışmadığını denetim eder. Hekim, takip planını (hastanın tabibi ne kadar sıklıkla ziyaret edeceği ve ne üzere testler gerekeceği) anlatabilir.
Tedavisini tamamlamış şahıslara tedavi sonrası yardımcı olmak ve soruları cevaplamak emeliyle kitapçıklar bulunmaktadır. … Bu kitapçıklarda kimselerin ne tip yardıma gereksinim duyabilecekleri de anlatılmaktadır.
Dimağ Tümörü Olanlar için Destek
Dimağ tümörü üzere önemli bir illetle yaşamak kolay değildir. Birtakım şahıslar illetlerinin duygusal ve pratik tarafları ile baş etmek için yardıma muhtaçlık duyduklarını görebilirler. Destek öbekleri yardımcı olabilir. Bu kümelerde, tedavinin tesirleri ve illetle baş etme hakkında öğrendiklerini paylaşmak için hastalar yahut aile üyeleri biraraya gelirler. Hastalar bir destek kümesi bulabilmek için sıhhat bakım ekiplerinin bir üyesi ile konuşmak isteyebilirler. Kümeler, şahsen, telefon yahut internet üzerinden destek verebilirler.
Dimağ tümörü ile yaşayan kişiler ailelerinin bakımı, işlerini kaybetmeme yahut günlük hayat aktifliklerine devam etme konusunda üzülebilirler. Tedaviler ve yan tesirleri, hastanede kalış vadeleri ve tıbbi masraflarla ilgili tasalar sık görülür. Tabipler, hemşireler ve sıhhat ekibinin başka üyeleri, tedavi, çalışma ve sair etkinlikler hakkındaki soruları cevaplayabilirler. Hisleri hakkında konuşmak yahut telaşlarını anlatmak isteyen insanlara, bir içtimaî hizmet kompetanı, danışman yahut bir diyanet alımı ile görüşmek yardımcı olabilir. Bir çevre hizmet mütehassısı çoğunlukla, finansal yardım, taşıma, konut bakımı yahut duygusal destek için kaynaklar önerebilir.
Kanser Malumat Servisi, hastaların ve ailelerinin program, hizmet ve duyurularda nokta almalarına yardım etmek için haber sağlayabilir.
Kanser Araştırmalarına Katılmak
Tüm devletteki hekimler çok çeşitli klinik araştırmalar yürütmektedirler. Bunlar, kişilerin istekli olarak katıldıkları araştırma çalışmalarıdır. Çalışmalar, dimağ tümörlerini tedavi etmenin yeni yollarını da içerir. Araştırma zati gelişmelere yol açmıştır ve araştırmacılar da daha tesirli yaklaşımlar için araştırma yapmaya devam etmektedirler.
Bu çalışmalara katılan hastalar, daha evvelki araştırmada umut vermiş olan tedavilerden birinci kere yararlanma talihine sahiptirler. Hastalar, tabiplerin hastalık hakkında daha çok öğrenmelerine yardımcı olarak tıp bilimine kıymetli bir ek da yaparlar. Klinik çalışmalarda birtakım riskler olduğu halde, araştırmacılar hastalarını korumak için çok dikkatli adım atarlar.
Araştırmacılar, kanser tersi yeni ilaçları, dozları ve tedavi programlarını test ederler. Çeşitli ilaçlar, ilaç kombinasyonları ve ilaç ve ışın tedavisi kombinasyonları ile çalışırlar. Işın tedavisinin yeni prosedürlerini ve programlarını da test ederler.
Bir hudut ağı, dimağ ve vücudun kalan kısmı arasındaki bildirileri taşır. Kimi sonlar dimağdan direkt gözlere, kulaklara ve başın vesair kısımlarına masraflar. Gayrı sonlar ise dimağın vücudun vesair kısımları ile ilişki kurması için omurilikten masraflar. Dimağ ve omurilik içindeki glia hücreleri, had hücrelerini sarar ve onları noktasında fiyatlar.
Dimağ, yapmayı seçtiğimiz aksiyonları (yürümek ve konuşmak, gibi) ve vücudumuzun biz düşünmeden yaptığı aksiyonları (nefes almak, gibi) yönetir. Beynimiz tıpkı devirde duyularımızdan (görme, işitme, dokunma, tat alma ve koklama), hafızamızdan, hislerimiz ve kişiliğimizden de sorumludur.
Dimağın farklı aktiflikleri denetleyen üç ana kesimi vardır:
•Serebrum– Dimağın en büyük kesimidir. Dimağın üst kısmıdır. Muhitimizde olan biteni bize bildirmek için duyularımızdan gelen bilgiyi kullanır ve vücudumuza olan bitene nasıl karşılık vermesi gerektiğini söyler. Okumayı, düşünmeyi, öğrenmeyi, konuşmayı ve hisleri denetim eder.
Serebrum, farklı aktiflikleri denetim eden iki yarım küreden oluşmuştur. Sağ yarısı, vücudun sol tarafındaki kasları denetim eder. Sol yarısı ise, vücudun sağ tarafındaki kaslardan sorumludur.
•Serebellum (Beyincik) – Serebrumun altında, dimağın art tarafında mahal alır. Dengeyi ve yürüme ve konuşma üzere karmaşık aktiflikleri denetim eder.
•
Dimağ Sapı – Dimağı omuriliğe bağlar. Acıkmayı ve susamayı denetler. Denetlediği başka etkinlikler arasında, teneffüs, vücut sıcaklığı, kan basıncı ve başka temel vücut fonksiyonları da vardır.
Kanseri Anlamak
Kanser, dokuları oluşturan yapı taşları olan hücrelerde başlar. Dokular da vücudun organlarını yaparlar.
Alışılagelmiş olarak, hücreler büyür ve vücut onları gereksindiği için yeni hücreler oluşturmak üzere bölünürler. Hücreler yaşlandıklarında ölürler ve mekanlarını yeni hücrelere bırakırlar.
Bazen bu nizamlı süreç, yanlış çalışır. Vücudun gereksinimi yokken yeni hücreler oluşur ve ölmeleri gerektiği halde yaşlı hücreler ölmezler. Ortaya çıkan bu fazladan hücreler tümör ya da ur ismi verilen bir doku kütlesi oluşturabilirler.
Güzel Huylu (Selim) ve Makûs Huylu (Habis) Dimağ Tümörleri
Dimağ tümörleri güzel ya da makûs huylu olabilirler.
•
Yeterli huylu dimağ tümörleri, kanser hücreleri içermezler:
•Genellikle, bu tümörler çıkarılabilir ve tekrar büyüme olasılıkları azdır.
•İyi huylu bir tümörün hadleri yahut kenarları açıkça görülebilir. Âlâ huylu tümör hücreleri, etraftaki dokuya atak etmezler yahut vücudun öbür kısımlarına yayılmazlar. Ama, beyindeki birtakım hassas yerlere pres yapabilir ve önemli sıhhat sıkıntılarına neden olabilirler.
•Vücudun vesair birçok kısmındaki yeterli huylu tümörlerden farklı olarak yeterli huylu dimağ tümörleri bazen ömrü tehdit edicidirler.
•Çok nadir olarak, düzgün huylu bir dimağ tümörü, makûs huylu bir tümöre dönüşebilir.
•
Berbat huylu dimağ tümörleri, kanser hücreleri içerirler:
•Genellikle, beğenilmeyen huylu tümörler daha ciddidir ve çoğunlukla hayatı tehdit edicidirler.
•Çabucak büyüme ve çoğalmaya yahut çevreleyen sağlıklı dimağ dokusuna atak etmeye eğilimlidirler.
•Çok nadiren, bed huylu bir dimağ tümöründen kanser hücreleri çıkıp dimağın öteki kısımlarına, omuriliğe yahut vücudun gayrı kısımlarına yayılabilirler.
•Bazen bed huylu bir tümör, sağlıklı dokuya dek uzanmayabilir. Bir doku katı içinde kalabilir yahut baş kemikleri ya da baştaki bir vesair yapı, tümörü kuşatabilir. Bu tip bir tümöre, enkapsüle denilir.
Tümör Aşamaları
Hekimler bazen tümörleri, düşük (I. derece) ve yüksek (IV. derece) olarak derecelendirirler. Bir tümörün noktası, mikroskop altındaki görünümünü söz eder. Yüksek noktalı tümörün hücreleri daha anormal görünümlüdür ve düşük noktalı tümörlere nazaran daha süratli büyürler.
Birincil Dimağ Tümörleri
Dimağ dokusunda başlayan tümörler, birincil dimağ tümörleri olarak isimlendirilir. Birincil dimağ tümörleri, hücrelerinin haline yahut dimağda oluşmaya başladıkları kısma nazaran isim alırlar.
En sık görülen birincil dimağ tümörleri, gliomalardır. Glia hücrelerinde başlarlar. Gliomaların pek çok tipi vardır:
•Astrositom – Tümör, yıldız biçimli ve astrosit olarak isimlendirilen glia hücrelerinden ortaya çıkar. Astrositomlar erişkinlerde çoğunlukla serebrumda oluşurlar. Çocuklarda ise dimağ sapında, serebrum ve serebellumda meydana gelirler. III. nokta bir astrositom bazen anaplastik astrositom olarak isimlendirilir. IV. nokta bir astrositoma ise umumiyetle glioblastom multiforme ismi verilir.
•Beyin sapı gliomu – Dimağın en alt kısmında meydana gelir. Dimağ sapı gliomları en sık genç çocuklarda ve orta yaşlı erişkinlerde görülmektedir.
•Ependimom – Dimağın karıncıklarını yahut omuriliğin merkezi kanalını kaplayan hücrelerden ortaya çıkar. En sık, evlatlar ve genç erişkinlerde görülmektedir.
•Oligodendrogliom – Bu az görülen tümör, hadleri kaplayıp koruyan yağlı maddeyi üreten hücrelerden ortaya çıkar. Umumiyetle serebrumda oluşur. Yavaş yavaş büyür ve umumiyetle muhitindeki dimağ dokusuna yayılım göstermez. En sık, orta yaşlı erişkinlerde görülür.
Birtakım dimağ tümörleri, glia hücrelerinden başlamazlar. Bunların en sık görülenleri:
•Medulloblastom – Ekseriyetle serebellumda belirir. Çocuklarda en sık rastlanan dimağ tümörüdür. Bazen primitif nöroektodermal tümör olarak da isimlendirilir.
•Meningiom – Meningslerde ortaya çıkar ve çoklukla yavaş büyür.
•Schwannom – Bir Schwann hücresinden ortaya çıkan tümördür. Bu hücreler, istikrar ve işitmeyi denetim eden haddi kaplarlar. Bu had de iç kulaktadır. Tümör bazen, akustik nörom olarak da isimlendirilir. En çok erişkinlerde görülür.
•Kraniofaringiom – Dimağın tabanında, hipofiz bezinin yakınında büyür. En sık çocuklarda rastlanır.
•Beynin germ hücreli tümörü – Bu tümör, bir germ hücresinden ortaya çıkar. Dimağda ortaya çıkan germ hücreli tümörlerin birden fazla, 30 yaşından genç kişilerde olmaktadır. Dimağın en sık görülen germ hücreli tümör tipi, germinom’dur.
•
Epifiz nahiyesi tümörü – Bu az görülen dimağ tümörü epifiz bezinde yahut bu bezin yakınlarında ortaya çıkar. Epifiz bezi, serebrum ve serebellumun arasında bulunmaktadır.
İkincil Dimağ Tümörleri
Kanser birinci ortaya çıktığı alandan vücudun farklı kısımlarına yayıldığı devir, bu yeni tümör birebir tip anormal hücrelere sahiptir ve birincil tümör ile tıpkı ismi alır. Vücudun sair kısmından dimağa yayılan tümör ise birincil dimağ tümöründen farklıdır. Kanser dimağa farklı bir organdan (akciğer yahut göğüs, gibi) yayıldığı vakit, ikincil tümör yahut metastatik tümör olarak isimlendirilir. Beyindeki ikincil tümörler, birincil dimağ tümörlerinden çok daha çokça görülür.
Dimağ Tümörleri: Kimler Risk Altında?
Dimağ tümörlerinin tam nedenlerini kimse bilmez. Bir kişinin neden dimağ tümörü geliştirdiğini, gayrı insanda ise neden tümör oluşmadığını nadiren açıklanabilir. Gelgelelim, dimağ tümörlerinin bulaşıcı olmadığı da bir gerçektir. Hiç kimse bir öbür bireyden illeti “kapamaz”.
Araştırmalar, kimi risk faktörlerine sahip olan kişilerin dimağ tümörü geliştirmeye başkalarından daha yatkın olduğunu göstermiştir. Risk faktörü, bir kişinin hastalık geliştirme mümkünlüğünü arttıran rastgele bir etmendir.
Aşağıdaki risk faktörleri, birincil dimağ tümörü geliştirme mümkünlüğünü arttırır:
•Erkek olmak – Çoklukla dimağ tümörleri erkeklerde hatunlara nazaran daha sık görülür. Ama, meningiomlar bayanlarda daha sıktır.
•Irk – Dimağ tümörleri beyazlarda gayrı ırktan olanlara nazaran daha sık görülür.
•Yaş –Beyin tümörlerinin birden fazla 70 yaş ve üzeri kişilerde tespit edilmiştir. Fakat, dimağ tümörleri çocuklarda 2. en yaygın görülen kanserdir (en sık görülen çocukluk kanseri, lösemidir). Dimağ tümörleri en çok 8 yaşından küçük çocuklarda görülür. Daha büyük yaştaki çocuklarda görülme sıklığı daha azdır.
•Ailevi hikâye – Gliomu olan aile üyeleri, bu illete yatkınlığı arttırabilir.
•Çalışma ortamında radyasyon yahut kimi kimyasallara maruz kalmak
•Radyasyon - Nükleer sanayi çalışanlarında dimağ tümörü geliştirme riski yüksektir.
•Formaldehit – Formaldehit ile çalışan patologlar ve mumyalama ile uğraşanlarda dimağ kanseri gelişme riski yüksektir. Bilim adamları, formaldehide maruz kalan öbür çalışanlarda dimağ kanseri riskinde artma bulamamışlardır.
•Vinil klorid – Plastik emekçileri, vinil kloride maruz kalabilirler. Bu kimyasal, dimağ tümörleri riskini arttırmaktadır.
•Akrilonitril – Dokuma ve plastik yapan kişiler, akrilonitrite maruz kalabilirler. Bu durum dimağ kanseri riskini arttırmaktadır.
Bilim kişileri, cep telefonlarının dimağ tümörlerine neden olup olmadığını araştırmaktadırlar. Şimdiye dek yapılan çalışmalar, cep telefonu kullanan bireylerde dimağ tümörü riskinin arttığını göstermemiştir.
Araştırmacılar, baş yaralanmalarının da dimağ tümörleri için bir risk faktörü olup olmadığını araştırmaya devam etmektedirler. Şimdiye dek yapılan çalışmalar, bu türlü bir durumun riski arttırdığını göstermemiştir.
Bilinen risk faktörlerine sahip kişilerin birçoklarında dimağ kanseri gelişmez. Öte yandan, hastalanan pek çok insanda de bu risk faktörlerinin hiçbiri yoktur. Risk altında olabileceğini düşünen kimseler, bu mevzuyu tabipleri ile görüşmelidirler. Hekim, riski azaltma yollarını önerebilir ve denetimler için tutarlı bir program planlayabilir.
Semptomlar - Belirtiler
Dimağ tümörü belirtileri, tümörün boyutuna, tipine ve yerleşimine bağlıdır. Tümörün bir sona pres yapması yahut dimağın anlaşılan bir sahasına zarar vermesi ile belirtiler ortaya çıkabilir. Belirtiler, dimağ şiştiği yahut baş içinde likit arttığında da oluşabilmektedir. Dimağ tümörlerinin en sık rastlanan belirtileri şunlardır:
•Baş ağrıları (genellikle sabahları daha kötüdür)
•Mide bulantısı yahut kusma
•Konuşma, görme yahut işitmede değişiklikler
•Denge ve yürüme sorunları
•Duygudurum, kişilik yahut konsantre olma yeteneğinde değişiklikler
•Hafıza sorunları
•Kas seğirmesi yahut kasılması (nöbetler yahut havaleler)
•Kol yahut bacaklarda hissizlik yahut karıncalanma
Bu belirtiler bir dimağ tümörünün kesin belirtileri değildir. Gayrı durumlar da bu belirtilere neden olabilir. Belirtileri olan şahıslar mümkün olduğunca çabuk doktora gitmelidirler. Yalnızca bir tabip sorunu teşhis ve tedavi edebilir.
Teşhis
Şayet şahısta dimağ tümörünü düşündüren belirtiler varsa, hekim aşağıdaki süreçlerin birini yahut daha fazlasını uygulayabilir:
•Fiziksel muayene – Hekim, umum sıhhat işaretlerini denetim eder.
•Nörolojik muayene – Hekim, uyanıklık, kas gücü, uyum, refleksler ve ağrıya yanıtı denetim eder. Hekim birebir vakitte, göz ve dimağı birleştiren hudut üzerine bir tümör basısı nedeniyle oluşan bir şişlik olup olmadığını anlamak için gözü de muayene eder.
•CT tarama – Başın bir seri detaylı fotoğrafını çeken, bilgisayara bağlanmış bir röntgen cihazıdır. Fotoğraflarda dimağın daha net çıkabilmesi için, kişisel kontrast bir husus hastaya enjekte edilir. Fotoğraflar, dimağda tümörü gösterebilir.
•MRI- Bilgisayara bağlı güçlü bir mıknatıstır ve vücut içinin ayrıntılı fotoğraflarını verir. Bu fotoğraflar bir monitörde izlenir ve basılabilir. Bazen, dimağ dokusundaki farkları göstermeye yardım etmek için şahsi bir unsur enjekte edilir.
Hekim, sair testler de isteyebilir:
•Anjiyogram – Röntgende daha âlâ çıkmalarını sağlamak için, beyindeki kan damarlarına giden kana enjekte edilmiş kontrast husus ile yapılır. Bir tümör varsa, bu sayede hekim onu röntgende görebilir.
•Kafatası röntgeni – Dimağ tümörlerinin kimi tipleri, dimağda kalsiyum depolanmasına yahut kafatası kemiklerinde değişmelere neden olmaktadır. Bir röntgen ile tabip bu değişiklikleri denetim edebilir.
•Lomber ponksiyon (omurilik likidi aspirasyonu)- Hekim, beyin-omurilik sıvısından (beyin ve omurilik muhitindeki ve içindeki boşlukları dolduran sıvı) bir örnek alabilir. Bu süreç, lokal anestezi ile yapılır. Tabip, omurgadan likit alabilmek için uzun, ince bir iğne kullanır. Lomber ponksiyon yaklaşık 30 dakika sürer. Baş ağrısının önlenmesi için hasta, birkaç saat boyunca düz olarak yatmalıdır. Alınan likit, bir laboratuarda incelenir ve içinde kanser hücreleri yahut gayrı sorun belirtileri olup olmadığına bakılır.
•Myelogram – Bu bir omurga röntgenidir. Şahsi bir kontrast maddeyi dimağ omurilik sıvısına enjekte etmek için lomber ponksiyon yapılır. Kontrast hususun likitle karışmasını sağlamak için hasta yan yatırılır. Bu test omurilikte bir tümör olup olmadığını tespit etmede doktora yardımcı olur.
•Biyopsi – Tümör hücrelerini tespit etmek için dokunun alınmasına, biyopsi ismi verilir. Patolog, mikroskoptan bakarak dokuda anormal hücre olup olmadığını denetim eder. Biyopsi, kanseri, kansere giden doku değişimlerini ve öteki durumları gösterebilir. Bir dimağ tümörünün teşhis edilmesinin kesin olan tek yolu biyopsidir.
Cerrahlar, tümör hücrelerini aramak için dokuyu üç biçimde alabilirler:
•İğne biyopsisi- Cerrah, baş derisinde küçük bir kesi yapar ve kafatasına küçük bir delik açar. Buna, burr deliği denir. Tabip burr deliğinden bir iğne sokar ve dimağ tümöründen bir örnek doku çeker.
•Sterotaksik biyopsi- CT yahut MRI üzere bir görüntüleme cihazı, burr deliğinden tümöre giden yolda rehberlik eder. Cerrah dokudan örnek almak için bir iğne kullanır.
Biyopsi birebir devranda bir tedavi halidir
Cerrah bazen hastanın tümör cerrahisinde bir doku örneği alır.
Bazen biyopsi mümkün değildir. Şayet tümör dimağ sapı yahut sair kimi meydanlarda ise olağan dimağ dokusuna zarar vermeden tümörden kesim almak mümkün değildir. Hekim bunun alanına MRI, CT yahut başka görüntüleme prosedürlerini kullanır.
Biyopsi gereken bir hasta, doktora şu soruları sormak isteyebilir:
•Neden biyopsi olmam gerekiyor? Biyopsi tedavi planımı nasıl etkileyecek?
•Bana ne tip bir biyopsi yapacaksınız?
•Ne kadar sürecek? Uyanık mı olacağım? Canımı yakar mı?
•Biyopsiden sonra enfeksiyon yahut kanama değişiklikleri nedir? Rastgele bir risk var mı?
•Sonuçları ne vakit öğreneceğim?
•Eğer dimağımda tümör varsa tedavi ile ilgili olarak benimle konuşacak olan kişi kim? Ne vakit görüşeceğiz?
Tedavi
Dimağ tümörlü birçok insan, tıbbi bakımları için kararlar almada faal bir rol almak ve illetleri ve tedavi seçenekleri hakkında öğrenebildikleri her şeyi öğrenmek isterler. Fakat, dimağ tümörü teşhisinden sonraki şok ve gerginlik, doktora sorulacak her şeyi düşünmeyi güçleştirir. Bir görüşme öncesinde sorulacak soruların listesini yapmak çoğunlukla yardımcı olur. Hekimin dediklerini hatırlamak için hastalar kendilerine anlatılanları not alabilirler yahut bir kayıt cihazı kullanmak için müsaade alabilirler. Kimi hastalar da hekimle görüştüklerinde, konuşmada konum almaları, not tutmaları ya da yalnızca dinlemeleri için yanlarında ailelerinden biri yahut bir arkadaşları olsun isterler.
Tabip, hastayı bir ekspere gönderebilir yahut hasta, bir yönlendirme isteyebilir. Dimağ tümörlerini tedavi eden mütehassıslar, hudut cerrahları, nöroonkolojistler, tıbbi onkolojistler ve radyasyon onkolojistleridir. Hasta, bir ekip olarak çalışan gayri sıhhat bakım profesyonellerine de gönderilebilir. Tıbbi ekip içinde, bir hemşire, diyetisyen, ruhsal danışman, içtimaî hizmet eksperi, fizyoterapist, iş ve uğraşı terapisti ve konuşma terapisti bölge alır. Evlatlar, mektep ödevlerinde yardım için hocalara muhtaçlık duyabilirler.
2. Bir Seçenek
Tedaviye başlamadan evvel hasta, teşhis ve tedavi planı ile ilgili olarak 2. bir fikir almak isteyebilir. Kimi sigorta şirketleri 2. bir fikir isterler; kimileri da hasta yahut hekim isterse 2. bir fikri kapsayabilirler.
2. fikir için bir tabip bulmanın birçok yolu vardır:
*Hastanın hekimi, hastayı bir yahut daha çok mütehassısa gönderebilir. Kanser merkezlerinde çoğunlukla birkaç mütehassıs bir arada bir kadro üzere çalışırlar.
*Yakındaki bir hastane, bir tıp fakültesi yahut bahisle ilgili bir dernek, mütehassısların ismini verebilir. …
Tedavi için Hazırlık
Tabip, tedavi seçeneklerini anlatabilir ve her bir seçenekle beklenen sonuçları tartışabilir. Tabip ve hasta, hastanın gereksinimlerine uyan bir tedavi planı geliştirmek için birlikte çalışabilirler. Tedavi, birçok etkene bağlıdır; tümörün tipi, yerleşimi, büyüklüğü ve kademesi tedaviyi tesirler. Dimağ kanserinin kimi çeşitleri için hekim, beyin-omurilik sıvısında kanser hücresi olup olmadığını bilmeye de muhtaçlık duyar.
Tedavi başlamadan evvel kişinin doktora sormak isteyebileceği kimi sorular vardır:
•Ne cins bir dimağ tümörüm var?
•İyi huylu mu beğenilmeyen huylu mu?
•Tümörün kademesi ne?
•Tedavi seçeneklerim neler? Benim için hangisini önerirsiniz? Neden?
•Her bir tedavinin ne üzere yararları var?
•Her bir tedavinin riskleri ve muhtemel yan tesirleri neler?
•Tedavi masrafları ne kadar olacak?
•Tedavi alışılagelmiş etkinliklerimi ne kadar etkileyecek?
•Klinik bir çalışma (araştırma çalışması) benim için elverişli olur mu? Bir tane klinik çalışmaya katılmamda yardımcı olabilir misiniz?
Soruların hepsini sormaya yahut yanıtların hepsini bir anda anlamaya gerek yoktur. Net olmayan hususlarda tabibin açıklama yapması ve kimselerin daha çok haber edinebilmesi için sair bahtlar da olacaktır.
Tedavi Teknikleri
Dimağ tümörü bulunan kişilerin birkaç tedavi seçeneği vardır. Tümörün tipine ve aşamasına bağlı olarak hastalar, cerrahi, ışın tedavisi yahut kemoterapi ile tedavi edilebilirler. Kimi hastalar için tedavilerin bir birleşimi gerekir.
Ayrıyeten, illetin rastgele bir aşamasında, ağrıyı ve kanserin sair belirtilerini denetim etmek, tedavinin yan tesirlerini azaltmak ve duygusal meseleleri hafifletmek için tedavi alabilirler. Bu tip bir tedavi, belirti idaresi, destekleyici bakım yahut hafifletici bakım olarak isimlendirilir.
Tabip, tedavi seçeneklerini açıklayacak ve beklenen sonuçları en düzgün anlatacak olan kişidir.
Hasta, yeni tedavi tekniklerini araştıran bir klinik çalışmada mahal almak için tabiple konuşmak isteyebilir.
Cerrahi, birçok dimağ tümörü için kullanılan bir tedavi halidir. Kafatasını açmak için yapılan cerrahiye kraniyotomi ismi verilir. Umumî anestezi altında gerçekleştirilir. Cerrahi başlamadan evvel, baş derisi tıraş edilir. Daha sonra cerrah baş derisini keser ve kafatasından bir modül kemik kaldırmak için hususî bir çeşit testere kullanır. Tümörün bir kısmı yahut tamamı çıkarıldıktan sonra, cerrah, kafatasındaki açıklığı bir kesim kemik, metal yahut kumaşla kapatır. Daha sonra da baş derisindeki kesiyi kapatır.
Cerrahi başlamadan evvel kişinin doktora sormak isteyebileceği birtakım sorular vardır:
•Ameliyat sonrası nasıl hissedeceğim?
•Ağrım olursa bunun için ne yapacaksınız?
•Hastanede kalış müddetim ne kadar?
•Uzun devirli tesirler olacak mı? Saçım uzayacak mı? Kafatasındaki kemik yanına yerleştirilen metal yahut kumaşın rastgele yan tesirleri var mı?
•Normal etkinliklerime ne vakit döneceğim?
•Tamamen güzelleşme bahtım nedir?
Bazen cerrahi mümkün değildir. Tümör dimağ sapı yahut sair birtakım sahalarda ise, cerrah etraf dokulara hasar vermeden tümörü çıkartamaz. Cerrahi alamayacak olan hastalar, ışın tedavisi yahut diğer bir tedavi alabilirler.
Işın tedavisi (radyoterapi), tümör hücrelerini öldürmek için yüksek kuvvetli ışınlar kullanır. Bu ışın, x ışını, gamma ışını yahut protonlar olabilir. Büyük bir makine ışını tümöre ve tümöre yakın olan dokuya yöneltir. Bazen radyasyon tüm dimağa yahut omuriliğe de verilebilmektedir.
Işın tedavisi çoklukla cerrahinin akabinde yapılmaktadır. Işın, cerrahi sonrası ortamda kalmış olabilecek tümör hücrelerini öldürür. Bazen, cerrahi olamayan hastalar cerrahi tarafına ışın tedavisi olabilirler.
Hasta, ışın tedavisi için bir hastane yahut kliniğe masraf. Tedavi programı tümörün tipi ve büyüklüğüne ve hastanın yaşına bağlıdır. Her bir tedavi yalnızca birkaç dakika sürer.
Tabipler, dimağ tümörünün muhitindeki sağlıklı dokuyu korumak için birtakım süreçler yaparlar:
Fraksinasyon- Işın tedavisi ekseriyetle birkaç hafta, haftada beş gün yapılır. Yekun dozu, yayılmış devir diliminde vermek, tümörün muhitindeki sağlıklı dokuyu muhafazaya yardımcı olur.
Hiperfraksinasyon- Hasta günde bir sefer daha büyük bir doz mahalline, günde iki yahut üç defa daha küçük dozlarda ışın alır.
Sterotaktik ışın tedavisi- Dar ışın demetleri, farklı açılardan tümöre yöneltilir. Bu süreç için hasta, sert bir başlık-çerçeve takar. Bir MRI yahut CT, tümörün tam mahallinin fotoğraflarını verir. Tabip, gereken dozun, ışın demetlerinin boyutlarının ve açılarının ne olacağına karar vermek için bir bilgisayar kullanılır. Tedavi bir yahut birkaç görüşmede uygulanabilir.
3 boyutlu konformal ışın tedavisi – Bir bilgisayar, tümör ve yanındaki dimağ dokusunun 3 boyutlu manzarasını yaratır. Hekim, çoklu ışın demetlerini tümörün tam haline yöneltir. Işın demetlerinin kesin odaklanması ile sıradan dimağ dokusu korunur.
Proton ışın demeti tedavisi – Işının kaynağı x ışınından fazla, protonlardır. Tabip, tümöre proton demetlerini yöneltir. Protonlar sağlıklı dokuya bir zarar vermeden geçebilir ve tümöre ulaşırlar.
Işın tedavisi başlamadan evvel kişinin doktora sormak isteyebileceği birtakım sorular vardır:
•Neden bu tedaviyi almam gerekiyor?
•Tedavi ne devir başlayacak? Ne vakit bitecek?
•Tedavi sırasında nasıl hissedeceğim? Yan tesirler olacak mı?
•Tedavi boyunca kendime nasıl bakabilirim?
•Işının işe yarayıp yaramadığını nasıl anlayacağım?
•Tedavi sırasında sıradan etkinliklerime devam edebilecek miyim?
Kemoterapi, kanser hücrelerini öldürmek için ilaç kullanılmasıdır. Bazen dimağ tümörlerini tedavi etmek için de uygulanmaktadır. İlaçlar ağız yoluyla yahut enjeksiyonla verilebilir. Her iki yolla da ilaçlar kan dolaşımına katılır ve vücutta seyahat eder. İlaçlar, her bir tedavi devrini bir düzgünleşme periyodunun izlemesi için umumiyetle döngüsel olarak verilir.
Kemoterapi, hastanenin polikliniğinde, hekimin muayenehanesinde yahut hanede verilebilir. Nadiren de olsa hastanın hastanede yatması gerekebilir.
Erişkinlere nazaran evlatların kemoterapi alma olasılıkları daha ziyadedir. Gelgelelim, erişkinler de cerrahi yahut ışın tedavisi sonrası kemoterapi alabilirler.
Dimağında tekrarlayıcı kanser olan kimi hastalar için cerrah, tümörü çıkarıp, onun tarafına kemoterapi içeren birkaç tabaka takabilir. Her bir tabaka yaklaşık 1,45cm çapında ve 1mm kalınlığındadır. Birkaç hafta içinde tabakalar çözünür ve ilacı dimağa verir. İlaç, kanser hücrelerini öldürür.
Kemoterapi başlamadan evvel kişinin doktora sormak isteyebileceği kimi sorular vardır:
•Neden bu tedaviyi almam gerekiyor?
•Tedavi bana ne yapacak?
•Yan tesirler olacak mı? Yan tesirler için ne yapabilirim?
•Tedavi ne vakit başlayacak? Ne vakit bitecek?
•Kontrollerimin ne kadar sıkılıkla olması gerekiyor?
Tedavinin Yan Tesirleri
Tedavi, sağlıklı hücrelere ve dokulara zarar verebildiği için, istenmeyen yan tesirler sık görülür. Bu yan tesirler, tümörün yerleşim tarafı, tümörün tipi ve tedavinin kapsamı üzere birçok etkene bağlıdır. Yan tesirler her insan için tıpkı olmayabilir ve velev bir tedavi seansından ötekine yan tesirler de değişiklik gösterebilir. Tedavi başlamadan evvel, sıhhat ekibi mümkün yan tesirleri anlatacak ve hastanın bunlarla baş etmesi için yol gösterecektir.
Kanser tedavileri ve yan tesirlerin üstesinden gelmek için, Işın Tedavisi ve Siz; Kemoterapi ve Siz; Kanser Hastaları için Beslenmeye Dair İpuçları vb. yardımcı birtakım cep kitapları ve broşürler bulunmaktadır. …
Cerrahi
Cerrahiden sonraki birinci birkaç gün hastalarda çoğunlukla baş ağrısı ve rahatsızlık görülmektedir. Lakin, ilaçlarla ağrı denetim altına alınabilir. Hastalar, ağrılarının hafiflemesi için tabip yahut hemşireleri ile çekinmeden konuşabilmelidirler.
Hastaların güçsüz ve yorgun hissetmeleri de sık görülür. Bir ameliyattan sonra düzgünleşme vadesi her hasta için farklılık gösterebilir.
Daha az olan bir başka durum da sorunların meydana gelmesidir. Dimağda, beyin-omurilik likidi yahut kan artabilir. Bu şişmeye, ödem ismi verilir. Sıhhat ekibi, bu sorunların işaretleri için hastayı monitörden takip eder. Şişmenin azalmasına yardım için hastaya steroid verilebilir. Sıvıyı çekmek için 2. bir cerrahi gerekebilir. Cerrah, beyindeki karıncıklardan birine uzun, ince bir tüp (şant) yerleştirebilir. Bu tüp, cilt altından vücudun sair bir kesimine, çoklukla de karın kesimine götürülür. Ölçüsüz likit dimağdan taşınır ve karın kesimine bırakılır. Bazen bu likit kalbe verilir.
Enfeksiyon, cerrahi sonrası gelişebilecek bir gayrı meseledir. Şayet bu ortaya çıkarsa, sıhhat ekibi hastaya antibiyotik verir.
Dimağ cerrahisi, sıradan dokuyu zedeleyebilir. Dimağ hasarı önemli bir sorun olabilir. Hastanın düşünmesinde, görme işlevinde yahut konuşmasında sıkıntılar olabilir. Hastada kişilik değişiklikleri yahut nöbetler de ortaya çıkabilir. Bu meselelerin birden fazla devranla azalır yahut ortadan kaybolur. Fakat bazen dimağ hasarı kalıcıdır. Hastanın fizik tedaviye, konuşma terapisine yahut iş ve uğraşı tedavisine muhtaçlığı olabilir.
Işın Tedavisi
Kimi hastalarda tedavi sonrasında birkaç saat mide bulantısı olabilir. Sıhhat ekibi bu sorunun üstesinden gelmesi için hastaya çeşitli yollar önerebilir. Işın tedavisi, tedavi devam ettikçe hastaların çok bitkin hale gelmesine de neden olabilir. Dinlenmek değerlidir; ama tabipler umumiyetle hastalara, mümkün olduğunca, yapabildikleri kadar dinamik kalmalarını tavsiye ederler.
Buna ilaveten, ışın tedavisi ekseriyetle saç kaybına yol açmaktadır. Saç umumiyetle birkaç hafta içinde uzar. Işın tedavisi, tedavi edilen sahadaki cildi de etkileyebilir. Baş derisi ve kulaklar kırmızılaşabilir, kuruyabilir ve hassas hale gelebilir. Sıhhat ekibi, bu sıkıntıları hafifletmek için de yollar önerebilir.
Bazen ışın, sağlıklı dimağ dokusunu da öldürür. Bu yan tesir, ışın nekrozu olarak isimlendirilir. Nekroz, baş ağrısı, nöbet ve velev hastanın irtihaline bile yol açabilir.
Çocuklarda ışın, hipofiz bezini ve dimağın öbür sahalarını zedeleyebilir. Bu durum, öğrenme meselelerine, büyümenin ve gelişmenin yavaşlamasına neden olabilir. Başkaca çocukluk sırasında alınan ışın, hayatın ileriki aşamalarında ikincil tümör riskini de arttırmaktadır. Araştırmacılar, dimağ tümörlü genç çocuklarda ışın tedavisi alanına kemoterapinin kullanılıp kullanılamayacağı üzerinde çalışmaktadırlar.
Kemoterapi ve ışın tedavisi birebir anda verildiğinde yan tesirler daha istenilmeyen olabilir. Hekim, bu sorunların tahlili için yollar önerebilir.
Kemoterapi
Kemoterapinin yan tesirleri esas olarak, kullanılan ilaçlara bağlıdır. En sık görülen yan tesirler, ateş ve soğuk algınlığı, mide bulantısı ve kusma, iştah kaybı ve zayıflıktır. Kimi yan tesirler ilaçla hafifletilebilir.
Dimağına, ilaç taşıyan bir tabaka yerleştirilmiş olan hastalar, cerrahi sonrası enfeksiyon belirtileri için sıhhat ekibince monitörden takip edilir. Bir enfeksiyon, antibiyotikle tedavi edilebilir.
Destekleyici Bakım
Dimağ tümörlü şahıslar, marazın rastgele bir periyodunda, meselelerini önlemek yahut denetim etmek ve tedavi boyunca hayat kalitelerini düzeltmek için destekleyici bakım alırlar. Hastalar ağrıyı ve dimağ tümörünün gayrı belirtilerini denetim etmek, tedavinin yan tesirlerini hafifletmek ve duygusal meseleleri azaltmak için tedavi alabilirler.
Aşağıdakiler, dimağ tümörlü hastalar için sık görülen destekleyici bakım tipleridir:
•Steroidler- Dimağ tümörlü hastaların birçok beyindeki şişliği azaltmaya yardımcı olması için steroide muhtaçlık duyarlar.
•Antikonvülzan ilaçlar-Beyin tümörleri, nöbetlere neden olabilirler. Bunları önlemek yahut denetim etmek için antikonvülzan alırlar.
•Şant- Şayet dimağda likit birikirse, cerrah sıvıyı çekmek için bir şant yerleştirebilir.
Dimağ tümörlü kişilerin birçok, marazın ilerlemesini yavaşlatmayı amaçlayan tedavilerle bir arada, destekleyici bakım da alırlar. Kimileri tümör tedavisi tarafına, belirtileri denetim etmek için yalnızca destekleyici bakım almaya karar verebilmektedirler.
Rehabilitasyon
Rehabilitasyon, tedavi planının çok değerli bir modülü olabilir. Rehabilitasyonun maksatları, kişinin gereksinimlerine ve tümörün günlük aktiflikleri nasıl etkilediğine dayanır. Sıhhat ekibi, hastanın olağan aktifliklerine mümkün olduğunca çabuk dönmesine yardımcı olmak için her çabayı gösterir. Birkaç tip terapist yardımcı olabilir:
•Fizyoterapistler – Dimağ tümörleri ve tedavileri paraliziye (felç) neden olabilir. Tümörler, bitkinlik ve istikrar meselelerine de yol açabilirler. Fizyoterapistler hastanın gücünü ve istikrarını tekrar kazanmasına yardımcı olurlar.
•Konuşma terapistleri – Konuşma, kanılarını tabir etme yahut yutma güçlüğü çeken hastalara yardımcı olurlar.
•İş ve uğraşı terapistleri – Yemek yeme, tuvaleti kullanma, banyo yapma ve giyinme üzere günlük ömür etkinliklerini başarmayı öğrenmesi için hastaya yardımcı olurlar.
Dimağ tümörlü evlatların şahsi muhtaçlıkları olabilir. Bazen evlatlara hastanede yahut hanede hocalar gelebilir. Öğrenme yahut öğrendiklerini hatırlama sorunu olan evlatlar, mektebe geri döndüklerinde kişisel sınıflara yahut hocalara muhtaçlık duyabilirler.
Takip
Dimağ tümörü sonrası tertipli hasta takibi çok kıymetlidir. Tabip, tümörün tekrar ortaya çıkmadığından emin olmak için yakın takiptedir. Denetimler, dikkatli fizikî ve nörolojik muayeneleri içerebilir. Devir vakit, hasta MR yahut CT çektirebilir. Hastaya takılmış bir şant varsa, tabip bu şantın yeterli çalışıp çalışmadığını denetim eder. Hekim, takip planını (hastanın tabibi ne kadar sıklıkla ziyaret edeceği ve ne üzere testler gerekeceği) anlatabilir.
Tedavisini tamamlamış şahıslara tedavi sonrası yardımcı olmak ve soruları cevaplamak emeliyle kitapçıklar bulunmaktadır. … Bu kitapçıklarda kimselerin ne tip yardıma gereksinim duyabilecekleri de anlatılmaktadır.
Dimağ Tümörü Olanlar için Destek
Dimağ tümörü üzere önemli bir illetle yaşamak kolay değildir. Birtakım şahıslar illetlerinin duygusal ve pratik tarafları ile baş etmek için yardıma muhtaçlık duyduklarını görebilirler. Destek öbekleri yardımcı olabilir. Bu kümelerde, tedavinin tesirleri ve illetle baş etme hakkında öğrendiklerini paylaşmak için hastalar yahut aile üyeleri biraraya gelirler. Hastalar bir destek kümesi bulabilmek için sıhhat bakım ekiplerinin bir üyesi ile konuşmak isteyebilirler. Kümeler, şahsen, telefon yahut internet üzerinden destek verebilirler.
Dimağ tümörü ile yaşayan kişiler ailelerinin bakımı, işlerini kaybetmeme yahut günlük hayat aktifliklerine devam etme konusunda üzülebilirler. Tedaviler ve yan tesirleri, hastanede kalış vadeleri ve tıbbi masraflarla ilgili tasalar sık görülür. Tabipler, hemşireler ve sıhhat ekibinin başka üyeleri, tedavi, çalışma ve sair etkinlikler hakkındaki soruları cevaplayabilirler. Hisleri hakkında konuşmak yahut telaşlarını anlatmak isteyen insanlara, bir içtimaî hizmet kompetanı, danışman yahut bir diyanet alımı ile görüşmek yardımcı olabilir. Bir çevre hizmet mütehassısı çoğunlukla, finansal yardım, taşıma, konut bakımı yahut duygusal destek için kaynaklar önerebilir.
Kanser Malumat Servisi, hastaların ve ailelerinin program, hizmet ve duyurularda nokta almalarına yardım etmek için haber sağlayabilir.
Kanser Araştırmalarına Katılmak
Tüm devletteki hekimler çok çeşitli klinik araştırmalar yürütmektedirler. Bunlar, kişilerin istekli olarak katıldıkları araştırma çalışmalarıdır. Çalışmalar, dimağ tümörlerini tedavi etmenin yeni yollarını da içerir. Araştırma zati gelişmelere yol açmıştır ve araştırmacılar da daha tesirli yaklaşımlar için araştırma yapmaya devam etmektedirler.
Bu çalışmalara katılan hastalar, daha evvelki araştırmada umut vermiş olan tedavilerden birinci kere yararlanma talihine sahiptirler. Hastalar, tabiplerin hastalık hakkında daha çok öğrenmelerine yardımcı olarak tıp bilimine kıymetli bir ek da yaparlar. Klinik çalışmalarda birtakım riskler olduğu halde, araştırmacılar hastalarını korumak için çok dikkatli adım atarlar.
Araştırmacılar, kanser tersi yeni ilaçları, dozları ve tedavi programlarını test ederler. Çeşitli ilaçlar, ilaç kombinasyonları ve ilaç ve ışın tedavisi kombinasyonları ile çalışırlar. Işın tedavisinin yeni prosedürlerini ve programlarını da test ederler.