Bilimsel yontem basamakları nelerdir kısaca yazınız
Bilim, deneylerle ispatlanmış ve denenmiş akla uygun olan tum bilgiler birikimidir Evrenin duzenini kuran gerceklere ulaşmaktır; bilimsel problemlerle ilgili hipotezler, teoriler ve kanunlar dizisidir Bilim hipotezleri, teorileri geliştirmek icin yapılan tarafsız gozlem, deney, araştırma ve incelemelerin tumunu kapsar
Bilim insanları, tum bu calışmaları belli bir sırayı takip ederek yaparlar Bir planla gozlem ve deneye dayanarak yapılan calışmaların tumune bilimsel calışma yontemi denir Bilimsel calışma yontemi basamakları dediğimiz aşamaları aşağıda inceleyelim:
1 Problemin belirlenmesi
Akla takılan cevabını bilmediğimiz sorudur Herhangi bir olayın nasıl ve neden gercekleştiğini mevcut bilgilerimizle acıklayamıyorsak bu olay bizim icin bir problemdir Bilimsel bir calışmanın yapılabilmesi icin cozumu aranan problemin net bir şekilde ortaya konulması cok onemlidir Dolayısıyla problemin uzerinde iyi duşunulmuş olması gereklidir İşte bilim insanı, tum calışmaları probleme cevap bulmak icin yapar Ornek problem: Kanser hastalığı nasıl oluşur?
2 Gozlemlerin yapılması
Bilim insanları probleme yonelik bilgiler elde etmek icin gozlemlerde bulunur Bunu yaparken nitel ve nicel olmak uzere iki ceşit gozlem metodundan yararlanır
Nitel gozlem
Duyu organlarıyla yapılan gozlemlerdir Bu tur gozlemlerde hata payı yuksek olmakla birlikte kişiden kişiye de farklılık gosterir Oznellik hakimdir Ornek nitel gozlem: Tumor kitlesi dokunarak hissedilir
Nicel gozlem
Daha objektif ve olcu aletlerine dayalı olarak yapılan gozlemlerdir Bu tur gozlemlerde yanılma payı daha duşuk olduğundan bilim insanı tarafından daha cok tercih edilir Ornek nicel gozlem: Tumor kitlesinin capı 3 cm 'dir Burada bir olcum soz konusudur
3 Verilerin toplanması
Veri problemle ilgili doğrulardır, gerceklerdir Deneylerle kanıtlanmış bilimsel doğrulara gercek denir Gozlemler sonucunda veriler toplanır
4 Hipotezin veya hipotezlerin kurulması
Probleme sunulan gecici cozume hipotez denir İyi bir hipotez şu ozelliklere sahip olmalıdır:
■ Toplanan tum verilere uygun olmalıdır
■ Probleme uygun bir cozum onermelidir
■ Deney ve gozlemlere acık olmalıdır
Bu doğrultuda hipotez veya hipotezler kurulur
5 Tahminlerde bulunma
Hipotez veya hipotezlere gore yapılan tahminlerdir Tumden gelim tume varım yontemleriyle gercekleştirilir Tumden gelim yonteminde bir on bilgi kullanılarak sonuc elde edilir Başka bir ifadeyle genel kapsamlı bir bilgiden daha az kapsamlı ozel bir bilgiye varılmasıdır Ornek: Eğer kanserli kitle hucrelerden meydana geliyorsa kanser hucre bolunmesiyle oluşan bir hastalıktır Tume varım yonteminde ise ozel gozlem yapılarak sonuclara varılır Yani tek tek ozel bilgiden genele varımdır Ornek: Eğer kanser hastalığı hucreler arası iletişimin bozulmasıyla meydana geliyorsa kontak inhibisyonunun olmadığı her doku kanser kitlesidir
kontak inhibisyonunun olmadığı her doku kanser kitlesidir
Tahmin cumleleri kurulurken belli bir kalıba gore yapılır Bu kalıp: Eğer ise dirşeklinde kurulur
6 Kontrollu deneyler yapmak
Yapılan tahminlerin gecerli olup olmadığını kontrollu deneylerle anlarız Kontrollu deneylerde iki grup vardır Birine kontrol grubu diğerine ise deney grubu denir Her iki grupta da aynı deney yapılır Araştırılan faktor, gruplar arasında farklı tutularak sonuca varılır Deney sonucları tahminleri doğrularsa gercek veya teori olur Aksi durumda yeni hipotez kurularak deneylere devam edilir
7 Elde edilen verilerin analizi
Kontrollu deneyler sonucunda belirli bilgiler elde edilir Bu bilgiler doğrultusunda kurulan hipotezlerin doğru olup olmadığı kontrol edilir Eğer deney sonucları hipotezler ile celişirse mevcut hipotezlerden vazgecilerek yeni hipotezler kurma yoluna gidilir Deney sonuclarının hipotezleri doğrulaması durumunda ise bilim insanları elde edilen veri ve hipotezleri analiz edip değerlendirerek cıkarımlarda bulunurlar
8 Gerceklerin elde edilmesi ve Raporlama
Deneylerle kanıtlanmış bilimsel doğrulara gercek denir Bilim insanları elde ettikleri bu bilimsel bilgileri, bilim dunyasına tanıtmak amacıyla raporlayarak (makale haline getirerek) ceşitli bilimsel dergilerde yayınlarlar Boylece yapılan calışmalar diğer bilim insanlarınca bilinmiş olup tekrar test edilir ve neticede bilime katkı sağlanmış olur
9 Teori 'ye donuşum
Tekrarlanan deneylerle doğruluğu tam olmayan ama kabul edilen kapsamı geniş hipotezlere teori denir Teoriler değişebilir Bilimde teorilerin onemi buyuktur Tam acıklanamadıkları icin surekli olarak araştırılma eğilimi gosterirler Bunun neticesinde surekli olarak yeni bilgiler elde edilir ve bilim sahası genişler Bir dinamiklik soz konusudur
10 Kanun
Tum bilim insanları tarafından kabul goren hipotez ve teorilere kanun denir Durağanlık hakimdir Olmuş ve bitmiştir Kanunlar her yerde gecerli değildir Ornek: Yer cekimi kanununun dunya yuzeyinde olup uzayda olmaması gibi
Bilim, deneylerle ispatlanmış ve denenmiş akla uygun olan tum bilgiler birikimidir Evrenin duzenini kuran gerceklere ulaşmaktır; bilimsel problemlerle ilgili hipotezler, teoriler ve kanunlar dizisidir Bilim hipotezleri, teorileri geliştirmek icin yapılan tarafsız gozlem, deney, araştırma ve incelemelerin tumunu kapsar
Bilim insanları, tum bu calışmaları belli bir sırayı takip ederek yaparlar Bir planla gozlem ve deneye dayanarak yapılan calışmaların tumune bilimsel calışma yontemi denir Bilimsel calışma yontemi basamakları dediğimiz aşamaları aşağıda inceleyelim:
1 Problemin belirlenmesi
Akla takılan cevabını bilmediğimiz sorudur Herhangi bir olayın nasıl ve neden gercekleştiğini mevcut bilgilerimizle acıklayamıyorsak bu olay bizim icin bir problemdir Bilimsel bir calışmanın yapılabilmesi icin cozumu aranan problemin net bir şekilde ortaya konulması cok onemlidir Dolayısıyla problemin uzerinde iyi duşunulmuş olması gereklidir İşte bilim insanı, tum calışmaları probleme cevap bulmak icin yapar Ornek problem: Kanser hastalığı nasıl oluşur?
2 Gozlemlerin yapılması
Bilim insanları probleme yonelik bilgiler elde etmek icin gozlemlerde bulunur Bunu yaparken nitel ve nicel olmak uzere iki ceşit gozlem metodundan yararlanır
Nitel gozlem
Duyu organlarıyla yapılan gozlemlerdir Bu tur gozlemlerde hata payı yuksek olmakla birlikte kişiden kişiye de farklılık gosterir Oznellik hakimdir Ornek nitel gozlem: Tumor kitlesi dokunarak hissedilir
Nicel gozlem
Daha objektif ve olcu aletlerine dayalı olarak yapılan gozlemlerdir Bu tur gozlemlerde yanılma payı daha duşuk olduğundan bilim insanı tarafından daha cok tercih edilir Ornek nicel gozlem: Tumor kitlesinin capı 3 cm 'dir Burada bir olcum soz konusudur
3 Verilerin toplanması
Veri problemle ilgili doğrulardır, gerceklerdir Deneylerle kanıtlanmış bilimsel doğrulara gercek denir Gozlemler sonucunda veriler toplanır
4 Hipotezin veya hipotezlerin kurulması
Probleme sunulan gecici cozume hipotez denir İyi bir hipotez şu ozelliklere sahip olmalıdır:
■ Toplanan tum verilere uygun olmalıdır
■ Probleme uygun bir cozum onermelidir
■ Deney ve gozlemlere acık olmalıdır
Bu doğrultuda hipotez veya hipotezler kurulur
5 Tahminlerde bulunma
Hipotez veya hipotezlere gore yapılan tahminlerdir Tumden gelim tume varım yontemleriyle gercekleştirilir Tumden gelim yonteminde bir on bilgi kullanılarak sonuc elde edilir Başka bir ifadeyle genel kapsamlı bir bilgiden daha az kapsamlı ozel bir bilgiye varılmasıdır Ornek: Eğer kanserli kitle hucrelerden meydana geliyorsa kanser hucre bolunmesiyle oluşan bir hastalıktır Tume varım yonteminde ise ozel gozlem yapılarak sonuclara varılır Yani tek tek ozel bilgiden genele varımdır Ornek: Eğer kanser hastalığı hucreler arası iletişimin bozulmasıyla meydana geliyorsa kontak inhibisyonunun olmadığı her doku kanser kitlesidir
kontak inhibisyonunun olmadığı her doku kanser kitlesidir
Tahmin cumleleri kurulurken belli bir kalıba gore yapılır Bu kalıp: Eğer ise dirşeklinde kurulur
6 Kontrollu deneyler yapmak
Yapılan tahminlerin gecerli olup olmadığını kontrollu deneylerle anlarız Kontrollu deneylerde iki grup vardır Birine kontrol grubu diğerine ise deney grubu denir Her iki grupta da aynı deney yapılır Araştırılan faktor, gruplar arasında farklı tutularak sonuca varılır Deney sonucları tahminleri doğrularsa gercek veya teori olur Aksi durumda yeni hipotez kurularak deneylere devam edilir
7 Elde edilen verilerin analizi
Kontrollu deneyler sonucunda belirli bilgiler elde edilir Bu bilgiler doğrultusunda kurulan hipotezlerin doğru olup olmadığı kontrol edilir Eğer deney sonucları hipotezler ile celişirse mevcut hipotezlerden vazgecilerek yeni hipotezler kurma yoluna gidilir Deney sonuclarının hipotezleri doğrulaması durumunda ise bilim insanları elde edilen veri ve hipotezleri analiz edip değerlendirerek cıkarımlarda bulunurlar
8 Gerceklerin elde edilmesi ve Raporlama
Deneylerle kanıtlanmış bilimsel doğrulara gercek denir Bilim insanları elde ettikleri bu bilimsel bilgileri, bilim dunyasına tanıtmak amacıyla raporlayarak (makale haline getirerek) ceşitli bilimsel dergilerde yayınlarlar Boylece yapılan calışmalar diğer bilim insanlarınca bilinmiş olup tekrar test edilir ve neticede bilime katkı sağlanmış olur
9 Teori 'ye donuşum
Tekrarlanan deneylerle doğruluğu tam olmayan ama kabul edilen kapsamı geniş hipotezlere teori denir Teoriler değişebilir Bilimde teorilerin onemi buyuktur Tam acıklanamadıkları icin surekli olarak araştırılma eğilimi gosterirler Bunun neticesinde surekli olarak yeni bilgiler elde edilir ve bilim sahası genişler Bir dinamiklik soz konusudur
10 Kanun
Tum bilim insanları tarafından kabul goren hipotez ve teorilere kanun denir Durağanlık hakimdir Olmuş ve bitmiştir Kanunlar her yerde gecerli değildir Ornek: Yer cekimi kanununun dunya yuzeyinde olup uzayda olmaması gibi