Çocuklarda Diş Sağlığı
Çene Eklemi
Fazla ilginizi çekmemiş ve farketmemiş olsanız da çene ekleminiz günde yüzlerce defa kullandığınız bir ekleminizdir Her iki tarafta daha aşağı çene ile kafatasının, kulağın derhal önünde birleştiği yerdedir Her çiğneme hareketi yaptığınızda onu kullanıyorsunuz Hatta her konuştuğunuzda ve yutkunduğunuzda (üç dakikada bir kere) onu hareket ettiriyorsunuz Bu Nedenle en sık kullanılan eklemlerden birisidir
Elinizi kulak kepçenizin önündeki üçgen şeklinde yapının üzerine koyarak bu eklemi bulabilirsiniz Parmağınızı biraz ön tarafa içten kaydırıp bastırınız ve ağzınızı açıp kapatınız Hareketini hissettiğiniz eklem çene ekleminizdir Ayrıca serçe parmağınızı tırnağınız arka tarafa gelecek şekilde kulağınızın içerisine sokup ağzınızı açıp kapattığınızda da bu ekleminizi hissedebilirsiniz
Bu işlem çene ekleminde bozukluk olanlarda önemli ölçüde hastalık yaratır aynı şekilde hekimler de teşhis için benzer yöntemi kullanırlar
Çene Eklemi Nasıl Çalışır?
Bir şeyi kuvvetle ısırdığınızda yalnızca dişlerinize değil aynı zamanda çene ekleminize de kuvvet uygularsınız Fizik terimleri ile çene kaldıraçve çene eklemi dayanma noktasına benzer Fiilen çene ekleminde bölüm alana uygulanan basınç çeneye uygulanan bölüm basınçtan çok daha fazladır Bu cins şiddet ve basınçların üzerinden gelebilmesi için çene eklemi kayar şekilde hareket eden bir eklem tipidir
Bundan nedeniyle çene eklemine uygulanan basınç daha geniş bir alan üstüne yayılır bu nedenle eklemdeki hasar ve yırtıklar daha ivedi iyileşebilir
Eklemler hareketin hassas olmasını karşılamak nedeniyle lastiksi ve kaygan bir inşa olan kıkırdak ile döşelidir
Çene Eklemi Nasıl Bozulur?
Alışılmışlık olarak çenenizi sıkıyor, gıcırdatıyor ve kaydırıyorsanız eklem içerisindeki kıkırdağı zedelersiniz Çoğu insan uyurken dişlerini gıcırdatır ve oda arkadaşları bunu söyleyene kadar farkında olmayabilir Aynı şekilde günün uzun bir zamanını sakız çiğneyerek geçiriyorsanız çene ekleminize, yemekler aralarında kendine gelme fırsatını tanımıyorsunuz demektir Yemeğinizi daima benzer çene tarafında çiğniyorsanız bu taraf eklem üstünde normalden pozitif basınç yaratarak ekleminizi yıpratıyorsunuz demektir Bu en sık bir tarafta diş probleminiz varsa ya da bir diş tedavisi görüyorsanız gerçekleşir
Birbiri ile tam oturmayan dişler, suçludur Buna uygun olmayan ısırıkdenir Çenenin bir tarafındaki dişlerin diğer taraftan daha önce kapandığında çene ekleminizde, basınç farkından nedeniyle nasıl pozitif bir yıpranma olduğunu tahmin edersiniz
Yukarıda anlatılan bozuklukların her birinde, eklemde, muhakkak bir noktada hasar oluşur Bu zarar sinir ucuna kadar ulaşırsa sızı duyulur Travmatik tip bir eklem bozukluğudur bu Bu bozukluk ağrılıya da yanlış deviryapan eklem anlamındadır
Çene Eklem Rahatsızlığını Nasıl Hissedersiniz?
Her yutkunuşta, esnemede, çiğnemede, konuşmada ortaya meydana çıkan batıcı ve şiddetli bir ağrı olabileceği gibi, kesintisiz ve donuk bir sancı da olabilir Sancı, eklemin yer aldığı, derhal çene önündeki bölgede olabileceği gibi çoğu yere de yansıyabilir Sızı, ekleme yapışan kaslarda spazm oluşturarak yüze, başa, kulağa ve çeneye yansıyabilir Bazı kişiler migren, sinüs ve boyun ağrılarının sebebini çene eklemine bağlarlar lakin günümüz bilgisi içinde bu durumu açıklamak basit değildir
Ağrının en sık odaklandığı yer kulaktır Çoğu kimse kulak doktoruna kulağında sızı olduğuve iltihap kaptığıendişesi ile başvurur Kulak ağrısı ile birlikte işitme kaybı ve kulak zarında bir bozukluk yahut kulak hekimi ağrının kaynağı olarak çene ekleminden kuşkulanır
Ağrının yanında eklemin yolaçtığı bir takım şikayetler de vardır Ağız ayrıntılarıyla açıldığında bazı kimselerde çıtdiye bir kayma veya açılma sesi duyulur Ağız açık şekilde kilitli kalabilir ya da ileri dönemlerinde ağızın açılmasını ayrıntılarıyla kısıtlanabilir Birçok kimse kulaklarında çınlama hisseder, bu çenenizi çok sıktığınızda hissettiğiniz çınlama gibidir
Çene Eklemi Bozukluğu İçin Ne Yapılabilir?
Belki hafif bir eklem bozukluğunuz varsa ve erken teşhis edilmişse şu önerilerden menfaat görürsünüz:
1Çenenizin sağ ve sol tarafını çiğnemede eşit kullanınız
2Bilinçli olarak yapıyorsanız dişinizi gıcırdatmayı ve sıkmayı bırakınız
3Sakız çiğnemeyiniz
4Sert, güç çiğnenen yiyeceklerden kaçınınız
5Günde en düşük iki kez yarım saat çene ekleminiz üstüne sıcak uygulayınız
6Hekiminizin önerdiği bir ödem çüzücü veya mideniz rahatsız değilse aspirin kullanınız
Ilk dört madde çene ekleminiz üzerindeki yırtık ve zedelenmeyi azaltmak içindir Beş ve altıncı maddeler iyileşme işlemini süratli gitmek içindir Aspirin ve diğer ödem çözücü ilaçlar şişliğin azalmasında çok etkindirler zaten bu yüzden romatizmalı kimseler tarafından çok kullanılırlar Çene eklemi üzerinde de fazla etkindirler
Dişlerinizin ve ısırmanızdaki uygunluğunuzun kontrolü asistan olabilir
Fazla şiddetli ağrının varlığında bir çene cerrahı veya diş hekiminin konsültasyonuna gereklilik duyulabilir Diş hekiminiz size uygun bir ağız açıcı ve adale spazmını önleyici protez yapabilir
Tükürük Bezleri
Ne Alışılagelmiş, Ne Anormaldir?
Tükürük Bezleri Nerelerde Bulunur?
Bezler ağız ve boğaz çevresinde yerleşmişlerdir Başlıca tükürük bezleri parotis (kulak önünde), submandibüler (çene aşağı) ve sublingual (dil aşağı) bezlerdir
Hepsi de ağız içerisine tükürük salgılarlar Parotis bezi üstteki azı dişlerin yanından, submandibüler bez dilin aşağıda ön taraftan ve sublingual kumaş ağız tabanında çoğu küçük noktadan tükürük salgılar
Bu bezlerle birlikte, dudaklar, yanakların iç kısmı ve ağız ile boğazın bütün yüzeylerinde yüzlerce küçük tükürük bezi bulunur Tükürük bezleri, ağızınızı ıslak tutan, sindirimi başlatan ve dişleri çürükten koruyan tükürüğü salgılarlar
Olağandışı Bezlere Ne Yol Açar?
Klinik olarak hastalık yaratıcı tükürük bezi anormallikleri şu şekilde gruplandırılabilir:
1Tıkanıklık
Tıkanıklık, başlıca taş oluşmasına yan olarak parotis ve submandibüler bezlerde görülür Şikayetler tipik olarak yemek yemek yerken görülür Yemek yerken tükürük oluşması hızlanır ama tıkanıklıktan dolayı akamaz ve bazen iltihabın da eşlik ettiği şiddetli sızı ve şişliğe yol açar
2Şişkinlik, Ödem
Belki taşlar bütünüyle tıkanıklık meydana getirmemişlerse yemek yerken bezler şişer ve bir vakit daha sonra ağır ağır inerler, ta ki bir sonraki yemeğe değin Biriken tükürük içerisinde mikroplar daha kolay ürerler ve daha şiddetli sızı ve şişkinlik oluştururlar Şayet yeterli sürede çare edilmezlerse çıban oluşturabilirler
Bazı kişilerde tükürük bezlerinin belli başlı kanalları anormal olabilir Bu kanallar darlıklar yaratarak tükürük akımını azaltarak irin ve tıkanıklık şikayetlerinin oluşmasına yol açabilirler
3Cerahat
En sık görülen tükürük bezi iltihabı parotis bezini etkileyen kabakulaktır En sık çocuklarda görülmesine karşın yetişkinlerde de görülebilir Mamafih bir yetişkinde parotis bezi bölgesinde bir şişkinlik olursa bunun tıkanıklıktan ya da tümörden olma şansı daha fazladır
Kanal darlığından ve tükürük akımının azalmasından kaynaklanan iltihaptan daha önce bahsedilmişti
Komşu lenf bezlerinin iltihabından nedeniyle tükürük bezlerinde de ikincil irin olabilir Bu lenf bezleri boğazın üstteki kısmında boğaz ağrısı sonrası görülen alıngan lenf bezleridir Bu lenf bezlerinin bir kısmı aslında parotis bezinin üzerinde, içerisinde ve aşağı ya da submandibüler bezin yanında bulunurlar Lenf bezleri iltihaplandığı süre kızarıklık ve ağrılı şişlik oluştururlar Lenf bezleri bitki örtüsü ve ödem dolayısı ile de büyürler
4Tümörler
Tükürük bezlerinin ilk tümörleri başlangıçta başlıca ağrısız şişme ile kendilerini gösterirler Tümörler nadiren aniden artı bezde bulunurlar ve kulak önü, ağız içi, ağız tadı, ağız tabanı, yanaklar ve dudaklar üstünde bulunabilirler Bu şişlikler kulak, burun, boğaz ve başboyun cerrahları kadar değerlendirilmelidirler
Büyük tükürük bezlerinin habis tümörleri süratli büyürler, ağrılı olurlar ve o taraf yüz hareketlerini engelleyebilirler Bu şikayetler hemen araştırılmalıdırlar
Tükürük bezleri bazı özel hastalıklarda da şişerler Hastalarda çoğunlukla göz ve ağız kuruluğu görülür Buna eklem romatizması eşlik edebilir diyabet özellikle parotis bezinde şişliğe yol açabilir Çoğunlukla ortak parotis bezi şişliği alkoliklerde de görülür
Doktorunuz Nasıl Teşhis Koyar?
Tükürük bezleri hastalıklarının teşhisi titiz bir öykü, fizik tetkik ve laboratuar testleri ile konur Büyük tükürük bezlerinde bir taş tıkanıklığından değişkenlik edilirse bezin açıldığı ağız uyuşturularak kanalı genişletilip taşın çıkıp çıkmadığına bakmak gerekebilir Bu nesil bir işlemden önce röntgen filmi ile kireçlenmiş taşın nerede olduğu saptama edilebilir
Belki tükürük bezinde bir kitle tespit edilmişse, bilgisayarlı tomografi ile buranın röntgeninin çekilmesi faydalı olur Bu tomografi ile kitlenin gerçekten tükürük bezinden mi yahut komşu bir lenf bezinden mi kaynaklandığı bulunur
Birçok vak'ada tetkik odasında yapılabilen ince iğne aspirasyon biyopsisi tezgâhtar olur Bu testin doğruluğu % 80 ile 90 arasındadır Kitleden cilt kesisi ile bir parça alarak incelenmesi, tetkik odasında nasihat edilmez Parotis bezi ile birlikte seyreden yüz sinirinin zarar görme ihtimalindan dolayı açık biyopsi operasyon odasında yapılmalıdır *
Çene Eklemi
Fazla ilginizi çekmemiş ve farketmemiş olsanız da çene ekleminiz günde yüzlerce defa kullandığınız bir ekleminizdir Her iki tarafta daha aşağı çene ile kafatasının, kulağın derhal önünde birleştiği yerdedir Her çiğneme hareketi yaptığınızda onu kullanıyorsunuz Hatta her konuştuğunuzda ve yutkunduğunuzda (üç dakikada bir kere) onu hareket ettiriyorsunuz Bu Nedenle en sık kullanılan eklemlerden birisidir
Elinizi kulak kepçenizin önündeki üçgen şeklinde yapının üzerine koyarak bu eklemi bulabilirsiniz Parmağınızı biraz ön tarafa içten kaydırıp bastırınız ve ağzınızı açıp kapatınız Hareketini hissettiğiniz eklem çene ekleminizdir Ayrıca serçe parmağınızı tırnağınız arka tarafa gelecek şekilde kulağınızın içerisine sokup ağzınızı açıp kapattığınızda da bu ekleminizi hissedebilirsiniz
Bu işlem çene ekleminde bozukluk olanlarda önemli ölçüde hastalık yaratır aynı şekilde hekimler de teşhis için benzer yöntemi kullanırlar
Çene Eklemi Nasıl Çalışır?
Bir şeyi kuvvetle ısırdığınızda yalnızca dişlerinize değil aynı zamanda çene ekleminize de kuvvet uygularsınız Fizik terimleri ile çene kaldıraçve çene eklemi dayanma noktasına benzer Fiilen çene ekleminde bölüm alana uygulanan basınç çeneye uygulanan bölüm basınçtan çok daha fazladır Bu cins şiddet ve basınçların üzerinden gelebilmesi için çene eklemi kayar şekilde hareket eden bir eklem tipidir
Bundan nedeniyle çene eklemine uygulanan basınç daha geniş bir alan üstüne yayılır bu nedenle eklemdeki hasar ve yırtıklar daha ivedi iyileşebilir
Eklemler hareketin hassas olmasını karşılamak nedeniyle lastiksi ve kaygan bir inşa olan kıkırdak ile döşelidir
Çene Eklemi Nasıl Bozulur?
Alışılmışlık olarak çenenizi sıkıyor, gıcırdatıyor ve kaydırıyorsanız eklem içerisindeki kıkırdağı zedelersiniz Çoğu insan uyurken dişlerini gıcırdatır ve oda arkadaşları bunu söyleyene kadar farkında olmayabilir Aynı şekilde günün uzun bir zamanını sakız çiğneyerek geçiriyorsanız çene ekleminize, yemekler aralarında kendine gelme fırsatını tanımıyorsunuz demektir Yemeğinizi daima benzer çene tarafında çiğniyorsanız bu taraf eklem üstünde normalden pozitif basınç yaratarak ekleminizi yıpratıyorsunuz demektir Bu en sık bir tarafta diş probleminiz varsa ya da bir diş tedavisi görüyorsanız gerçekleşir
Birbiri ile tam oturmayan dişler, suçludur Buna uygun olmayan ısırıkdenir Çenenin bir tarafındaki dişlerin diğer taraftan daha önce kapandığında çene ekleminizde, basınç farkından nedeniyle nasıl pozitif bir yıpranma olduğunu tahmin edersiniz
Yukarıda anlatılan bozuklukların her birinde, eklemde, muhakkak bir noktada hasar oluşur Bu zarar sinir ucuna kadar ulaşırsa sızı duyulur Travmatik tip bir eklem bozukluğudur bu Bu bozukluk ağrılıya da yanlış deviryapan eklem anlamındadır
Çene Eklem Rahatsızlığını Nasıl Hissedersiniz?
Her yutkunuşta, esnemede, çiğnemede, konuşmada ortaya meydana çıkan batıcı ve şiddetli bir ağrı olabileceği gibi, kesintisiz ve donuk bir sancı da olabilir Sancı, eklemin yer aldığı, derhal çene önündeki bölgede olabileceği gibi çoğu yere de yansıyabilir Sızı, ekleme yapışan kaslarda spazm oluşturarak yüze, başa, kulağa ve çeneye yansıyabilir Bazı kişiler migren, sinüs ve boyun ağrılarının sebebini çene eklemine bağlarlar lakin günümüz bilgisi içinde bu durumu açıklamak basit değildir
Ağrının en sık odaklandığı yer kulaktır Çoğu kimse kulak doktoruna kulağında sızı olduğuve iltihap kaptığıendişesi ile başvurur Kulak ağrısı ile birlikte işitme kaybı ve kulak zarında bir bozukluk yahut kulak hekimi ağrının kaynağı olarak çene ekleminden kuşkulanır
Ağrının yanında eklemin yolaçtığı bir takım şikayetler de vardır Ağız ayrıntılarıyla açıldığında bazı kimselerde çıtdiye bir kayma veya açılma sesi duyulur Ağız açık şekilde kilitli kalabilir ya da ileri dönemlerinde ağızın açılmasını ayrıntılarıyla kısıtlanabilir Birçok kimse kulaklarında çınlama hisseder, bu çenenizi çok sıktığınızda hissettiğiniz çınlama gibidir
Çene Eklemi Bozukluğu İçin Ne Yapılabilir?
Belki hafif bir eklem bozukluğunuz varsa ve erken teşhis edilmişse şu önerilerden menfaat görürsünüz:
1Çenenizin sağ ve sol tarafını çiğnemede eşit kullanınız
2Bilinçli olarak yapıyorsanız dişinizi gıcırdatmayı ve sıkmayı bırakınız
3Sakız çiğnemeyiniz
4Sert, güç çiğnenen yiyeceklerden kaçınınız
5Günde en düşük iki kez yarım saat çene ekleminiz üstüne sıcak uygulayınız
6Hekiminizin önerdiği bir ödem çüzücü veya mideniz rahatsız değilse aspirin kullanınız
Ilk dört madde çene ekleminiz üzerindeki yırtık ve zedelenmeyi azaltmak içindir Beş ve altıncı maddeler iyileşme işlemini süratli gitmek içindir Aspirin ve diğer ödem çözücü ilaçlar şişliğin azalmasında çok etkindirler zaten bu yüzden romatizmalı kimseler tarafından çok kullanılırlar Çene eklemi üzerinde de fazla etkindirler
Dişlerinizin ve ısırmanızdaki uygunluğunuzun kontrolü asistan olabilir
Fazla şiddetli ağrının varlığında bir çene cerrahı veya diş hekiminin konsültasyonuna gereklilik duyulabilir Diş hekiminiz size uygun bir ağız açıcı ve adale spazmını önleyici protez yapabilir
Tükürük Bezleri
Ne Alışılagelmiş, Ne Anormaldir?
Tükürük Bezleri Nerelerde Bulunur?
Bezler ağız ve boğaz çevresinde yerleşmişlerdir Başlıca tükürük bezleri parotis (kulak önünde), submandibüler (çene aşağı) ve sublingual (dil aşağı) bezlerdir
Hepsi de ağız içerisine tükürük salgılarlar Parotis bezi üstteki azı dişlerin yanından, submandibüler bez dilin aşağıda ön taraftan ve sublingual kumaş ağız tabanında çoğu küçük noktadan tükürük salgılar
Bu bezlerle birlikte, dudaklar, yanakların iç kısmı ve ağız ile boğazın bütün yüzeylerinde yüzlerce küçük tükürük bezi bulunur Tükürük bezleri, ağızınızı ıslak tutan, sindirimi başlatan ve dişleri çürükten koruyan tükürüğü salgılarlar
Olağandışı Bezlere Ne Yol Açar?
Klinik olarak hastalık yaratıcı tükürük bezi anormallikleri şu şekilde gruplandırılabilir:
1Tıkanıklık
Tıkanıklık, başlıca taş oluşmasına yan olarak parotis ve submandibüler bezlerde görülür Şikayetler tipik olarak yemek yemek yerken görülür Yemek yerken tükürük oluşması hızlanır ama tıkanıklıktan dolayı akamaz ve bazen iltihabın da eşlik ettiği şiddetli sızı ve şişliğe yol açar
2Şişkinlik, Ödem
Belki taşlar bütünüyle tıkanıklık meydana getirmemişlerse yemek yerken bezler şişer ve bir vakit daha sonra ağır ağır inerler, ta ki bir sonraki yemeğe değin Biriken tükürük içerisinde mikroplar daha kolay ürerler ve daha şiddetli sızı ve şişkinlik oluştururlar Şayet yeterli sürede çare edilmezlerse çıban oluşturabilirler
Bazı kişilerde tükürük bezlerinin belli başlı kanalları anormal olabilir Bu kanallar darlıklar yaratarak tükürük akımını azaltarak irin ve tıkanıklık şikayetlerinin oluşmasına yol açabilirler
3Cerahat
En sık görülen tükürük bezi iltihabı parotis bezini etkileyen kabakulaktır En sık çocuklarda görülmesine karşın yetişkinlerde de görülebilir Mamafih bir yetişkinde parotis bezi bölgesinde bir şişkinlik olursa bunun tıkanıklıktan ya da tümörden olma şansı daha fazladır
Kanal darlığından ve tükürük akımının azalmasından kaynaklanan iltihaptan daha önce bahsedilmişti
Komşu lenf bezlerinin iltihabından nedeniyle tükürük bezlerinde de ikincil irin olabilir Bu lenf bezleri boğazın üstteki kısmında boğaz ağrısı sonrası görülen alıngan lenf bezleridir Bu lenf bezlerinin bir kısmı aslında parotis bezinin üzerinde, içerisinde ve aşağı ya da submandibüler bezin yanında bulunurlar Lenf bezleri iltihaplandığı süre kızarıklık ve ağrılı şişlik oluştururlar Lenf bezleri bitki örtüsü ve ödem dolayısı ile de büyürler
4Tümörler
Tükürük bezlerinin ilk tümörleri başlangıçta başlıca ağrısız şişme ile kendilerini gösterirler Tümörler nadiren aniden artı bezde bulunurlar ve kulak önü, ağız içi, ağız tadı, ağız tabanı, yanaklar ve dudaklar üstünde bulunabilirler Bu şişlikler kulak, burun, boğaz ve başboyun cerrahları kadar değerlendirilmelidirler
Büyük tükürük bezlerinin habis tümörleri süratli büyürler, ağrılı olurlar ve o taraf yüz hareketlerini engelleyebilirler Bu şikayetler hemen araştırılmalıdırlar
Tükürük bezleri bazı özel hastalıklarda da şişerler Hastalarda çoğunlukla göz ve ağız kuruluğu görülür Buna eklem romatizması eşlik edebilir diyabet özellikle parotis bezinde şişliğe yol açabilir Çoğunlukla ortak parotis bezi şişliği alkoliklerde de görülür
Doktorunuz Nasıl Teşhis Koyar?
Tükürük bezleri hastalıklarının teşhisi titiz bir öykü, fizik tetkik ve laboratuar testleri ile konur Büyük tükürük bezlerinde bir taş tıkanıklığından değişkenlik edilirse bezin açıldığı ağız uyuşturularak kanalı genişletilip taşın çıkıp çıkmadığına bakmak gerekebilir Bu nesil bir işlemden önce röntgen filmi ile kireçlenmiş taşın nerede olduğu saptama edilebilir
Belki tükürük bezinde bir kitle tespit edilmişse, bilgisayarlı tomografi ile buranın röntgeninin çekilmesi faydalı olur Bu tomografi ile kitlenin gerçekten tükürük bezinden mi yahut komşu bir lenf bezinden mi kaynaklandığı bulunur
Birçok vak'ada tetkik odasında yapılabilen ince iğne aspirasyon biyopsisi tezgâhtar olur Bu testin doğruluğu % 80 ile 90 arasındadır Kitleden cilt kesisi ile bir parça alarak incelenmesi, tetkik odasında nasihat edilmez Parotis bezi ile birlikte seyreden yüz sinirinin zarar görme ihtimalindan dolayı açık biyopsi operasyon odasında yapılmalıdır *