Epistemoloji Ne Demek - Epistemoloji Hakkında Bilgi

Epistemoloji Ne Demek Epistemoloji Hakkında Bilgi



Epistemoloji Ne Demek Epistemoloji Hakkında Bilgi

Epistemoloji, bilginin doğası, kapsamı ve kaynağı ile ilgilenen felsefe dalıdır Bilgi felsefesi olarak da adlandırılmaktadır

İlk cağlarda Thales gibi filozoflar metafizik ile ilgileniyorlardı Evrenin salt maddesinin bulunması temel bir amac olmuştu Ama bu konularda herkesin vardığı farklı fikirler, fikirler arasındaki celişkiler filozofların insana, dolayısıyla akıl ve bilgiye yonelmesine yol actı Bu da insanın bilgilerinin doğruluğunun sorgulanmasına neden oldu Boylece bilgi felsefesi doğmuş oldu

Terimler değişiktir: episteme, bilgi ve gnosis, bilim ve logos, oğreti kelimelerinden epistemoloji, bilgibilim ve gnoseoloji, bilginin bilgisi terimleri; bilgikuramı (theory of knowledge) anlamında kullanılır, bazen philosophy of knowledge, bilgi felsefesi olur Bilginin doğasını, kaynaklarını, kokenlerini, değerini araştırır Bilgisizliğin ne olduğunu araştıran bilgi dalına agnoioloji denir Bilgisizlik ortusu kavramıyla cehaletbilimi ilgilenmektedir Platon'un bilgi nazariyesinin (kuramının) yetersizliği 1963'de Edmund Gettier tarafından kanıtlanmıştır Aynı donemde Michel Foucault, bilginin kazıbilimini, bilgi ve iktidar bicimlerini araştırmıştır

Temel Kavramlar

Doğruluk
Bilgi, oznenin nesne ile kurduğu bağdan cıkan urundur Bu bağa ise bilgi aktı denir Bilinc sahibi bir varlık olan insanın nesneye yonelmesi ile bilgi oluşur Bilginin, bilginin alındığı nesne ile cakışması ve uyumu doğruluktur Doğruluk; algılar, kavramlar, bilimsel kuramlarla nesnel gercek arasındaki uygunluktur Fakat doğru bilginin imkanlılığı felsefe tarihinin en buyuk sorularından biridirBurada bir ornekle konuyu izah etmek gerekirse altın sarıdırve altın madendirdiye iki onermemiz var burda ilk onermede altının sarı olması doğru veya yanlış olabilir ama altın madendir onermesi doğrudur zira nesnenin uygunluğu soz konusudur Bir de bir nesnenin doğru olabilmesi icin aranan iki şart vardır anlamlılık ve tutarlılıkgecerlilik Anlamlılık: Onermenin anlamlı olması bir nesneye işaret etmesidir Mesela koyun moyunikilemesinde koyunanlamlı bir kelimedir ama moyunanlamsızdır zira bir nesneye işaret etmez ondan doğruluğundan veya yanlışlığından soz edilemez Tutarlılık: bir onermenin bir defada doğrulanabilir olması yani yargıya bir defa uygunluğudur gecerlilik ise; tutarlı olan onermenin her durumda doğrulanabilir olmasıdır Mesela madenler metaldironermesi tutarlıdır zira metal olan madenler vardır ancak tum madenler cin gecerli değildir bu onerme madenler yer kaplaronermesi ise hem tutarlı hem de gecerlidir
Gerceklik

Gerceklik bilincten bağımsız olarak nesnel dunyada bulunan varlıklardır Yani nesnenin kendisidirGenellikle doğruluk kavramı ile aynı anlamda kullanılmaktadır fakat felsefede bu iki kavram farklıdır Doğruluk bilgiye ait bir ozelliktir ve ozneye bağımlıdır ama gerceklik ancak nesnel dunyaya ait bir varlığın ozelliği olabilir Nesnel dunyada var olan ama bir insan tarafından algılanmamış bir şey yine de gercektir Bilgi ile gerceğin uyumu bilginin doğruluğunu sağlar

Temellendirme

Ortaya atılan bilgilerin dayanak noktasıdırFelsefede bir cok bilgi ortaya atılır bu bilgilerde ceşitli yollarla temellendirilir

Mantık

İcinde bulunduğumuz evrenin, doğanın henuz tamamını keşfedemediğimiz ilkeleri ve yasaları vardır Aynı şekilde bilgiler arasında da bu tur bir ilişki vardır Duşuncelerin de arasındaki ilişkiyi duzenleyen ilke ve yasalar vardır Mantık duşunmenin temel yasalarını arar ve saptar Mantık bilginin iceriğinin doğruluğu ile ilgilenmez, bilgiler arasındaki ilişkilerin doğruluğu ile ilgilenir

Epistemolojik Teoriler

Sofizm

Sofistler herşeyin merkezine insanı aldıklarından dolayı gorecelilikten bahsederler Bu nedenle İnsanların hepsinin uzerinde birleşeceği bir bilginin olamayacağını savunurlar Sofistlerin en unlulerinden biri Protagoras ’tır O ’na gore 'İnsan her şeyin olcusudur' Diğer bir sofist de Gorgias ’tır O duşuncesini şu sozleriyle ozetler Gercek yoktur, olsaydı bilinemezdi, bilinseydi bile başkasına bildirilemezdi


Akılcılık (Rasyonalizm)

Akılcılık, bilginin kaynağının akıl olduğunu; doğru bilginin ancak akıl ve duşunce ile elde edilebileceği tezini savunan felsefi yaklaşımdır Bu yaklaşıma gore deney yolu ile elde edilen bilgi kesin bilgi değildir, gecicidir İnsan duyum ve algıları gecici, doğruluğu kesin olmayan bilgiler verir Eski Yunan'da rasyonel bilgi ile duyu organlarımızın sağladığı duyusal bilgi arasında fark olduğunu belirten ilk filozoflar Herakleitos, Parmenides, Sokrates, Platon ve Aristoteles'tir Yeni cağ akılcıları ise Descartes ve Hegel'dir

Deneycilik (Empirizm)

Deneycilik, bilginin duyumlar sayesinde ve deneyimle kazanılabileceğini one suren yaklaşımdır Deneyci yaklaşıma gore insan zihninde doğuştan bir bilgi yoktur Bu nedenle akılcılık yaklaşımına karşıdır Akılcılığın insan aklında doğuştan ilkeler varolduğu varsayımına karşıdır Doğru bilgi duyular vasıtasıyla deney yolu ile elde edilebilir Butun bilgilerin ilk kaynağı duyudur Deneycilik yaklaşımının onemli filozofları John Locke ve David Hume'durYani sezgilere yer yoktur Varlığın gozleme dayandığını ifade eder Gozlemleyemediğimiz hakkında bilgi elde edemeyiz Ve her şey nedeni icinde sonucunu bulacaktır

Analitik Felsefe

Felsefeyi duşunsel bir etkinlik olmaktan cıkarıp bir dil analizi olarak algılayan felsefi akımdır Bilimlerin dilini cozumlemeye ve onların kavram yapısını araştırmaya oncelik verilir Ludwig Wittgenstein akımın onde gelen temsilcilerindendir