Kız ve erkek çocukların cinsel yönden olgunlaşmaya başladığı, çocukluk ve çoğunluk arasında kalan hassas aralığa buluğ çağı diyoruz
Bu dönem çocuksu tutum ve davranışlar ağır ağır kayboluyor*Erişkin olmadan hemen önceki son hazırlıklar yapılıyor*Cinsiyet özellikleri en ince ayrıntısına kadar belirginleşiyor*Çocuk yaşlarda toplum bilinci az önce gelişmemişken erginlik dönemine giren gençlerde toplumsal kabullenilme, bir grubun parçası olma gibi kavramlar gelişiyor
*Buluğ Çağı*döneminde psikolojik dalgalanmalarla maddesel değişimler atbaşı yarışıyor
Bazı faktörler erginlik başlangıcını etkiliyor*Genetik miras, sosyal ve ekonomik şartlar, somut şiddet gerektiren ağır işler, çocuk yaşta evlilikler, toplumsal cinsiyetçi zorlama mekanizmaları, iklim koşulları buna örnek*
Afrika ’nın ve Arabistan ’ın sıcak hava koşullarında erginlik daha erken başlıyor Norveç, Finlandiya gibi az güneş alan soğuk ülkelerdeyse erginlik yaşı daha geç genellikle kızlar erkeklere oranla takriben iki sene değin önce olgunlaşıyor Ülkemizde buluğ çağı kızlarda 10 – 14, erkeklerde 12 – 16 yaşları aralarında yaşanıyor*
Çevre koşulları ve besin alışkanlıkları da buluğ çağı başlangıcını değiştirebilir Çağdaş zamanların etkisi azımsanacak gibi yok: Adet başlangıcı 1900 ’lerde 15 ’ken 1990 ’lara gelindiğinde 12 ’ye düştü*
Ergenlik belirtileriErgenlik başlangıcında göze çapan sayısız fiziksel değişim laf konusu Memeler büyüyor Kasık ve koltukaltı tüyleri uzuyor Doruk atılıyor Adet (menstrüasyon) başlamadan önce ortalama bir buçuk sene süreyle gövde bedenen ergenliğe hazırlanıyor
Düzenli yumurtlama pek derhal olmuyor Bilhassa 13 yaş sonrası adet görmeye başlayanlarda yumurtlama daha düşük kalitede *Araştırmalara göre böyle vakalarda adeti izleyen birincil bir buçuk sene – son dörtbuçuk yıl arası yumurtlama eğilimi düzensiz
Erkek çocuklarda gözlenen ilk metamorfoz: 11 yaşında testisler büyüyor Takriben 6 ay sürüyor Peşinden penis de irileşiyor
Testisi ve penisi kasıklarda ve koltuk aşağı tüylenme izliyor Ses çatallanıp derinleşiyor Kaslar boyutça genişliyor Son aşamada yüzdeki tüyler uzuyor*
Kızlarda 8, erkeklerde de 9 yaş öncesi buluğ çağı belirtileri erken olarak kabul ediliyor*Emin hudut değil lakin maddesel ağırlığın erginlik dönemini tetikleyebileceği kabul ediliyor
Erken ErgenlikErken ergenlik giderek yayılan bir sorun Çocuk obezitesi erken ergenliğe yol açıyor*Leptin hormonu da ergenliğe açılış yaşını etkiliyor
Leptin hormonu gövde içindeki yağ hücreleri adipositlerce üretiliyor Bilimcilere kadar leptin hormonuyla erginlik başlangıcı ilişkili: Yeterince leptin hormonu olmayan ergenliğe giremiyor
Eksiği kapayacak ölçüde leptin hormonu alınca iş değişiyor Leptin hormonu yüksek olan kız çocukları daha erken ergenleşiyor Leptin hipotalamusu uyarıyor Ergenliği başlatıyor*
Erken ergenlikte bir takım hastalıklar etkili Kimi beyin tümörleri hipofiz bezini harekete geçirerek ergenliği başlatabilir Erkek çocukların testislerinde ve kız çocuklarının yumurtalıklarında gelişen tümörler de erken ergenliğe neden oluyor Böbrek üstü bezine yakın tümörler de o kadar
Sosyolojik ve hesaplı şartlar erken ergenliği hızlandırıyor Çocuklar geçmişe oranla daha artı protein alıyor Zenginlikle erginlik zıt orantılı: Gelir arttıkça erginlik yaşı düşüyor
Artık çocuklar daha uzun boylu Bazıları daha obez Çocukluğun ortasında hemen ergenleşiyorlar Ilk Elden ya da çevresel etkiye ast olarak dolaylı bozulan hormonal sistem erken ergenlikten büyük oranda sorumluluk sahibi*
Erken erginlik tedavi edilir mi?Erken erginlik çare edilebilir ama önce teşhis kesinleşmeli Bu pek basit yok: Çocuk endokrinolojisi uzmanlarınca kapsamlı testler yapılması gerekiyor Kemik yaşı ölçümü için el – bilek grafisi durum Kan ve hormon tahlilleri de yapılmalı Ultrasonla yumurtalıklara bakılmalı *
Erken ergenlik kesinleşirse çare seçeneği gözden geçiriliyor Uygun çare yöntemiyle (mesela ayda 1 iğneyle) hormonal denge olması gereken düzeye yaklaştırılıyor
Bu dönem çocuksu tutum ve davranışlar ağır ağır kayboluyor*Erişkin olmadan hemen önceki son hazırlıklar yapılıyor*Cinsiyet özellikleri en ince ayrıntısına kadar belirginleşiyor*Çocuk yaşlarda toplum bilinci az önce gelişmemişken erginlik dönemine giren gençlerde toplumsal kabullenilme, bir grubun parçası olma gibi kavramlar gelişiyor
*Buluğ Çağı*döneminde psikolojik dalgalanmalarla maddesel değişimler atbaşı yarışıyor
Bazı faktörler erginlik başlangıcını etkiliyor*Genetik miras, sosyal ve ekonomik şartlar, somut şiddet gerektiren ağır işler, çocuk yaşta evlilikler, toplumsal cinsiyetçi zorlama mekanizmaları, iklim koşulları buna örnek*
Afrika ’nın ve Arabistan ’ın sıcak hava koşullarında erginlik daha erken başlıyor Norveç, Finlandiya gibi az güneş alan soğuk ülkelerdeyse erginlik yaşı daha geç genellikle kızlar erkeklere oranla takriben iki sene değin önce olgunlaşıyor Ülkemizde buluğ çağı kızlarda 10 – 14, erkeklerde 12 – 16 yaşları aralarında yaşanıyor*
Çevre koşulları ve besin alışkanlıkları da buluğ çağı başlangıcını değiştirebilir Çağdaş zamanların etkisi azımsanacak gibi yok: Adet başlangıcı 1900 ’lerde 15 ’ken 1990 ’lara gelindiğinde 12 ’ye düştü*
Ergenlik belirtileriErgenlik başlangıcında göze çapan sayısız fiziksel değişim laf konusu Memeler büyüyor Kasık ve koltukaltı tüyleri uzuyor Doruk atılıyor Adet (menstrüasyon) başlamadan önce ortalama bir buçuk sene süreyle gövde bedenen ergenliğe hazırlanıyor
Düzenli yumurtlama pek derhal olmuyor Bilhassa 13 yaş sonrası adet görmeye başlayanlarda yumurtlama daha düşük kalitede *Araştırmalara göre böyle vakalarda adeti izleyen birincil bir buçuk sene – son dörtbuçuk yıl arası yumurtlama eğilimi düzensiz
Erkek çocuklarda gözlenen ilk metamorfoz: 11 yaşında testisler büyüyor Takriben 6 ay sürüyor Peşinden penis de irileşiyor
Testisi ve penisi kasıklarda ve koltuk aşağı tüylenme izliyor Ses çatallanıp derinleşiyor Kaslar boyutça genişliyor Son aşamada yüzdeki tüyler uzuyor*
Kızlarda 8, erkeklerde de 9 yaş öncesi buluğ çağı belirtileri erken olarak kabul ediliyor*Emin hudut değil lakin maddesel ağırlığın erginlik dönemini tetikleyebileceği kabul ediliyor
Erken ErgenlikErken ergenlik giderek yayılan bir sorun Çocuk obezitesi erken ergenliğe yol açıyor*Leptin hormonu da ergenliğe açılış yaşını etkiliyor
Leptin hormonu gövde içindeki yağ hücreleri adipositlerce üretiliyor Bilimcilere kadar leptin hormonuyla erginlik başlangıcı ilişkili: Yeterince leptin hormonu olmayan ergenliğe giremiyor
Eksiği kapayacak ölçüde leptin hormonu alınca iş değişiyor Leptin hormonu yüksek olan kız çocukları daha erken ergenleşiyor Leptin hipotalamusu uyarıyor Ergenliği başlatıyor*
Erken ergenlikte bir takım hastalıklar etkili Kimi beyin tümörleri hipofiz bezini harekete geçirerek ergenliği başlatabilir Erkek çocukların testislerinde ve kız çocuklarının yumurtalıklarında gelişen tümörler de erken ergenliğe neden oluyor Böbrek üstü bezine yakın tümörler de o kadar
Sosyolojik ve hesaplı şartlar erken ergenliği hızlandırıyor Çocuklar geçmişe oranla daha artı protein alıyor Zenginlikle erginlik zıt orantılı: Gelir arttıkça erginlik yaşı düşüyor
Artık çocuklar daha uzun boylu Bazıları daha obez Çocukluğun ortasında hemen ergenleşiyorlar Ilk Elden ya da çevresel etkiye ast olarak dolaylı bozulan hormonal sistem erken ergenlikten büyük oranda sorumluluk sahibi*
Erken erginlik tedavi edilir mi?Erken erginlik çare edilebilir ama önce teşhis kesinleşmeli Bu pek basit yok: Çocuk endokrinolojisi uzmanlarınca kapsamlı testler yapılması gerekiyor Kemik yaşı ölçümü için el – bilek grafisi durum Kan ve hormon tahlilleri de yapılmalı Ultrasonla yumurtalıklara bakılmalı *
Erken ergenlik kesinleşirse çare seçeneği gözden geçiriliyor Uygun çare yöntemiyle (mesela ayda 1 iğneyle) hormonal denge olması gereken düzeye yaklaştırılıyor