İnsanın Genom Projesi
İnsanlık tarihinin, ateş, elektrik, tekerlek, matbaa, atomun parçalanması kadar manâlı buluşları arasına giren “gen haritasının çıkarılması, bilim dünyasında büyük sevince niçin oldu Bilhassa, tıpta bilinmeyenlerin gitgide artarak azalmasını ve genetik kökenli hastalıkların tedavisini beraberinde getirecek olan bu müthiş keşif aslında ne kavrayış geliyor ?
İnsan genom Projesinin esas amacı, insan DNA ’sında yer alan 3 milyar değin baz çiftinin dizilimini ve bunların % 25 ‘ini yaratıcı genlerin yerini bulmak Bu gerçekten zor bir meslek; çünkü insan genomunda belli sayısı şimdilik bilinmiyor olsa da 40 bin ile 80 bin arasında gen olduğu sanılıyor Dış görünüşümüzdeki onca farklılığa rağmen, doğrusu biz insanların ırsi yapısı büyük ölçüde birbirine aynı İnsanların DNA yapılarının %99, 9 ’u ortaktır İnsan Genom Projesi de bu ortak genleri bulmayı hedefliyor Yaklaşık 1520 yıldır bu projeyle uğraşılmasına karşın henüz genom projesi bütün olarak çözülebilmiş değildir Ortaya çıkacak data bankası, insanı insan yapan genlerin yanına bir insanı başkalarından ayıran genleri de gösteren benzersiz bir kaynak olacak
Bu proje ile elde edilen bilgilerin 21 yy ’da tıp dünyasında çok büyük yenilikler ve keşifler getireceği beklenmektedir Bu bilgiler bununla birlikte, bir fazla genetik hastalığın tedavisini de muhtemel kılabilecektir İnsan Genom Projesi ’nde birincil beş takvim hedeflerin arasında aşağıdaki amaçlar bulunmaktadır:
İnsan genomunun haritasını hariç tutmak
Model olarak kullanılabilecek diğer bir takım
Canlıların da gen haritalarını dahil etmemek
Veri toplanması ve dağılımı
Etik, kanuni ve sosyal düşünceler
Araştırma eğitimi
Teknoloji gelişimi
Teknoloji transferi
Bunlar da Olacak mı?
Gen haritası talebi!
21 yüzyılın genetik mucizesine yetişenler gün gelecek yalnız benzer seçerken yok, sağlık durumu sigortasıg4 yaptırırken, birilerini işe alırken veya birilerine konut kiralarken; muhataplarından birer adet gen haritasıistek edebilecekler
Kalıtımsal ayrımcılık!
Bilimsel buluşların ne pahasına olursa olsun önüne geçilemeyeceği açık Hayatı uzatmak ve çare bulunamayan hastalıklara getirilebilecek radikal tedavi olanakları; bazı maliyetlere katlanmayı zorunlu kılıyor Tamam Ama tüm bunlar tüyler ürpertici bir kalıtımsal ayrımcılığıneşiğinde olduğumuzu engellemiyor yine de Irk, din, etnik ayrımcılıktan sonra; bir de kalıtımsal ayrımcılıkçıkacak gibi başımıza
Ayrımcılığın ilk işaretleri!
Yeni ayrımcılığın ilk işaretleri kendini ele vermeye başladı bile El Paiste çıkan bir habere göre, İngiltere'de bir takım sigorta şirketleri şimdiden, afiyet sigortası yapmadan önce müşterilerinden genetik tahlilistiyor ve sigorta ücretini, analiz sonuçlarına tarafından saptıyormuş Poliçe için söz konusu şirkete başvuran kişide Alzheimer veya belli bir takım kanser türlerine genetik aşinalık varsa, ücret beş misline çıkabiliyormuş
Genetikle beygir başı dışarı giden enformatik devrimi sayesinde bu noktaya çok kısa sürede ulaşılabileceği söyleniyor Moleküler biyolog Dr Francesca Lancillotti, DNA ’nın 12 bin genini okuyabilmek; bundan 20 sene önce epeyce süre alırken, enformatik bir uçtan bir uca bu işlem hemen sadece bir dakikada yapılabiliyor Bir yanıyla büyüleyici, bir yanıyla ürkütücü bir gelişme bu Ne var ki, bilim nefret edilen şey tanımaz Girdik bir defa yarışa Kemerleri bağlayıp, her şeye tedbirli olmak gerekli!
21 asır tepemizin üstünde akım eden bir çifte devrimlegümbür gümbür yol alıyor Ne etik, ekonomik, siyasi, sosyal tartışmalar; ne de mevcut yasalar erişebiliyor çifte devrimin hızına
Bütün bu çalışma kaça mülk oldu?
Bütün deneyin maliyetinin 200 milyon dolar civarında olduğu hesaplanıyor
* Genomu nerede “okuyabilirim?
İnternet üzerinde Lakin, oldukça zamana ihtiyacınız var Çünkü 4 ’er harften (A,T,C,G) oluşan 3 milyar harflik bir dizinden laf ediyoruz Bu 3 milyar harfin okunması 9,5 yıl sürüyor
Türkiye de bu projenin içinde mi?
Maalesef Dünyada gelişmiş bir fazla ülke bu çalışmanın içerisine girmişken, Türkiye ’de henüz bu konuda parmakla gösterilecek misal bir çalışma, ya da araştırma kurumları bulunmamaktadır Üniversiteler bünyesinde kısmen yapılmaktadır Çünkü hemen şimdi yetişmiş elemanlarımız yoktur Fakat geçtiğimiz 78 sene içinde lüzum okulumuzdan, gerekse ülkemizin diğer güzide okullarından yetişmiş, Genetik Mühendisliğinde okuyan, doktorasını yapmakta olan bir çok öğrencimiz bulunmaktadır Bunların bir kısmı ülkemizde bir kısmı ise yurt dışında lisans veya doktora seviyesinde eğitim almaktadırlar İnancımız şudur ama; geleceğin Kalıtımsal Mühendisleri yetişmektedir ve yetiştiklerine inandıkları ve imkân sağladığımız gün ise ülkemize bu teknolojiyi taşıyacaklardır
Bütün hastalıklara çare olacak mı?
Büyük bir ihtimalle Bütün hastalıklar, insan genlerindeki arızalar ve yanlış diziliş sebebiyle oluştuğundan, kalıtımsal yapının tamamiyle anlaşılması ve bunları “düzeltmeninyolunun bulunması, hastalıkların da önlenmesi anlamına gelebilecek Yalnızca kalıtımsal değil, çevresel faktörlerin neden olduğu hastalıklara da, daha ileri çare yöntemlerinin geliştirilebileceği sanılmaktadır
Faydalarını ne zaman görebileceğiz?
Alzheimer ve bazı kanser türlerinin tedavisinde, şimdiden bir takım ilerlemeler sağlandığı biliniyor Önümüzdeki birkaç yıl içinde yeni tedavi yöntemleri ve ilaçların, dünyanın değişik yerlerindeki araştırmacılar tarafından ortaya çıkarılması söz konusu olabilecek Fakat kalp hastalığı gibi, keza kalıtımsal keza de çevresel nedenleri bulunan hastalıklar için daha uzun yıllar (20, 30, 40 yıl) beklenmesi gerekecek
Sakıncaları da olacak mı?
Kuşkusuz Belirtilmiş hastalıklara neden olan belirtilen genler saptandığında, bu genlere sahip insanların kayıtları, işyerlerinin ve sigorta şirketlerini eline geçebilecek Bu da, işe darılma ve sigortalama derhal “tercih edilmemenedeni olabilecek Doğumdan önce bebeğin genetik ‘arıza ’sının ortaya çıkması, anne ve babalara “doğumdan vazgeçmeopsiyonu tanıyacak Varlıklı ve yoksul ülkeler, bir ülkenin varlıklı ve fakir bölgeleri ve vatandaşları arasında, genetik teknolojisinin kullanımı açısından farklılıklar, gerekli olarak yaşanacak Bu da, sağlık ve yaş ortalaması açısından farkın açılmasına yol açacak
Deneyler kimin genleriyle yapıldı?
Şans Eseri Olan olarak, her ırk ve cinsten önce 12, daha sonra da 24 insanın sperm ve kanları kullanılarak yapıldı Her ne kadar her insanın genetik yapısı, bir diğerinden farklılık gösterse de genel çeşitlilik oranı (varyasyon) binde 2 oranında yaşanıyor Bu yüzden, elde edilen bulguların bütün insanlığa uygulanabileceği ve herkesin derdine çare olabileceği düşünülüyor
Genom projesinin Geldiği Son Nokta
Genom projesi, ne basında abartıldığı gibi hastalıkları ayrıntılarıyla bitirip ölümsüzlüğü getiren ne de faydasız bir çalışma değildir Elbetteki insan sağlığına faydaları olmuştur, olacaktır da Ama bunlar hiçbir vakit için sanıldığı gibi ölümsüzlüğü getirmeyecektir Sadece, yaşarken daha sağlıklı bir yaşam sürülebilecek ya da çoğu hastalık belki tarihe karışacaktır Ama hiçbir süre için bu proje doğruca insanlık, sanıldığı gibi tüm hastalıklarına çare bulamayacaktır Şu lahza itibariyle bu çalışmayı yürüten bilim adamları, genom projesine ek olarak yeni bir projeye daha imza attılar; “Proteom Projesi Bu projeyle vücuttaki bütün proteinlerin incelenmesi amaçlanmaktadır
Protein nedir?
“Proteom Projesini yaratıcı proteinler, vücudumuzu meydana getiren temel inşa taşlarımızdan, ayrıca de önemlilerinden birisidir aynı zamanda jurnal beslenmemizde manâlı bir yer tutan organik besin kaynaklarımızdan birisidir
Protein esas olarak, 20 değişiklik amino asitin bambaşka kombinasyonlarla bir araya gelmesiyle oluşur Vücutta 510 amino asitten oluşan küçük proteinler bulunabildiği gibi, 5001000 amino asitin bir araya gelerek oluşturduğu dev proteinler de bulunabilir Proteinlerin en manâlı özelliği, canlılara özgü olmasıdır Yani her bir canlının protein yapısı birbirinden ayrı olduğu gibi, bir canlıda bulunan proteinler de birbirinden farklı olabilmektedir Proteinleri birbirinden bambaşka kılan özellik ise, DNA ’nın kontrolünde, DNA şifresine uygun bir şekilde amino asitlerin yan yana getirilmesiyle oluşmasıdır Bir proteini meydana getiren amino asitlerin sıra, sayı ya da çeşidinin değişmesi, oluşacak proteinin öbür olmasına niçin olacaktır protein yapımına katılan 20 çeşit amino asitin her birini bir rakama benzetirsek, rakamların bir araya gelerek oluşturduğu sayıya da protein deriz Dolayısıyla 20 farklı rakamdan ne dek fazla sayı kombinasyonu oluşturabileceğimizi sizin hayal gücünüze bırakıyoruz
Proteinlerin Görevleri nelerdir:
Enzimlerimizin (Vücudumuzdaki işçiler) yapısına katılır
Hormonlarımızın yapısına katılır
Kaslarımızın yapısına katılır
Gözenekli Olan zarımızın yapısına katılır
Cisim enerjimizin elde edilmesinde kullanılır
Beden savunmamızda tayin yapan antikorlarımızın yapısına katılır
Proteom, genom projesini destekleyecek mi?
Proteom projesi ile vücuttaki proteinler tanınacak, dolayısıyla proteinlerden oluşan enzimler ünlü olacaktır Bu da, her işini, hatta kendini eşlemeyi zeka enzimlere yaptıran DNA ’nın, dolayısıyla genom projesinin daha iyi anlaşılmasına takviye edeceği kanaatindeyiz
Umarız bütün bu gelişmeler insanlığın faydasına olur Her türlü teknolojik gelişmeyi kendi maksat ya da çıkarları uğruna kullanmaktan çekinmeyen kötü ruhlu insanların elinde bir vahşete yol açmamasını temenni ediyoruz Dinç ve mutlu yarınlara kavuşmak temennilerimizle
Kaynak: Galibiyet Varlıklı *
İnsanlık tarihinin, ateş, elektrik, tekerlek, matbaa, atomun parçalanması kadar manâlı buluşları arasına giren “gen haritasının çıkarılması, bilim dünyasında büyük sevince niçin oldu Bilhassa, tıpta bilinmeyenlerin gitgide artarak azalmasını ve genetik kökenli hastalıkların tedavisini beraberinde getirecek olan bu müthiş keşif aslında ne kavrayış geliyor ?
İnsan genom Projesinin esas amacı, insan DNA ’sında yer alan 3 milyar değin baz çiftinin dizilimini ve bunların % 25 ‘ini yaratıcı genlerin yerini bulmak Bu gerçekten zor bir meslek; çünkü insan genomunda belli sayısı şimdilik bilinmiyor olsa da 40 bin ile 80 bin arasında gen olduğu sanılıyor Dış görünüşümüzdeki onca farklılığa rağmen, doğrusu biz insanların ırsi yapısı büyük ölçüde birbirine aynı İnsanların DNA yapılarının %99, 9 ’u ortaktır İnsan Genom Projesi de bu ortak genleri bulmayı hedefliyor Yaklaşık 1520 yıldır bu projeyle uğraşılmasına karşın henüz genom projesi bütün olarak çözülebilmiş değildir Ortaya çıkacak data bankası, insanı insan yapan genlerin yanına bir insanı başkalarından ayıran genleri de gösteren benzersiz bir kaynak olacak
Bu proje ile elde edilen bilgilerin 21 yy ’da tıp dünyasında çok büyük yenilikler ve keşifler getireceği beklenmektedir Bu bilgiler bununla birlikte, bir fazla genetik hastalığın tedavisini de muhtemel kılabilecektir İnsan Genom Projesi ’nde birincil beş takvim hedeflerin arasında aşağıdaki amaçlar bulunmaktadır:
İnsan genomunun haritasını hariç tutmak
Model olarak kullanılabilecek diğer bir takım
Canlıların da gen haritalarını dahil etmemek
Veri toplanması ve dağılımı
Etik, kanuni ve sosyal düşünceler
Araştırma eğitimi
Teknoloji gelişimi
Teknoloji transferi
Bunlar da Olacak mı?
Gen haritası talebi!
21 yüzyılın genetik mucizesine yetişenler gün gelecek yalnız benzer seçerken yok, sağlık durumu sigortasıg4 yaptırırken, birilerini işe alırken veya birilerine konut kiralarken; muhataplarından birer adet gen haritasıistek edebilecekler
Kalıtımsal ayrımcılık!
Bilimsel buluşların ne pahasına olursa olsun önüne geçilemeyeceği açık Hayatı uzatmak ve çare bulunamayan hastalıklara getirilebilecek radikal tedavi olanakları; bazı maliyetlere katlanmayı zorunlu kılıyor Tamam Ama tüm bunlar tüyler ürpertici bir kalıtımsal ayrımcılığıneşiğinde olduğumuzu engellemiyor yine de Irk, din, etnik ayrımcılıktan sonra; bir de kalıtımsal ayrımcılıkçıkacak gibi başımıza
Ayrımcılığın ilk işaretleri!
Yeni ayrımcılığın ilk işaretleri kendini ele vermeye başladı bile El Paiste çıkan bir habere göre, İngiltere'de bir takım sigorta şirketleri şimdiden, afiyet sigortası yapmadan önce müşterilerinden genetik tahlilistiyor ve sigorta ücretini, analiz sonuçlarına tarafından saptıyormuş Poliçe için söz konusu şirkete başvuran kişide Alzheimer veya belli bir takım kanser türlerine genetik aşinalık varsa, ücret beş misline çıkabiliyormuş
Genetikle beygir başı dışarı giden enformatik devrimi sayesinde bu noktaya çok kısa sürede ulaşılabileceği söyleniyor Moleküler biyolog Dr Francesca Lancillotti, DNA ’nın 12 bin genini okuyabilmek; bundan 20 sene önce epeyce süre alırken, enformatik bir uçtan bir uca bu işlem hemen sadece bir dakikada yapılabiliyor Bir yanıyla büyüleyici, bir yanıyla ürkütücü bir gelişme bu Ne var ki, bilim nefret edilen şey tanımaz Girdik bir defa yarışa Kemerleri bağlayıp, her şeye tedbirli olmak gerekli!
21 asır tepemizin üstünde akım eden bir çifte devrimlegümbür gümbür yol alıyor Ne etik, ekonomik, siyasi, sosyal tartışmalar; ne de mevcut yasalar erişebiliyor çifte devrimin hızına
Bütün bu çalışma kaça mülk oldu?
Bütün deneyin maliyetinin 200 milyon dolar civarında olduğu hesaplanıyor
* Genomu nerede “okuyabilirim?
İnternet üzerinde Lakin, oldukça zamana ihtiyacınız var Çünkü 4 ’er harften (A,T,C,G) oluşan 3 milyar harflik bir dizinden laf ediyoruz Bu 3 milyar harfin okunması 9,5 yıl sürüyor
Türkiye de bu projenin içinde mi?
Maalesef Dünyada gelişmiş bir fazla ülke bu çalışmanın içerisine girmişken, Türkiye ’de henüz bu konuda parmakla gösterilecek misal bir çalışma, ya da araştırma kurumları bulunmamaktadır Üniversiteler bünyesinde kısmen yapılmaktadır Çünkü hemen şimdi yetişmiş elemanlarımız yoktur Fakat geçtiğimiz 78 sene içinde lüzum okulumuzdan, gerekse ülkemizin diğer güzide okullarından yetişmiş, Genetik Mühendisliğinde okuyan, doktorasını yapmakta olan bir çok öğrencimiz bulunmaktadır Bunların bir kısmı ülkemizde bir kısmı ise yurt dışında lisans veya doktora seviyesinde eğitim almaktadırlar İnancımız şudur ama; geleceğin Kalıtımsal Mühendisleri yetişmektedir ve yetiştiklerine inandıkları ve imkân sağladığımız gün ise ülkemize bu teknolojiyi taşıyacaklardır
Bütün hastalıklara çare olacak mı?
Büyük bir ihtimalle Bütün hastalıklar, insan genlerindeki arızalar ve yanlış diziliş sebebiyle oluştuğundan, kalıtımsal yapının tamamiyle anlaşılması ve bunları “düzeltmeninyolunun bulunması, hastalıkların da önlenmesi anlamına gelebilecek Yalnızca kalıtımsal değil, çevresel faktörlerin neden olduğu hastalıklara da, daha ileri çare yöntemlerinin geliştirilebileceği sanılmaktadır
Faydalarını ne zaman görebileceğiz?
Alzheimer ve bazı kanser türlerinin tedavisinde, şimdiden bir takım ilerlemeler sağlandığı biliniyor Önümüzdeki birkaç yıl içinde yeni tedavi yöntemleri ve ilaçların, dünyanın değişik yerlerindeki araştırmacılar tarafından ortaya çıkarılması söz konusu olabilecek Fakat kalp hastalığı gibi, keza kalıtımsal keza de çevresel nedenleri bulunan hastalıklar için daha uzun yıllar (20, 30, 40 yıl) beklenmesi gerekecek
Sakıncaları da olacak mı?
Kuşkusuz Belirtilmiş hastalıklara neden olan belirtilen genler saptandığında, bu genlere sahip insanların kayıtları, işyerlerinin ve sigorta şirketlerini eline geçebilecek Bu da, işe darılma ve sigortalama derhal “tercih edilmemenedeni olabilecek Doğumdan önce bebeğin genetik ‘arıza ’sının ortaya çıkması, anne ve babalara “doğumdan vazgeçmeopsiyonu tanıyacak Varlıklı ve yoksul ülkeler, bir ülkenin varlıklı ve fakir bölgeleri ve vatandaşları arasında, genetik teknolojisinin kullanımı açısından farklılıklar, gerekli olarak yaşanacak Bu da, sağlık ve yaş ortalaması açısından farkın açılmasına yol açacak
Deneyler kimin genleriyle yapıldı?
Şans Eseri Olan olarak, her ırk ve cinsten önce 12, daha sonra da 24 insanın sperm ve kanları kullanılarak yapıldı Her ne kadar her insanın genetik yapısı, bir diğerinden farklılık gösterse de genel çeşitlilik oranı (varyasyon) binde 2 oranında yaşanıyor Bu yüzden, elde edilen bulguların bütün insanlığa uygulanabileceği ve herkesin derdine çare olabileceği düşünülüyor
Genom projesinin Geldiği Son Nokta
Genom projesi, ne basında abartıldığı gibi hastalıkları ayrıntılarıyla bitirip ölümsüzlüğü getiren ne de faydasız bir çalışma değildir Elbetteki insan sağlığına faydaları olmuştur, olacaktır da Ama bunlar hiçbir vakit için sanıldığı gibi ölümsüzlüğü getirmeyecektir Sadece, yaşarken daha sağlıklı bir yaşam sürülebilecek ya da çoğu hastalık belki tarihe karışacaktır Ama hiçbir süre için bu proje doğruca insanlık, sanıldığı gibi tüm hastalıklarına çare bulamayacaktır Şu lahza itibariyle bu çalışmayı yürüten bilim adamları, genom projesine ek olarak yeni bir projeye daha imza attılar; “Proteom Projesi Bu projeyle vücuttaki bütün proteinlerin incelenmesi amaçlanmaktadır
Protein nedir?
“Proteom Projesini yaratıcı proteinler, vücudumuzu meydana getiren temel inşa taşlarımızdan, ayrıca de önemlilerinden birisidir aynı zamanda jurnal beslenmemizde manâlı bir yer tutan organik besin kaynaklarımızdan birisidir
Protein esas olarak, 20 değişiklik amino asitin bambaşka kombinasyonlarla bir araya gelmesiyle oluşur Vücutta 510 amino asitten oluşan küçük proteinler bulunabildiği gibi, 5001000 amino asitin bir araya gelerek oluşturduğu dev proteinler de bulunabilir Proteinlerin en manâlı özelliği, canlılara özgü olmasıdır Yani her bir canlının protein yapısı birbirinden ayrı olduğu gibi, bir canlıda bulunan proteinler de birbirinden farklı olabilmektedir Proteinleri birbirinden bambaşka kılan özellik ise, DNA ’nın kontrolünde, DNA şifresine uygun bir şekilde amino asitlerin yan yana getirilmesiyle oluşmasıdır Bir proteini meydana getiren amino asitlerin sıra, sayı ya da çeşidinin değişmesi, oluşacak proteinin öbür olmasına niçin olacaktır protein yapımına katılan 20 çeşit amino asitin her birini bir rakama benzetirsek, rakamların bir araya gelerek oluşturduğu sayıya da protein deriz Dolayısıyla 20 farklı rakamdan ne dek fazla sayı kombinasyonu oluşturabileceğimizi sizin hayal gücünüze bırakıyoruz
Proteinlerin Görevleri nelerdir:
Enzimlerimizin (Vücudumuzdaki işçiler) yapısına katılır
Hormonlarımızın yapısına katılır
Kaslarımızın yapısına katılır
Gözenekli Olan zarımızın yapısına katılır
Cisim enerjimizin elde edilmesinde kullanılır
Beden savunmamızda tayin yapan antikorlarımızın yapısına katılır
Proteom, genom projesini destekleyecek mi?
Proteom projesi ile vücuttaki proteinler tanınacak, dolayısıyla proteinlerden oluşan enzimler ünlü olacaktır Bu da, her işini, hatta kendini eşlemeyi zeka enzimlere yaptıran DNA ’nın, dolayısıyla genom projesinin daha iyi anlaşılmasına takviye edeceği kanaatindeyiz
Umarız bütün bu gelişmeler insanlığın faydasına olur Her türlü teknolojik gelişmeyi kendi maksat ya da çıkarları uğruna kullanmaktan çekinmeyen kötü ruhlu insanların elinde bir vahşete yol açmamasını temenni ediyoruz Dinç ve mutlu yarınlara kavuşmak temennilerimizle
Kaynak: Galibiyet Varlıklı *