Kanun No: 4857
Kabul Tarihi : 2252003
Resmi Gazete Yayım Tarih ve Sayısı : 1062003 25134
(Genel Hukumler)
Amac ve kapsam
MADDE 1 Bu Kanunun amacı işverenler ile bir iş sozleşmesine dayanarak calıştırılan işcilerin calışma şartları ve calışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını duzenlemektir
Bu Kanun, 4 uncu maddedeki istisnalar dışında kalan butun işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine ve işcilerine faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır
İşyerleri, işverenler, işveren vekilleri ve işciler, 3 uncu maddedeki bildirim gunune bakılmaksızın bu Kanun hukumleri ile bağlı olurlar
Tanımlar
MADDE 2 Bir iş sozleşmesine dayanarak calışan gercek kişiye işci, işci calıştıran gercek veya tuzel kişiye yahut tuzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren, işci ile işveren arasında kurulan ilişkiye iş ilişkisi denir İşveren tarafından mal veya hizmet uretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile işcinin birlikte orgutlendiği birime işyeri denir
İşverenin işyerinde urettiği mal veya hizmet ile nitelik yonunden bağlılığı bulunan ve aynı yonetim altında orgutlenen yerler (işyerine bağlı yerler) ile dinlenme, cocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim ve avlu gibi diğer eklentiler ve araclar da işyerinden sayılır
İşyeri, işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araclar ile oluşturulan iş organizasyonu kapsamında bir butundur
İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yonetiminde gorev alan kimselere işveren vekili denir İşveren vekilinin bu sıfatla işcilere karşı işlem ve yukumluluklerinden doğrudan işveren sorumludur
Bu Kanunda işveren icin ongorulen her ceşit sorumluluk ve zorunluluklar işveren vekilleri hakkında da uygulanır İşveren vekilliği sıfatı, işcilere tanınan hak ve yukumlulukleri ortadan kaldırmaz
Bir işverenden, işyerinde yuruttuğu mal veya hizmet uretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bolumunde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş icin gorevlendirdiği işcilerini sadece bu işyerinde aldığı işte calıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işverenalt işveren ilişkisi denir Bu ilişkide asıl işveren, alt işverenin işcilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak bu Kanundan, iş sozleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sozleşmesinden doğan yukumluluklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur
Asıl işverenin işcilerinin alt işveren tarafından işe alınarak calıştırılmaya devam ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha once o işyerinde calıştırılan kimse ile alt işveren ilişkisi kurulamaz Aksi halde ve genel olarak asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı kabul edilerek alt işverenin işcileri başlangıctan itibaren asıl işverenin işcisi sayılarak işlem gorurler İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl iş bolunerek alt işverenlere verilemez
İşyerini bildirme
MADDE 3 Bu Kanunun kapsamına giren nitelikte bir işyerini kuran, her ne suretle olursa olsun devralan, calışma konusunu kısmen veya tamamen değiştiren veya herhangi bir sebeple faaliyetine son veren ve işyerini kapatan işveren, işyerinin unvan ve adresini, calıştırılan işci sayısını, calışma konusunu, işin başlama veya bitme gununu, kendi adını ve soyadını yahut unvanını, adresini, varsa işveren vekili veya vekillerinin adı, soyadı ve adreslerini bir ay icinde bolge mudurluğune bildirmek zorundadır
Alt işveren, bu sıfatla mal veya hizmet uretimi icin meydana getirdiği kendi işyeri icin birinci fıkra hukmune gore bildirim yapmakla yukumludur
(Ek : 1162003488410 md) Ancak, şirketlerin tescil kayıtları ise ticaret sicili memurluklarının gonderdiği belgeler uzerinden yapılır ve bu belgeler ilgili ticaret sicili memurluğunca bir ay icinde Calışma ve Sosyal Guvenlik Bakanlığı ilgili bolge mudurluklerine gonderilir
İstisnalar
MADDE 4 Aşağıda belirtilen işlerde ve iş ilişkilerinde bu Kanun hukumleri uygulanmaz;
Deniz ve hava taşıma işlerinde,
50'den az işci calıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde,
Aile ekonomisi sınırları icinde kalan tarımla ilgili her ceşit yapı işleri,
Bir ailenin uyeleri ve 3 uncu dereceye kadar (3 uncu derece dahil) hısımları arasında dışardan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde,
Ev hizmetlerinde,
İş sağlığı ve guvenliği hukumleri saklı kalmak uzere cıraklar hakkında,
Sporcular hakkında,
Rehabilite edilenler hakkında,
507 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Kanununun 2 nci maddesinin tarifine uygun uc kişinin calıştığı işyerlerinde
Şu kadar ki;
Kıyılarda veya liman ve iskelelerde gemilerden karaya ve karadan gemilere yapılan yukleme ve boşaltma işleri,
Havacılığın butun yer tesislerinde yurutulen işler,
Tarım sanatları ile tarım aletleri, makine ve parcalarının yapıldığı atolye ve fabrikalarda gorulen işler,
Tarım işletmelerinde yapılan yapı işleri,
Halkın faydalanmasına acık veya işyerinin eklentisi durumunda olan park ve bahce işleri,
Deniz İş Kanunu kapsamına girmeyen ve tarım işlerinden sayılmayan, denizlerde calışan su urunleri ureticileri ile ilgili işler,
Bu Kanun hukumlerine tabidir
Eşit davranma ilkesi
MADDE 5 İş ilişkisinde dil, ırk, cinsiyet, siyasal duşunce, felsefi inanc, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz
İşveren, esaslı sebepler olmadıkca tam sureli calışan işci karşısında kısmi sureli calışan işciye, belirsiz sureli calışan işci karşısında belirli sureli calışan işciye farklı işlem yapamaz
İşveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkca, bir işciye, iş sozleşmesinin yapılmasında, şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz
Aynı veya eşit değerde bir iş icin cinsiyet nedeniyle daha duşuk ucret kararlaştırılamaz
İşcinin cinsiyeti nedeniyle ozel koruyucu hukumlerin uygulanması, daha duşuk bir ucretin uygulanmasını haklı kılmaz
İş ilişkisinde veya sona ermesinde yukarıdaki fıkra hukumlerine aykırı davranıldığında işci, dort aya kadar ucreti tutarındaki uygun bir tazminattan başka yoksun bırakıldığı haklarını da talep edebilir 2821 sayılı Sendikalar Kanununun 31 inci maddesi hukumleri saklıdır
20 nci madde hukumleri saklı kalmak uzere işverenin yukarıdaki fıkra hukumlerine aykırı davrandığını işci ispat etmekle yukumludur Ancak, işci bir ihlalin varlığı ihtimalini guclu bir bicimde gosteren bir durumu ortaya koyduğunda, işveren boyle bir ihlalin mevcut olmadığını ispat etmekle yukumlu olur
İşyerinin veya bir bolumunun devri
MADDE 6 İşyeri veya işyerinin bir bolumu hukuki bir işleme dayalı olarak başka birine devredildiğinde, devir tarihinde işyerinde veya bir bolumunde mevcut olan iş sozleşmeleri butun hak ve borcları ile birlikte devralana gecer
Devralan işveren, işcinin hizmet suresinin esas alındığı haklarda, işcinin devreden işveren yanında işe başladığı tarihe gore işlem yapmakla yukumludur
Yukarıdaki hukumlere gore devir halinde, devirden once doğmuş olan ve devir tarihinde odenmesi gereken borclardan devreden ve devralan işveren birlikte sorumludurlar Ancak bu yukumluluklerden devreden işverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl ile sınırlıdır
Tuzel kişiliğin birleşme veya katılma ya da turunun değişmesiyle sona erme halinde birlikte sorumluluk hukumleri uygulanmaz
Devreden veya devralan işveren iş sozleşmesini sırf işyerinin veya işyerinin bir bolumunun devrinden dolayı feshedemez ve devir işci yonunden fesih icin haklı sebep oluşturmaz Devreden veya devralan işverenin ekonomik ve teknolojik sebeplerin yahut iş organizasyonu değişikliğinin gerekli kıldığı fesih hakları veya işci ve işverenlerin haklı sebeplerden derhal fesih hakları saklıdır
Yukarıdaki hukumler, iflas dolayısıyla malvarlığının tasfiyesi sonucu işyerinin veya bir bolumunun başkasına devri halinde uygulanmaz
Gecici iş ilişkisi
MADDE 7 İşveren, devir sırasında yazılı rızasını almak suretiyle bir işciyi; holding bunyesi icinde veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir işyerinde veya yapmakta olduğu işe benzer işlerde calıştırılması koşuluyla başka bir işverene iş gorme edimini yerine getirmek uzere gecici olarak devrettiğinde gecici iş ilişkisi gercekleşmiş olur Bu halde iş sozleşmesi devam etmekle beraber, işci bu sozleşmeye gore ustlendiği işin gorulmesini, iş sozleşmesine gecici iş ilişkisi kurulan işverene karşı yerine getirmekle yukumlu olur Gecici iş ilişkisi kurulan işveren işciye talimat verme hakkına sahip olup, işciye sağlık ve guvenlik risklerine karşı gerekli eğitimi vermekle yukumludur
Gecici iş ilişkisi altı ayı gecmemek uzere yazılı olarak yapılır, gerektiğinde en fazla iki defa yenilenebilir
İşverenin, ucreti odeme yukumluluğu devam eder Gecici iş ilişkisi kurulan işveren, işcinin kendisinde calıştığı surede odenmeyen ucretinden, işciyi gozetme borcundan ve sosyal sigorta primlerinden işveren ile birlikte sorumludur
İşci, işyerine ve işe ilişkin olup kusuru ile sebep olduğu zarardan gecici iş ilişkisi kurulan işverene karşı sorumludur İşcinin gecici sozleşmesinden aksi anlaşılmıyorsa, işcinin diğer hak ve yukumluluklerine ilişkin bu Kanundaki duzenlemeler gecici iş ilişkisi kurulan işverenle olan ilişkisine de uygulanır
İşciyi gecici olarak devralan işveren grev ve lokavt aşamasına gelen bir toplu iş uyuşmazlığının tarafı ise, işci grev ve lokavtın uygulanması sırasında calıştırılamaz Ancak, 2822 sayılı Toplu İş Sozleşmesi, Grev ve Lokavt Kanununun 39 uncu maddesi hukumleri saklıdır İşveren, işcisini grev ve lokavt suresince kendi işyerinde calıştırmak zorundadır
Toplu işci cıkarmaya gidilen işyerlerinde cıkarma tarihinden itibaren altı ay icinde toplu işci cıkarmanın konusu olan işlerde gecici iş ilişkisi gercekleşmez
Kabul Tarihi : 2252003
Resmi Gazete Yayım Tarih ve Sayısı : 1062003 25134
(Genel Hukumler)
Amac ve kapsam
MADDE 1 Bu Kanunun amacı işverenler ile bir iş sozleşmesine dayanarak calıştırılan işcilerin calışma şartları ve calışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını duzenlemektir
Bu Kanun, 4 uncu maddedeki istisnalar dışında kalan butun işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine ve işcilerine faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır
İşyerleri, işverenler, işveren vekilleri ve işciler, 3 uncu maddedeki bildirim gunune bakılmaksızın bu Kanun hukumleri ile bağlı olurlar
Tanımlar
MADDE 2 Bir iş sozleşmesine dayanarak calışan gercek kişiye işci, işci calıştıran gercek veya tuzel kişiye yahut tuzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren, işci ile işveren arasında kurulan ilişkiye iş ilişkisi denir İşveren tarafından mal veya hizmet uretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile işcinin birlikte orgutlendiği birime işyeri denir
İşverenin işyerinde urettiği mal veya hizmet ile nitelik yonunden bağlılığı bulunan ve aynı yonetim altında orgutlenen yerler (işyerine bağlı yerler) ile dinlenme, cocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim ve avlu gibi diğer eklentiler ve araclar da işyerinden sayılır
İşyeri, işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araclar ile oluşturulan iş organizasyonu kapsamında bir butundur
İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yonetiminde gorev alan kimselere işveren vekili denir İşveren vekilinin bu sıfatla işcilere karşı işlem ve yukumluluklerinden doğrudan işveren sorumludur
Bu Kanunda işveren icin ongorulen her ceşit sorumluluk ve zorunluluklar işveren vekilleri hakkında da uygulanır İşveren vekilliği sıfatı, işcilere tanınan hak ve yukumlulukleri ortadan kaldırmaz
Bir işverenden, işyerinde yuruttuğu mal veya hizmet uretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bolumunde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş icin gorevlendirdiği işcilerini sadece bu işyerinde aldığı işte calıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işverenalt işveren ilişkisi denir Bu ilişkide asıl işveren, alt işverenin işcilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak bu Kanundan, iş sozleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sozleşmesinden doğan yukumluluklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur
Asıl işverenin işcilerinin alt işveren tarafından işe alınarak calıştırılmaya devam ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha once o işyerinde calıştırılan kimse ile alt işveren ilişkisi kurulamaz Aksi halde ve genel olarak asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı kabul edilerek alt işverenin işcileri başlangıctan itibaren asıl işverenin işcisi sayılarak işlem gorurler İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl iş bolunerek alt işverenlere verilemez
İşyerini bildirme
MADDE 3 Bu Kanunun kapsamına giren nitelikte bir işyerini kuran, her ne suretle olursa olsun devralan, calışma konusunu kısmen veya tamamen değiştiren veya herhangi bir sebeple faaliyetine son veren ve işyerini kapatan işveren, işyerinin unvan ve adresini, calıştırılan işci sayısını, calışma konusunu, işin başlama veya bitme gununu, kendi adını ve soyadını yahut unvanını, adresini, varsa işveren vekili veya vekillerinin adı, soyadı ve adreslerini bir ay icinde bolge mudurluğune bildirmek zorundadır
Alt işveren, bu sıfatla mal veya hizmet uretimi icin meydana getirdiği kendi işyeri icin birinci fıkra hukmune gore bildirim yapmakla yukumludur
(Ek : 1162003488410 md) Ancak, şirketlerin tescil kayıtları ise ticaret sicili memurluklarının gonderdiği belgeler uzerinden yapılır ve bu belgeler ilgili ticaret sicili memurluğunca bir ay icinde Calışma ve Sosyal Guvenlik Bakanlığı ilgili bolge mudurluklerine gonderilir
İstisnalar
MADDE 4 Aşağıda belirtilen işlerde ve iş ilişkilerinde bu Kanun hukumleri uygulanmaz;
Deniz ve hava taşıma işlerinde,
50'den az işci calıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde,
Aile ekonomisi sınırları icinde kalan tarımla ilgili her ceşit yapı işleri,
Bir ailenin uyeleri ve 3 uncu dereceye kadar (3 uncu derece dahil) hısımları arasında dışardan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde,
Ev hizmetlerinde,
İş sağlığı ve guvenliği hukumleri saklı kalmak uzere cıraklar hakkında,
Sporcular hakkında,
Rehabilite edilenler hakkında,
507 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Kanununun 2 nci maddesinin tarifine uygun uc kişinin calıştığı işyerlerinde
Şu kadar ki;
Kıyılarda veya liman ve iskelelerde gemilerden karaya ve karadan gemilere yapılan yukleme ve boşaltma işleri,
Havacılığın butun yer tesislerinde yurutulen işler,
Tarım sanatları ile tarım aletleri, makine ve parcalarının yapıldığı atolye ve fabrikalarda gorulen işler,
Tarım işletmelerinde yapılan yapı işleri,
Halkın faydalanmasına acık veya işyerinin eklentisi durumunda olan park ve bahce işleri,
Deniz İş Kanunu kapsamına girmeyen ve tarım işlerinden sayılmayan, denizlerde calışan su urunleri ureticileri ile ilgili işler,
Bu Kanun hukumlerine tabidir
Eşit davranma ilkesi
MADDE 5 İş ilişkisinde dil, ırk, cinsiyet, siyasal duşunce, felsefi inanc, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz
İşveren, esaslı sebepler olmadıkca tam sureli calışan işci karşısında kısmi sureli calışan işciye, belirsiz sureli calışan işci karşısında belirli sureli calışan işciye farklı işlem yapamaz
İşveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkca, bir işciye, iş sozleşmesinin yapılmasında, şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz
Aynı veya eşit değerde bir iş icin cinsiyet nedeniyle daha duşuk ucret kararlaştırılamaz
İşcinin cinsiyeti nedeniyle ozel koruyucu hukumlerin uygulanması, daha duşuk bir ucretin uygulanmasını haklı kılmaz
İş ilişkisinde veya sona ermesinde yukarıdaki fıkra hukumlerine aykırı davranıldığında işci, dort aya kadar ucreti tutarındaki uygun bir tazminattan başka yoksun bırakıldığı haklarını da talep edebilir 2821 sayılı Sendikalar Kanununun 31 inci maddesi hukumleri saklıdır
20 nci madde hukumleri saklı kalmak uzere işverenin yukarıdaki fıkra hukumlerine aykırı davrandığını işci ispat etmekle yukumludur Ancak, işci bir ihlalin varlığı ihtimalini guclu bir bicimde gosteren bir durumu ortaya koyduğunda, işveren boyle bir ihlalin mevcut olmadığını ispat etmekle yukumlu olur
İşyerinin veya bir bolumunun devri
MADDE 6 İşyeri veya işyerinin bir bolumu hukuki bir işleme dayalı olarak başka birine devredildiğinde, devir tarihinde işyerinde veya bir bolumunde mevcut olan iş sozleşmeleri butun hak ve borcları ile birlikte devralana gecer
Devralan işveren, işcinin hizmet suresinin esas alındığı haklarda, işcinin devreden işveren yanında işe başladığı tarihe gore işlem yapmakla yukumludur
Yukarıdaki hukumlere gore devir halinde, devirden once doğmuş olan ve devir tarihinde odenmesi gereken borclardan devreden ve devralan işveren birlikte sorumludurlar Ancak bu yukumluluklerden devreden işverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl ile sınırlıdır
Tuzel kişiliğin birleşme veya katılma ya da turunun değişmesiyle sona erme halinde birlikte sorumluluk hukumleri uygulanmaz
Devreden veya devralan işveren iş sozleşmesini sırf işyerinin veya işyerinin bir bolumunun devrinden dolayı feshedemez ve devir işci yonunden fesih icin haklı sebep oluşturmaz Devreden veya devralan işverenin ekonomik ve teknolojik sebeplerin yahut iş organizasyonu değişikliğinin gerekli kıldığı fesih hakları veya işci ve işverenlerin haklı sebeplerden derhal fesih hakları saklıdır
Yukarıdaki hukumler, iflas dolayısıyla malvarlığının tasfiyesi sonucu işyerinin veya bir bolumunun başkasına devri halinde uygulanmaz
Gecici iş ilişkisi
MADDE 7 İşveren, devir sırasında yazılı rızasını almak suretiyle bir işciyi; holding bunyesi icinde veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir işyerinde veya yapmakta olduğu işe benzer işlerde calıştırılması koşuluyla başka bir işverene iş gorme edimini yerine getirmek uzere gecici olarak devrettiğinde gecici iş ilişkisi gercekleşmiş olur Bu halde iş sozleşmesi devam etmekle beraber, işci bu sozleşmeye gore ustlendiği işin gorulmesini, iş sozleşmesine gecici iş ilişkisi kurulan işverene karşı yerine getirmekle yukumlu olur Gecici iş ilişkisi kurulan işveren işciye talimat verme hakkına sahip olup, işciye sağlık ve guvenlik risklerine karşı gerekli eğitimi vermekle yukumludur
Gecici iş ilişkisi altı ayı gecmemek uzere yazılı olarak yapılır, gerektiğinde en fazla iki defa yenilenebilir
İşverenin, ucreti odeme yukumluluğu devam eder Gecici iş ilişkisi kurulan işveren, işcinin kendisinde calıştığı surede odenmeyen ucretinden, işciyi gozetme borcundan ve sosyal sigorta primlerinden işveren ile birlikte sorumludur
İşci, işyerine ve işe ilişkin olup kusuru ile sebep olduğu zarardan gecici iş ilişkisi kurulan işverene karşı sorumludur İşcinin gecici sozleşmesinden aksi anlaşılmıyorsa, işcinin diğer hak ve yukumluluklerine ilişkin bu Kanundaki duzenlemeler gecici iş ilişkisi kurulan işverenle olan ilişkisine de uygulanır
İşciyi gecici olarak devralan işveren grev ve lokavt aşamasına gelen bir toplu iş uyuşmazlığının tarafı ise, işci grev ve lokavtın uygulanması sırasında calıştırılamaz Ancak, 2822 sayılı Toplu İş Sozleşmesi, Grev ve Lokavt Kanununun 39 uncu maddesi hukumleri saklıdır İşveren, işcisini grev ve lokavt suresince kendi işyerinde calıştırmak zorundadır
Toplu işci cıkarmaya gidilen işyerlerinde cıkarma tarihinden itibaren altı ay icinde toplu işci cıkarmanın konusu olan işlerde gecici iş ilişkisi gercekleşmez