noktalama işaretlerinin hepsi,
noktalama işaretlerinin kullanıldığı yerler,
noktalama işaretlerinin kullanımı,
noktalama işaretlerinin kullanıldığı yerler ve ornekler
NOKTALAMA İŞARETLERİ
1)NOKTA ():
a)Tamamlanmış cumle sonlarında kullanılır:
*Gozlerin gozlerime değince felaketim olurdu ,ağlardım
*Beni sevmiyordun,bilirdim
b)Kısaltmalardan sonra kullanılır:
* vb *Prof *Dr *Cad *Alm *Ar İng
c)Sıra gosteren rakamlardan sonra “inci eki yerine kullanılır
*Senin cocuk 1 sınıfta mı okuyor
*Dun 25 yaşıma bastım
d)Tarihlerin yazılışında gun,ay ve yılı gosteren sayıları birbirinden ayırmak icin konur:
*21031978 *29X1925
e)Saat ve dakika gosteren sayıları birbirinden ayırmak icin konur:
*Yarın 0845 ’te gideceğim
2)VİRGUL (,):
a)Yazıda sıralanan eş gorevli sozcukler ya da soz gruplarını ayırmada kullanılır:
*O kitabı aradım , buldum
*Fırat,Dicle onemli nehirlerimizdendir
*Calıkuşu ’nu ,Huzur ’u ,İntibah ’ı okudun mu?
*Kitabı actı ,birkac sayfa cevirdi , yuksek sesle okumaya başladı
*Yakında yine bahar gelecek, ağaclar cicek acacak ,kediler damlara cıkacak
b)Anlama guc katmak icin tekrarlanan sozler arasına konur:
*Oğlunu , kadersiz oğlunu bir daha goğsune bastı
*Akşam,yine akşam ,yine akşam
c)Hitaplardan sonra kullanılır:
*Sevgili Kızım, *Değerli Oğretmenim, * Saygıdeğer Mudurum,
d)Yuklemden uzak kalmış ozneden sonra konur:
*Ahmet Haşim, şiirde anlamın kapalı olmasına ve musikiye onem vermiş bir şairimizdir
*İşte bu adam, Turkiye ’yi pislikten kurtaracak tek adamdır
*Tatlılar,kalorisi fazla ;fakat vitamini az besinlerdir
e)Cumlede vurgulanmak istenen ogelerden sonra konur
*Yarın,buraya geleceksin ve bu işi cabucak bitireceksin
f)Anlam karışıklığına meydan vermemek icin adlaşmış sıfatlardan sonra kullanılır:
*Genc, adama ters ters baktı
*Hırsız, cocuğu kovaladı
*Yaralı, kadının yuzune bakıyordu
*İhtiyar, adamın suratına tukurdu
g)Bazı cumlelerde anlam karışıklığını onlemek icin kullanılır:
*Oku; adam ol baban gibi ,eşek olma
*Siz de kazanclı cıkmak istiyorsanız benim gibi, hanımları alışverişe gonderin
ğ)Bir addan once gelen zamirlerden sonra kullanılır:
*O, şiiri nicin ezberlememiş?
*O ,guzel gunlerine yeniden donebilse
*Bu, kadını bir daha gormemiş
*Şu ,bahceye dikilecekmiş
h)Arasozlerin başında ve sonunda kullanılır
*Bu buyuk komutanı, Ataturk ’u ,saygıyla anıyoruz
*Bu yore, Sibirya ve cevresi,alabildiğine soğuktur
*Ornek olsun diye, ornek istemez ya, soyluyorum
*Bir kuş, bir cicek, bir bocek ,ne bileyim ben, her şey onun ilgisini cekiyordu
*Ben de Ankara ’da, o guzelim başkentte, beş yıl kaldım
I)Yazıda tırnak icine alınmamış aktarma cumlelerin sonunda tırnak işareti yerine kullanılır:
*Minareyi calan kılıfını hazırlar, diyordu
*Artık sevmeyeceğim,dedi
i)Cumle başında kullanılan “evet,hayır,yok,yoo,peki,tamam,hayhay,olur,
haydi,elbette… gibi sozcuklerden sonra kullanılır:
*Hayır, bu işi sevmedim *Evet, yarın sınavsınız *Yoo,işte bunu yapamam, dedi
3NOKTALI VİRGUL(imagesnoktalamaisaretlerikonuanlatimi5afc9513398bcpng:
a)Birbirine bağlı olmakla birlikte her biri kendi icinde bağımsız cumlelerin arasında kullanılırBu tip cumleler birbirini acıklayan,guclendiren ,biri diğerine ornek olan cumlelerdirBu kullanım ozellikle atasozlerinde gorulur
*Yer ust uste iki kez sarsıldı; halk korkuyla sokaklara fırladı
*Kısa bir konuşma yaptı; dinleyiciler onu uzun uzun alkışladı
*Horoz olur; gozu coplukte kalır
*Yalancının evi yanmış;kimse inanmamış
b)Virgulle ayrılmış sozleri ya da soz gruplarını farklı sozlerden ya da soz gruplarından ayırmak icin konur
*Sayısal derslerden matematiği,fiziği; sozel derslerden Turkceyi, coğrafyayı cok seviyorum
*Ahmet Haşim, Cenap Şehabettin sembolist; Tevfik Fikret ,Yahya Kemal parnasyen şairlerdendir
*Erkek cocuklara Ali,Murat,Serhat; kız cocuklarına ise Yeşim,Senem,Serpil adları verilir
c)Ogeleri arasına virgul konmuş sıralı cumleleri ayırmada kullanılır:
*Sevincten, heyecandan icim icime sığmıyor; bağırmak,kahkahalar atmak,ağlamak istiyorum
*At olur, meydan kalır;yiğit olur , şan kalır
*Kel olur , sırma saclı olur ; kor olur , badem gozlu olur
d)Onceki cumleye “fakat,oysa ,lakin,ancak,cunku… gibi bağlaclarla bağlanan cumlelerde bağlaclardan once kullanılır:
*Bu romanı inceledim ;fakat pek beğendiğimi soyleyemem
*Koye sen git;ancak orada cok fazla kalma
*Kazanacağım ;cunku cok calışıyorum
NOT: Noktalı virgul, yukarıda sayılan bağlaclardan once kullanıldığı gibi bunların yerine de kullanılabilir
*Bugun erken yatmalıyım;yarın sınav var
*İşinle ne kadar kucuk olursa olsun ilgilen; hayattaki tek dayanağın odur
*Sıkı giyinin ;dışarısı cok soğuk
e)Oğeler arasında anlam karışıklığını onlemek icin kullanılır:
*Murat;Hasan ,Ali ve Osman ’dan daha calışkanmış
*Elma;armut,muz ve uzumden yararlıdır
f)Ozneden sonra virgullerle ayrılan eş gorevli sozcukler varsa ,ozne noktalı virgulle ayrılır
*1yeni grubunun en unlu temsilcilerinden olan Orhan Veli ; dili cok iyi kullanan ,okuyucuyu değişik bir romantizme surukleyen , guclu bir şairdir
Not: Noktalı virgulden ve virgulden sonra gelen sozcukler – ozel isim değil iseler kucuk harfle başlarDiğer noktalama işaretlerinden sonra gelen sozcukler buyuk harfle başlar
4İKİ NOKTA(imagesnoktalamaisaretlerikonuanlatimi5afc9513398bcpng :
a)Bir cumle veya sozcukten sonra yapılacak acıklamalardan once kullanılır
*Şimdi herkes ona şoyle sesleniyordu:Atmaca Kamil
*Bence bu cinayetin iki nedeni olabilir:Birincisi namus meselesi,ikincisi cıkar kavgasıdır
*Demokrasinin tek dayanağı vardır: O da ozgurluktur
b)Alıntı cumlelerden once kullanılır
*Bu sanatcının romanla ilgili şu sozunu anmadan gecemeyeceğim:“Roman yol boyunca gezdirilen bir aynadır
*Hacı Bektaşı Veli:“Eline,beline,diline sahip ol demiş
b)Oyku ve romanlarda konuşma cizgisinden once kullanılır:
*Suleyman Cavuş:
— Bırak acma o bahsi ,dedi
Kooperatif katibi kaşlarını cattı:
— Yoo, boyle deme Suleyman Cavuş
Not:İki noktadan sonra yapılacak acıklama bir cumle niteliğinde değilse kucuk harfle başlar
*En cok sevdiğim meyvelerden bazıları şunlardır:muz,elma,portakal…
5KESME İŞARETİ( ’):
a)Ozel adlardan sonra gelen cekim eklerini ayırmada kullanılır:
*Yakup Kadri ’nin Yaban ’ı Kurtuluş Savaşı donemini anlatır
b)Kısaltmalardan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır
*KKTC ’yi her alanda destekliyoruz
*Yarın ABD ’ye gidecek
NOT:Kucuk harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu;buyuk harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır
*kg ’dan *PTT ’ye
NOT:Sonunda nokta bulunan kısaltmalar, kesme işaretiyle ayrılmaz
* vbleri *madsi *Almdan *İngyi
c)Her turlu rakamdan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır
*36 ’nın ortak bolenleri nelerdir?
*Sen 9 ’uncu sınıfta mı okuyorsun?
UYARI: Ozel isimler yapım eki aldıklarında kesme işaretiyle ayrılmazYapım ekinden sonra gelen cekim ekleri de ayrılmaz
*Ankaralıdan *Konyalım *Amerikalılar *İslamcı *Aligil
NOT:ler eki –gil yapım ekinin yerini tutarsa kesme işaretiyle ayrılmaz
*Dun Alilere gittim
*Sınıftaki Ali ’ler ayağa kalksın
NOT:Ozel adlar yerine kullanılan ‘o ’ zamiri cumle icinde buyuk harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz
*Ben onun ne kadar kibirli biri olduğunu bilmez miyim?
d)Bazı sozcuklerde anlam karışıklığını onlemek icin kullanılır:
*Osmanlılarda kadı ’nın onemli bir yeri vardır
*Pencereden kar ’ı seyrediyorum
e)Seslerin konuşma sırasında ya da şiirde vezin gereği duştuğunu gostermek icin kullanılır:
*N ’apalım *N ’eylersin *N ’etsin *Vardı m ’ola sevdiğim yurduna
6SORU İŞARETİ(?):
a)Soru bildiren cumle veya sozcuklerin sonunda kullanılır, cumle sozde soru cumlesi de olsa yani karşıdan bir cevap beklenmese de cumlenin sonuna soru işareti konur
*Turk edebiyatının ilk yazılı belgesi nedir? (cevap bekliyor:gercek soru cumlesi)
*Bu havada dışarı mı cıkılır? (cevap beklemiyor:sozde soru cumlesi)
*Boyle bir adama nasıl guvenirsin? (cevap beklemiyor:sozde soru cumlesi)
*Seni hic sevmez olur muyum? (cevap beklemiyor:sozde soru cumlesi)
*Bu kitapları ona mı vereceğim? (cevap bekliyor:gercek soru cumlesi)
b)Kuşku duyulan bilgilerin yanına ya da bilinmeyen bilgiler yerine parantez icinde konulur
*Kayıkcı Kul Mustafa (?1658?) halk edebiyatımızın destan şairlerinden biridir
*Karacaoğlan ’ın Guneydoğu Anadolu ’da (?) yaşadığını soyluyor
UYARI: İcinde soru sozcuğu olsa bile , bir cumle soru anlamı taşımıyorsa sonuna soru işareti konulmaz
*Neden gittiğini bilmiyoruz *Bana nasıl calışacağımı soylemedin
7UNLEM(!):
a)Şaşma , korku, kızma ,heyecan,sevinme… gibi duyguları dile getiren cumlelerin sonunda kullanılır:
*Dur,bir yanlışlık yapmayalım!
*Git başımdan seni gormek istemiyorum!
*Eh, hayırlısı neyse o olsun!
*Lanet olsun boylesi işe!
*Boyle mac olmaz olsun!
*Yaşasın ,sınavı kazanmışım!
b)Kucumseme , yerme,alay etme amacıyla parantez icinde kullanılır:
*Akla durgunluk verecek kampanyalarıyla buyuk(!) sanatcılar yaratılıyor
*Bu kasabada onun ne kadar akıllı(!) olduğunu bilmeyen mi var?
8UC NOKTA(…):
a)Herhangi bir nedenle bitmemiş ya da okuyucunun anlayışına bırakmak icin bitirilmemiş cumlelerin sonuna konur
*Şu bahar yağmurları bir gelse…
*Birdenbire karşımıza cıkıveren yeşillik denizi…
*Karşı sahilde mor,fark olunmaz sisler altındaki dağlar,korular, beyaz yalılar…Bunları seyretmek bana huzur veriyor
b)Birtakım ornekler sayıldıktan sonra “vb anlamında kullanılır:
*Binanın tepesinden neler gorunmuyordu ki:caddeler,sokaklar,evler,insanlar…
*Bu koyun insanları konukseverdir,alcakgonulludur,iyidir…
c)Soz arasında soylenmek istenmeyen sozler yerine kullanılır:
*Şu … adamı gozum gormese iyi olacak
*Kılavuzu karga olanın burnu b…tan cıkmaz
9TIRNAK İŞARETİ( “… ):
a)Aktarma soz ya da cumleler tırnak icinde gosterilebilir
*Sanatcının şu sozunu unutmamak gerekir:“Gercek uygarlık insanın yureğinde değilse hicbir yerde yoktur
b)Onemi belirtilmek istenen sozcukler , terimler tırnak icinde gosterilir
* “Bayrak bir ulusun bağımsızlığını simgeler
*Gunumuzun en onemli sorunlarından biri de “cevre kirliliğidir
c)Yazıda gecen eser adları tırnak icine alınabilir:
* “Calıkuşu Anadolu gerceğinin tum cıplaklığıyla anlatıldığı bir romandır
NOT:Tırnak icindeki soze ek gelirse tırnaktan sonra gelir, kesme işareti kullanılmaz
*Reşat Nuri Guntekin ’in “Acımakını okumanızı tavsiye ediyorum
NOT:Tırnak icindeki cumlenin icinde bir tırnak daha kullanmak gerekirse ikinci tırnak tekli olur
* “Ahmet Mithat Efendi halkı eğitmek istediğinden:‘Sanat toplum icindir ’der
10PARANTEZ(AYRAC) ( ):
a)Cumle icindeki acıklamalar parantez icinde gosterilebilir:
*Adana ve yoresi (Cukurova) ulkemizin pamuk ambarıdır
*Boyle sozcuklere (yansımalara) her dilde rastlanır
b)Bir sozcuğun eş anlamlısı parantez icinde verilebilir:
*Turk Dil Kurumu yerbilim (jeoloji) ile ilgili terimleri bir kitapta toplamış
*Tezat (abartma) edebiyatta en cok kullanılan sanatlardan biridir
c)Bir kişiden soz edilirken doğum ve olum tarihleri parantez icine alınır:
*Yakup Kadri Karaosmanoğlu (18891974) teknik yonden kusursuz romanlar yazdı
d)Yabancı sozcuklerin okunuşu parantez icinde gosterilir:
*Bacon (Beykın) denemeleriyle un kazanmıştır
e)Tiyatro metinlerinde hareketleri anlatan bolumler parantez icinde gosterilir:
*Adam—(Yerinden kalkar ,suratını asarak):Sen ne diyorsun beyefendi?
NOTimagesnoktalamaisaretlerikonuanlatimi5afc9513398bcpngarantez icine alınan bolum icinde tekrar parantez acılması gerekirse ilk once koşeli parantez acılır ve sonra koşeli parantez kapatılırAradaki parantez normal olur
*Tasavvuf edebiyatının bu cok onemli sanatcısıYunus Emre(1314yy) yaşadığı donemde evrenselliği yakalamıştır
11KISA CİZGİ():
a)Bir olayın başlangıc ve bitiş tarihleri arasına konur
*Bu savaş 18591870 yılları arasında olmuştur
b)Birbiriyle ilgili ulke,şehir ya da kavramlar arasına konur
*AdanaCeyhan arası kac kilometre?
*Turkiyeİran ilişkileri gelişiyor
c)Cumle icindeki arasozlerin ve aracumlelerin başında ve sonunda virgul,parantez kullanılabileceği gibi kısa cizgi de kullanılabilir
*Şiir ve romanla ilgili duşuncelerimi –sen de bilirsin ki ona uzun uzun anlatmıştım
d)Cumle sonunda satıra sığmayan sozcuklerin bolunmesinde kullanılır
…………………………………………soyledik
lerimi unutma
e)Dilbilgisinde eklerden once ve mastar halindeki fiillerden sonra kullanılır
* “Kulaklık sozcuğundeki –lık yapım eki bir alet ismi yapmıştır
*Işık sozcuğu, ışı fiilinden turemiştir
f)Osmanlıca tamlamalarda kullanılır
*Aslında Serveti Funun ve Fecri Ati donemi ,edebiyatımızda yeni bir soluktur
12UZUN CİZGİ(—):
Konuşma metinlerinde konuşmaların başında kullanılır
—Bu kitabı okudun mu?
—Hayır okumadım
—Okumanı tavsiye ederim ,cok guzel
noktalama işaretlerinin kullanıldığı yerler,
noktalama işaretlerinin kullanımı,
noktalama işaretlerinin kullanıldığı yerler ve ornekler
NOKTALAMA İŞARETLERİ
1)NOKTA ():
a)Tamamlanmış cumle sonlarında kullanılır:
*Gozlerin gozlerime değince felaketim olurdu ,ağlardım
*Beni sevmiyordun,bilirdim
b)Kısaltmalardan sonra kullanılır:
* vb *Prof *Dr *Cad *Alm *Ar İng
c)Sıra gosteren rakamlardan sonra “inci eki yerine kullanılır
*Senin cocuk 1 sınıfta mı okuyor
*Dun 25 yaşıma bastım
d)Tarihlerin yazılışında gun,ay ve yılı gosteren sayıları birbirinden ayırmak icin konur:
*21031978 *29X1925
e)Saat ve dakika gosteren sayıları birbirinden ayırmak icin konur:
*Yarın 0845 ’te gideceğim
2)VİRGUL (,):
a)Yazıda sıralanan eş gorevli sozcukler ya da soz gruplarını ayırmada kullanılır:
*O kitabı aradım , buldum
*Fırat,Dicle onemli nehirlerimizdendir
*Calıkuşu ’nu ,Huzur ’u ,İntibah ’ı okudun mu?
*Kitabı actı ,birkac sayfa cevirdi , yuksek sesle okumaya başladı
*Yakında yine bahar gelecek, ağaclar cicek acacak ,kediler damlara cıkacak
b)Anlama guc katmak icin tekrarlanan sozler arasına konur:
*Oğlunu , kadersiz oğlunu bir daha goğsune bastı
*Akşam,yine akşam ,yine akşam
c)Hitaplardan sonra kullanılır:
*Sevgili Kızım, *Değerli Oğretmenim, * Saygıdeğer Mudurum,
d)Yuklemden uzak kalmış ozneden sonra konur:
*Ahmet Haşim, şiirde anlamın kapalı olmasına ve musikiye onem vermiş bir şairimizdir
*İşte bu adam, Turkiye ’yi pislikten kurtaracak tek adamdır
*Tatlılar,kalorisi fazla ;fakat vitamini az besinlerdir
e)Cumlede vurgulanmak istenen ogelerden sonra konur
*Yarın,buraya geleceksin ve bu işi cabucak bitireceksin
f)Anlam karışıklığına meydan vermemek icin adlaşmış sıfatlardan sonra kullanılır:
*Genc, adama ters ters baktı
*Hırsız, cocuğu kovaladı
*Yaralı, kadının yuzune bakıyordu
*İhtiyar, adamın suratına tukurdu
g)Bazı cumlelerde anlam karışıklığını onlemek icin kullanılır:
*Oku; adam ol baban gibi ,eşek olma
*Siz de kazanclı cıkmak istiyorsanız benim gibi, hanımları alışverişe gonderin
ğ)Bir addan once gelen zamirlerden sonra kullanılır:
*O, şiiri nicin ezberlememiş?
*O ,guzel gunlerine yeniden donebilse
*Bu, kadını bir daha gormemiş
*Şu ,bahceye dikilecekmiş
h)Arasozlerin başında ve sonunda kullanılır
*Bu buyuk komutanı, Ataturk ’u ,saygıyla anıyoruz
*Bu yore, Sibirya ve cevresi,alabildiğine soğuktur
*Ornek olsun diye, ornek istemez ya, soyluyorum
*Bir kuş, bir cicek, bir bocek ,ne bileyim ben, her şey onun ilgisini cekiyordu
*Ben de Ankara ’da, o guzelim başkentte, beş yıl kaldım
I)Yazıda tırnak icine alınmamış aktarma cumlelerin sonunda tırnak işareti yerine kullanılır:
*Minareyi calan kılıfını hazırlar, diyordu
*Artık sevmeyeceğim,dedi
i)Cumle başında kullanılan “evet,hayır,yok,yoo,peki,tamam,hayhay,olur,
haydi,elbette… gibi sozcuklerden sonra kullanılır:
*Hayır, bu işi sevmedim *Evet, yarın sınavsınız *Yoo,işte bunu yapamam, dedi
3NOKTALI VİRGUL(imagesnoktalamaisaretlerikonuanlatimi5afc9513398bcpng:
a)Birbirine bağlı olmakla birlikte her biri kendi icinde bağımsız cumlelerin arasında kullanılırBu tip cumleler birbirini acıklayan,guclendiren ,biri diğerine ornek olan cumlelerdirBu kullanım ozellikle atasozlerinde gorulur
*Yer ust uste iki kez sarsıldı; halk korkuyla sokaklara fırladı
*Kısa bir konuşma yaptı; dinleyiciler onu uzun uzun alkışladı
*Horoz olur; gozu coplukte kalır
*Yalancının evi yanmış;kimse inanmamış
b)Virgulle ayrılmış sozleri ya da soz gruplarını farklı sozlerden ya da soz gruplarından ayırmak icin konur
*Sayısal derslerden matematiği,fiziği; sozel derslerden Turkceyi, coğrafyayı cok seviyorum
*Ahmet Haşim, Cenap Şehabettin sembolist; Tevfik Fikret ,Yahya Kemal parnasyen şairlerdendir
*Erkek cocuklara Ali,Murat,Serhat; kız cocuklarına ise Yeşim,Senem,Serpil adları verilir
c)Ogeleri arasına virgul konmuş sıralı cumleleri ayırmada kullanılır:
*Sevincten, heyecandan icim icime sığmıyor; bağırmak,kahkahalar atmak,ağlamak istiyorum
*At olur, meydan kalır;yiğit olur , şan kalır
*Kel olur , sırma saclı olur ; kor olur , badem gozlu olur
d)Onceki cumleye “fakat,oysa ,lakin,ancak,cunku… gibi bağlaclarla bağlanan cumlelerde bağlaclardan once kullanılır:
*Bu romanı inceledim ;fakat pek beğendiğimi soyleyemem
*Koye sen git;ancak orada cok fazla kalma
*Kazanacağım ;cunku cok calışıyorum
NOT: Noktalı virgul, yukarıda sayılan bağlaclardan once kullanıldığı gibi bunların yerine de kullanılabilir
*Bugun erken yatmalıyım;yarın sınav var
*İşinle ne kadar kucuk olursa olsun ilgilen; hayattaki tek dayanağın odur
*Sıkı giyinin ;dışarısı cok soğuk
e)Oğeler arasında anlam karışıklığını onlemek icin kullanılır:
*Murat;Hasan ,Ali ve Osman ’dan daha calışkanmış
*Elma;armut,muz ve uzumden yararlıdır
f)Ozneden sonra virgullerle ayrılan eş gorevli sozcukler varsa ,ozne noktalı virgulle ayrılır
*1yeni grubunun en unlu temsilcilerinden olan Orhan Veli ; dili cok iyi kullanan ,okuyucuyu değişik bir romantizme surukleyen , guclu bir şairdir
Not: Noktalı virgulden ve virgulden sonra gelen sozcukler – ozel isim değil iseler kucuk harfle başlarDiğer noktalama işaretlerinden sonra gelen sozcukler buyuk harfle başlar
4İKİ NOKTA(imagesnoktalamaisaretlerikonuanlatimi5afc9513398bcpng :
a)Bir cumle veya sozcukten sonra yapılacak acıklamalardan once kullanılır
*Şimdi herkes ona şoyle sesleniyordu:Atmaca Kamil
*Bence bu cinayetin iki nedeni olabilir:Birincisi namus meselesi,ikincisi cıkar kavgasıdır
*Demokrasinin tek dayanağı vardır: O da ozgurluktur
b)Alıntı cumlelerden once kullanılır
*Bu sanatcının romanla ilgili şu sozunu anmadan gecemeyeceğim:“Roman yol boyunca gezdirilen bir aynadır
*Hacı Bektaşı Veli:“Eline,beline,diline sahip ol demiş
b)Oyku ve romanlarda konuşma cizgisinden once kullanılır:
*Suleyman Cavuş:
— Bırak acma o bahsi ,dedi
Kooperatif katibi kaşlarını cattı:
— Yoo, boyle deme Suleyman Cavuş
Not:İki noktadan sonra yapılacak acıklama bir cumle niteliğinde değilse kucuk harfle başlar
*En cok sevdiğim meyvelerden bazıları şunlardır:muz,elma,portakal…
5KESME İŞARETİ( ’):
a)Ozel adlardan sonra gelen cekim eklerini ayırmada kullanılır:
*Yakup Kadri ’nin Yaban ’ı Kurtuluş Savaşı donemini anlatır
b)Kısaltmalardan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır
*KKTC ’yi her alanda destekliyoruz
*Yarın ABD ’ye gidecek
NOT:Kucuk harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu;buyuk harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır
*kg ’dan *PTT ’ye
NOT:Sonunda nokta bulunan kısaltmalar, kesme işaretiyle ayrılmaz
* vbleri *madsi *Almdan *İngyi
c)Her turlu rakamdan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır
*36 ’nın ortak bolenleri nelerdir?
*Sen 9 ’uncu sınıfta mı okuyorsun?
UYARI: Ozel isimler yapım eki aldıklarında kesme işaretiyle ayrılmazYapım ekinden sonra gelen cekim ekleri de ayrılmaz
*Ankaralıdan *Konyalım *Amerikalılar *İslamcı *Aligil
NOT:ler eki –gil yapım ekinin yerini tutarsa kesme işaretiyle ayrılmaz
*Dun Alilere gittim
*Sınıftaki Ali ’ler ayağa kalksın
NOT:Ozel adlar yerine kullanılan ‘o ’ zamiri cumle icinde buyuk harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz
*Ben onun ne kadar kibirli biri olduğunu bilmez miyim?
d)Bazı sozcuklerde anlam karışıklığını onlemek icin kullanılır:
*Osmanlılarda kadı ’nın onemli bir yeri vardır
*Pencereden kar ’ı seyrediyorum
e)Seslerin konuşma sırasında ya da şiirde vezin gereği duştuğunu gostermek icin kullanılır:
*N ’apalım *N ’eylersin *N ’etsin *Vardı m ’ola sevdiğim yurduna
6SORU İŞARETİ(?):
a)Soru bildiren cumle veya sozcuklerin sonunda kullanılır, cumle sozde soru cumlesi de olsa yani karşıdan bir cevap beklenmese de cumlenin sonuna soru işareti konur
*Turk edebiyatının ilk yazılı belgesi nedir? (cevap bekliyor:gercek soru cumlesi)
*Bu havada dışarı mı cıkılır? (cevap beklemiyor:sozde soru cumlesi)
*Boyle bir adama nasıl guvenirsin? (cevap beklemiyor:sozde soru cumlesi)
*Seni hic sevmez olur muyum? (cevap beklemiyor:sozde soru cumlesi)
*Bu kitapları ona mı vereceğim? (cevap bekliyor:gercek soru cumlesi)
b)Kuşku duyulan bilgilerin yanına ya da bilinmeyen bilgiler yerine parantez icinde konulur
*Kayıkcı Kul Mustafa (?1658?) halk edebiyatımızın destan şairlerinden biridir
*Karacaoğlan ’ın Guneydoğu Anadolu ’da (?) yaşadığını soyluyor
UYARI: İcinde soru sozcuğu olsa bile , bir cumle soru anlamı taşımıyorsa sonuna soru işareti konulmaz
*Neden gittiğini bilmiyoruz *Bana nasıl calışacağımı soylemedin
7UNLEM(!):
a)Şaşma , korku, kızma ,heyecan,sevinme… gibi duyguları dile getiren cumlelerin sonunda kullanılır:
*Dur,bir yanlışlık yapmayalım!
*Git başımdan seni gormek istemiyorum!
*Eh, hayırlısı neyse o olsun!
*Lanet olsun boylesi işe!
*Boyle mac olmaz olsun!
*Yaşasın ,sınavı kazanmışım!
b)Kucumseme , yerme,alay etme amacıyla parantez icinde kullanılır:
*Akla durgunluk verecek kampanyalarıyla buyuk(!) sanatcılar yaratılıyor
*Bu kasabada onun ne kadar akıllı(!) olduğunu bilmeyen mi var?
8UC NOKTA(…):
a)Herhangi bir nedenle bitmemiş ya da okuyucunun anlayışına bırakmak icin bitirilmemiş cumlelerin sonuna konur
*Şu bahar yağmurları bir gelse…
*Birdenbire karşımıza cıkıveren yeşillik denizi…
*Karşı sahilde mor,fark olunmaz sisler altındaki dağlar,korular, beyaz yalılar…Bunları seyretmek bana huzur veriyor
b)Birtakım ornekler sayıldıktan sonra “vb anlamında kullanılır:
*Binanın tepesinden neler gorunmuyordu ki:caddeler,sokaklar,evler,insanlar…
*Bu koyun insanları konukseverdir,alcakgonulludur,iyidir…
c)Soz arasında soylenmek istenmeyen sozler yerine kullanılır:
*Şu … adamı gozum gormese iyi olacak
*Kılavuzu karga olanın burnu b…tan cıkmaz
9TIRNAK İŞARETİ( “… ):
a)Aktarma soz ya da cumleler tırnak icinde gosterilebilir
*Sanatcının şu sozunu unutmamak gerekir:“Gercek uygarlık insanın yureğinde değilse hicbir yerde yoktur
b)Onemi belirtilmek istenen sozcukler , terimler tırnak icinde gosterilir
* “Bayrak bir ulusun bağımsızlığını simgeler
*Gunumuzun en onemli sorunlarından biri de “cevre kirliliğidir
c)Yazıda gecen eser adları tırnak icine alınabilir:
* “Calıkuşu Anadolu gerceğinin tum cıplaklığıyla anlatıldığı bir romandır
NOT:Tırnak icindeki soze ek gelirse tırnaktan sonra gelir, kesme işareti kullanılmaz
*Reşat Nuri Guntekin ’in “Acımakını okumanızı tavsiye ediyorum
NOT:Tırnak icindeki cumlenin icinde bir tırnak daha kullanmak gerekirse ikinci tırnak tekli olur
* “Ahmet Mithat Efendi halkı eğitmek istediğinden:‘Sanat toplum icindir ’der
10PARANTEZ(AYRAC) ( ):
a)Cumle icindeki acıklamalar parantez icinde gosterilebilir:
*Adana ve yoresi (Cukurova) ulkemizin pamuk ambarıdır
*Boyle sozcuklere (yansımalara) her dilde rastlanır
b)Bir sozcuğun eş anlamlısı parantez icinde verilebilir:
*Turk Dil Kurumu yerbilim (jeoloji) ile ilgili terimleri bir kitapta toplamış
*Tezat (abartma) edebiyatta en cok kullanılan sanatlardan biridir
c)Bir kişiden soz edilirken doğum ve olum tarihleri parantez icine alınır:
*Yakup Kadri Karaosmanoğlu (18891974) teknik yonden kusursuz romanlar yazdı
d)Yabancı sozcuklerin okunuşu parantez icinde gosterilir:
*Bacon (Beykın) denemeleriyle un kazanmıştır
e)Tiyatro metinlerinde hareketleri anlatan bolumler parantez icinde gosterilir:
*Adam—(Yerinden kalkar ,suratını asarak):Sen ne diyorsun beyefendi?
NOTimagesnoktalamaisaretlerikonuanlatimi5afc9513398bcpngarantez icine alınan bolum icinde tekrar parantez acılması gerekirse ilk once koşeli parantez acılır ve sonra koşeli parantez kapatılırAradaki parantez normal olur
*Tasavvuf edebiyatının bu cok onemli sanatcısıYunus Emre(1314yy) yaşadığı donemde evrenselliği yakalamıştır
11KISA CİZGİ():
a)Bir olayın başlangıc ve bitiş tarihleri arasına konur
*Bu savaş 18591870 yılları arasında olmuştur
b)Birbiriyle ilgili ulke,şehir ya da kavramlar arasına konur
*AdanaCeyhan arası kac kilometre?
*Turkiyeİran ilişkileri gelişiyor
c)Cumle icindeki arasozlerin ve aracumlelerin başında ve sonunda virgul,parantez kullanılabileceği gibi kısa cizgi de kullanılabilir
*Şiir ve romanla ilgili duşuncelerimi –sen de bilirsin ki ona uzun uzun anlatmıştım
d)Cumle sonunda satıra sığmayan sozcuklerin bolunmesinde kullanılır
…………………………………………soyledik
lerimi unutma
e)Dilbilgisinde eklerden once ve mastar halindeki fiillerden sonra kullanılır
* “Kulaklık sozcuğundeki –lık yapım eki bir alet ismi yapmıştır
*Işık sozcuğu, ışı fiilinden turemiştir
f)Osmanlıca tamlamalarda kullanılır
*Aslında Serveti Funun ve Fecri Ati donemi ,edebiyatımızda yeni bir soluktur
12UZUN CİZGİ(—):
Konuşma metinlerinde konuşmaların başında kullanılır
—Bu kitabı okudun mu?
—Hayır okumadım
—Okumanı tavsiye ederim ,cok guzel