Turkiye'de İlk Muzeyi Kim Kurmuştur,
Muze Sanat eserlerinin saklandığı ve insanların bunları gorup faydalanmaları icin ozel binalarda sergilendiği yerler Muze kelimesi eski Yunancada “bilimler tapınağı manasındaki “Mouseion kelimesinden gelir
Dunyada ilk muze, miladdan once uc yuz yılında İskenderiye'de birinci Ptolemaios zamanında kurulmuştur Muze adı verilen ilk bina, aslında bir universitedir Sanata ve bilime değer veren okulların bir araya toplanmasından meydana getirilmiştir Bu ilk muzede, sanat eserlerinden ziyade eski kitaplar vardır Daha sonraki yıllarda zamanla muzeler, sanat eserleriyle doldurulmuştur
Muzeler, toplumların bilim ve sanat urunleri ile yer altı ve yer ustu zenginliklerini sergilemek, tarihin eski donemlerinde yaşamış toplumları bilim ve sanat acısından inceleyerek, hem gunumuzu hem de geleceği aydınlatmak, bireylerin gecmişi daha iyi tanımalarına olanak sağlamak amacıyla oluşturulmuş kurumlardır
Muzelerde bulunan nesnelere ait bilgiler muze icinde ve dışında yazılı ve sozlu olarak acıklanır Muzeyi gezen ziyaretcilerin muzedeki eserler hakkında detaylı bilgi edinmeleri sağlanırOnlara muzelerle ilgili bilgiler verilir
Muzeler ulkelerin kulturel değerlerinin oluşmasına onemli katkılarda bulunurlar
Bilim,
sanat,
folklor ve
antika eşyalar gibi ceşitli konulardaki eserleri bir arada sunabileceği gibi
doğa,
etnografya ve
havacılık gibi sadece tek bir konuyu iceren eserleri de sergileyebilirler
Bugunku şekliyle muzeler, 1453'te Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul'u fethetmesinden ve 1492'de Amerika kıtasının keşfedilmesinden sonra, insanların gecmişte yapılan eserlere karşı ilgilerinin artması ve Eski Yunan, Roma, Asur, Babil uygarlıklarının incelenerek devlet adamlarının bu incelenen eserleri satın almaları, ayrıca denizaşırı ulkelere giden seyyahların buralardan getirdikleri antika eşyaları(eski eserleri) toplamaları ile ortaya cıkmıştır
Eski eşya ve eski eser toplama merakı on altıncı yuzyılın başında butun dunyada yayılmış, toplanan eşyalar daha sonra muzeler icin malzeme teşkil etmiştir On yedinci yuzyılda ise, bilim kurulmuş Bu derneklerin, uyeleri, calışmak icin malzeme aradıklarında muzelerden faydalanmışlardır
İlk modern manada muze, 1683 yılında İngiltere'de Oxford Universitesinde kuruldu Bu muzede eski eser toplama meraklılarından Eliashmole'nin koleksiyonlarından faydalanıldı ve kurulan muzeye “Ashmole Muzesi adı verildi Daha sonra on sekizinci yuzyılda muzeler herkesin istifade edebileceği kurumlar haline getirildi Bu devirde Sir Hans Sloane adında tanınmış bir eski eşya toplama meraklısı, olmeden once butun kolleksiyonunu İngiliz Parlamentosuna hediye etti ve bu eserler 1759'da kurulan Unlu British Museum'un temelini meydana getirdi
Amerika'da ise ilk muze, 1773'te Charleston şehrinde kuruldu Aynı muze bugun de acıktır Bu muze, Charleston kitaplık kurulunun calışmalarıyla acıldı Muzenin salonlarında Guney Carolina'nın eski eserleri de sergilendi
Muzelerin gorevi, sanat ve bilim adamlarına tetkik ettikleri konular uzerinde malzeme sağlamak, halkın kulturunun artmasına yardımcı olmaktır Nitekim Amerika ve İngiltere'de muzeler, okullara, talep edildiği zaman, malzeme gonderirler Birtakım ulkelerde de okul cocukları bazı dersleri muzelerdeki eserleri inceleyerek oğrenirler
Muzelerin esas gorevlerinden biri de, eski eserleri bulmak ve muhafaza etmektir Muzeler; genel muzeler, tabiat, sanat, tarih ve tatbiki bilimler gibi ceşitli kollara ayrılırlar Bunlardan tatbiki bilimlere ayrılan muzelerde yeni cıkmış makinalar, endustri aletleri sergilenir Bazı ulkelerde ise, daha ziyade cocukların istifade edebilecekleri cocuk muzeleri kurulmuştur Sanat eserlerinin bulunduğu sanat muzeleri, dunyanın her yerinde buyuk ilgi gormuştur Fransa'da bulunan Louvre Muzesi, Unlu ressamların en kıymetli eserlerinin halka gosterildiği buyuk bir muzedir Ayrıca tanınmış kişilerin doğdukları ve yaşadıkları evleri de muze yapılır Bu tip muzelerde genellikle o kişilere ait eşyalar, hatıralar sergilenir İngiltere'de Shakespear'in doğduğu ev, sonradan muze yapılmış ve halkın istifadesine sunulmuş bu tip bir muzedir Turkiye'deki Ataturk Muzelerinin bazıları da bu cins muzelerdendir
Son zamanlarda, batı dunyasının en buyuk iki muzesi, Paris'te “Louvre ile New York “Metropolitan muzeleri, aralarında işbirliği yapıp, bir dunya muzesinin ilk adımlarını atmışlardır Bu anlayış, muzeciliğe yeni bir goruş getirmiştir Buna gore, muzeler arasında eser değişimi yapılarak insanların her ulkenin tarihi eserlerinden faydalanması imkanı doğmuştur
Turkiye'de muze: Turkiye'de muze kurma duşuncesi on dokuzuncu yuzyılın ortalarında doğmuştur O zamana kadar Topkapı Sarayının bir kısmı muze durumundaydı Bu sebeple ulkemizdeki eski eserler sarayda “Enderun Hazinesi adı verilen dort buyuk salonda tutularak korunurdu Bunun yanında “Hırkai saadet dairesi, Topkapı Sarayında kurulmuştu Burada Peygamber efendimizin mukaddes emanetleri (Bkz Mukaddes Emanetler) korunurdu Ulkemizdeki vakıf eserlerin, camilerin, sebillerin korunması da dini sebeplerledir Fakat eski eserlerin sırf tarihe mal olmuş olayları bildirdiği icin veya başka milletlere, başka dinlere ait olduğu ve tarih değeri taşıdığı gerekcesi duşunulerek saklanması ve korunması yapılmazdı Cunku bunlara değer verilmezdi Nitekim Mısır'daki dikili taşların başka milletler tarafından kendi muzelerine koyulmak uzere alınıp goturulmesi, hatta yakın zamanlarda “Semadirek Zaferi, Lelos Venus'u gibi eserlerin Avrupa'ya kacırılması da bu değer vermeyişin sonucuydu
Turkiye muzelerinin 1847 yılına kadar uzanan bir gecmişi vardır İstanbul'un fethinden bu yana eski ve ganimet olarak alınan silahların saklanması ve teşhiri gayesiyle, Aya İrini Kilisesine konularak, buranın tarihi eserler deposu olarak kullanıldığı, tarihlerde yazılıdır Sonradan buraya “Muzei Humayun adı verilmiştir Tarihteki ceşitli yer değiştirmelerden sonra bu muzeye, Galatasaray Lisesi oğretmenlerinden Mr Goold, ilk olarak mudur tayin edilmiştir Bu yıllarda Milli Eğitim Bakanı olan Safvet Paşa, butun valilere tamim gondererek, ulke sınırları icindeki eski eserlerin korunmasını istemiştir Eski eserlerin korunması yolunda bu tamimden sonra birara, muze mudurluğu kaldırılmıştır Fakat daha sonra Ahmed Vefik Paşanın başbakanlığı zamanında, muze mudurluğu yeniden kuruldu Bu defa mudurluğe yine bir yabancı olan B Dethier getirildi Alman asıllı olan bu muze muduru, 1874'te ilk defa asarı Atika Nizamnamesi (Eski Eserler Tuzuğu)ni cıkartmıştır Bundan sonra eski eserleri toplama, saklama işi, iyi yurumuş bu devrede Ozellikle kayda değer olarak, Fatih devrine ait Cinili Koşke arkeolojik nitelikte parcalar nakledilerek burası genel karakterde bir muze haline sokulmuştur Bu arada Aya İrini Kilisesi ise askeri muze olarak kullanılmıştır
1881'de Alman asıllı muze muduru M Dethier'in olumuyle Cinili Koşkteki muzenin mudurluğune tayin edilen Osman Hamdi Bey, Turk muzeciliğinin onderi sayılır Osman Hamdi Bey zamanında ikinci defa asarı Atika Nizamnamesi hazırlanmış ve zaman icinde ceşitli tarihlerde yapılan calışmalarla bolum bolum tamamlanarak bugunku arkeoloji muzeleri meydana getirilmiştir Osman Hamdi Bey zamanında coğu İstanbul'da olmak uzere, yurdun ceşitli yerlerinde bircok muze acılmıştır
Yakın zamanlarda İstanbul'da Eski Şark Eserleri Muzesi, İstanbul Arkeoloji Muzeleri, tarihi değerleri yuksek olan el yazma eserlerin bir araya toplandığı Turk ve İslam Eserleri Muzesi, Askeri Muze, Ankara'da Anadolu Medeniyetleri Muzesi gibi yeni yeni muzeler kazandırılmıştır
Yurdumuzda muzeler, bugun, Kultur Bakanlığına bağlıdır Bakanlıkta, bir Eski Eserler ve Muzeler Genel Mudurluğu vardır Bu genel mudurluğe bağlı olarak, şube mudurlukleri, muze mudurlukleri, muze memurlukları ve en son olarak da muze muhafızları gelir Buyuk muzelerde ayrıca mudur yardımcısı ve yazı işleri buroları da vardır
Muzelerimizdeki tarihi eşyaların, demirbaş kayıt defterlerine kaydı yapılır Fişleri, sicilleri, bastırılmış katologları vardır Ozellikle İstanbul Topkapı Muzesi, Resim Heykel Muzesi ve Ankara Etnografya Muzesi bu bakımdan cok gelişmiş durumdadır Yurdumuzun her ilinde Muzeler Genel Mudurluğune bağlı olarak arkeoloji muzeleri bulunur Bu muzelerde, her ceşit tarihi sanat eserleri, teşhir edilir Yurdumuzun dort bir yanında binlerce yıllık tarihi kalıntılar vardır Bu kalıntılar uzerinde yapılan kazılarla, tarih oncesi ve ilkcağ uzmanları, binlerce tarihi eser bulmaktadır Ayrıca yurdumuzda tarih cağlarının ceşitli devirlerine ait, anıtlar, yapılar da arkeolojik bakımdan tarihi değer taşır Milli servetimizi meydana getiren butun bu tarihi hazinelerimiz, bugunun dunyasında devletimiz acısından ve turizm bakımından tukenmez zenginlik kaynaklarımızı meydana getirir
Yurdumuzun her ilinde kendi capında, tarihi eserleri bunyesinde toplayan, cok ceşitli muzelerimiz de vardır Bunlardan en onemlileri: Konya'da Mevlana Muzesinde, cok zengin el yazmaları, yazı levhaları, halılar, kumaşlar, seccade ve diğer eserler vardır Ankara'da Etnoğrafya Muzesi, Arkeoloji Muzesi; İzmir'de, İzmir ve Efes Muzesi, Bergama Muzesi; Bursa'da Bursa Muzesi, bu muze de tarihi eser bakımından cok zengindir Bunlardan başka, Amasya, Antakya, Antalya, Kutahya, Samsun, Sivas muzeleri de zengin tarihi esere sahiptir
Muze Sanat eserlerinin saklandığı ve insanların bunları gorup faydalanmaları icin ozel binalarda sergilendiği yerler Muze kelimesi eski Yunancada “bilimler tapınağı manasındaki “Mouseion kelimesinden gelir
Dunyada ilk muze, miladdan once uc yuz yılında İskenderiye'de birinci Ptolemaios zamanında kurulmuştur Muze adı verilen ilk bina, aslında bir universitedir Sanata ve bilime değer veren okulların bir araya toplanmasından meydana getirilmiştir Bu ilk muzede, sanat eserlerinden ziyade eski kitaplar vardır Daha sonraki yıllarda zamanla muzeler, sanat eserleriyle doldurulmuştur
Muzeler, toplumların bilim ve sanat urunleri ile yer altı ve yer ustu zenginliklerini sergilemek, tarihin eski donemlerinde yaşamış toplumları bilim ve sanat acısından inceleyerek, hem gunumuzu hem de geleceği aydınlatmak, bireylerin gecmişi daha iyi tanımalarına olanak sağlamak amacıyla oluşturulmuş kurumlardır
Muzelerde bulunan nesnelere ait bilgiler muze icinde ve dışında yazılı ve sozlu olarak acıklanır Muzeyi gezen ziyaretcilerin muzedeki eserler hakkında detaylı bilgi edinmeleri sağlanırOnlara muzelerle ilgili bilgiler verilir
Muzeler ulkelerin kulturel değerlerinin oluşmasına onemli katkılarda bulunurlar
Bilim,
sanat,
folklor ve
antika eşyalar gibi ceşitli konulardaki eserleri bir arada sunabileceği gibi
doğa,
etnografya ve
havacılık gibi sadece tek bir konuyu iceren eserleri de sergileyebilirler
Bugunku şekliyle muzeler, 1453'te Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul'u fethetmesinden ve 1492'de Amerika kıtasının keşfedilmesinden sonra, insanların gecmişte yapılan eserlere karşı ilgilerinin artması ve Eski Yunan, Roma, Asur, Babil uygarlıklarının incelenerek devlet adamlarının bu incelenen eserleri satın almaları, ayrıca denizaşırı ulkelere giden seyyahların buralardan getirdikleri antika eşyaları(eski eserleri) toplamaları ile ortaya cıkmıştır
Eski eşya ve eski eser toplama merakı on altıncı yuzyılın başında butun dunyada yayılmış, toplanan eşyalar daha sonra muzeler icin malzeme teşkil etmiştir On yedinci yuzyılda ise, bilim kurulmuş Bu derneklerin, uyeleri, calışmak icin malzeme aradıklarında muzelerden faydalanmışlardır
İlk modern manada muze, 1683 yılında İngiltere'de Oxford Universitesinde kuruldu Bu muzede eski eser toplama meraklılarından Eliashmole'nin koleksiyonlarından faydalanıldı ve kurulan muzeye “Ashmole Muzesi adı verildi Daha sonra on sekizinci yuzyılda muzeler herkesin istifade edebileceği kurumlar haline getirildi Bu devirde Sir Hans Sloane adında tanınmış bir eski eşya toplama meraklısı, olmeden once butun kolleksiyonunu İngiliz Parlamentosuna hediye etti ve bu eserler 1759'da kurulan Unlu British Museum'un temelini meydana getirdi
Amerika'da ise ilk muze, 1773'te Charleston şehrinde kuruldu Aynı muze bugun de acıktır Bu muze, Charleston kitaplık kurulunun calışmalarıyla acıldı Muzenin salonlarında Guney Carolina'nın eski eserleri de sergilendi
Muzelerin gorevi, sanat ve bilim adamlarına tetkik ettikleri konular uzerinde malzeme sağlamak, halkın kulturunun artmasına yardımcı olmaktır Nitekim Amerika ve İngiltere'de muzeler, okullara, talep edildiği zaman, malzeme gonderirler Birtakım ulkelerde de okul cocukları bazı dersleri muzelerdeki eserleri inceleyerek oğrenirler
Muzelerin esas gorevlerinden biri de, eski eserleri bulmak ve muhafaza etmektir Muzeler; genel muzeler, tabiat, sanat, tarih ve tatbiki bilimler gibi ceşitli kollara ayrılırlar Bunlardan tatbiki bilimlere ayrılan muzelerde yeni cıkmış makinalar, endustri aletleri sergilenir Bazı ulkelerde ise, daha ziyade cocukların istifade edebilecekleri cocuk muzeleri kurulmuştur Sanat eserlerinin bulunduğu sanat muzeleri, dunyanın her yerinde buyuk ilgi gormuştur Fransa'da bulunan Louvre Muzesi, Unlu ressamların en kıymetli eserlerinin halka gosterildiği buyuk bir muzedir Ayrıca tanınmış kişilerin doğdukları ve yaşadıkları evleri de muze yapılır Bu tip muzelerde genellikle o kişilere ait eşyalar, hatıralar sergilenir İngiltere'de Shakespear'in doğduğu ev, sonradan muze yapılmış ve halkın istifadesine sunulmuş bu tip bir muzedir Turkiye'deki Ataturk Muzelerinin bazıları da bu cins muzelerdendir
Son zamanlarda, batı dunyasının en buyuk iki muzesi, Paris'te “Louvre ile New York “Metropolitan muzeleri, aralarında işbirliği yapıp, bir dunya muzesinin ilk adımlarını atmışlardır Bu anlayış, muzeciliğe yeni bir goruş getirmiştir Buna gore, muzeler arasında eser değişimi yapılarak insanların her ulkenin tarihi eserlerinden faydalanması imkanı doğmuştur
Turkiye'de muze: Turkiye'de muze kurma duşuncesi on dokuzuncu yuzyılın ortalarında doğmuştur O zamana kadar Topkapı Sarayının bir kısmı muze durumundaydı Bu sebeple ulkemizdeki eski eserler sarayda “Enderun Hazinesi adı verilen dort buyuk salonda tutularak korunurdu Bunun yanında “Hırkai saadet dairesi, Topkapı Sarayında kurulmuştu Burada Peygamber efendimizin mukaddes emanetleri (Bkz Mukaddes Emanetler) korunurdu Ulkemizdeki vakıf eserlerin, camilerin, sebillerin korunması da dini sebeplerledir Fakat eski eserlerin sırf tarihe mal olmuş olayları bildirdiği icin veya başka milletlere, başka dinlere ait olduğu ve tarih değeri taşıdığı gerekcesi duşunulerek saklanması ve korunması yapılmazdı Cunku bunlara değer verilmezdi Nitekim Mısır'daki dikili taşların başka milletler tarafından kendi muzelerine koyulmak uzere alınıp goturulmesi, hatta yakın zamanlarda “Semadirek Zaferi, Lelos Venus'u gibi eserlerin Avrupa'ya kacırılması da bu değer vermeyişin sonucuydu
Turkiye muzelerinin 1847 yılına kadar uzanan bir gecmişi vardır İstanbul'un fethinden bu yana eski ve ganimet olarak alınan silahların saklanması ve teşhiri gayesiyle, Aya İrini Kilisesine konularak, buranın tarihi eserler deposu olarak kullanıldığı, tarihlerde yazılıdır Sonradan buraya “Muzei Humayun adı verilmiştir Tarihteki ceşitli yer değiştirmelerden sonra bu muzeye, Galatasaray Lisesi oğretmenlerinden Mr Goold, ilk olarak mudur tayin edilmiştir Bu yıllarda Milli Eğitim Bakanı olan Safvet Paşa, butun valilere tamim gondererek, ulke sınırları icindeki eski eserlerin korunmasını istemiştir Eski eserlerin korunması yolunda bu tamimden sonra birara, muze mudurluğu kaldırılmıştır Fakat daha sonra Ahmed Vefik Paşanın başbakanlığı zamanında, muze mudurluğu yeniden kuruldu Bu defa mudurluğe yine bir yabancı olan B Dethier getirildi Alman asıllı olan bu muze muduru, 1874'te ilk defa asarı Atika Nizamnamesi (Eski Eserler Tuzuğu)ni cıkartmıştır Bundan sonra eski eserleri toplama, saklama işi, iyi yurumuş bu devrede Ozellikle kayda değer olarak, Fatih devrine ait Cinili Koşke arkeolojik nitelikte parcalar nakledilerek burası genel karakterde bir muze haline sokulmuştur Bu arada Aya İrini Kilisesi ise askeri muze olarak kullanılmıştır
1881'de Alman asıllı muze muduru M Dethier'in olumuyle Cinili Koşkteki muzenin mudurluğune tayin edilen Osman Hamdi Bey, Turk muzeciliğinin onderi sayılır Osman Hamdi Bey zamanında ikinci defa asarı Atika Nizamnamesi hazırlanmış ve zaman icinde ceşitli tarihlerde yapılan calışmalarla bolum bolum tamamlanarak bugunku arkeoloji muzeleri meydana getirilmiştir Osman Hamdi Bey zamanında coğu İstanbul'da olmak uzere, yurdun ceşitli yerlerinde bircok muze acılmıştır
Yakın zamanlarda İstanbul'da Eski Şark Eserleri Muzesi, İstanbul Arkeoloji Muzeleri, tarihi değerleri yuksek olan el yazma eserlerin bir araya toplandığı Turk ve İslam Eserleri Muzesi, Askeri Muze, Ankara'da Anadolu Medeniyetleri Muzesi gibi yeni yeni muzeler kazandırılmıştır
Yurdumuzda muzeler, bugun, Kultur Bakanlığına bağlıdır Bakanlıkta, bir Eski Eserler ve Muzeler Genel Mudurluğu vardır Bu genel mudurluğe bağlı olarak, şube mudurlukleri, muze mudurlukleri, muze memurlukları ve en son olarak da muze muhafızları gelir Buyuk muzelerde ayrıca mudur yardımcısı ve yazı işleri buroları da vardır
Muzelerimizdeki tarihi eşyaların, demirbaş kayıt defterlerine kaydı yapılır Fişleri, sicilleri, bastırılmış katologları vardır Ozellikle İstanbul Topkapı Muzesi, Resim Heykel Muzesi ve Ankara Etnografya Muzesi bu bakımdan cok gelişmiş durumdadır Yurdumuzun her ilinde Muzeler Genel Mudurluğune bağlı olarak arkeoloji muzeleri bulunur Bu muzelerde, her ceşit tarihi sanat eserleri, teşhir edilir Yurdumuzun dort bir yanında binlerce yıllık tarihi kalıntılar vardır Bu kalıntılar uzerinde yapılan kazılarla, tarih oncesi ve ilkcağ uzmanları, binlerce tarihi eser bulmaktadır Ayrıca yurdumuzda tarih cağlarının ceşitli devirlerine ait, anıtlar, yapılar da arkeolojik bakımdan tarihi değer taşır Milli servetimizi meydana getiren butun bu tarihi hazinelerimiz, bugunun dunyasında devletimiz acısından ve turizm bakımından tukenmez zenginlik kaynaklarımızı meydana getirir
Yurdumuzun her ilinde kendi capında, tarihi eserleri bunyesinde toplayan, cok ceşitli muzelerimiz de vardır Bunlardan en onemlileri: Konya'da Mevlana Muzesinde, cok zengin el yazmaları, yazı levhaları, halılar, kumaşlar, seccade ve diğer eserler vardır Ankara'da Etnoğrafya Muzesi, Arkeoloji Muzesi; İzmir'de, İzmir ve Efes Muzesi, Bergama Muzesi; Bursa'da Bursa Muzesi, bu muze de tarihi eser bakımından cok zengindir Bunlardan başka, Amasya, Antakya, Antalya, Kutahya, Samsun, Sivas muzeleri de zengin tarihi esere sahiptir