Sıcak bir şeyin veya yakıcı bir maddenin etkisiyle vücudun herhangi bir yerinde meydana
gelen hücre ve doku bozulması sonucu yanık oluşur. Kimyevi maddeler, kuru ısı, elektrik,
alev, radyasyon ve benzeri fiziki tesirler sebebiyle meydana gelen doku hasarıdır.
Yanık; vücutta sistemik (genel) bozukluklar meydana getirmesi ve psikolojik yönlerleriyle
geniş bir tedavi gerektirir.
1. derece yanıklar
* En çok güneşte fazla kalma nedeniyle olur
* Cildin kızarması ve şiddetli ağrı ile tanınır.
* Kendiliğinden iyileşip, cilt normal görünümünü alabilir.
2. derece yanıklar
* Kızarıklığa ek olarak su dolu keseciklerin görünmesi ile tanınır.
* En sık sıcak sıvılar ile olur. Ağrılı ve ciddi yanıklardır.
* Su keselerini patlatmak sakıncalıdır.
* Doğru bakım yapılmaz ise iz kalır. Mikrop üremesine açıktır.
3. derece yanıklar
* Cildin tamamı etkilenmiştir. Ağrı azdır. Hayati tehlike yaratacak sıvı kayıpları ve
iltihaplanmalar mümkündür.
* Yanıklarda ilk yardımcının ilk amacı, yanığa neden olan madde ya da kaynağın
uzaklaştırılmasıdır.
* Kazazedenin kaçması önlenir. Üzerine bir örtü atılarak ya da yuvarlanarak söndürülür.
* Yanıklı kazazede soyulurken cilt de soyulabileceğinden elbiseler kesilerek çıkartılır.
* Tüm yanıklarda ilk yapılacak işlem, yanık bölgenin ağrı geçene ve sonra 10 dakika kadar
soğuk suda tutulmasıdır.
* Yaralının üzerinde yüzük, bilezik, saat, künye varsa çıkarılır.
* Yanık bölge üzeri ıslak, temiz bir bezle örtülür.
* Bu nitelikte malzeme yoksa açık bırakılır.
* Bilinç açık ise ağızdan sulu gıdalar ve su verilir. Şoka karşı uygun pozisyonda tutulur.
* İkinci ve üçüncü derece yanıklar var ise kişi hastanede değerlendirilmelidir.
Isı yanıkları: Yaş ısı (buhar, her türlü kaynayan sıvı -su, yağ) ve kuru ısı (sıcak metaller, ütü,
alev, güneş) ile meydana gelirler.
İlkyardım: Yanma sürecini sona erdirerek daha fazla yaralanmayı önlemek gerekir ; alevi
söndürmek, kızgın metali uzaklaştırmak, yaş ısıya maruz kalmış giysileri çıkarmak vb gibi.
(DİKKAT: alev yanığında sentetik giysiler deriye yapışmışsa dokunulmaz; kaynar sıvı yanığında
eğer olayın üzerinden zaman geçmişse giysiler soğuk suya tutulmadan önce çıkarılmaz aksi
halde yapışan deride çıkar)
1. derece yanıklarda
* ASLA yoğurt, salça, diş macunu, zeytinyağı vb. şeyler sürülmez!
* En az 10 dakika soğuk suya tutulur.
* Gerginliği azaltmak üzere yağlı krem veya ağrısını almak ve gerginliği azaltmak üzere yanık
merhemi sürülebilir.
* Geniş yanıklarda, kişi kendi içebilecek durumdaysa bol sıvı içirilir.
2. derece yanıklarda tedavi 1. derece yanıklarla aynıdır. İlave olarak; büller (su toplayan
bölgeler) ASLA PATLATILMAZ! Gerekiyorsa hastaneye götürülerek steril koşullarda
pansuman yaptırılır. Eğer bül geniş bir alanı kapsıyorsa, üstteki deri ASLA SOYULMAZ! Eğer
patlamışsa, o zaman içindeki sıvı boşaldıktan sonra o kısım antiseptikle silinip üzeri steril gazlı
bez ile kapatılıp sargı beziyle sarılır. Bantlar yanıklı dokuyu zedeleyebilir.
3. derece yanıklarda hastanın mutlaka bir yanık merkezine veya hastaneye götürülmesi
gerekir. Hasta bilinçli (kendi içebilecek durumda) ise bol sıvı içirilir. ALKOLLÜ ve ASİTLİ
içecekler İÇİRİLMEZ!
* Açık yanık yarası hava ile temas ettiği sürece ağrıya neden olacağından, yaranın hemen
hava ile teması kesilmelidir, bunun için yara nemli steril gazlı bez ile kapatılır. Böylece
enfeksiyondan da korunmuş olur.
Kızgın madde sıçraması: Kızgın yağ, katran, zift gibi maddeler vücuda sıçradığında, yakıcı
etkileri soğuyana kadar devam eder. Bu nedenle bunların sıçradığı kol ya da bacak hemen
soğuk su içerisine sokularak uzun süre bekletilmelidir.
Yangından ve yanmaktan kurtarma: Alev nedeniyle yanan kişi ayakta durursa oluşan gazlar
ve dumanlar kolaylıkla solunum yollarına gider, saçlar tutuşur. Tutuşan bir kişinin hemen
yere yatırılması ve kendi çevresinde yuvarlanması sağlanmadır. Bu yangının sönmesini
sağlayacaktır. Alevler çoğu kez bu şekilde ya da kişinin hemen bir battaniye ya da halıya
sarılmasıyla söndürülebilir.
Alevler söner sönmez yanan elbiselerin hepsinin hızla çıkartılması gerekir. Çıkartırken
sıyırarak çıkartılmamalı gerekirse kesilerek çıkartılmalıdır. Sıyırarak çıkartılmaya çalışırken
alttaki yanık doku daha fazla zedelenir ve zarar görür.
Yanan bölgeye saniyeler içerisinde soğuk su ya da soğuk uygulayarak yanma derecesi ve aşırı
ağrı engellenebilir.
Ayrıca geniş ve derin yanıklarda tetanos aşısı yaptırmakta yarar vardır.
Elektrik yanıkları: Ev aletleri yeterince ciddi yanıklara yol açabiliyorsa da, ciddi yanıklar
genellikle yüksek voltajın bulunduğu fabrika ve yüksek gerilim hatlarında çalışanlarda
görülmektedir.
Elektriğin yanığa neden olabilmesi için, bir noktadan vücuda girip başka bir noktadan çıkması
gerekir. Elektrik yanıkları sonucunda 2 önemli tehlike vardır:
1. Doku hasarı: Dıştan görülen kısmın küçüklüğünün tersine iç kısımda (derin dokularda) çok
fazla olabilir. Giriş yarası küçük ama çıkış yarası tam tersine çok geniş ve derin olabilir. Yüksek
voltajlı elektrik enerjisi kasları ve deriyi, organ ampütasyonu gerektirecek ölçüde harap
edebilir.
2. Kalp durması: Yanığa ilaveten (birkaç saat sonrasında bile) kalp durabilir. o nedenle yüksek
voltajlı akıma kapılmış kişi mutlaka hastaneye götürülmelidir. Akıma kapılmış kişiye
DOKUNULMAZ! Öncelikle akım kesilir, bunun için şalter indirilir veya eski tip sigorta ise
tamamen çıkartılır (gevşetilip bırakılmaz!). Eğer sigorta ve şaltere ulaşma olanağı yoksa o
zaman, yalıtkan bir madde ile (kuru tahta, lastik, plastik gibi) kişi elektrik kaynağından, ya da
elektrik kaynağı (kablo vb ) kişiden uzaklaştırılır. Aksi halde yardım etmek isteyen kişi devreyi
tamamlayacağından kendisi de akıma kapılabilir. Elektrik yanıklarının, vücudun tümünün
veya bir bölümünün elektrik kaynağı ile toprak arasındaki devreyi tamamlaması sonucu
oluştuğu hatırdan çıkarılmamalıdır.
DİKKAT: Akım kesildikten sonra kişiye ilkyardım yapmak üzere dokunmanın hiçbir sakıncası
yoktur. Akım kesildikten sonra kişinin size elektrik aktarması (yani sizde de elektrik çarpması
olması) söz konusu değildir. O nedenle dokunmaktan korkmayın.
Yanık kazalarıyla hiç karşılaşmadığınız, güzelliklerle dolu günler diliyorum