Gelecek Partisi İktisat ve Mali Siyasetler Lider Yardımcısı ekonomist Kerim Rota, sorunlu tablonun bir öteki boyutuna dikkat çekti: Son 19 ayda doları 7 TL’nin altında tutmak için elden çıkarılan 105 milyar doların 60 milyar dolarlık kısmıyla Türkiye’den çıkan yabancı yatırımcının talebi karşılandı. 45 milyar dolar ise ‘sabit kurdan döviz fırsatı’nı pahalandıran yerli faizcilerin cebine girdi.
MB’nin temmuz raporunda açıklanan bilgiler, son devirde kuru sabit tutmak ismine yapılan atakların maliyetini ortaya koydu. Gelecek Partisi Kurucu Üyesi ve ekonomist Kerim Rota “Kuru 6.85’de tutabilmek için temmuz ayında 12 milyar dolar harcandı. TL’nin bedelini bu türlü koruyamayacağını anlayan iktisat idaresi, ağustos ayında mahcup bir yükselişe müsaade verdi” dedi.
DIŞ BORÇ STOKU DA ARTTI
Rota, şu değerlendirmeyi yaptı: Kuru baskılamak hevesiyle satılan meblağın 120 milyar dolara yaklaştığını hesaplayabiliriz. Tıpkı periyotta dış borç 91 milyardan 97 milyara çıktı. Ek olarak Hazine 2019 başında neredeyse sıfır olan altın ve döviz cinsi iç borcu 37,3 milyar dolara yükseltti. Bu satış düzeneği ile kıt olan kaynakların harcandığı ortada.
Artan kur karşısında daima yeni ataklar gerçekleştiren Merkez Bankası dövizi sabit tutmak için 105 milyar dolar yaktı. Bedelin Haziran sonunda 93 milyar dolar olduğunu söyleyen Gelecek Partisi Kurucu Üyesi Rota “Kuru 6.85’de tutabilmek için temmuz ayında 12 milyar dolar harcandı. Türk Lirasının kıymetini bu türlü koruyamayacağını anlayan iktisat idaresi, ağustos ayında mahcup bir yükselişe müsaade verdi” dedi.
Yaklaşık 2 yıldır kura yapılan müdahaleler karşısında daima yeni rekorlar geliyor. Merkez Bankası’nın gerek örtülü faiz artışı gerekse döviz satışı kuru hâlâ sabitleyebilmiş değil. Aylık olarak yayınlanan Merkez Bankası raporu da bunu doğrular nitelikte. ‘Uluslararası Rezervler ve Döviz Likiditesi’ Temmuz 2020 datalarını kıymetlendiren Gelecek Partisi Kurucu üyesi ve finans uzmanı Kerim Rota, iktisat idaresinin 2019 başından bu yana döviz piyasalarına ‘örtük’ olarak müdahale yaptığı söyledi. KARAR’a özel demeç veren Rota, bu bilgilerle bunun hesaplanabildiğini de açıkladı.
Rota kelamlarına şöyle devam etti: “Rapor 2019 başından geçen 19 ayda, döviz piyasalarına kuru baskılamak maksadıyla toplamda 105 milyar dolar döviz satıldığını gösteriyor. Hala TCMB rezervleri bankalarla yapılan swap süreçleri ve mecburî karşılık düzenlemelerinin yardımıyla 89 milyar dolar düzeyinde. Fakat -32 milyar dolara düşen swap sonrası net rezerv fiyatı rezervlerin kalitesindeki bozulmayı gözler önüne seriyor. Temmuz sonu 105 milyar dolar olan müdahale meblağı Haziran sonu prestijiyle 93 milyar dolardı. Böylelikle Temmuz ayı içerisinde kuru 6.85’de tutabilmek için satılan meblağın 12 milyar dolar olduğunu hesaplayabiliyoruz. Aylık bazda harcanan bu çok yüksek meblağ sonrasında, Türk Lirasının pahasını bu türlü koruyamayacağını sonunda anlayan iktisat idaresi, Ağustos ayında hem kurlarda hem faizlerde ‘mahçup’ bir yükselişe müsaade verdi. TCMB’nin siyaset faizini arttırmasına müsaade verilmemiş olsa da, mevduat ve kredi faizlerinde neredeyse yüzde 5’e varan artışlar oluştu. TCMB’nin bankalara sağladığı kaynakların maliyeti de yüzde 3’e yakın artış göstererek gelecek hafta çift hanelere gelmiş olacak.”
Rota, 19 ayda satılan 105 milyar dolara ek olarak geçen yılda açık durum taşımayan kamu bankalarının temmuz sonunda 12 milyar dolarlık açık konuma geçirildiğini de anlattı. Rota “Böylece spot piyasada son 1.5 yılda kuru baskılamak hevesiyle satılan meblağın 120 milyar dolara yaklaştığını hesaplayabiliriz. Pekala yaklaşık 1.5 yılda lisana kolay olan 120 milyar dolara yakın döviz talebi kimlerden geldi diye bir soru akla gelecektir. Tablo bunun en önemli kalemlerinin kırılımını gösteriyor” dedi.
YERLİ VE YABANCILAR TL’DEN KAÇMIŞ
Daima dış güçler olarak gösterilen döviz ataklarının aslında yalnızca yabancı ve yerlinin daha fazla getiri gerçekleştiren kaynaklara yönelmesinden ibaret. Kerim Rota bu dağılımı ise şöyle aktarıyor: “Görüleceği üzere 104 milyar dolar dolar civarında döviz talebinin 60 milyarı Türkiye’den çıkan yabancı yatırımcılardan gelmiş. Kalan kısmı ise TL mevduatına gerçek faiz alamadığını görüp, hazır sabit kurdan döviz satışı yapan varken alalım diyen yurtiçi yerleşiklerden gelmiş. Bu satış düzeneği ile kamunun epeyce kıt olan döviz kaynaklarının harcandığı ortada. Bugünden sonra sorulması gereken soru ise, bu döviz kaynaklarının verimli bir biçimde harcanıp harcanmadığı olmalı.”
HAZİNE DÖVİZ YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜ AZALTMAK YERİNE ARTTIRDI
Kerim Rota “Eğer bu 120 milyar doları kamunun dış borcunu yahut döviz cinsi yükümlülüklerini azaltmak için kullanılsaydı, verimli bir halde harcandığı ileri sürülebilirdi. Meğer birebir periyotta merkezi idarenin dış borcu 91 milyar dolardan, 97 milyar dolara yükseldi. Ek olarak Hazine 2019 başında neredeyse sıfır olan altın ve döviz cinsi iç borcunu süratli bir biçimde arttırarak 37,3 milyar dolara yükseltti. Bu halde Hazine döviz yükümlülüğü bu devirde bırakın azalmayı, 40 milyar dolardan fazla artmış oldu. Tıpkı periyotta kamunun KOİ projelerinden kaynaklanan döviz yükümlülüğü de yükseldi” diye konuştu.
DIŞ GÜÇLERİN UCUZ ÇIKMASINA HARCANDI
Gerçekleştirilen atakların maalesef kamunun döviz borcunun azaltılmasında kullanılmadığını gösterdiğini söyleyen Kerim Rota “Kaynakların yarısı, vaktinde Türkiye’ye güvenmiş yabancıların uygun bir fiyatla Türk varlıklarından çıkması için harcanmış. Öbür kısmı ise, Türk Lirası gerçek faizlerinin yapay olarak düşük tutulması nedeniyle parasına inancı azalan yurtiçi yatırımcıların uygun fiyattan döviz varlık biriktirmeleri için harcanmış. Bu müdahaleler nedeniyle Hazine, TCMB ve Kamu bankalarının döviz riski önemli artış gösterdi. Bu nedenle artık Türk Lirasının yeni paha kayıpları kamu finansmanını daha kırılgan hale getiriyor. Bu da, daha yüksek faiz ödemeyi, daha çok vergi toplamayı ve daha çok borçlanmayı gerektirecek. Düşük faiz ve yüksek büyümeyi hedeflemek hoş olsa da, en başta “enflasyonla önemli mücadele” ve “sürdürülebilir düşük enflasyon “ hedeflenmeyince lakin yalancı baharlar yaşanabiliyor. Günü kurtarmayı amaçlayan siyasetler hem kaynak kaybına, hem de bu kıt kaynakların çok verimsiz kullanılmasına yol açıyor” açıklamasını yaptı.
Karar