Çocukluk çağında o kadar çok çocuğun annebabasını, arkadaşlarını, büyük anne ve babasını, öğretmenlerini, akraba ya da çevrelerindeki aşina kişilerden birini kaybedebileceğine değinen Öge, çocukların ölüm olayı aleyhinde vermiş oldukları tepkiler ve etkilenme biçimlerinin birbirinden öbür olduğunu belirtti Uzman Psikolog Yelda Uçtu Öge “Vefat olayıyla karşılaşan çocuklara asistan olabilmek için onların bilişsel gelişim olgunluğunu, yaşlarını ve ölümü nasıl kavrayıp bu olaya nasıl tepki verdiklerini bilmemiz gerekir dedi ve çocuklarda ölüm ve inleme tepkileri ile ilgili bilgi verdi
5 yaşından küçüklerde
5 yaşından minik çocukların fiziksel hafıza döneminde olduklarını ve ölümün bir son olduğunu algılayamadıklarını aktaran Öge, “Bu yaş çocukları için ölüm geri dönüşü olan bir durumdur Bunu düşünceleriyle de açıkça ortaya koyarlar ve yalnızca yaşlanınca ölünebileceğini düşünürler diye konuştu
Öge bu yaşlardaki çocuklara soyut direktifler yapmaktan kaçınılması gerektiğini söyledi Ölen kişinin uzun bir yolculuğa çıktığını ya da uyuduğunu söylemenin doğru bir girişim olmayacağını gösteren Öge, “Ölümü bu şekilde açıklamak çocuğun kafasını karıştırabilir Anne ve baba uyuduğunda ya da bir yolculuğa çıktığında korkuya kapılabilirler ve kaygıları artabilir şeklinde konuştu
Okul öncesi yaş grubundaki çocukların vefat aleyhinde verdiği tepkilerin birbirleriyle çelişki içinde olabileceğini ifade eden Öge, “Çocuklar bir taraftan ölen kişinin ardından kalbi kırık olduklarını ifade ederken bir de onun geri geleceğine inanırlar diye konuştu
İçe kapanabilirler
5 10 yaş grubundaki çocukların ölümün geri dönülmez olduğunu kavramaya başladıklarını dile getiren Öge, şunları söyledi:
“aynı zamanda 7 yaş grubundaki çocuklar ölümü çoğu kez ihtiyarlık ve hastalıkla ilişkilendirirler Bu dönemde çocukların ölüm kavramını anlayabilmeleri için törenler, kabir taşları, resimler gibi maddi ifadelere ihtiyaçları vardır Bu yaş grubundaki çocukların ölülerin yaşayanları gördüğüne, işittiğine dair inançları vardır ve ölen kişiyi mutlu edecek şekilde davranırlar Bilhassa mektep çağındaki erkek çocuklar yas sürecinde gürültüsüz kalıp içe kapanabilirler Bu dönemdeki çocuklara yerinde talimat yapmak, mezarlık ziyaretlerine götürmek vefat kavramının daha iyi şekillenmesine tezgâhtar olur
10 yaş ve buluğ çağı dönemindeki çocuklarla ilgili de veri veren Öge, “10 yaşından itibaren vefat kavramı görünmeyen bir hal alır ve her yaştan kişinin başına gelebilecek bir kavram olduğu algılanmıştır Kader, inanç gibi kavramlarla ölüm aralarında bono kurulur Bu yaş grubundakiler kendi ölümleriyle ilgili kaygılar ve endişeler yaşayabilir ifadelerini kullandı
Çocuklar nasıl tepki verir?
Öge, çocukların vefat karşısındaki tepkileri benzerlik gösterse de çocuğun ölüm olayıyla ilgili nasıl bilgilendirildiğinin önemli bir konu olduğunu anlatarak, şöyle konuştu:
“Beklenen bir ölüm olayı karşısında çocuğu zeka olarak aranje etmek, çocuğun vedalaşma fırsatı yakalaması şok etkisiyle karşılaşmasını engeller Sonraki ani ölümlerde de daha hafif bir etki yaşamasına neden olur Çocuktan vefat olayının gizlenmesi, bir anda beklenmedik şekilde gelen ölümler, çocuğa yardım olabilecek bir yakınının olmaması, çocuğun karakter yapısı, geçmişte yaşamış olduğu yaslar ve kayıpların travmatik etkileri, kaybedilen kişiye yönelik çocuğun çelişkili düşünceleri (ayrıca onu fazla hoşuna gitmek ayrıca de yaptığı davranışlara ara ara çok kızıyor almak gibi) çocukların kayıp sürecini kabullenmesini engelleyen etkenlerdir
5 yaşından küçüklerde
5 yaşından minik çocukların fiziksel hafıza döneminde olduklarını ve ölümün bir son olduğunu algılayamadıklarını aktaran Öge, “Bu yaş çocukları için ölüm geri dönüşü olan bir durumdur Bunu düşünceleriyle de açıkça ortaya koyarlar ve yalnızca yaşlanınca ölünebileceğini düşünürler diye konuştu
Öge bu yaşlardaki çocuklara soyut direktifler yapmaktan kaçınılması gerektiğini söyledi Ölen kişinin uzun bir yolculuğa çıktığını ya da uyuduğunu söylemenin doğru bir girişim olmayacağını gösteren Öge, “Ölümü bu şekilde açıklamak çocuğun kafasını karıştırabilir Anne ve baba uyuduğunda ya da bir yolculuğa çıktığında korkuya kapılabilirler ve kaygıları artabilir şeklinde konuştu
Okul öncesi yaş grubundaki çocukların vefat aleyhinde verdiği tepkilerin birbirleriyle çelişki içinde olabileceğini ifade eden Öge, “Çocuklar bir taraftan ölen kişinin ardından kalbi kırık olduklarını ifade ederken bir de onun geri geleceğine inanırlar diye konuştu
İçe kapanabilirler
5 10 yaş grubundaki çocukların ölümün geri dönülmez olduğunu kavramaya başladıklarını dile getiren Öge, şunları söyledi:
“aynı zamanda 7 yaş grubundaki çocuklar ölümü çoğu kez ihtiyarlık ve hastalıkla ilişkilendirirler Bu dönemde çocukların ölüm kavramını anlayabilmeleri için törenler, kabir taşları, resimler gibi maddi ifadelere ihtiyaçları vardır Bu yaş grubundaki çocukların ölülerin yaşayanları gördüğüne, işittiğine dair inançları vardır ve ölen kişiyi mutlu edecek şekilde davranırlar Bilhassa mektep çağındaki erkek çocuklar yas sürecinde gürültüsüz kalıp içe kapanabilirler Bu dönemdeki çocuklara yerinde talimat yapmak, mezarlık ziyaretlerine götürmek vefat kavramının daha iyi şekillenmesine tezgâhtar olur
10 yaş ve buluğ çağı dönemindeki çocuklarla ilgili de veri veren Öge, “10 yaşından itibaren vefat kavramı görünmeyen bir hal alır ve her yaştan kişinin başına gelebilecek bir kavram olduğu algılanmıştır Kader, inanç gibi kavramlarla ölüm aralarında bono kurulur Bu yaş grubundakiler kendi ölümleriyle ilgili kaygılar ve endişeler yaşayabilir ifadelerini kullandı
Çocuklar nasıl tepki verir?
Öge, çocukların vefat karşısındaki tepkileri benzerlik gösterse de çocuğun ölüm olayıyla ilgili nasıl bilgilendirildiğinin önemli bir konu olduğunu anlatarak, şöyle konuştu:
“Beklenen bir ölüm olayı karşısında çocuğu zeka olarak aranje etmek, çocuğun vedalaşma fırsatı yakalaması şok etkisiyle karşılaşmasını engeller Sonraki ani ölümlerde de daha hafif bir etki yaşamasına neden olur Çocuktan vefat olayının gizlenmesi, bir anda beklenmedik şekilde gelen ölümler, çocuğa yardım olabilecek bir yakınının olmaması, çocuğun karakter yapısı, geçmişte yaşamış olduğu yaslar ve kayıpların travmatik etkileri, kaybedilen kişiye yönelik çocuğun çelişkili düşünceleri (ayrıca onu fazla hoşuna gitmek ayrıca de yaptığı davranışlara ara ara çok kızıyor almak gibi) çocukların kayıp sürecini kabullenmesini engelleyen etkenlerdir
