Birinci Dünya Savaşın Nedeni
Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılıp yok oluşunu ve yıkıntıları üstünde yeni bir bağımsız Türk Devleti'nin kurulmasını hazırlayan I Dünya Savaşı dünya tarihi açısından olduğu kadar, Türkiye açısından da büyük ağırlık taşır
Bu savaşın çıkışı, olayların büyük bir savaşa içten akışı, Osmanlı İmparatorluğu'nun bu savaşa sürüklenişi tarihsel bir gelişimin bir sonucudur Bu savaş, Fransız Devrimi ve 25 yıla yakın süren köklü değişiklik savaşlarının meydana getirdiği politik, sosyal ve hesaplı gelişmelerin sürekli ve doğal sonucu oldu Ulusalcılık hareketlerinin liberalizmden daha büyük güç kazandığı, ulusal devletlerin hammadde kaynakları ve üretim mallarına pazar bulmak için yaptıkları mücadele, sömürgecilik ve yayılımcılık adı aşağı 19 yyın 20 yya bıraktığı fena bir mirastı 19 yyın ikinci yarısında İtalya ve Almanya siyasal birliklerinin kuruluşu Avrupa dengesini bozmakla kalmadı, özellikle Balkan uluslarının ulusalcılık ve hür hareketlerini kamçıladı Avrupa'daki hesaplıpolitikaskeri gelişmeler AlmanAvusturyaİtalyan yakınlaşmasına, Üçlü İttifak'ın kurulmasına yol açtı Buna karşılık İngilizFransızRus yakınlaşması da Üçlü İtilaf'ı oluşturdu
1871'de Alman birliğinin kurulmasından sonradan Başbakan Bismark, Almanya'yı FransızRus birleşmesi karşısında bırakmamak, Fransa'nın AlsasLoren'i geri almak için bir intikam savaşı çıkarmasına fırsat vermemek nedeniyle barışsever bir politika izledi Slavcılık tehlikesi aleyhinde 1879 yılında Avusturya ile bir Rus saldırısı tehlikesine aleyhinde anlaştı 1881'de Fransa'nın Tunus'u işgal etmesi, burada gözü olan İtalya'yı Almanya'nın yanında itti 1882'de Üçlü İttifak oluştu Bu antlaşma 1892, 1907, 1912 yıllarında üç kez yenilendi Lakin İtalya 1902 yılında Fransa ile bakımlı bir antlaşma yapmıştı Bismark'ın politikası 1890'a kadar sürdü Yeni Alman İmparatoru II Wilhelm, Bismark'ın politikasını beğenmediği için onu görevden uzaklaştırdı ve böylece Almanya'nın da politikası değişmiş oldu Almanya'nın Avrupa'nın en dinç kara devleti oluşu, endüstrisinin her geçen gün dünya piyasalarında İngiliz mallarına üstün gelmesi ve özellikle Alman savaş donanmasının denizlerde İngiltere'ye muhalif olması, Kırım Savaşı'ndan beri Avrupa sorunlarıyla ilgilenmeyen İngiltere'yi uyandırdı Üçlü İttifak'a dayanarak Avrupa'da menfaat kurmaya çalışan Almanya, 1894'ten sonra, FransızRus, Fransızİngiliz ve en son 1907 yılında İngilizRus Antlaşmalarıyla oluşan Üçlü İtilaf bloğuyla karşılaştı Bismark'ın korkulu rüyası gerçekleşmiş oldu ve Almanya böylece Avrupa'da çember içine gücenmiş oldu
Güçlenen Almanya, ekonomisi için kendisine hayat alanıolarak Osmanlı İmparatorluğu'nu seçmişti Bu Nedenle Osmanlı Devleti ile yakın ilişkiler kurup, İngiltere'nin Hindistan yolu için büyük risk olan, Bağdat Demiryoluprojesini kabul ettirmişti Böylece Üçlü İttifak'la, Üçlü İtilaf'ın çıkarlarının çatıştığı önemli bir bölge da Osmanlı İmparatorluğu oluyordu 1905 yılından itibaren Almanya'nın her olayda karşı tarafla arası açıldı Fas Buhranları'nda bir şey elde edemeyen Almanya, Balkan Savaşları'nın çıkmasına da engel olamadı Fakat, Balkan Savaşı Almanya'ya hesaplı açıdan büyük hasar vermişti Keza BağdatBerlin Demiryolu'nun gerçekleşmesi de, Almanya ile Bulgaristan'ın dost olup olmamalarına alt idi
1914 yılına gelindiğinde blokların çatışmasının esas sorunları olan idareli çıkar, AlsasLoren sorunu, fayda kurma, deniz silahlanması, Fas Buhranları, Bağdat Demiryolu sorunu, Balkanlar'da AvusturyaRusya çatışması, Balkan Savaşı gibi nedenlerden dolayı savaşın çıkması sadece bir bahaneye bakıyordu Savaşın yakın nedeni de hazırdı Avusturya'nın Sırbistan üzerindeki üstünlüğünü devam etmek ve kendi sınırları içindeki Sırpların yaşadığı şehirleri kaybetmemek için her fırsatta Sırbistan üstüne zorlama yapıyordu Bu sürtüşmeler, 28 Haziran'da AvusturyaMacaristan Veliahdı Franz Ferdinant ve eşinin bir Sırplı tarafından öldürülmesi sebebiyle dünyayı 4 sene kana bulayacak bir savaşa dönüştü
Sırp sorununu kökünden çözmek isteyen Avusturya, Almanya'nın da aynı görüşte olduğunu öğrenince Sırbistan'a 23 Temmuz'da sert bir nota verdi İçişlerine karışma hükümleri taşıyan bu nota, Rusya'nın Sırbistan'ı yalnız bırakırsa, Balkanlar ve Boğazlar üstünde AlmanyaAvusturya egemenliği kurulucağı endişesiyle Sırbistan'ı desteklemesi üzerine reddedildi Rus desteğini sağlayan Sırbistan seferberlik bildiri edince de, Avusturya Sırbistan'a 28 Temmuz'da savaş bildiri etti Almanya'nın uyarılarına karşın Rusya'nın 30 Temmuz'da seferberlik duyuru etmesi üzerine, Almanya 1 Ağustos'ta Rusya'ya savaş bildiri etti Benzer tarihlerde Fransa da seferberlik bildiri etmişti Fransa'ya Belçika üzerinden saldırmayı planlayan Almanya Belçika'ya bir nota vererek, tüm zararlarının ödeneceğini ve toprak bütünlüğüne dokunulmayacağı konusunda teminat vererek, topraklarından geçiş izni istedi Belçika bunu reddedince de 3 Ağustos'ta Belçika'ya saldırdı Bunun üzerine İngiltere 4 Ağustos'ta Almanya'ya bir nota vererek Belçika'yı boşaltmasını istedi Almanya bu isteği reddedince, İngiltere benzer gece Almanya'ya savaş ilan etti Bu Nedenle Avrupa Savaşı çıkmış oldu Ilk Olarak derhal herkes bu savaşın 19 yydaki gibi cephe savaşları olacağını, en çok 11,5 yıl süreceğini sanıyorlardı 1871'den beri Avrupa uzun bir uzlaşma dönemi geçirmişti bu arada ekonomik ilişkiler, teknik buluşlar savaş sanayinin gelişmesi ile yeni savaş silahlarının imha gücü artmış, savaş yöntemleri değişmişti Bu savaş yalnız Avrupa topraklarında kalsaydı ola ki bu tahminler dürüst çıkabilirdiFakat savaşın gerek yer, gerekse süre bakımından sınırlarını büyüten bir olay oldu Osmanlı İmparatorluğu kısa bir vakit sonradan savaşa katıldı Bu yüzden savaş bir Dünya Savaşı oldu
Daha savaş başladığı vakit kuvvetler dengesi İtilaf Devletleri'nin tarafına ağır basıyordu Almanya, AvusturyaMacaristan'ın toplam nüfusu 120 milyon kadardı ve savaş için tüm kaynakları Avrupa'da sahip oldukları topraklarda idiHalbuki İngiltere, Fransa ve Rusya'nın oluşturduğu İtilaf Devletleri'nin sadece Avrupa topraklarındaki nüfusları 238 milyon idi Ayrıca sömürgelerde sınırsız hammadde ve insan kaynakları bulunduğu gibi savaşın birincil üç yılında ABD de kendilerine büyük ekonomik yardım sağladı Almanya'nın kara ordusu kuvvetli olmakla beraber, Rusya'nın da zengin insan kaynakları bulunuyordu Denizlerde ise tek başına İngiltere bile üstün durumdaydı Savaş başladıktan daha sonra İngiltere denizlerde üstünlüğü sağladı Savaşı kim daha zengin kaynaklara sahipse onun kazanacağı daha Marn Savaşı'nda anlaşılmıştı *
Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılıp yok oluşunu ve yıkıntıları üstünde yeni bir bağımsız Türk Devleti'nin kurulmasını hazırlayan I Dünya Savaşı dünya tarihi açısından olduğu kadar, Türkiye açısından da büyük ağırlık taşır
Bu savaşın çıkışı, olayların büyük bir savaşa içten akışı, Osmanlı İmparatorluğu'nun bu savaşa sürüklenişi tarihsel bir gelişimin bir sonucudur Bu savaş, Fransız Devrimi ve 25 yıla yakın süren köklü değişiklik savaşlarının meydana getirdiği politik, sosyal ve hesaplı gelişmelerin sürekli ve doğal sonucu oldu Ulusalcılık hareketlerinin liberalizmden daha büyük güç kazandığı, ulusal devletlerin hammadde kaynakları ve üretim mallarına pazar bulmak için yaptıkları mücadele, sömürgecilik ve yayılımcılık adı aşağı 19 yyın 20 yya bıraktığı fena bir mirastı 19 yyın ikinci yarısında İtalya ve Almanya siyasal birliklerinin kuruluşu Avrupa dengesini bozmakla kalmadı, özellikle Balkan uluslarının ulusalcılık ve hür hareketlerini kamçıladı Avrupa'daki hesaplıpolitikaskeri gelişmeler AlmanAvusturyaİtalyan yakınlaşmasına, Üçlü İttifak'ın kurulmasına yol açtı Buna karşılık İngilizFransızRus yakınlaşması da Üçlü İtilaf'ı oluşturdu
1871'de Alman birliğinin kurulmasından sonradan Başbakan Bismark, Almanya'yı FransızRus birleşmesi karşısında bırakmamak, Fransa'nın AlsasLoren'i geri almak için bir intikam savaşı çıkarmasına fırsat vermemek nedeniyle barışsever bir politika izledi Slavcılık tehlikesi aleyhinde 1879 yılında Avusturya ile bir Rus saldırısı tehlikesine aleyhinde anlaştı 1881'de Fransa'nın Tunus'u işgal etmesi, burada gözü olan İtalya'yı Almanya'nın yanında itti 1882'de Üçlü İttifak oluştu Bu antlaşma 1892, 1907, 1912 yıllarında üç kez yenilendi Lakin İtalya 1902 yılında Fransa ile bakımlı bir antlaşma yapmıştı Bismark'ın politikası 1890'a kadar sürdü Yeni Alman İmparatoru II Wilhelm, Bismark'ın politikasını beğenmediği için onu görevden uzaklaştırdı ve böylece Almanya'nın da politikası değişmiş oldu Almanya'nın Avrupa'nın en dinç kara devleti oluşu, endüstrisinin her geçen gün dünya piyasalarında İngiliz mallarına üstün gelmesi ve özellikle Alman savaş donanmasının denizlerde İngiltere'ye muhalif olması, Kırım Savaşı'ndan beri Avrupa sorunlarıyla ilgilenmeyen İngiltere'yi uyandırdı Üçlü İttifak'a dayanarak Avrupa'da menfaat kurmaya çalışan Almanya, 1894'ten sonra, FransızRus, Fransızİngiliz ve en son 1907 yılında İngilizRus Antlaşmalarıyla oluşan Üçlü İtilaf bloğuyla karşılaştı Bismark'ın korkulu rüyası gerçekleşmiş oldu ve Almanya böylece Avrupa'da çember içine gücenmiş oldu
Güçlenen Almanya, ekonomisi için kendisine hayat alanıolarak Osmanlı İmparatorluğu'nu seçmişti Bu Nedenle Osmanlı Devleti ile yakın ilişkiler kurup, İngiltere'nin Hindistan yolu için büyük risk olan, Bağdat Demiryoluprojesini kabul ettirmişti Böylece Üçlü İttifak'la, Üçlü İtilaf'ın çıkarlarının çatıştığı önemli bir bölge da Osmanlı İmparatorluğu oluyordu 1905 yılından itibaren Almanya'nın her olayda karşı tarafla arası açıldı Fas Buhranları'nda bir şey elde edemeyen Almanya, Balkan Savaşları'nın çıkmasına da engel olamadı Fakat, Balkan Savaşı Almanya'ya hesaplı açıdan büyük hasar vermişti Keza BağdatBerlin Demiryolu'nun gerçekleşmesi de, Almanya ile Bulgaristan'ın dost olup olmamalarına alt idi
1914 yılına gelindiğinde blokların çatışmasının esas sorunları olan idareli çıkar, AlsasLoren sorunu, fayda kurma, deniz silahlanması, Fas Buhranları, Bağdat Demiryolu sorunu, Balkanlar'da AvusturyaRusya çatışması, Balkan Savaşı gibi nedenlerden dolayı savaşın çıkması sadece bir bahaneye bakıyordu Savaşın yakın nedeni de hazırdı Avusturya'nın Sırbistan üzerindeki üstünlüğünü devam etmek ve kendi sınırları içindeki Sırpların yaşadığı şehirleri kaybetmemek için her fırsatta Sırbistan üstüne zorlama yapıyordu Bu sürtüşmeler, 28 Haziran'da AvusturyaMacaristan Veliahdı Franz Ferdinant ve eşinin bir Sırplı tarafından öldürülmesi sebebiyle dünyayı 4 sene kana bulayacak bir savaşa dönüştü
Sırp sorununu kökünden çözmek isteyen Avusturya, Almanya'nın da aynı görüşte olduğunu öğrenince Sırbistan'a 23 Temmuz'da sert bir nota verdi İçişlerine karışma hükümleri taşıyan bu nota, Rusya'nın Sırbistan'ı yalnız bırakırsa, Balkanlar ve Boğazlar üstünde AlmanyaAvusturya egemenliği kurulucağı endişesiyle Sırbistan'ı desteklemesi üzerine reddedildi Rus desteğini sağlayan Sırbistan seferberlik bildiri edince de, Avusturya Sırbistan'a 28 Temmuz'da savaş bildiri etti Almanya'nın uyarılarına karşın Rusya'nın 30 Temmuz'da seferberlik duyuru etmesi üzerine, Almanya 1 Ağustos'ta Rusya'ya savaş bildiri etti Benzer tarihlerde Fransa da seferberlik bildiri etmişti Fransa'ya Belçika üzerinden saldırmayı planlayan Almanya Belçika'ya bir nota vererek, tüm zararlarının ödeneceğini ve toprak bütünlüğüne dokunulmayacağı konusunda teminat vererek, topraklarından geçiş izni istedi Belçika bunu reddedince de 3 Ağustos'ta Belçika'ya saldırdı Bunun üzerine İngiltere 4 Ağustos'ta Almanya'ya bir nota vererek Belçika'yı boşaltmasını istedi Almanya bu isteği reddedince, İngiltere benzer gece Almanya'ya savaş ilan etti Bu Nedenle Avrupa Savaşı çıkmış oldu Ilk Olarak derhal herkes bu savaşın 19 yydaki gibi cephe savaşları olacağını, en çok 11,5 yıl süreceğini sanıyorlardı 1871'den beri Avrupa uzun bir uzlaşma dönemi geçirmişti bu arada ekonomik ilişkiler, teknik buluşlar savaş sanayinin gelişmesi ile yeni savaş silahlarının imha gücü artmış, savaş yöntemleri değişmişti Bu savaş yalnız Avrupa topraklarında kalsaydı ola ki bu tahminler dürüst çıkabilirdiFakat savaşın gerek yer, gerekse süre bakımından sınırlarını büyüten bir olay oldu Osmanlı İmparatorluğu kısa bir vakit sonradan savaşa katıldı Bu yüzden savaş bir Dünya Savaşı oldu
Daha savaş başladığı vakit kuvvetler dengesi İtilaf Devletleri'nin tarafına ağır basıyordu Almanya, AvusturyaMacaristan'ın toplam nüfusu 120 milyon kadardı ve savaş için tüm kaynakları Avrupa'da sahip oldukları topraklarda idiHalbuki İngiltere, Fransa ve Rusya'nın oluşturduğu İtilaf Devletleri'nin sadece Avrupa topraklarındaki nüfusları 238 milyon idi Ayrıca sömürgelerde sınırsız hammadde ve insan kaynakları bulunduğu gibi savaşın birincil üç yılında ABD de kendilerine büyük ekonomik yardım sağladı Almanya'nın kara ordusu kuvvetli olmakla beraber, Rusya'nın da zengin insan kaynakları bulunuyordu Denizlerde ise tek başına İngiltere bile üstün durumdaydı Savaş başladıktan daha sonra İngiltere denizlerde üstünlüğü sağladı Savaşı kim daha zengin kaynaklara sahipse onun kazanacağı daha Marn Savaşı'nda anlaşılmıştı *