1gokturk devleti,
1gokturk devletinin ozellikleri,
1gokturk devleti hakkında bilgiler,
Gokturk Devleti, tarihte Turk adıyla kurulan ilk devlettir Buyuk Hun Devletinden sonra Orta Asyada kurulmuştur Devlet ve millet olma bilinci Gokturklerde en yuksek noktaya ulaşmıştır Ayrıca bu devlet, Orta Asyada en geniş topraklara sahip olan Turk Devleti olarak da tarihe gecmiştir
Gokturklerin Cıkışı
Kuzey Hun Devletinin yıkılmasından sonra Altay dağlarının doğusuna cekilen Turkler, demircilikle uğraşıyor, bağlı bulundukları Avarlara silah yapıyorlardı 535 yılında Aşina boyunun başında bulunan Bumin doneminde Turkler cok guclenmişlerdi Avar hakimiyeti altında yaşayan Tolesler, 546 yılında Avarlara karşı ayaklandılar Avar hakanı isyanı bastıramayınca bu gorevi Bumine verdi Bu ayaklanmayı bastıran Bumin, Avar kağanına, kızıyla evlenmek istediğini bildirdi Ancak bu isteği Avar hakanı tarafından Siz benim adi demircilerimsiniz, kızımı istemeye nasıl curet edersiniz? sozleriyle reddedildi Bumin bunun uzerine Avarlara savaş actı Bu savaşta Avarları ağır bir yenilgiye uğratarak, 552 yılında merkezi Otuken olan Gokturk Devletini kurdu Kendisine İl Kağan unvanı verildi
Devlet, kuruluşundan hemen sonra, Turk toresi gereğince doğu batı olmak uzere iki idari birime ayrıldı Bumin, doğuda buyuk kağan oldu Kardeşi İstemi de batı kanadının yabguluğuna getirildi Turk devlet anlayışına gore batıda gorev yapan yabgular doğuda oturan buyuk kağana bağlı olurlardı
Gokturk Devleti kurulduğu zaman Orta Asyada Yenisey ırmağı boylarında Moğollar ve Avarlar, bu ırmağın batısında Dokuz Oğuzlar ve Kırgızlar bulunuyordu Balkaş golu cevresinde ise, icinde pek cok Turk kabilesinin bulunduğu Toles denilen buyuk bir birlik yaşamaktaydı
Bumin Kağan devleti kurduğu yıl oldu (552) Yerine oğlu Kolo gecti; ancak o da uzun yaşamadı Bumin Kağanın diğer oğlu Mukan, 553 yılında Gokturk tahtına oturdu
Mukan Kağan (553 572)
Mukan Kağan, Gokturk tahtına cıktığında ulkenin batısında yabgu unvanıyla amcası İstemi Yabgu bulunuyordu Mukan Kağan ilk seferini Avarlar uzerine yaptı Onları ağır bir yenilgiye uğratıp yurtlarını terk ederek batıya gocmelerini sağladı Daha sonra, komşuları Kitanlar ve Kırgızlar uzerine yuruyerek onları egemenliği altına aldı Ayrıca Cin hanedanlarından olan Chou (Cu) ve Ts (Ci) yi baskı altına alarak onların Akhunlara yardımını engelledi Bu durum, Akhunlarla mucadele halinde olan İstemi Yabgunun işini kolaylaştırdı Onun zamanında Gokturkler en guclu donemini yaşadı
İstemi Yabgu ve batı siyaseti (552 576)
Gokturk Devletinin batı kanadını Bumin Kağan doneminden beri yoneten İstemi Yabgu, kısa zamanda Altayların batısından Tanrı dağlarına kadar olan bolgeyi egemenliği altına aldı Gokturklerin batıdaki sınırları Akhun ve Sasani topraklarına dayandı İstemi Yabgu, İpek Yolunun kontrolunu ele gecirmek icin harekete gecti Cunku bolgedeki ipek ticareti Akhunların elindeydi İstemi Yabgu, Akhunlara karşı Sasanilerin desteğini alabilmek icin kızını Sasani hukumdarı ile evlendirdi Bu iki devletin ortak bir askeri harekatı sonucunda Akhun Devleti 557 yılında yıkıldı Akhun toprakları Gokturklerle Sasaniler arasında paylaşıldı Boylece İpek Yolu uzerindeki Akhun engeli ortadan kalkmış oldu
Sasaniler, Gokturklerin gittikce guclenmesinden cekindikleri icin İpek Yolu ticaretini engellemeye başladılar İpek Yolu ticaretinin engellenmesi Gokturkleri olduğu kadar Bizansı da olumsuz yonde etkiledi Sasanilerle anlaşma imkanı kalmayan İstemi Yabgu, İstanbula bir elcilik heyeti gonderdi (568) Bu heyet tarihte Orta Asyadan Bizansa giden ilk Turk elcilik heyetidir
Buna karşılık, Bizanstan da Gokturk Devletine bir elcilik heyeti gonderilerek bir ittifak heyeti oluşturuldu Bu ittifak sonucunda iki devlet Sasanilerle mucadeleye girişti Mucadele sonucunda İpek Yolu ticareti uzerindeki Sasani engeli ortadan kaldırıldı Gercekleştirdiği seferlerle Orta Asyanın batı bolgelerinin Turkleşmesini sağlayan İstemi Yabgu 576 yılında oldu
Gokturk Devletinin zayıflaması ve ikiye ayrılması
Mukan Kağanın 572 yılında olumu uzerine, yerine kardeşi Tapo başa gecti Bu donemde Cin hanedanlarıyla ticari ilişkiler geliştirildi Cin ile ticaretin artması, luks tuketim mallarının Turkler arasında kullanımı yaygınlaştırdı Cin yaşantısına ve mallarına olan ilgi arttı Taponun Budizmi kabul edip tapınak yaptırması ve Cine olan hayranlığı, halkın tepkisini cekti Bu sırada Batı bolgesini yoneten İstemi Yabgunun 576 yılında olumu uzerine batıdaki Gokturklerin başına oğlu Tardu gecti Tardu, cok ihtiraslı biriydi Gokturk Devletinin başına hakan olmak isteyince doğudaki buyuk kağan Tapo ile arası acıldı Tapo Kağan 581de olunce yerine İşbara Kağan gecti
Cin, Gokturklerin mevcut anlaşmazlığından yararlanmak icin Tarduya ceşitli hediyelerle beraber tuğ gonderdi Cin bu davranışlarıyla onu kağan olarak tanıdığını gosteriyordu Tardu, İşbaranın kağanlığını tanımayınca cıkan catışmalar devleti zayıflatmakla kalmayıp aynı zamanda ikiye ayrılmasına da yol actı (582)
Doğu Gokturk Devleti
Doğu Gokturk Devletinin başında bulunan İşbara Kağan, Cin ile yaptığı mucadelede başarılı olamadı Cin, Doğu Gokturklere bağlı kavimleri devlete karşı ayaklanmaya teşvik etti Bu sırada ulkede kıtlık ve salgınlar da ortaya cıktı İşbara Kağan, Cinin kışkırtmaları ve diğer olumsuz gelişmelerden dolayı Cin hakimiyetini tanımak zorunda kaldı Turkleri Cinlileştirme politikasına engel olamayan İşbara Kağan 587 yılında oldu
600 609 yılları arasında Doğu Gokturk hakanı olan Kimin Kağan, Cince konuşmayı ve Cinliler gibi yaşamayı benimsedi Kimin Kağandan sonra başa gecen Şipi Kağan zamanında devlet yeniden guclenmiş, ulkede duzen sağlanmıştı Bu donemde Cine seferler duzenlenerek Cin yıllık vergiye bağlandı Fakat bu başarılar uzun sureli olmadı Şipiden sonra başa gecen kardeşi Culo Kağan zamanında Cinliler ustunluğu ele gecirdiler
Doğu Gokturk Devleti, son hakanı olan Kieli (Hieli) Kağan zamanında (621 630) yıkıldı Doğu Gokturk halkı Cin egemenliğine girdi Boylece Gokturkler icin elli yıl surecek olan sıkıntılı ve acılı esaret donemi başladı
Batı Gokturk Devleti
Gokturklerin batı kesimini yoneten Tardunun amacı, Doğu Gokturk Devletini de egemenliği altına almaktı Sasani Bizans catışmasından yararlanarak ulkenin sınırlarını batıda Kırıma kadar genişletti
Tardu, 600 yılında Cin uzerine sefere cıktı Ancak, Cinlilerin su kuyularını zehirlemeleri nedeniyle ordusunun buyuk bir kısmı zehirlendi Bu yuzden geriye donmek zorunda kaldı Bu başarısızlığı ulke icinde ceşitli ayaklanmalara neden oldu Tardu, 603 yılında da oldu Tardunun olumunden sonra başa gecen kağanlar, Cin baskılarına karşı koyamadılar ve ic karışıklıkları onleyemediler Zayıf duşen Batı Gokturk Devleti, Cine bağlanarak bağımsızlığını kaybetti (630)
Alıntı
1gokturk devletinin ozellikleri,
1gokturk devleti hakkında bilgiler,
Gokturk Devleti, tarihte Turk adıyla kurulan ilk devlettir Buyuk Hun Devletinden sonra Orta Asyada kurulmuştur Devlet ve millet olma bilinci Gokturklerde en yuksek noktaya ulaşmıştır Ayrıca bu devlet, Orta Asyada en geniş topraklara sahip olan Turk Devleti olarak da tarihe gecmiştir
Gokturklerin Cıkışı
Kuzey Hun Devletinin yıkılmasından sonra Altay dağlarının doğusuna cekilen Turkler, demircilikle uğraşıyor, bağlı bulundukları Avarlara silah yapıyorlardı 535 yılında Aşina boyunun başında bulunan Bumin doneminde Turkler cok guclenmişlerdi Avar hakimiyeti altında yaşayan Tolesler, 546 yılında Avarlara karşı ayaklandılar Avar hakanı isyanı bastıramayınca bu gorevi Bumine verdi Bu ayaklanmayı bastıran Bumin, Avar kağanına, kızıyla evlenmek istediğini bildirdi Ancak bu isteği Avar hakanı tarafından Siz benim adi demircilerimsiniz, kızımı istemeye nasıl curet edersiniz? sozleriyle reddedildi Bumin bunun uzerine Avarlara savaş actı Bu savaşta Avarları ağır bir yenilgiye uğratarak, 552 yılında merkezi Otuken olan Gokturk Devletini kurdu Kendisine İl Kağan unvanı verildi
Devlet, kuruluşundan hemen sonra, Turk toresi gereğince doğu batı olmak uzere iki idari birime ayrıldı Bumin, doğuda buyuk kağan oldu Kardeşi İstemi de batı kanadının yabguluğuna getirildi Turk devlet anlayışına gore batıda gorev yapan yabgular doğuda oturan buyuk kağana bağlı olurlardı
Gokturk Devleti kurulduğu zaman Orta Asyada Yenisey ırmağı boylarında Moğollar ve Avarlar, bu ırmağın batısında Dokuz Oğuzlar ve Kırgızlar bulunuyordu Balkaş golu cevresinde ise, icinde pek cok Turk kabilesinin bulunduğu Toles denilen buyuk bir birlik yaşamaktaydı
Bumin Kağan devleti kurduğu yıl oldu (552) Yerine oğlu Kolo gecti; ancak o da uzun yaşamadı Bumin Kağanın diğer oğlu Mukan, 553 yılında Gokturk tahtına oturdu
Mukan Kağan (553 572)
Mukan Kağan, Gokturk tahtına cıktığında ulkenin batısında yabgu unvanıyla amcası İstemi Yabgu bulunuyordu Mukan Kağan ilk seferini Avarlar uzerine yaptı Onları ağır bir yenilgiye uğratıp yurtlarını terk ederek batıya gocmelerini sağladı Daha sonra, komşuları Kitanlar ve Kırgızlar uzerine yuruyerek onları egemenliği altına aldı Ayrıca Cin hanedanlarından olan Chou (Cu) ve Ts (Ci) yi baskı altına alarak onların Akhunlara yardımını engelledi Bu durum, Akhunlarla mucadele halinde olan İstemi Yabgunun işini kolaylaştırdı Onun zamanında Gokturkler en guclu donemini yaşadı
İstemi Yabgu ve batı siyaseti (552 576)
Gokturk Devletinin batı kanadını Bumin Kağan doneminden beri yoneten İstemi Yabgu, kısa zamanda Altayların batısından Tanrı dağlarına kadar olan bolgeyi egemenliği altına aldı Gokturklerin batıdaki sınırları Akhun ve Sasani topraklarına dayandı İstemi Yabgu, İpek Yolunun kontrolunu ele gecirmek icin harekete gecti Cunku bolgedeki ipek ticareti Akhunların elindeydi İstemi Yabgu, Akhunlara karşı Sasanilerin desteğini alabilmek icin kızını Sasani hukumdarı ile evlendirdi Bu iki devletin ortak bir askeri harekatı sonucunda Akhun Devleti 557 yılında yıkıldı Akhun toprakları Gokturklerle Sasaniler arasında paylaşıldı Boylece İpek Yolu uzerindeki Akhun engeli ortadan kalkmış oldu
Sasaniler, Gokturklerin gittikce guclenmesinden cekindikleri icin İpek Yolu ticaretini engellemeye başladılar İpek Yolu ticaretinin engellenmesi Gokturkleri olduğu kadar Bizansı da olumsuz yonde etkiledi Sasanilerle anlaşma imkanı kalmayan İstemi Yabgu, İstanbula bir elcilik heyeti gonderdi (568) Bu heyet tarihte Orta Asyadan Bizansa giden ilk Turk elcilik heyetidir
Buna karşılık, Bizanstan da Gokturk Devletine bir elcilik heyeti gonderilerek bir ittifak heyeti oluşturuldu Bu ittifak sonucunda iki devlet Sasanilerle mucadeleye girişti Mucadele sonucunda İpek Yolu ticareti uzerindeki Sasani engeli ortadan kaldırıldı Gercekleştirdiği seferlerle Orta Asyanın batı bolgelerinin Turkleşmesini sağlayan İstemi Yabgu 576 yılında oldu
Gokturk Devletinin zayıflaması ve ikiye ayrılması
Mukan Kağanın 572 yılında olumu uzerine, yerine kardeşi Tapo başa gecti Bu donemde Cin hanedanlarıyla ticari ilişkiler geliştirildi Cin ile ticaretin artması, luks tuketim mallarının Turkler arasında kullanımı yaygınlaştırdı Cin yaşantısına ve mallarına olan ilgi arttı Taponun Budizmi kabul edip tapınak yaptırması ve Cine olan hayranlığı, halkın tepkisini cekti Bu sırada Batı bolgesini yoneten İstemi Yabgunun 576 yılında olumu uzerine batıdaki Gokturklerin başına oğlu Tardu gecti Tardu, cok ihtiraslı biriydi Gokturk Devletinin başına hakan olmak isteyince doğudaki buyuk kağan Tapo ile arası acıldı Tapo Kağan 581de olunce yerine İşbara Kağan gecti
Cin, Gokturklerin mevcut anlaşmazlığından yararlanmak icin Tarduya ceşitli hediyelerle beraber tuğ gonderdi Cin bu davranışlarıyla onu kağan olarak tanıdığını gosteriyordu Tardu, İşbaranın kağanlığını tanımayınca cıkan catışmalar devleti zayıflatmakla kalmayıp aynı zamanda ikiye ayrılmasına da yol actı (582)
Doğu Gokturk Devleti
Doğu Gokturk Devletinin başında bulunan İşbara Kağan, Cin ile yaptığı mucadelede başarılı olamadı Cin, Doğu Gokturklere bağlı kavimleri devlete karşı ayaklanmaya teşvik etti Bu sırada ulkede kıtlık ve salgınlar da ortaya cıktı İşbara Kağan, Cinin kışkırtmaları ve diğer olumsuz gelişmelerden dolayı Cin hakimiyetini tanımak zorunda kaldı Turkleri Cinlileştirme politikasına engel olamayan İşbara Kağan 587 yılında oldu
600 609 yılları arasında Doğu Gokturk hakanı olan Kimin Kağan, Cince konuşmayı ve Cinliler gibi yaşamayı benimsedi Kimin Kağandan sonra başa gecen Şipi Kağan zamanında devlet yeniden guclenmiş, ulkede duzen sağlanmıştı Bu donemde Cine seferler duzenlenerek Cin yıllık vergiye bağlandı Fakat bu başarılar uzun sureli olmadı Şipiden sonra başa gecen kardeşi Culo Kağan zamanında Cinliler ustunluğu ele gecirdiler
Doğu Gokturk Devleti, son hakanı olan Kieli (Hieli) Kağan zamanında (621 630) yıkıldı Doğu Gokturk halkı Cin egemenliğine girdi Boylece Gokturkler icin elli yıl surecek olan sıkıntılı ve acılı esaret donemi başladı
Batı Gokturk Devleti
Gokturklerin batı kesimini yoneten Tardunun amacı, Doğu Gokturk Devletini de egemenliği altına almaktı Sasani Bizans catışmasından yararlanarak ulkenin sınırlarını batıda Kırıma kadar genişletti
Tardu, 600 yılında Cin uzerine sefere cıktı Ancak, Cinlilerin su kuyularını zehirlemeleri nedeniyle ordusunun buyuk bir kısmı zehirlendi Bu yuzden geriye donmek zorunda kaldı Bu başarısızlığı ulke icinde ceşitli ayaklanmalara neden oldu Tardu, 603 yılında da oldu Tardunun olumunden sonra başa gecen kağanlar, Cin baskılarına karşı koyamadılar ve ic karışıklıkları onleyemediler Zayıf duşen Batı Gokturk Devleti, Cine bağlanarak bağımsızlığını kaybetti (630)
Alıntı