Intel’in 13. Jenerasyon Raptor Lake işlemcileri, daha fazla çekirdek, daha fazla irtibat dayanağı, yenilenmiş çekirdek mimarisi, PCIe 5.0 SSD’ler için dayanak ve yüksek frekans suratlarıyla birlikte piyasaya çıkıyor. Yaklaşan CPU’lar, bu yıl AMD’nin Zen 4 tabanlı Ryzen 7000 işlemcileri ile karşı karşıya gelecek. Yani işlemci arenasında yeni bir Intel-AMD rekabeti başlıyor.
AMD, Zen 3 işlemcileriyle birlikte rakibine karşı üstünlük sağlarken yüksek satış sayıları elde etmeyi başarmıştı. Ryzen 5000 işlemciler, 2020’de performans, fiyat ve güç istikrarıyla rakibini gerisinde bıraktı. Intel bu yıl Alder Lake platformu ile gemiyi doğrulturken rekabete geri dönmüştü.
12. kuşak yongalar, Intel’in yeni yine işlenmiş 10nm sürecinin bir modülü olarak piyasaya çıktı. Mavi grup, “10nm SuperFin” teknolojisinin isimlendirmesini “Intel 7” olarak değiştirdi. Şirket artık 13. Jenerasyon Core işlemcileri için tıpkı fabrikasyon teknolojisinin geliştirilmiş bir sürümünü kullanacak. Tüm geliştirmelerin akabinde daha yüksek çekirdek sayıları, frekans suratları ve güç verimliliği bekliyoruz.
Raptor Lake, selefiyle tıpkı formda PCIe 5.0 ve DDR5 üzere yeni kuşak teknolojileri destekleyecek, lakin daha ucuz seçenekler sunmak için DDR4 dayanağını de müdafaaya devam edecek. Yaklaşan çipler mevcut LGA1700 anakartlarla uyumlu çalışacak ve kullanmak için BIOS güncellemesi yapmak kâfi olacak.
Her işlemci kuşağında olduğu üzere yeni bir anakart serisi kullanıma sunulacak. 700 serisi yonga setleriyle birlikte irtibat seçeneklerinin zenginleşmesini bekliyoruz. En kıymetlisi, PCIe 5.0 arayüzünün M.2 yuvalarında kullanılabileceğini söyleyelim. Mevcut Intel 600 serisi anakartlar şu anda sırf birincil PCIe X16 yuvası için Gen5 dayanağı sunuyor. Yeni Z790 modellerinde M.2 yuvalarında depolama için PCIe 5.0 suratlarından yararlanmak mümkün olacak. Intel ayrıyeten Raptor Lake için daha fazla CPU sürat aşırtma özelliği sunmaya hazırlanıyor.
Mavi formalı takımın yeni CPU’ları bu yıl raflardaki yerini almaya başlayacak. Hatta önümüzdeki 1-2 ay içinde resmi bir tanıtım görme ihtimalimiz var çünkü açık artırmalarda satılan çipler ve birçok test sonucu görmeye başladık. Intel, her zamanki üzere bekleyen işlemci serisi konusunda sessiz kalmayı tercih ediyor.
Birçok başka kaynak sayesinde yaklaşan 13. Kuşak Core işlemciler ve 700 serisi anakartlar hakkında birçok bilgi edindik. Dilerseniz tüm ayrıntılara birlikte bakalım.
Intel, resmi sunumlarında çift haneli performans artışı, gelişmiş sürat aşırtma özellikleri, yapay zeka M.2 modülü ve Alder Lake ile soket uyumluluğu üzere ayrıntılardan bahsetti. Ayrıyeten “Intel 7” sürecinde üretilen azamî 24 çekirdek ve 32 iş parçacığı sunulacak.
Raptor Lake yongalar, yeni bir mikro mimariye sahip ve Raptor Cove olarak isimlendirilen performans çekirdeklerine (P-Core) sahip olacak. Bu çekirdekler oyun ve üretkenlik üzere ağır iş yüklerinin üstesinden gelmek için tasarlanıyor. Verimlilik çekirdekleri de (E-Core) yenilenmiş bir mikro mimarinin işaretlerini taşıyor, fakat bu çekirdeklerin hala Gracemont dizaynına sahip olduğu söyleniyor. Alder Lake’te olduğu üzere, bu çekirdekler daha çok art plan vazifeleri ve çok çekirdekli süreçlerde devreye girecek.
| Fiyat | Çekirdek /İzlek | P-Core Taban/Boost Saati | E-Core Taban/Boost Saati | Bellek | L3 Önbellek | TDP / PBP / MTP | |
| Core i9-13900K | ? | 8P + 16E | 24 / 32 | ? | ? | DDR4-3200 / DDR5-5200 (5600) | 36 MB | 125W / 241W |
| Core i9-12900K / KF | $589 (K) – $564 (KF) | 8P + 8E | 16 / 24 | 3.2 / 5.2 GHz | 2.4 / 3.9 GHz | DDR4-3200 / DDR5-4800 | 30 MB | 125W / 241W |
| Core i7-12700K / KF | $409 (K) – $384 (KF) | 8P + 4E | 12 / 20 | 3.6 / 5.0 GHz | 2.7 / 3.8 GHz | DDR4-3200 / DDR5-4800 | 25 MB | 125W / 190W |
| Core i5-12600K / KF | $289 (K) – $264 (KF) | 6P + 4E | 10 / 16 | 3.7 / 4.9 GHz | 2.8 / 3.6 GHz | DDR4-3200 / DDR5-4800 | 16 MB | 125W / 150W |
Intel, Raptor Lake için sadece Core i9, i7, i5 ve i3 işlemcilerini piyasaya sürecek. Pentium ve Celeron ailesinde ise mevcut jenerasyon Alder Lake yongalarının yenilenmiş sürümleri raflara girecek. Core i9-13900K, evvelki jenerasyon amiral gemisine nazaran ek sekiz verimlilik çekirdeğiyle birlikte 16 E-Core taşıyacak. P-Core olarak isimlendirilen performans çekirdeklerinin sayısı birebir kalacak. Yani 16+8 yapılandırmasıyla birlikte toplamda 24 çekirdek elde ediyoruz.
Bu ek verimlilik çekirdekleri, Intel’in sırf Core i9, i7 ve i5 yongaları için kullanacağı büyük 8+16 silikonunda (8 P-Core + 16 E-Core) mevcut. Bu silikon ayrıyeten çekirdekler için büyük önbellek kapasitesine sahip. Fakat Core i3 ve alt serilerin mevcut Alder Lake modellerinde bulunanla tıpkı ölçüde önbelleğe sahip olacağını ekleyelim.
En dorukta Core i9’un sekiz ek E-Core barındırdığını biliyoruz, lakin Intel’in Raptor Lake Core i7 ve i5 modelleri için neler yapacağını şimdi öğrenemedik. Teknoloji devi, misal halde Core i7 ve Core i5 için stratejisinde değişikliğe gidebilir.
Hibrit mimarisine sahip olan Core i5-12600K, dört E-Core ile birlikte toplam 10 çekirdek barındırıyordu. Core i5-12400 üzere K olmayan i5 modelleri ise verimlilik çekirdeklerinden mahrum formda 6 çekirdeğe sahip. Şirket, Core i9 ile tıpkı yolu izleyerek Core i5 Raptor Lake yongalarına fazladan verimlilik çekirdeği ekleyerek AMD ile rekabette geride kalmamak için Core i5-13600K modelinde performansı artırma yolunu seçebilir.
Çeşitli testlerde mühendislik örneği Raptor Lake çiplerin azamî frekans suratlarına dair bilgiler edinmiştik. Bu çipler ES1 ve ES2 üzere farklı revizyonlardan geçiyor. Bir sızıntıda Core i9-13900K’nın ES3 sürümüyle 5.5 GHz sürate çıktığını biliyoruz. Bir öteki sızıntıda ise yongaların çeşitli overclock özellikleriyle birlikte 6.0 GHz üzere yüksek frekans suratlarına erişebileceği argüman edildi.
Intel, güç terminolojisinde değişiklikler yaparak temel performans düzeyini temsil eden “PL1” terimini ‘Processor Boost Power (PBP)’ olarak yine tanımlamıştı. Bu terim TDP’nin yerini alıyor. CPU-Z ekran alıntılarında Core i9-13900K’yı 125W PBP ve Core i9-13900 modelini 65W PBP kıymetleriyle görmüştük. Bu ortada her iki yonganın birebir formda 8+16 çekirdek sayısına sahip olduğunu belirtelim.
Intel ayrıyeten PL2 düzeyini (Turbo Boost) ‘Maximum Turbo Power (MTP)’ ismiyle listelemeye başladı. Bunun Core i9-13900K için 241W’da kalacağı söyleniyor. Core i9 ile durumun bu türlü olacağını düşünürsek, Core i7, i5 ve i3 serilerinin Alder Lake işlemcilerle benzeri güç sonlarına sahip olacağını söylemek mümkün. Sonuç olarak masaüstü bilgisayarlar için 125W, 65W ve 35W üzere güç sonuna sahip işlemciler göreceğiz.
Raptor Lake kod isimli CPU’lar, evvelki kuşakta olduğu üzere DDR4-3200 bellek dayanağı sunmaya devam ediyor. İş DDR5 kısmına gelince kimi geliştirmeler bekliyoruz. Şu anda sunulan DDR4-4800’e kıyasla lokal takviye artarak DDR5-5200’e yükselecek. Hatta bu pahalar daha yüksek olabilir çünkü Intel’in DDR5-5600’ü lansmana yetiştirmek için çalıştığı söyleniyor. Daha evvel olduğu üzere, Raptor Lake çift kanallı bir bellek arayüzüne sahip olacak. Intel, tüketici sınıfı W-serisi anakartları için ECC bellek takviyesini de sürdürecek.
Güncelleme: Intel, yaptığı bir sunumla birlikte kimi platform bilgilerini açıklığa kavuşturdu. 13. Kuşak Raptor Lake işlemcilerin entegre bellek denetimcisi, 5600 MT/sn konfigürasyonlu DDR5 modüllerini rastgele bir sürat aşırtmaya muhtaçlık duymadan çalıştırabilecek. DDR4 dayanağının devam ettiğini biliyoruz. Suratlar ise tıpkı formda 3200 MT/s sürat ile hudutlu.
Overclock
Resmi açıklamalara ve çeşitli sızıntılara bakarsak, şirket Raptor Lake ile CPU sürat aşırtma özelliklerine ağır bir halde odaklanacak üzere görünüyor. Son vakitte eXtreme Tuning Utility’de (XTU) yazılımında yapılan bir güncellemeyle yeniliklerin kimileri açığa çıktı. Intel, işlemci makul bir sıcaklık eşiğinin altındaysa temel gücünden daha yüksek bir süratte çalışmasına imkan tanıyan Thermal Velocity Boost (TVB) teknolojisini tekrar getiriyor. Böylece çekirdek başına yahut paket seviyesinde frekans artışları sağlanacak.
Intel ayrıyeten ‘Efficiency TVB’ ismi verilen yeni bir TVB çeşidi için takviye ekledi. Biraz evvel bahsettiğimiz söylentilere tekrar dönelim. Core i9-13900K/KS üzere işlemcilerin bu dayanakla bir arada 6 GHz suratlarına ulaşabileceğini duyduk. Lakin bu noktada bilgiler çok kısıtlı, hasebiyle bilgileri dikkate almadan evvel biraz daha beklemekte yarar var.
M.2 AI Çipi
Çip üreticisi, sunumlarında M.2 yuvasına yerleştirilecek yeni bir yapay zeka hızlandırıcıdan bahsetmişti. Bu özelliğin hangi senaryolarda kullanılacağını açıkçası bilmiyoruz. Intel teknoloji hakkında daha fazla bilgi paylaşmadı ve yeniden beklemekten öbür dermanımız yok.
Entegre Grafikler
Raptor Lake iGPU’nun Alder Lake’te bulunan birebir Xe-LP Gen 12.2 mimarisine dayanmasını bekliyoruz. Entegre grafik motoru hakkında fazla bilgimiz yok ve büyük değişiklikler yaşanmasını beklemiyoruz.
Intel, işlemcilerinde kullanacağı çip mikro mimarileriyle ilgili hiçbir bilgi paylaşmadı. Fakat söylentilere nazaran verimlilik çekirdeklerinin ismi ‘Gracemont’ olarak kalırken performans çekirdekleri ‘Raptor Cove’ ismini kullanacak. İsimlendirme bir kenara, tüm çekirdekler mevcut mimariye nazaran kıymetli ölçüde daha yüksek L2 önbelleğe erişim sağlayabilecek. Bu da şirketin temel dizaynlar üzerinde yine çalışma yaptığını gösteriyor. Ek olarak, Raptor Cove isimlendirmesi şimdi tam olarak doğrulanmış değil. Kesin olan bir şey var: Intel, her iki çekirdek cinsinin önbellek ölçüsünü artırmak için önemli çalışmalar yaptı. Bu nedenle kod isimlerinin değişmesini bekleyebiliriz.
Intel, yeni söylentilere nazaran Raptor Lake-S için “toplamda 68 MB” önbellek kullanacak. Bu işlemciler sekiz performans çekirdeği ve dört verimlilik çekirdeği (her kümede dört çekirdek) kümesine sahip olacak. Mevcut kuşakta her bir Golden Cove performans çekirdeği 1.25 MB L2 önbellek kullanıyordu. Raptor Lake ile her çekirdeğe 2 MB önbellek ayrılacak.
Aynı vakitte tek bir “Gracemont” verimlilik çekirdeği kümesinde dört CPU çekirdeği bir L2 önbelleği paylaşıyor. Alder Lake ile küme başına 2 MB önbellek kullanılıyordu, lakin Raptor Lake ile bu ölçü 4 MB ile iki katına çıkacak. Paylaşılan L3 önbellek ise 30 MB’dan 36 MB’a kadar ulaşacak. Nihayetinde ise L2 + L3 önbellek toplamının 68 MB üzere kapasitelere ulaştığını görebiliriz.
D-LVR
13. Jenerasyon Raptor Lake CPU’lar ayrıyeten yeni Digital Linear Voltage Regulator (D-LVR) teknolojisini beraberinde getirecek. Bir Intel patentine nazaran, bu özellik CPU VID’sini ve çekirdekler tarafından tüketilen gücü azaltmaya yardımcı olurken muhakkak durumlarda güç tüketimini %25’e kadar düşürebiliyor. Intel’in regülatör sayesinde sağlanan boşluğu kullanarak çekirdeklere daha tesirli güç sunmasını bekleyebiliriz.
Bu teknolojinin Raptor Lake çiplerindeki rolünden yahut ne kadar tesirli olacağından şimdi emin değiliz. Şirket bu teknolojiyi hem masaüstü hem de taşınabilir çiplerinde kullanabilir. Gerçekten watt başına performansın uygunlaşması her biçimde düzgün bir haber.
AVX-512
Intel, AVX-512 komut setini Alder Lake işlemcilerinde aylar sonrasında devre dışı bırakma kararı almıştı. Raptor Lake’in E-Core’ları da kestirim edebileceğiniz üzere AVX-512 komutlarını desteklemeyecek. Öte yandan AMD’nin Ryzen 7000 işlemcilerini AVX-512 ile birlikte bekliyoruz. Yani makul noktalarda AMD yongaların avantajları olabilir.
Daha evvel olduğu üzere, düşük güçlü E-Core’larda AVX2 ve VNNI komutları faal olarak kalıyor. Raptor Lake tasarımı hakkında öğrenecek daha çok şeyimiz var ve mevcut bilgiler hala çok eksik.
13. Kuşak Core ailesinin LGA1700 soket yapısına sahip olacağı aslında onaylandı. Yani mevcut 600 serisi yonga setleriyle geriye dönük uyumluluk korunuyor. Öbür bir deyişle, soket ve pin uyumluluğu nedeniyle hem Raptor Lake hem de Alder Lake işlemcileri 600 ve 700 serisi anakartlarda kullanabilirsiniz. Hasebiyle eski soğutucularınızı da yeni 700 serisi yonga setlerine direkt takabilirsiniz.
Ancak 600 serisi anakartlarda 13. Jenerasyon bir CPU kullanırsanız, aşağıdaki tabloda görebileceğiniz üzere çipset PCIe şeritleri açısından birtakım kayıplarınız olabilir:
| PCH Bağlantısı | 700 Serisi (Raptor Lake) | 600 Serisi(Alder Lake) |
| PCIe 4.0 | 20 | 12 |
| PCIe 3.0 | 8 | 16 |
| USB 3.2 Gen 2×2 (20G) | 5 | 4 |
Anakart üreticileri artık 16 PCIe 5.0 PCIe çizgisini CPU’dan bölerek (çift x8) PCIe 5.0 M.2 SSD’lere takviye sunabilir. Bu da harici GPU ilişkisinin x8 irtibatıyla kısıtlanacağı manasına geliyor. Fakat bir M.2 SSD için CPU’dan gelen PCIe 4.0 kontağı faal olarak kalacak ve toplam ilişki noktası (CPU’dan gelen) üçe çıkacak.
Bunun yanında, CPU ve yonga seti (PCH) ortasındaki x8 DMI 4.0 teması mevcut haliyle kullanılmaya devam edecek olsa da yonga setinde birtakım iyileştirmeler var. PCH, 16 adede kadar PCIe 3.0 çizgisini ve 12 adede kadar PCIe 4.0 çizgisine dayanak sunuyordu. Intel, PCIe 4.0 çizgilerinin sayısını 20’ye çıkarırken PCIe 3.0 sınırlarının sayısını 8’e indirdi. Böylece ilişkiyi genişletmiş oldu. Intel ayrıyeten USB 3.2 Gen 2×2 (20G) irtibatlarının sayısını dörtten beşe çıkardı.
Doğal olarak elimizde resmi bir kıyaslama sonucu yok. Mühendislik örneği bir Raptor Lake işlemci, UserBenchmark testlerinde mevcut kuşak Core i9-12900K amiral gemisine nazaran çoklu çekirdekte %20’lik bir üstünlük sergiledi. Bu fark çekirdek farkından ötürü pek olağan. Lakin performans karları farklı testlerde daha bariz hale geldi.
Daha sonra silinen SiSoft bilgilerinde Core i9-13900’a (K değil) ilişkin birtakım sonuçlar gördük. 24 çekirdekli CPU, Alder Lake modeline kıyasla tamsayıda %33 ve kayan nokta performansında %100 daha yeterli performans verdi. Vektör testlerinde ise ortadaki fark yalnızca %4-6 oranındaydı.
1 - 2
Gördüğümüz en yeterli Raptor Lake testleri EXPReview tarafından sağlanan tam bir incelemeye ilişkin. Burada mühendislik örneği Core i9-13900 ile aynı frekanslara kilitlenmiş Core i9-12900K modelinin testleri yapıldı. Tekrar hatırlatalım, bu Raptor Lake silikonu hala geliştirme evresinde ve optimize edilmemiş bir anakartta test edildi. Aşağıdaki tablolarda görebileceğiniz üzere, yeni jenerasyon işlemci hem tek hem de çok çekirdekli Cinebench testlerinde önde.
Raptor Lake işlemci, oyun dışı çok iş parçacıklı yüklerden Core i9-12900K’dan kabaca %20 daha süratliydi. Daha etkileyici bir formda, tek iş parçacıklı uygulamalarda %12’lik bir fark kelam konusu. Bu da Intel’in rakibinin karşısına güçlü bir formda çıkacağını ve IPC artışları sağlayacağını gösteriyor. Lakin tekrar de tam sonuca varabilmek için birçok başka test görmemiz gerek.
Oyun Performansı
Yayın ayrıyeten oyun testleri de yaptı. İki farklı oyunda Core i9-12900K’nın önde olduğunu görebiliyoruz. Bu pek şaşırtan değil zira oyunlar, optimize edilmemiş bellek takviyesi, anakart BIOS’ları yahut gecikme pahaları üzere birçok şeye karşı daha hassas. Bu nedenle sonuncu silikon ortaya çıkana kadar oyun sonuçlarını çok da ciddiye almamak gerekiyor.
Thread Director, Alder Lake yongalarında yer alan fizikî bir ünite. Bu yeni ünite, Windows üzere standart bir işletim sisteminde hibrit mimarisinin âlâ çalışması için sisteme bilgi sağlamakla vazifeli. Böylece işletim sisteminin anlık senaryoya nazaran hakikat kararlar vermesi sağlanıyor ve hangi çekirdeğin kullanılacağı hakikat bir formda belirleniyor.
Örneklendirecek olursak, yüksek performans gerektiren bir oyun, art planda çalışan kolay bir yazılıma kıyasla çok daha öncelikli. Bu bilgi ile işletim sistemi, oyunun iş yüklerini Alder Lake’in performans çekirdeklerine yüklüyor. Farklı yazılımlar ise düşük güçlü verimlilik çekirdeklerine aktarılıyor.
Intel, Thread Director’ün vakit içinde geliştirilebilir ve ayarlanabilir bir tasarım olduğunu söylemişti. Buna dayanarak Raptor Lake ile birlikte Thread Director teknolojisinde iyileştirmeler görmemiz beklenen.
Bu teknoloji sayesinde işlemcinin içinden toplanan düşük düzeyli telemetri bilgileri Windows 11 sistemiyle paylaşılıyor. Böylece zamanlayıcıya güç ve termal pahalar de dahil olmak üzere çekirdeğin durumu hakkında ayrıntılı bilgiler sağlanıyor.
Intel şimdi Raptor Lake için resmi bir lansman tarihi vermedi, lakin tüm işaretler dördüncü çeyreği gösteriyor. Birtakım kaynaklara nazaran Eylül sonunda bir duyuru gerçekleşecek, lakin satışlar Ekim ortalarında başlayacak. Bu erken tarihli bir bilgi ve değişme ihtimali olduğunu belirtelim.
12. kuşak işlemciler fiyat/performans bakımından kullanıcıların beğenisini kazanmıştı. Intel’in Core i9 modelleri için benzeri biçimde yüksek fiyatlandırmalar belirlemesini bekliyoruz. Lakin Core i7 ve Core i5 modelleri, AMD ile süren rekabet nedeniyle son derece rekabetçi fiyatlara sahip olmalı. Çarpan kilidi açık Core i9 modelleri 589, Core i7 409 ve Core i5 serisi 280 dolarlık fiyata satışa çıkmıştı. 13. jenerasyon ile bu fiyat bandının üç aşağı beş üst korunması mümkün.
Öte yandan Intel’in sunduğu DDR4 anakart seçeneği, sadece DDR5 takviyesine sahip rakip Ryzen 7000 platformlarına nazaran kıymetli bir avantaj olacak. Hem Raptor Lake hem Zen 4 işlemciler piyasaya çıktığında DDR5 bellek fiyatlarının kıymetli ölçüde düşmesini bekliyoruz.
Bununla birlikte, AMD’nin AM5 anakartları PCIe 4.0 seçenekleriyle gelecek, Intel’in serisinde bu seçenek olmayacak. Bu da AMD tarafında iki farklı fiyatlandırma görmemizi sağlayacak. Yani fiyatlar anakart üreticisinin PCIe 4.0/PCIe 5.0 tercihine nazaran şekillenecek.
- ‘Intel 7’ süreç teknolojisinde üretilen 24 adede kadar çekirdek ve 32 iş parçacığı.
- 8 adede kadar Raptor Cove Performance çekirdeği (P-Core) ve 16 Gracemont verimlilik çekirdeği (E-Core).
- 5.8 GHz-6.0 GHz’e uzanan artırılmış saat suratları.
- 36 MB’a kadar L3 (%20 artış), 32 MB’a kadar L2 (2,3 kat artış) önbellek.
- Çift Kanallı DDR4-3200 ve DDR5-5600 bellek desteği
- x16 PCIe 5.0 ve x4 PCIe 4.0 arabirimi, Thunderbolt 4 / USB 4.
- PCIe 5.0 M.2 SSD’ler için takviye.
- Masaüstünde 65W – 125W TDP.
- “Çift haneye varan” performans artışları.
- Masaüstü Soket LGA 1700 ile birlikte mevcut soğutucularla geriye dönük uyumluluk.
- Mobil çiplerde mevcut çiplerle BGA uyumluluğu.
- 700 Serisi yonga seti: Z790, H770, B760 anakartlar.
- Yonga seti: 20 adede kadar PCH PCIe 4.0 ve sekiz PCIe 3.0 sınırı.
- Çekirdek başına ve Efficient Thermal Velocity Boost dahil olmak üzere gelişmiş CPU sürat aşırtma özellikleri.
- AI M.2 Modülü dayanağı.
- Intel Thread Director: iş parçacıklarının P yahut E çekirdeklerine optimize edilmiş bir biçimde atanmasını sağlayan donanım tabanlı bir teknoloji.
- En geç 2022 dördüncü çeyrekte (sızıntılara nazaran Ekim ayı) satışlar başlayacak.