1919 yılı başlarında İngilizler, Türklerin Pontusçulara aleyhinde geliştirmiş oldukları direnişlerden rahatsız olmaya başlamışlardı Güvey Ferit Paşa, Sadrazam olduktan sonra sorunun çözümü için yollar aramaya başlamıştı 30 Nisan 1919'da 9 Ordu Müfettişliğine atanan Mustafa Kemal, Samsun'a, tahsis bölgesindeki iç huzuru karşılamak, silah ve cephaneleri biriktirmek, vatandaşlara silah dağıtılmasını alıkoymak ve bunu yapan kuruluşları ortadan kaldırmak üzere gönderildi 16 Mayıs 1919'da Bandırma vapuru ile Samsun'a hareket eden Mustafa Kemal 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıktı İngilizlerin denetiminde olan Samsun'da milli mücadele hareketi için istediklerini gerçekleştiremeyeceğini anlayan Mustafa Kemal, 25 Mayısta Havza'ya geçti Samsun'a çıkışını Mustafa Kemal, Nutuk'ta şu şekilde anlatmıştır:
1919 yılı Mayıs'ının 19'uncu günü Samsun'a çıktım Genel şart ve bakış : Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu şart, Dünya Savaşı'nda köşeye kıstırılmış, Osmanlı ordusu baştan zedelenmiş, Şartları ağır bir ateşkes Antlaşması imzalamış, Büyük Harbin uzun yılları her tarafında, ahali bezginlik ve yoksul bir halde Milleti ve memleketi Dünya Savaşı'na sokanlar, kendi hayatları endişesine düşerek memleketten kaçmışlar Saltanat ve hilafet makamında yer alan Vahdettin, soysuzlaşmış, şahsını ve yalnız tahtını emniyete alabileceğini hayal ettiği haince tedbirler araştırmakta Güvey Ferit Paşa'nın başkanlığındaki hükümet aciz, haysiyetsiz, korkak, yalnız Padişahın iradesine emrindeki ve onunla beraber şahıslarını koruyabilecek herhangi bir duruma razı, Ordunun elinde silahları ve cephanesi alınmış ve alınmakta İtilaf Devletleri, mütareke Antlaşmasının hükümlerine uymağa lüzum görmüyorlar Birer vesileyle itilaf donanmaları ve askerleri İstanbul'da Adana vilayeti Fransızlar, Urfa, Maraş, Gaziantep İngilizler kadar işgal edilmiş Antalya ve Konya'da İtalya askeri birlikleri, Merzifon ve Samsun'da İngiliz askerleri bulunuyor baştan tanıdık olmayan subay ve memurlar ve ajanlar faaliyette Nihayet başlangıç kabul ettiğimiz tarihten dört gün önce 15 Mayıs 1919'da itilaf Devletleri'nin yerinde görmesiyle Yunan ordusu İzmir'e çıkartılıyor bundan başka, memleketin her göre Hıristiyan azınlıklar bakımlı, açık ulusal emel ve maksatlarını gerçekleştirmeğe, devletin bir an evvel çökmesine, çalışıyorlardı
MUSTAFA KEMAL PAŞA İLE SAMSUN'A ÇIKANLAR
1 Kurmay Albay Kazım Dirik Müfettişlik Kurmay Başkanı
2 Kurmay Albay Mehmet Arif Ayıcı Kurmay Başkanı Yardımcısı
3 Kurmay Binbaşı Hüsrev Gerede Birinci şube müdürü
4 Binbaşı Kemal Doğan Müfettişlik Topçu Kumandanı
5 Dr Albay İbrahim Tali Öngören Ordu Sıhhiye Başkanı
6 Dr Binbaşı Refik Transparan Sıhhiye Başkan Yardımcısı
7 Yüzbaşı Cevat Abbas Gürer Müfettişlik Başyaveri
8 Üsteğmen Muzaffer Kılıç Müfettişlik ikinci Yaveri
9 Yüzbaşı Ali Şevket Öndersev Müfettişlik Dikte Subayı
10 Üsteğmen Hayati, Kurmay Başkanı Emir Subayı
11 Yüzbaşı Mümtaz Tünay
12 Yüzbaşı İsmail Hakkı
13 Yüzbaşı Mustafa Süsoy Karargah komutanı
14 Üsteğmen Abdullah, İaşe Subayı
15 Birinci Sınıf Katip Faik Aybars Şifre Katibi
16 Dördüncü Derslik Katip Memduh Şifre Katibi Yardımcısı
17 3Kolordu Komutanı Kurmay Albay Refet Bele
18 Üsteğmen Hikmet Realist Alb Rafet Bey'in yaveri *
1919 yılı Mayıs'ının 19'uncu günü Samsun'a çıktım Genel şart ve bakış : Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu şart, Dünya Savaşı'nda köşeye kıstırılmış, Osmanlı ordusu baştan zedelenmiş, Şartları ağır bir ateşkes Antlaşması imzalamış, Büyük Harbin uzun yılları her tarafında, ahali bezginlik ve yoksul bir halde Milleti ve memleketi Dünya Savaşı'na sokanlar, kendi hayatları endişesine düşerek memleketten kaçmışlar Saltanat ve hilafet makamında yer alan Vahdettin, soysuzlaşmış, şahsını ve yalnız tahtını emniyete alabileceğini hayal ettiği haince tedbirler araştırmakta Güvey Ferit Paşa'nın başkanlığındaki hükümet aciz, haysiyetsiz, korkak, yalnız Padişahın iradesine emrindeki ve onunla beraber şahıslarını koruyabilecek herhangi bir duruma razı, Ordunun elinde silahları ve cephanesi alınmış ve alınmakta İtilaf Devletleri, mütareke Antlaşmasının hükümlerine uymağa lüzum görmüyorlar Birer vesileyle itilaf donanmaları ve askerleri İstanbul'da Adana vilayeti Fransızlar, Urfa, Maraş, Gaziantep İngilizler kadar işgal edilmiş Antalya ve Konya'da İtalya askeri birlikleri, Merzifon ve Samsun'da İngiliz askerleri bulunuyor baştan tanıdık olmayan subay ve memurlar ve ajanlar faaliyette Nihayet başlangıç kabul ettiğimiz tarihten dört gün önce 15 Mayıs 1919'da itilaf Devletleri'nin yerinde görmesiyle Yunan ordusu İzmir'e çıkartılıyor bundan başka, memleketin her göre Hıristiyan azınlıklar bakımlı, açık ulusal emel ve maksatlarını gerçekleştirmeğe, devletin bir an evvel çökmesine, çalışıyorlardı
MUSTAFA KEMAL PAŞA İLE SAMSUN'A ÇIKANLAR
1 Kurmay Albay Kazım Dirik Müfettişlik Kurmay Başkanı
2 Kurmay Albay Mehmet Arif Ayıcı Kurmay Başkanı Yardımcısı
3 Kurmay Binbaşı Hüsrev Gerede Birinci şube müdürü
4 Binbaşı Kemal Doğan Müfettişlik Topçu Kumandanı
5 Dr Albay İbrahim Tali Öngören Ordu Sıhhiye Başkanı
6 Dr Binbaşı Refik Transparan Sıhhiye Başkan Yardımcısı
7 Yüzbaşı Cevat Abbas Gürer Müfettişlik Başyaveri
8 Üsteğmen Muzaffer Kılıç Müfettişlik ikinci Yaveri
9 Yüzbaşı Ali Şevket Öndersev Müfettişlik Dikte Subayı
10 Üsteğmen Hayati, Kurmay Başkanı Emir Subayı
11 Yüzbaşı Mümtaz Tünay
12 Yüzbaşı İsmail Hakkı
13 Yüzbaşı Mustafa Süsoy Karargah komutanı
14 Üsteğmen Abdullah, İaşe Subayı
15 Birinci Sınıf Katip Faik Aybars Şifre Katibi
16 Dördüncü Derslik Katip Memduh Şifre Katibi Yardımcısı
17 3Kolordu Komutanı Kurmay Albay Refet Bele
18 Üsteğmen Hikmet Realist Alb Rafet Bey'in yaveri *