1921, bir devlet için gerekli kurum ve organların oluşturulduğu yıl olmuştur
TBMM Hükümeti 1921 yılı başında bir taraftan 6 Ocak'ta başlayan Yunan saldırısına cevap verirken diğer taraftan da ayaklanma eden milis kuvvetlerini tasfiye ederek devlet otoritesini etkili kılmak, uyumlu orduyu oluşturmak, anayasa yerine getirmek ve birincil bütçeyi sıralamak gibi yeni devletin kuruluşuna karşın kayda değer sorunlarla da uğraşmıştır
İstanbul'un işgali ve son Osmanlı Meclisi Mebusanı'nın itilaf kuvvetlerince basılıp çalışamaz ışık halkası gelmesi üzerine Mustafa Kemal ve arkadaşlarınca Ankara'da bir meclisin toplanması kararlaştırıldığında, bunun kurucumu yoksa alışılagelmişbir meclis mi olacağı tartışmaları gündeme gelmişti
Mustafa Kemal, kurucu niteliklere sahip bir meclis, yani tüzük da yapacak bir meclis olmasını istemişti Fakat böyle bir ifadenin bazı kafalarda, yeni bir devlet kuruluşunu çağrıştırıp seçimlerin engelleneceği anlaşıldığından, Meclis'in mucizevi yetkilere sahip (selahiyeti fevkaladeye sahip) bir meclis olarak toplanması kararlaştırılmıştı
23 Nisan 1920'de BMM'nin açılışı ile kamu egemenliğine dayalı yeni bir devletin temeli atılmış ve 2 Mayıs 1920'de kabul edilen bir yasa ile Bakanlar Kurulu'nun nasıl belirleneceği saptanmıştı Meclis Hükümetidenilen sistemi getiren bu yasa, Bakanlar Kurulu üyelerinin belirlenmesini tek kişi keyfiliğine bırakmıyor, bakanların meclis üyelerinin oylarıyla işbaşına gelmesini sağlıyordu Meclis, yürütmeyi çıkardığı bu kanun ile yasal temele oturttuktan daha sonra, çıkaracağı diğer yasaların hangi sayısal temele dayanması gerektiği üzerinde çalışmalara başlamıştır 5 Eylül 1920 tarihinde çıkarılan Nisabı Müzakere(tatmin edici reşitlik) yasası ile sıvı milletvekili tablosu karşı salt reşitlik, TBMM'nin işleyişi, amacı ve süresi konusunda belirlemelerde bulunulmuştur Bunlarla yetinmeyen BMM temel haklar komisyonu oluşturmuş ve bu komisyonun hazırladığı Büyük Halk Meclisi'nin Kuruluş ve Niteliğiile ilgili yasa taslağını görüşmeye başlamıştır Bu taslağın 1 maddesi Büyük Irk Meclisi yasama ve yürütme güçlerini kendinde toplar ve devleti bağımsız olarak yönetirhükmü bağnaz milletvekillerince tepkiyle karşılanmıştı
Hükümet, 18 Eylül 1920'de de meclise bir tüzük tasarısı ve bu tasarıya gerekçe özellikleri taşıyan halkçılık programı getirmiştir Özel bir komisyona havale olunan program ve taslaktan, program ilan şekline sokulduktan daha sonra meclisçe de kabul edilerek, Halkçılık Programıadıyla yayınlanmıştır Tüzük taslağı ise yeniden tutucuların tepkisine niçin olmuştur Bunlar, BMM Hükümeti'nin geçici bir hükümet olmasını ve Nisabı Tartışma Kanunu'nun 1 maddesinde vurgulanan amacın elde edilişine dek, yani Hilafet ve Saltanat'ın ve vatanın istiklali ve milletin kurtuluşuna dek çalışmasıhükmünün konmasını istiyorlardı Tutucular, Hilafet ve Saltanat düzenini garanti altına elde etmek için anayasanın geçici olmasını istemişlerdir
Ulusun egemenliğine dayalı varolan düzeni hukukileştirmek amacında olan Mustafa Kemal, tutuculara meclisin 25 Eylül'de gerçekleştirdiği rahat oturumunda Bugün koyacağımız yasa ilkeleri varlığımızı ve bağımsızlığımızı kurtaracak olan Irk Meclisi'ni ve Milli Hükümetimizi güçlendirecek amaç ve yetkiyi kapsamalı ve dile getirmelidir Eğer niyet bugünkü halife ve padişaha olan bağlılığı yeniden söyleyip belirtmekse, bu kişi haindir Düşmanların yurt ve ulusa musibet yapmakta kullandıkları maşadırsözleriyle yanıt vermişti
Meclis tüzük konusundaki çalışmalarını, 20 Ocak 1921'de sonuçlandırdı Kabul edilen tüzük Teşkilatı Esasiye Kanunuadıyla yürürlüğe konuldu Bağımsızlık kayıtsız şartsız milletindirve Kuvvetler Birliğiilkelerine dayanan bu anayasa olağan tüzük tekniğine uygun değildir Bir anayasada bulunması gereken çoğu konuya yer vermemiştir Bu nesil durumlarda Osmanlı'nın Kanuni Esasi'sine başvurulduğundan iki anayasalı bir dönemi başlatmıştır
Temel hükümlerve yönetimle ilgili teşkilatalmak üzere iki birim ve 23 maddeden oluşan bu anayasanın, üstelik sayı verilmeyen maddei münferidesi (ek madde) vardı Anayasanın ilk 9 maddesi yasam ve yürütmeyi düzenemekte, BMM'nin oluşumunu ve yetkilerini belirlemekte, öteki maddeleri ise vilayet, kaza, nahiye yönetimleri ile genel müfettişlik konularına yer vermekteydi Teşkilatı Esasi'de devlet başkanlığı kurumuna değinilmemiş, olağanüstü koşullar içinde bulunulduğunda kamu hakları konusuna yer verilmemiştir Mustafa Kemal kadar Sadrazam Tevfik Paşa'ya da 30 ocak 1921 tarihinde bildirilen anayasanın temel maddeleri şunlardı
1 Hakimiyet kayıtsız ve kayıtsız şartsız ulusundur Yönetim usulü halkın kendi mukadderatını şahsen ve bilfiil yöneticilik etmesi esasına dayanır
2 Yürütme gücü ve yasama yetkisi, ulusun tek ve gerçek temsilcisi olan BMM'de belirir ve toplanır
3 Türkiye Devleti, BMM'nce yönetilir ve hükümeti TBMM Hükümeti adını alır
4 BMM, iller halkınca seçilen üyelerden kurulur
5 BMM'nin seçimi iki yılda bir yapılır seçilen üyelerin üyelik süresi iki yıldır ve bunlar bitmiş seçilebilirler Eski meclisin görevi, yeni meclis toplanıncaya değin sürer Yeni bir seçimin yapılmasına olanak olmadığı takdirde, görüşme dönemi yanlız bir sene uzatılabilir BMM üyelerinin herkes kendini seçen ilin keza vekili olmayıp tüm ulusun vekilidir
6 BMM Genel Kurulu, Kasım başında çağrısız toplanır
7 Din buyruklarının (ahkamı şerriye) yerine getirilmesi, bütün yasaların konulması, değiştirilmesi, kaldırılması, anlaşma ve barış yapılması ve savaş kararı verilmesi gibi esas haklar, BMM'nindir Yasalar ve tüzükler düzenlenirken, halkın işine en uygun ve zamanın gereklerine en elverişli din ve hukuk hükümleriyle töreler ve önceki işlemler esas olarak alınır Bakanlar Kurulu'nun atama ve sorumluluğu özel yasayla belirtilir
8 BMM, değişik bakanlıkla özel yasasına göre seçtiği bakanlar aracılığıyla yönetilir Meclis yürütme illeri için bakanlara yön verir ve gerektiğinde bunları değiştirir
9 BMM Genel Kurulu'nca seçilen başkan, bir seçim süresince BMM Başkanı'dır Bu kimlikle meclis adına imza atmaya ve Bakanlar Kurulu kararlarını onaylamaya yetkilidir Bakanlar Kurulu üyeleri içlerinden birini kendilerine başkan seçerler Oysa BMM Başkanı, Bakanlar Kurulu'nun da doğal başkanıdır
10 Kanuni Esasi'nin işbu maddelerle çelişmeyen hükümleri, vaktiyle olduğu gibi yürürlüktedir
Kanuni Esasi'nin tümünü değil temel hükümlerini kaldıran bu anayasanın 7 maddesi, padişahın tanrısal hakları aralarında farzedilen yetkileri, BMM'ye ait haklar olarak tanımıştır 1 ve 2 maddeler ise İslamimonarşikOsmanlı anayasasını bütün olarak amaçsız ışık halkası getiren Cumhuri bir içerik taşımaktadır Hatta bu anayasa, 7 maddesinde şerri hükümler ve fıkıhtan laf etmesine rağmen Osmanlı Anayasası'nın 2 maddesi ve 1924 Anayasası'nın 2 maddesi gibi (Türkiye Devleti'nin dini İslam'dır 1921 Anayasası 2 madde) açık bir hüküm getirmemekle laik bir tüzük sayılabilir
1921 Anayasası, cumhuriyetçi ve laik bir amaç taşıdığı halde, Saltanat ve Hilafet müessesini anayasa düzeninden kesinlikle söküp atmamıştır Münferit maddede, 5 Eylül 1921 tarihli Nisabı Bahis Kanunu'nun 1 maddesine atıf yapılarak BMM; Hilafet ve Saltanatın vatan ve milletin istihlas ve istiklaninden ibaret olan gayesinin husulüne değin şeraiti atiye dairesinde müstemirren inikat ederdüştüğü çelişmeyi daha fazla arttırmıştır Tutucular, Nisabı Müzakere kanunun atıf yapan münferit maddeyi kabul ettirmekle, Anayasası'nın geçiciliğini kabul ettirmiş olduklarına inanıyorlardı İhtilalci grup ise bu tavizi verirken, saltanat kurumunu bir tüzük organı olarak tanımamış, padişahın yetkilerini de ele geçirmiş bulunuyordu *
TBMM Hükümeti 1921 yılı başında bir taraftan 6 Ocak'ta başlayan Yunan saldırısına cevap verirken diğer taraftan da ayaklanma eden milis kuvvetlerini tasfiye ederek devlet otoritesini etkili kılmak, uyumlu orduyu oluşturmak, anayasa yerine getirmek ve birincil bütçeyi sıralamak gibi yeni devletin kuruluşuna karşın kayda değer sorunlarla da uğraşmıştır
İstanbul'un işgali ve son Osmanlı Meclisi Mebusanı'nın itilaf kuvvetlerince basılıp çalışamaz ışık halkası gelmesi üzerine Mustafa Kemal ve arkadaşlarınca Ankara'da bir meclisin toplanması kararlaştırıldığında, bunun kurucumu yoksa alışılagelmişbir meclis mi olacağı tartışmaları gündeme gelmişti
Mustafa Kemal, kurucu niteliklere sahip bir meclis, yani tüzük da yapacak bir meclis olmasını istemişti Fakat böyle bir ifadenin bazı kafalarda, yeni bir devlet kuruluşunu çağrıştırıp seçimlerin engelleneceği anlaşıldığından, Meclis'in mucizevi yetkilere sahip (selahiyeti fevkaladeye sahip) bir meclis olarak toplanması kararlaştırılmıştı
23 Nisan 1920'de BMM'nin açılışı ile kamu egemenliğine dayalı yeni bir devletin temeli atılmış ve 2 Mayıs 1920'de kabul edilen bir yasa ile Bakanlar Kurulu'nun nasıl belirleneceği saptanmıştı Meclis Hükümetidenilen sistemi getiren bu yasa, Bakanlar Kurulu üyelerinin belirlenmesini tek kişi keyfiliğine bırakmıyor, bakanların meclis üyelerinin oylarıyla işbaşına gelmesini sağlıyordu Meclis, yürütmeyi çıkardığı bu kanun ile yasal temele oturttuktan daha sonra, çıkaracağı diğer yasaların hangi sayısal temele dayanması gerektiği üzerinde çalışmalara başlamıştır 5 Eylül 1920 tarihinde çıkarılan Nisabı Müzakere(tatmin edici reşitlik) yasası ile sıvı milletvekili tablosu karşı salt reşitlik, TBMM'nin işleyişi, amacı ve süresi konusunda belirlemelerde bulunulmuştur Bunlarla yetinmeyen BMM temel haklar komisyonu oluşturmuş ve bu komisyonun hazırladığı Büyük Halk Meclisi'nin Kuruluş ve Niteliğiile ilgili yasa taslağını görüşmeye başlamıştır Bu taslağın 1 maddesi Büyük Irk Meclisi yasama ve yürütme güçlerini kendinde toplar ve devleti bağımsız olarak yönetirhükmü bağnaz milletvekillerince tepkiyle karşılanmıştı
Hükümet, 18 Eylül 1920'de de meclise bir tüzük tasarısı ve bu tasarıya gerekçe özellikleri taşıyan halkçılık programı getirmiştir Özel bir komisyona havale olunan program ve taslaktan, program ilan şekline sokulduktan daha sonra meclisçe de kabul edilerek, Halkçılık Programıadıyla yayınlanmıştır Tüzük taslağı ise yeniden tutucuların tepkisine niçin olmuştur Bunlar, BMM Hükümeti'nin geçici bir hükümet olmasını ve Nisabı Tartışma Kanunu'nun 1 maddesinde vurgulanan amacın elde edilişine dek, yani Hilafet ve Saltanat'ın ve vatanın istiklali ve milletin kurtuluşuna dek çalışmasıhükmünün konmasını istiyorlardı Tutucular, Hilafet ve Saltanat düzenini garanti altına elde etmek için anayasanın geçici olmasını istemişlerdir
Ulusun egemenliğine dayalı varolan düzeni hukukileştirmek amacında olan Mustafa Kemal, tutuculara meclisin 25 Eylül'de gerçekleştirdiği rahat oturumunda Bugün koyacağımız yasa ilkeleri varlığımızı ve bağımsızlığımızı kurtaracak olan Irk Meclisi'ni ve Milli Hükümetimizi güçlendirecek amaç ve yetkiyi kapsamalı ve dile getirmelidir Eğer niyet bugünkü halife ve padişaha olan bağlılığı yeniden söyleyip belirtmekse, bu kişi haindir Düşmanların yurt ve ulusa musibet yapmakta kullandıkları maşadırsözleriyle yanıt vermişti
Meclis tüzük konusundaki çalışmalarını, 20 Ocak 1921'de sonuçlandırdı Kabul edilen tüzük Teşkilatı Esasiye Kanunuadıyla yürürlüğe konuldu Bağımsızlık kayıtsız şartsız milletindirve Kuvvetler Birliğiilkelerine dayanan bu anayasa olağan tüzük tekniğine uygun değildir Bir anayasada bulunması gereken çoğu konuya yer vermemiştir Bu nesil durumlarda Osmanlı'nın Kanuni Esasi'sine başvurulduğundan iki anayasalı bir dönemi başlatmıştır
Temel hükümlerve yönetimle ilgili teşkilatalmak üzere iki birim ve 23 maddeden oluşan bu anayasanın, üstelik sayı verilmeyen maddei münferidesi (ek madde) vardı Anayasanın ilk 9 maddesi yasam ve yürütmeyi düzenemekte, BMM'nin oluşumunu ve yetkilerini belirlemekte, öteki maddeleri ise vilayet, kaza, nahiye yönetimleri ile genel müfettişlik konularına yer vermekteydi Teşkilatı Esasi'de devlet başkanlığı kurumuna değinilmemiş, olağanüstü koşullar içinde bulunulduğunda kamu hakları konusuna yer verilmemiştir Mustafa Kemal kadar Sadrazam Tevfik Paşa'ya da 30 ocak 1921 tarihinde bildirilen anayasanın temel maddeleri şunlardı
1 Hakimiyet kayıtsız ve kayıtsız şartsız ulusundur Yönetim usulü halkın kendi mukadderatını şahsen ve bilfiil yöneticilik etmesi esasına dayanır
2 Yürütme gücü ve yasama yetkisi, ulusun tek ve gerçek temsilcisi olan BMM'de belirir ve toplanır
3 Türkiye Devleti, BMM'nce yönetilir ve hükümeti TBMM Hükümeti adını alır
4 BMM, iller halkınca seçilen üyelerden kurulur
5 BMM'nin seçimi iki yılda bir yapılır seçilen üyelerin üyelik süresi iki yıldır ve bunlar bitmiş seçilebilirler Eski meclisin görevi, yeni meclis toplanıncaya değin sürer Yeni bir seçimin yapılmasına olanak olmadığı takdirde, görüşme dönemi yanlız bir sene uzatılabilir BMM üyelerinin herkes kendini seçen ilin keza vekili olmayıp tüm ulusun vekilidir
6 BMM Genel Kurulu, Kasım başında çağrısız toplanır
7 Din buyruklarının (ahkamı şerriye) yerine getirilmesi, bütün yasaların konulması, değiştirilmesi, kaldırılması, anlaşma ve barış yapılması ve savaş kararı verilmesi gibi esas haklar, BMM'nindir Yasalar ve tüzükler düzenlenirken, halkın işine en uygun ve zamanın gereklerine en elverişli din ve hukuk hükümleriyle töreler ve önceki işlemler esas olarak alınır Bakanlar Kurulu'nun atama ve sorumluluğu özel yasayla belirtilir
8 BMM, değişik bakanlıkla özel yasasına göre seçtiği bakanlar aracılığıyla yönetilir Meclis yürütme illeri için bakanlara yön verir ve gerektiğinde bunları değiştirir
9 BMM Genel Kurulu'nca seçilen başkan, bir seçim süresince BMM Başkanı'dır Bu kimlikle meclis adına imza atmaya ve Bakanlar Kurulu kararlarını onaylamaya yetkilidir Bakanlar Kurulu üyeleri içlerinden birini kendilerine başkan seçerler Oysa BMM Başkanı, Bakanlar Kurulu'nun da doğal başkanıdır
10 Kanuni Esasi'nin işbu maddelerle çelişmeyen hükümleri, vaktiyle olduğu gibi yürürlüktedir
Kanuni Esasi'nin tümünü değil temel hükümlerini kaldıran bu anayasanın 7 maddesi, padişahın tanrısal hakları aralarında farzedilen yetkileri, BMM'ye ait haklar olarak tanımıştır 1 ve 2 maddeler ise İslamimonarşikOsmanlı anayasasını bütün olarak amaçsız ışık halkası getiren Cumhuri bir içerik taşımaktadır Hatta bu anayasa, 7 maddesinde şerri hükümler ve fıkıhtan laf etmesine rağmen Osmanlı Anayasası'nın 2 maddesi ve 1924 Anayasası'nın 2 maddesi gibi (Türkiye Devleti'nin dini İslam'dır 1921 Anayasası 2 madde) açık bir hüküm getirmemekle laik bir tüzük sayılabilir
1921 Anayasası, cumhuriyetçi ve laik bir amaç taşıdığı halde, Saltanat ve Hilafet müessesini anayasa düzeninden kesinlikle söküp atmamıştır Münferit maddede, 5 Eylül 1921 tarihli Nisabı Bahis Kanunu'nun 1 maddesine atıf yapılarak BMM; Hilafet ve Saltanatın vatan ve milletin istihlas ve istiklaninden ibaret olan gayesinin husulüne değin şeraiti atiye dairesinde müstemirren inikat ederdüştüğü çelişmeyi daha fazla arttırmıştır Tutucular, Nisabı Müzakere kanunun atıf yapan münferit maddeyi kabul ettirmekle, Anayasası'nın geçiciliğini kabul ettirmiş olduklarına inanıyorlardı İhtilalci grup ise bu tavizi verirken, saltanat kurumunu bir tüzük organı olarak tanımamış, padişahın yetkilerini de ele geçirmiş bulunuyordu *