Osmanlı Devleti
20Yüzyıl
20 YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ
A TRABLUSGARP SAVAŞI ve UŞİ ANTLAŞMASI (1912)
19 yüzyılda siyasi birliğini tamamlayıp, sanayisini de geliştiren İtalya, sanayisi için gerekli olan hammadde ve pazar ihtiyacını yerine getirmek amacıyla sömürge aramaya başladı Varlıklı yer altı ve yer üstü kaynaklarına sahip olan Trablusgarp, İtalya'nın hemencecik karşısındaydı Diğer Taraftan Osmanlı Devleti'nin burayı savunabilecek gücü yoktu İtalya 1911'de Trablusgarp'a saldırdı Osmanlı donanması yetersizdi Mısır da İngiliz işgalindeydi bu nedenle karadan ve denizden takviye gönderilemedi Yalnız, Mustafa Kemal, Enver Bey gibi bir takım genç subaylar gönüllü olarak çaktırmadan Trablusgarp'a giderek İtalyanlara başarıyla karşısında koydular İtalya Osmanlı Devleti'ni barışa basmak amacıyla Rodos ve çevresindeki On İki Ada ’yı işgal etti Çanakkale Boğazı'na saldırdı, fakat bir netice elde edemedi Bu sırada Balkan Savaşı ’nın çıkması üzerine Osmanlı Devleti barıştırma istedi İtalya ile Uşi Antlaşması yapıldı Buna tarafından;
* Trablusgarp'ın yönetimi İtalya'ya bırakıldı
* Rodos ve çevresindeki On İki Ada geçici olarak İtalya'ya bırakıldı
Trablusgarp Savaşı sonunda; İtalya, Doğu Akdeniz ve Ege'de önemli bir zorlama haline geldi Osmanlı Devleti Kuzey Afrika'daki son toprağını da kaybetti İtalya On İki Ada ’yı geri vermedi
B BALKAN SAVAŞLARI (1912 1913)
Rusya'nın çalışmaları sonunda Sırbistan, Bulgaristan, Yunanistan ve Karadağ aralarında gizli bir ittifak kuruldu Amaçları Osmanlı Devleti'nin Balkanlarda kalan topraklarını paylaşmaktı Balkan devletleri, Trablusgarp Savaşı'ndan da yararlanarak 1912'de I Balkan Savaşı'nı başlattılar Osmanlı Devleti yapılan savaşlarda yenildi ve tüm Balkan topraklarını kaybetti Yunanlılar, Ege adalarını işgal etti Arnavutluk bağımsızlığını duyuru etti
Savaşın kaybedilmesinde; Savaş başlamadan önce ordunun kayda değer bir kısmının terhis edilmesi, ordu mensupları aralarında particilik çekişmeleri ve çeşitli anlaşmazlıkların olması etkin oldu
I Balkan Savaşı, Londra Antlaşması ’yla sona erdi Bu antlaşmayla;
* Edirne ve Kırklareli dahil bütün Balkan toprakları Balkan devletlerine bırakıldı
* Ege adaları Avrupa devletlerinin vereceği karara bırakıldı (sonradan Yunanistan'a verildi)
Balkan devletleri, Osmanlı Devleti'nden aldıkları yerleri paylaşırken anlaşmazlığa düştüler Yunanistan, Sırbistan ve I Balkan Savaşı'na katılmayan Romanya Bulgaristan'a savaş açtılar Bulgarlar yenildi Bu durumdan yararlanan Osmanlı Devleti, Edirne ve Kırklareli'ni geri aldı Balkan Savaşları sonunda;
* Osmanlı Devleti bütün Balkan topraklarını kaybetti Balkanlardan Anadolu'ya büyük göçler oldu
* Ege adalarının Yunanistan'a verilmesiyle Ege'deki Osmanlı üstünlüğü sona erdi
* Balkanlarda çok miktarda Türk kaldı Bu durum Türk azınlıklar sorununu ortaya çıkardı Osmanlı Devleti bu Türklerin haklarını gözetmek ve sınırları saptamak için Bulgaristan'la İstanbul, Yunanistan'la Atina Antlaşması'nı yaptı
* Arnavutluk Osmanlı Devleti'nden ayrılan son Balkan devleti oldu
C I DÜNYA SAVAŞI (1914 1918)
1 Savaşın Nedenleri
* Sömürge yarışı; Sanayi înkılabı sonunda üretimdeki artma hammadde ve pazar ihtiyacını artırdı 1870'li yıllarda birliğini tamamlayıp sanayisini geliştiren Almanya dünyada sömürgeleştirilecek artı bir yer kalmadığından İngiliz sömürgelerine göz dikti Bu koşul savaşın en önemli nedeni oldu
* Almanya, Avusturya Macaristan İmparatorluğu ve İtalya ile ittifak Devletleri grubunu oluşturdu İngiltere, Fransa ve Rusya da aralarında anlaşarak İtilaf Devletleri grubunu oluşturdu Gruplaşmalar rekabeti ve silahlanma yarışını artırdı
* 19 yüzyılda milliyetçilik hareketleri etkisini iyice artırdı 1914'te Saraybosna'yı ziyaret etmekte olan Avusturya Macaristan veliahdı Ferdinand bir Sırp milliyetçisi kadar öldürüldü Bu koşul I Dünya Savaşı'nı başlatan durum oldu
Avusturya Macaristan İmparatorluğu olayın sorumluluğunu Sırbistan'a yükleyerek, Sırbistan'a savaş açtı Rusya, Sırbistan'ın yanına yer aldı Fransa ve İngiltere'de Rusya'yı destekledi Almanya ise Avusturya Macaristan'ın yanına savaşa katıldı
Bir zaman nesnel kalan İtalya Almanya'dan ayrılıp İtilaf Devletleri'nin yanına savaşa girdi Savaş esnasında Osmanlı Devleti ile Bulgaristan Almanya'nın yanına, Japonya, ABD, Romanya ve Yunanistan ise İtilaf Devletleri'nin yanında I Dünya Savaşı'na girmiştir
2 Osmanlı Devleti'nin Savaşa Girmesi ve Savaştığı Cepheler
Osmanlı Devleti'nin savaşa girmesinde; son zamanlarda kaybedilen yerleri geri olmak, siyasi yalnızlıktan kurtularak devletin parçalanmasını önleme düşüncesi etkili oldu İktidardaki İttihat ve Terakki liderlerinin fazla Alman hayranı olması ve savaşı Almanya'nın kazanacağına inanmaları, son zamanlarda kaybedilen yerlerin çoğunun İtilaf Devletleri'nde olması, özellikle Rusya'nın Osmanlı Devleti üzerindeki emellerinin bilinmesi Osmanlı Devleti'nin Almanya'nın yanına savaşa girmesinde etkin oldu
Almanya Osmanlı Devleti'ni kendi yanında savaşa sokarak; cephe sayısını çoğaltıp savaşı geniş bir alana yayarak Avrupa'daki savaş yükünü azaltmayı, Süveyş kanalı ve Boğazları teftiş ederek İtilaf Devletleri'nin sömürgeleri ve Rusya ile bağlantısını kesmeyi, Osmanlı hükümdarının halifelik sıfatından yararlanmayı, Osmanlı Devleti'nin insan ve hammadde kaynaklarından yararlanmayı amaçladı
İttihatçılarla Almanlar arasında sıcacık bir antlaşma yapıldı Bu antlaşmadan sonradan Akdeniz'de İngilizlerden kaçan iki Alman savaş gemisi Osmanlı Devleti'ne sığındı Osmanlı Devleti'nin satın aldığını duyuru ettiği bu iki gemi daha sonra gizli gizli Karadeniz'e çıkarak Rus limanlarını bombaladı Bunun üzerine Rusya Osmanlı Devleti'ne savaş açtı
D OSMANLI DEVLETİ'NİN SAVAŞTIĞI CEPHELER
1 Kafkas Cephesi
Bu cephe 1914'te Rus saldırısıyla açıldı Ruslar durdurulduktan sonradan Enver Paşa ’nın başlattığı karşısında taarruz ağır kış şartları, istek ve salgın hastalıklar yüzünden ağır kayıplar ve başarısızlıkla sonuçlandı Ruslar Erzurum, Muş, Bitlis ve Erzincan'ı aldı 1916'da Doğu Cephesine atanan Mustafa Kemal Paşa Muş ve Bitlis'i, Ruslardan geri aldı Bu sırada Rusya'da devrim çıktı İktidarı ele geçiren Sovyet Rusya ile Brest Litowsk Antlaşması yapıldı Bu antlaşma ile Rusya, 1878'de Berlin Antlaşması'yla aldığı Kars, Ardahan ve Batum'u Osmanlı Devleti'ne geri verdi
2 Çanakkale Cephesi
Bu cephe İtilaf Devletleri tarafından açıldı İtilaf Devletleri;
* Boğazlar yoluyla Rusya'ya erzak ve cephane yardımı gerçekleştirmek,
* Osmanlı Devleti ’ni savaş dışı ele vermek,
* Balkan devletlerini kendi yanlarında savaşa sokarak Balkanlardan Almanya'ya karşı yeni bir cephe başlamak istemişlerdir
Ama ayrıca deniz hem de kara savaşlarında ağır bir yenilgiye uğradılar Osmanlı Devleti ’nin kazandığı Çanakkale Savaşları
* I Dünya Savaşı'nın en az iki yıl uzamasına,
* İngiltere ve Fransa'dan takviye alamayan Rusya'da karışıklıklar çıkmasına,
* Bulgaristan'ın Osmanlı Devleti ve Almanya'nın yanında savaşa girmesine,
* Mustafa Kemal'in Türk halkı göre tanınmasına, niçin olmuştur
3 Irak Cephesi
Bu cephe Irak petrollerini fethetmek, Türk ordusunun İran'a girmesini engellemek isteyen İngilizler tarafından açıldı Osmanlı Devleti burada kayda değer başarılar elde etti Fakat bu başarılar devam ettirilemedi 1917'de Bağdat'ı alan İngilizler, Musul sınırlarına kadar geldiler Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan üç gün sonradan da Musul ve Kerkük'ü işgal ettiler
4 Kanal Filistin ve Suriye Cephesi
Osmanlı Devleti, Almanların da isteğiyle İngiltere'nin Hindistan sömürgeleriyle en kısa yolu olan Süveyş kanalını almak ve Mısır'ı her tarafta fethetmek nedeniyle Kanal harekatını başlattı Ama düzenlenen harekat başarısızlıkla sonuçlandı İngilizler Arapları da ayaklanma ettirerek ilerlemeye başladı 1917'de Filistin'i ele geçiren İngilizler, 1918'de Suriye'yi de alarak Anadolu sınırlarına dayandılar 1918'de Yıldırım ordularına atanan Mustafa Kemal, İngilizleri Haleb'in kuzeyinde durdurdu Bu sırada Mondros Mütareke Antlaşması imzalandı
5 Diğer Cepheler
Osmanlı Devleti yukarıdaki cepheler dışarıya Hicaz ve Yemen'de ayaklanma eden Araplar ve İngiliz kuvvetleriyle savaştı Ayrıca müttefiklerine destek nedeniyle, Galiçya'da Rus, Romen ve Sırplara karşı savaştı
6 Savaşın Sona Ermesi
1914'te başlayan I Dünya Savaşı dört yıl sürdü Savaş sonunda Almanya, Avusturya Macaristan, Bulgaristan ve Osmanlı Devleti'nin içinde yer aldığı İttifak Devletleri yenildi Ancak savaştan yenen ve yenilen bütün devletler çok zarar gördü Milyonlarca insan öldü şehirler yakılıp yıkıldı Savaştan sonradan yenenlerle yenilenler arasında önce mütareke daha sonra da uzlaşma antlaşmaları yapıldı Bunların sonucunda;
* İmparatorluklar yıkıldı Yerine yeni devletler kuruldu
* Bazı ülkelerde rejim değişti Demokrasi yönetimleri daha da güçlendi
Osmanlı Devleti savaşın yenilgiyle sonuçlanacağının anlaşılması ve müttefiklerinin savaştan çekilmeye başlaması üzerine 30 Ekim 1918'de İtilaf Devletleri ’yle Mondros Ateşkes Antlaşması'nı imzalayarak savaştan çekildi *
20Yüzyıl
20 YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ
A TRABLUSGARP SAVAŞI ve UŞİ ANTLAŞMASI (1912)
19 yüzyılda siyasi birliğini tamamlayıp, sanayisini de geliştiren İtalya, sanayisi için gerekli olan hammadde ve pazar ihtiyacını yerine getirmek amacıyla sömürge aramaya başladı Varlıklı yer altı ve yer üstü kaynaklarına sahip olan Trablusgarp, İtalya'nın hemencecik karşısındaydı Diğer Taraftan Osmanlı Devleti'nin burayı savunabilecek gücü yoktu İtalya 1911'de Trablusgarp'a saldırdı Osmanlı donanması yetersizdi Mısır da İngiliz işgalindeydi bu nedenle karadan ve denizden takviye gönderilemedi Yalnız, Mustafa Kemal, Enver Bey gibi bir takım genç subaylar gönüllü olarak çaktırmadan Trablusgarp'a giderek İtalyanlara başarıyla karşısında koydular İtalya Osmanlı Devleti'ni barışa basmak amacıyla Rodos ve çevresindeki On İki Ada ’yı işgal etti Çanakkale Boğazı'na saldırdı, fakat bir netice elde edemedi Bu sırada Balkan Savaşı ’nın çıkması üzerine Osmanlı Devleti barıştırma istedi İtalya ile Uşi Antlaşması yapıldı Buna tarafından;
* Trablusgarp'ın yönetimi İtalya'ya bırakıldı
* Rodos ve çevresindeki On İki Ada geçici olarak İtalya'ya bırakıldı
Trablusgarp Savaşı sonunda; İtalya, Doğu Akdeniz ve Ege'de önemli bir zorlama haline geldi Osmanlı Devleti Kuzey Afrika'daki son toprağını da kaybetti İtalya On İki Ada ’yı geri vermedi
B BALKAN SAVAŞLARI (1912 1913)
Rusya'nın çalışmaları sonunda Sırbistan, Bulgaristan, Yunanistan ve Karadağ aralarında gizli bir ittifak kuruldu Amaçları Osmanlı Devleti'nin Balkanlarda kalan topraklarını paylaşmaktı Balkan devletleri, Trablusgarp Savaşı'ndan da yararlanarak 1912'de I Balkan Savaşı'nı başlattılar Osmanlı Devleti yapılan savaşlarda yenildi ve tüm Balkan topraklarını kaybetti Yunanlılar, Ege adalarını işgal etti Arnavutluk bağımsızlığını duyuru etti
Savaşın kaybedilmesinde; Savaş başlamadan önce ordunun kayda değer bir kısmının terhis edilmesi, ordu mensupları aralarında particilik çekişmeleri ve çeşitli anlaşmazlıkların olması etkin oldu
I Balkan Savaşı, Londra Antlaşması ’yla sona erdi Bu antlaşmayla;
* Edirne ve Kırklareli dahil bütün Balkan toprakları Balkan devletlerine bırakıldı
* Ege adaları Avrupa devletlerinin vereceği karara bırakıldı (sonradan Yunanistan'a verildi)
Balkan devletleri, Osmanlı Devleti'nden aldıkları yerleri paylaşırken anlaşmazlığa düştüler Yunanistan, Sırbistan ve I Balkan Savaşı'na katılmayan Romanya Bulgaristan'a savaş açtılar Bulgarlar yenildi Bu durumdan yararlanan Osmanlı Devleti, Edirne ve Kırklareli'ni geri aldı Balkan Savaşları sonunda;
* Osmanlı Devleti bütün Balkan topraklarını kaybetti Balkanlardan Anadolu'ya büyük göçler oldu
* Ege adalarının Yunanistan'a verilmesiyle Ege'deki Osmanlı üstünlüğü sona erdi
* Balkanlarda çok miktarda Türk kaldı Bu durum Türk azınlıklar sorununu ortaya çıkardı Osmanlı Devleti bu Türklerin haklarını gözetmek ve sınırları saptamak için Bulgaristan'la İstanbul, Yunanistan'la Atina Antlaşması'nı yaptı
* Arnavutluk Osmanlı Devleti'nden ayrılan son Balkan devleti oldu
C I DÜNYA SAVAŞI (1914 1918)
1 Savaşın Nedenleri
* Sömürge yarışı; Sanayi înkılabı sonunda üretimdeki artma hammadde ve pazar ihtiyacını artırdı 1870'li yıllarda birliğini tamamlayıp sanayisini geliştiren Almanya dünyada sömürgeleştirilecek artı bir yer kalmadığından İngiliz sömürgelerine göz dikti Bu koşul savaşın en önemli nedeni oldu
* Almanya, Avusturya Macaristan İmparatorluğu ve İtalya ile ittifak Devletleri grubunu oluşturdu İngiltere, Fransa ve Rusya da aralarında anlaşarak İtilaf Devletleri grubunu oluşturdu Gruplaşmalar rekabeti ve silahlanma yarışını artırdı
* 19 yüzyılda milliyetçilik hareketleri etkisini iyice artırdı 1914'te Saraybosna'yı ziyaret etmekte olan Avusturya Macaristan veliahdı Ferdinand bir Sırp milliyetçisi kadar öldürüldü Bu koşul I Dünya Savaşı'nı başlatan durum oldu
Avusturya Macaristan İmparatorluğu olayın sorumluluğunu Sırbistan'a yükleyerek, Sırbistan'a savaş açtı Rusya, Sırbistan'ın yanına yer aldı Fransa ve İngiltere'de Rusya'yı destekledi Almanya ise Avusturya Macaristan'ın yanına savaşa katıldı
Bir zaman nesnel kalan İtalya Almanya'dan ayrılıp İtilaf Devletleri'nin yanına savaşa girdi Savaş esnasında Osmanlı Devleti ile Bulgaristan Almanya'nın yanına, Japonya, ABD, Romanya ve Yunanistan ise İtilaf Devletleri'nin yanında I Dünya Savaşı'na girmiştir
2 Osmanlı Devleti'nin Savaşa Girmesi ve Savaştığı Cepheler
Osmanlı Devleti'nin savaşa girmesinde; son zamanlarda kaybedilen yerleri geri olmak, siyasi yalnızlıktan kurtularak devletin parçalanmasını önleme düşüncesi etkili oldu İktidardaki İttihat ve Terakki liderlerinin fazla Alman hayranı olması ve savaşı Almanya'nın kazanacağına inanmaları, son zamanlarda kaybedilen yerlerin çoğunun İtilaf Devletleri'nde olması, özellikle Rusya'nın Osmanlı Devleti üzerindeki emellerinin bilinmesi Osmanlı Devleti'nin Almanya'nın yanına savaşa girmesinde etkin oldu
Almanya Osmanlı Devleti'ni kendi yanında savaşa sokarak; cephe sayısını çoğaltıp savaşı geniş bir alana yayarak Avrupa'daki savaş yükünü azaltmayı, Süveyş kanalı ve Boğazları teftiş ederek İtilaf Devletleri'nin sömürgeleri ve Rusya ile bağlantısını kesmeyi, Osmanlı hükümdarının halifelik sıfatından yararlanmayı, Osmanlı Devleti'nin insan ve hammadde kaynaklarından yararlanmayı amaçladı
İttihatçılarla Almanlar arasında sıcacık bir antlaşma yapıldı Bu antlaşmadan sonradan Akdeniz'de İngilizlerden kaçan iki Alman savaş gemisi Osmanlı Devleti'ne sığındı Osmanlı Devleti'nin satın aldığını duyuru ettiği bu iki gemi daha sonra gizli gizli Karadeniz'e çıkarak Rus limanlarını bombaladı Bunun üzerine Rusya Osmanlı Devleti'ne savaş açtı
D OSMANLI DEVLETİ'NİN SAVAŞTIĞI CEPHELER
1 Kafkas Cephesi
Bu cephe 1914'te Rus saldırısıyla açıldı Ruslar durdurulduktan sonradan Enver Paşa ’nın başlattığı karşısında taarruz ağır kış şartları, istek ve salgın hastalıklar yüzünden ağır kayıplar ve başarısızlıkla sonuçlandı Ruslar Erzurum, Muş, Bitlis ve Erzincan'ı aldı 1916'da Doğu Cephesine atanan Mustafa Kemal Paşa Muş ve Bitlis'i, Ruslardan geri aldı Bu sırada Rusya'da devrim çıktı İktidarı ele geçiren Sovyet Rusya ile Brest Litowsk Antlaşması yapıldı Bu antlaşma ile Rusya, 1878'de Berlin Antlaşması'yla aldığı Kars, Ardahan ve Batum'u Osmanlı Devleti'ne geri verdi
2 Çanakkale Cephesi
Bu cephe İtilaf Devletleri tarafından açıldı İtilaf Devletleri;
* Boğazlar yoluyla Rusya'ya erzak ve cephane yardımı gerçekleştirmek,
* Osmanlı Devleti ’ni savaş dışı ele vermek,
* Balkan devletlerini kendi yanlarında savaşa sokarak Balkanlardan Almanya'ya karşı yeni bir cephe başlamak istemişlerdir
Ama ayrıca deniz hem de kara savaşlarında ağır bir yenilgiye uğradılar Osmanlı Devleti ’nin kazandığı Çanakkale Savaşları
* I Dünya Savaşı'nın en az iki yıl uzamasına,
* İngiltere ve Fransa'dan takviye alamayan Rusya'da karışıklıklar çıkmasına,
* Bulgaristan'ın Osmanlı Devleti ve Almanya'nın yanında savaşa girmesine,
* Mustafa Kemal'in Türk halkı göre tanınmasına, niçin olmuştur
3 Irak Cephesi
Bu cephe Irak petrollerini fethetmek, Türk ordusunun İran'a girmesini engellemek isteyen İngilizler tarafından açıldı Osmanlı Devleti burada kayda değer başarılar elde etti Fakat bu başarılar devam ettirilemedi 1917'de Bağdat'ı alan İngilizler, Musul sınırlarına kadar geldiler Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan üç gün sonradan da Musul ve Kerkük'ü işgal ettiler
4 Kanal Filistin ve Suriye Cephesi
Osmanlı Devleti, Almanların da isteğiyle İngiltere'nin Hindistan sömürgeleriyle en kısa yolu olan Süveyş kanalını almak ve Mısır'ı her tarafta fethetmek nedeniyle Kanal harekatını başlattı Ama düzenlenen harekat başarısızlıkla sonuçlandı İngilizler Arapları da ayaklanma ettirerek ilerlemeye başladı 1917'de Filistin'i ele geçiren İngilizler, 1918'de Suriye'yi de alarak Anadolu sınırlarına dayandılar 1918'de Yıldırım ordularına atanan Mustafa Kemal, İngilizleri Haleb'in kuzeyinde durdurdu Bu sırada Mondros Mütareke Antlaşması imzalandı
5 Diğer Cepheler
Osmanlı Devleti yukarıdaki cepheler dışarıya Hicaz ve Yemen'de ayaklanma eden Araplar ve İngiliz kuvvetleriyle savaştı Ayrıca müttefiklerine destek nedeniyle, Galiçya'da Rus, Romen ve Sırplara karşı savaştı
6 Savaşın Sona Ermesi
1914'te başlayan I Dünya Savaşı dört yıl sürdü Savaş sonunda Almanya, Avusturya Macaristan, Bulgaristan ve Osmanlı Devleti'nin içinde yer aldığı İttifak Devletleri yenildi Ancak savaştan yenen ve yenilen bütün devletler çok zarar gördü Milyonlarca insan öldü şehirler yakılıp yıkıldı Savaştan sonradan yenenlerle yenilenler arasında önce mütareke daha sonra da uzlaşma antlaşmaları yapıldı Bunların sonucunda;
* İmparatorluklar yıkıldı Yerine yeni devletler kuruldu
* Bazı ülkelerde rejim değişti Demokrasi yönetimleri daha da güçlendi
Osmanlı Devleti savaşın yenilgiyle sonuçlanacağının anlaşılması ve müttefiklerinin savaştan çekilmeye başlaması üzerine 30 Ekim 1918'de İtilaf Devletleri ’yle Mondros Ateşkes Antlaşması'nı imzalayarak savaştan çekildi *