11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Karar muharrirleri Ahmet Taşgetiren, Elif Çakır ve Yıldıray Oğur'a konuştu.
Ali Babacan'ın kuracağı partide yer alıp almayacağına ait soruya karşılık veren Gül "Ben cumhurbaşkanlığından ayrıldıktan sonra faal siyasetin içinde olmayacağımı söylemiştim. Memleketimin yararına gördüğüm temel hususlarda yordamına uygun bir halde siyasete katkı sunmak ve görüşlerimi paylaşmak hem hakkım hem de vazifem. Ali Beyefendi parti kurma çalışmalarını sürdürürken kamuoyunu gerektiğinde bilgilendiriyor ve benimle de vakit zaman görüşüyor" dedi.
Gül, Babacan'ın yeni parti kurmasını desteklediğini de kelamlarına ekledi.
Gül, Babacan'ın partisinin Cumhurbaşkanı adayı olacağına dair savları da "Bir siyasi partinin kuruluş münasebeti bir kişiyi cumhurbaşkanı yapmak olabilir mi Allah aşkına. Bu tip yakıştırmaları hakikat bulmuyorum. Siyasi partiler her şeyin vakti saati geldiğinde kazanmak için gerçek olan ne ise onu yaparlar." diyerek yanıtladı. İşte o röportaj...
Abdullah Gül: Parlamenter sisteme dönmek koşul
Abdullah Gül, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne yönelik en net değerlendirmede bulundu: "Cumhurbaşkanı iken de parlamenter sistemin Türkiye için daha yanlışsız olduğunu söyledim. Türk tipi başkanlık sistemini istemedim. Benim tercihim tam demokratik parlamenter sistemden yana. TBMM bugüne kadar hiç bu kadar önemsizleştirilmemişti. Türkiye bunun noksanlığını hissediyor."
11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, karar muharrirleri Ahmet Taşgetiren, Elif Çakır ve Yıldıray Oğur'a konuştu. Yıllar sonra birinci röportajını veren Gül, gündemdeki bahislerle ilgili çarpıcı açıklamalar yaptı....
Ahmet Taşgetiren: Siz 1991’de Refah Partisi’nde siyasete başladığınızdan bu yana dış siyasetin içindesiniz. Dışişleri Bakanlığı da yaptınız. Son olarak İdlib’te yaşananlarla başlayalım isterseniz. Nasıl bakıyorsunuz? Bugünden baktığınızda Suriye’de nerede yanlış yapıldı?
SURİYE İLE TOPYEKÜN BİR SAVAŞA GİRİLMEMELİ
Abdullah Gül: İdlib’de olup bitenlerle ilgili fazla bir şey söylemem pek mümkün değil. Zira alandaki gerçeklere, bilgilere tam vakıf değilim. Tabiatıyla askeri durumları, istihbarat datalarını şu anda işin başında olanlar, konumları gereği değerlendirip, kararlarını verecekler. Onlara şu an için ‘bunu değil şunu yapın’ biçiminde tavsiyede bulunmak doğrusu sorumsuz bir davranış olur benim açımdan. Söyleyeceğim şey, çok kışkırtılıyor olsak da Suriye ile topyekün bir savaşa girmemek tarafında olur.
Fakat sıkıntıya genel Suriye siyaseti olarak baktığımızda esasen daha işin başında bütün dünyanın Suriye’ye yaklaşımının çok yanlış olduğunu söyleyebilirim.
Arap Baharı geldiğinde Suriye’de de temel hak ve özgürlüklere dair daha fazla istekte bulunan beşerler sokaklara döküldüler. Onların taleplerinin karşılanması gerekirdi. Fakat düşününki Suriye devleti otoriter bir devlet. Bu çeşit devletlerde sivil toplum hareketlerine karşı alınacak önlemler lakin askeri önlemlerden ibaret olur. Bunun ötesinde bir şey beklemek esasen gerçekçi değildi. O devirde aslında Suriye hükümetine Türkiye olarak epey yardımcı olmaya çalıştık, bir geçiş devri için. Ne yazık ki Suriye ile ilgiler çok erken bir safhada koptu. Fakat o vakitler bölge dışından, bilhassa Batı’dan, ABD’den gelen çok ağır baskılar, çok radikal yaklaşımlar o denli bir noktaya geldi ki bu siyasetlerin ardına güya güç de konacak intibaı verildi. Sonra bu yaklaşımların ardına güç konmayacağı ortaya çıkınca da doğal ki bir ateş çizgisi açılmış oldu, bütün dünya olarak.
Artık buradaki temel noksanlık şu; hiçbir çıkış stratejisi olmadan bir cephe açılmış oldu.
İRAN VE RUSYA’NIN TAKVİYESİ HAFİFE ALINDI
Yıldıray Oğur: Türkiye açısından mı diyorsunuz?
Abdullah Gül: Bunu evvel bahse müdahil tüm devletler için söylerim. Lakin öncelikle Suriye ile sınırdaş, güvenliği hududundaki güvenlikle kaçınılmaz ve direkt alakalı bir ülke olarak bizim için de bu konu çok kıymetli.
Hasebiyle böylelikle başlayan olaylar sonunda, maalesef bugün bu noktalara gelinmiş oldu. Ne yazık ki, görülmemiş acılar, hüzün ve yıkım yaşanıyor.
Elif Çakır: Suriye siyasetinin başından beri yanlış olduğunu, yanlışlı yürütüldüğünü söylediniz. Somut olarak nerede yanlış yapıldı?
Abdullah Gül: İran ve Rusya’nın Suriye rejimine dayanağı hafife alındı. Halbuki, İran için rejimin düşmemesi bir varoluş sebebidir. Rusya için ise Çarlık, Komünizm ve bugünkü idare için de stratejik olan sıcak denizlere ulaşım problemidir. Amerika askeri olarak gelmeyeceğini belirli ettikten sonra Rusya ve İran’ın kararlılığını dengeleyecek öteki bir güç mevcut değildi. Rusların başlattığı büyük çıkartma Ekim 2015’te gerçekleşti. Bundan evvel siyasi tahlil gayretleri başlamış olmalıydı.
Siz bir şeyi bir sefer kırdığınızda artık onun sahibi oluyorsunuz. Bir yere bir kere girdiğinizde, müdahil olduğunuzda şayet istikrarları kurmadıysanız, çıkış stratejisini çok yeterli oluşturmadıysanız giderek o işin içine çekiliyorsunuz, ondan sonraki gelişmeler sorunu yönetmek noktasına kadar sizi sürüklüyor ve sorun sizin sorununuza dönüşüyor. O açıdan baktığımızda bugün bölgede çok büyük meseleler var ve sonuçta gelinen nokta prestijiyle Ortadoğu bölgesinde halkı Arap olan, Müslüman olan iki tane ülke var ki işte biri Irak başkası Suriye. İkisinin de bel kemiği kırılmış. İkisi de darmadağın olmuş. İkisi de artık devlet işlevlerini göremez hale gelmiş. Artık bunlar bu haldeyken öte yanda Filistin sorunu hala çözülmemiş, Filistin bağımsız devleti kurulmamış, iki devletli sonuca ulaşılmamış. Çok dokunaklı bir tablo var ortada.
Ahmet Taşgetiren: Çıkamıyoruz. Çıkışı olmayan bir süreç yani.
Abdullah Gül: Benim vizyonum şu; hükümetlerimizin de vaktiyle vizyonuydu. Ülke içerisinde barış, istikrar ve güvenlik; bölgede barış, istikrar ve güvenlik.
Bu sağlanmadan ne bir ülkede ne de bir bölgede ekonomik kalkınma, gelişme, kalıcı bir refah gerçekleşmiyor. Bunun örnekleri dünyada var. Ülkeler o denli savaşmışlar ki birbirlerini yok etmecesine. Sonunda çatışmanın getirdiği yıkımı fark edip, nasıl müreffeh ve memnun bir ülke ve bölge olunur, onun yolunu bulmuşlar. Münasebetiyle bölgemizde de bu farkındalığın olmasıydı bizim bütün gayretimiz. Birinci uygulamalarımıza baktığınızda daima o formda siyasetlerin devreye sokulduğunu görürsünüz. Hatta Irak savaşına girmeyişimizin, tereyağından kıl çeker üzere o işten sıyrılmamızın altında bu fikirler vardı.
Yıldıray Oğur: Siz 1 Mart tezkeresinde muhalif bir duruş ortaya koymuştunuz.
Abdullah Gül: O vakit ben, başta BBC, CNN olmak üzere yabancı TV'ler geldiğinde şunu söylediğimi hatırlıyorum, “Ben bir kral yahut buyruk değilim. Demokrasiyle yönetilen bir ülkenin seçilmiş Başbakanıyım. Münasebetiyle Meclis ne diyecek, halk ne diyecek ona bakmamız gerekir.” Onlar da hükümetimiz için ‘nasıl olsa işi bir dengine getirirler ve kuzeyden cephe açılmasına yol verecek kararı çıkartırlar’ diye düşünüyorlardı.
MISIR’LA ALAKALARIN DÜZELMESİ İÇİN YOL BULUNMALI
Ahmet Taşgetiren: Suriye ve Irak’ta olup bitene müdahale edemeyen bir İslam dünyası var. Türkiye’nin de Mısır’la, Suudi Arabistan’la meseleleri var. Türkiye bu ülkelerle ilgilerini düzeltebilir mi? Nereden başlanmalı?
Abdullah Gül: Ülkelerin hükümetleri ve hatta rejimleri değişebilir. Uzun vadeli çıkarlar açısından halklar ve devletlerle bağları büyük düşmanlıklara çevirmemek gerekir. Maalesef, bugün prestijiyle çok hüzün verici ve şanssız durumlarla karşı karşıyayız. Bu meseleler bölge ülkelerinin idarelerinin uyguladıkları basiretsiz siyasetlerin sonuçları. Ülke idaresi büyük bir sorumluluk ve bu sorumluluk duygusu içerisinde hareket edilmeyince sonunda gelinen görüntü maalesef vahim oluyor. Mısır, Arap ve İslam dünyasının en değerli ülkelerinden birisidir. Son yıllara kadar bütün Arap ülkelerinin önderlerinin tahsil yapmak için gittiği yer Kahire'ydi. Bizim açımızdan baktığınızda da Akdeniz'i bir elmaya benzetirseniz ki, iki yarısı üzeredir Türkiye ve Mısır. Hasebiyle Türk-Mısır alakaları günlük sıkıntıların çok ötesinde dikkatle ele alınmak durumundadır, her iki ulusun çıkarları açısından çok değerli bir pozisyona sahiptir. Lakin maalesef bugünkü durum da malûm. Ümit ederim ki nihayetinde aklı selim ile bağları olması gerektiği yere taşıyacak bir yol bulunur.
RUSYA İLE BAĞLANTILARDA ÖLÇÜ KAÇTI
Yıldıray Oğur: Sizin Başbakanlık ve Cumhurbaşkanlığı yaptığınız devirde Avrupa Birliği ile yakın münasebetleri olan bir Türkiye vardı. Son periyotta ise Rusya ile çok yakınlaşan, Avrasya perspektifine yakın duran bir Türkiye var. Bu yakınlaşmanın maliyeti de en son İdlib’te ortaya çıktı. Rusya ile girilen bu bağa nasıl bakıyorsunuz?
Abdullah Gül: Türk-Rus bağlarının çok esaslı bir tarihi vardır. Osmanlı periyodu var. Hatta Türkiye Cumhuriyeti'nin bugünkü hudutlarda olmasında dolaylı olarak Rusların katkısı da oldu. Biliyorsunuz Bolşevik İhtilali olunca meşhur Sykes-Picot Anlaşması’nın hususları Ruslar tarafından ifşa edildi. O vakit enternasyonalizmin savunuculuğunu yapan Lenin idaresi, Rus işgalini ideolojik açıdan yanlış bulup askerlerini kendi hudutlarına çekti.
Cumhuriyet devrinde de Türkiye'nin endüstrileşmesinde Rusların katkıları olmuştur. Öte yandan ortada bir Sovyet periyodu yaşandı. Sovyet periyodunda neler olduğunu konuşmaya gerek var mı? Bütün Türk dünyasından nasıl bir silindir üzere geçip, din ve ulusal şuur bırakmadıklarını hatırlarsak anlarız Sovyet devrinin ne olduğunu. Türkiye’nin Sovyet tehdidi dışında kalması nasıl sağlandı? Rusya büyük bir millet ve büyük bir devlet. Sovyetler çöktü ancak Rusya kendisini gerek Asya’da gerek Avrupa'da tekrar yeniliyor. Hatta Batı’nın Sovyet rejiminin çöküşünü fırsat bilerek yaptığı genişlemelerin de bir nevi intikamını almak için değişik siyasetler geliştiriyor ve uyguluyor.
Büyük devletler ile komşuysanız, hele bu komşu otoriter bir büyük devletse, bağlantılarınız ne düşmanca olacak ne de kendinizi kaptıracaksınız. Bu konu çok kıymetli. Düşman da olmayacaksınız çok samimi, dürüst bağlar geliştirmek için çok uğraşacaksınız, onlara karşı oburlarının düşmanlığının aleti de olmayacaksınız.
S-400 MESELESİNDE YANLIŞ YAPILDI
Türkiye’nin, demokratik ve çoğulcu bir ülke olabilmesi için, Batı bloku içerisinde Avrupa’yla bir arada yer alması gerekiyor. Bu gereklilik de şundan kaynaklanıyor açıkçası; Türkiye’nin lakin demokraside, hukukta ve insan haklarında yüksek standartlarla yönetildiğinde kendi sorunlarını çözüp güçlü olacağı ve bunu ekonomik gelişmenin de takip edeceği gerçeğinden hareketle söylüyorum. Aslında bütün memleketler arası kurumlarda yerini de yıllar içerisinde buna nazaran tespit etmiş. Bu statüsü varken, Türkiye’nin Rusya ile ne düşman olması ne de kendini kaptırması uygun olur.
Son periyotlardaki ilgilerde bu açıdan biraz ölçü kaçtı. Bilhassa askeri alandaki S-400 sıkıntısı tahminen en kritik olanı. Zira nihayette Türk Silahlı Kuvvetleri’nin bütün standartları, miğferinden tutun da hava kuvvetlerine, kara kuvvetlerine kadar her şeyi NATO standartlarında. TSK'nın gücünün aktifliği de aslında oradan geliyor.
Bütün tatbikatlar, eğitimler, lojistikler, bunlar art planda çok büyük tertiplerin yapıtı. Bu açıdan o bahiste açıkçası gerçek yapılmadığı kanaatindeyim. Zira bir ülkenin bir elinde S-400, öbür elinde de bu silah sistemlerini by-pass etmek için geliştirilmiş uçakların olamayacağını asker ve diplomatların görmesi gerekirdi. Türkiye'nin F-35'lerle ilgili problemi gelecekteki hava kuvvetlerimizin gücüyle ilgili bir husus. O açıdan tahminen daha vakitler vardır, bahse bu açıdan tekrar bakılması gerekir. Cumhurbaşkanı olduğum devirde bu bahisler yeniden gündemdeydi. O vakit bana hem askerlerin hem Hariciyenin verdiği brifingler çerçevesinde bunları söylüyorum.
Ahmet Taşgetiren: Bu noktada Batı’nın günahları da gündeme geliyor. Yani ABD, Avrupa Türkiye'yi 15 Temmuz sonrası, PYD/YPG problemlerinde, Kıbrıs’ta anlamadı ve Türkiye buralara sürüklendi üzere bir kıymetlendirme de var.
Abdullah Gül: Batı'nın yanlışlıkları, günahları saymakla bitmez. Lakin sonuçta bu işler kızgınlıkla öfkeyle değil, hesap kitap yapıldıktan sonra karara bağlanırsa bu farklı bir konu. Hatta, Türkiye bir bütün olarak o denli bir kıymetlendirme yapabilir ki kendi çıkarı için daha gerçek olduğuna inandığı, bütün kurumlarıyla, halkıyla topyekûn bir anlayışa geldiği takdirde, bu anlayış çerçevesinde NATO’dan da çıkabilir. Kıymetli olan bu türlü hayati ve geri dönüşsüz kararları alma süreçlerinin nasıl işliyor ve işletiliyor olduğudur. Bu çeşit kararlar konjonktürel reaksiyonlarla isim hoc olarak mı, kızgınlıkla mı alınıyor, ayrıyeten feragat edilen konuları telafi ediyor mu?
Yıldıray Oğur: Az evvel Türkiye’nin Suriye siyasetiyle ilgili eleştirel cümleler kurdunuz lakin siz 2014'te Cumhurbaşkanlığını bıraktınız. Suriye probleminde Türkiye’nin konumu esasen netleşmişti 2014'e gelindiğinde. Mısır ile ilgiler kopmuştu. Sizin o periyotta bu siyasetler geliştirilirken bir eleştiriniz, itirazınız oldu mu?
Abdullah Gül: Başından beri silahlı gayrete uzaklıklı durduğum bilinir. Bu mevzuları doğal ki kendi ortamızda çok konuştuk, enine uzunluğuna tartıştık. Mısır ile ilgili tavrım da çok açıktı: O günkü olup bitenleri elbet ki onaylamak mümkün değil, lakin ben uzun vadeli çıkarlarımızı düşünerek alakaların korumasından yanaydım.
TÜRKİYE HARD-POWER’INI FAZLA KULLANIYOR
Ahmet Taşgetiren: Türkiye’nin dış siyasette yalnızlaştığı değerlendirmesine katılır mısınız?
Abdullah Gül: Aşikâr olan bir şeyi tartışmaya gerek var mı? Birleşmiş Milletler Genel Şura üyeliği seçimlerinde yaşananları hatırlayın. Neredeyse oy birliği diyebileceğim çok yüksek bir oyla birinci tıpta seçilen bir ülkeydi Türkiye. Bütün Arap ülkeleri ve P5’in tamamı firesiz Türkiye'ye oy vermişti. Afrika'da birkaç ülke hariç hepsi tekrar Türkiye lehinde oy kullandı. Ben şuna inanırım ‘hard power’ caydırıcılık için vardır. Ordunun güçlü olması doğal hepimizi gururlandırır. Lakin güçlü ordunun varlığı savaştıralım diye değil, caydırıcı olması içindir. Savaşı önlemek içindir. Onun yerine diplomasiyle, yani soft power ile, yumuşak güçle hareket ederseniz, o vakit sorunların tahlili, dünyaya bakışınız daha farklı olur. Savaş latife değil, savaş sonuçta ölümdür. Olağan ki o denli anlar vardır ki savaş kaçınılmaz olabilir, yani haklı savaşlar vardır. Lakin dünyadaki savaşların kaç tanesi hakikaten kaçınılmazdı?
Yıldıray Oğur: Türkiye askeri gücünü çok mu kullanıyor son devirde. Hard power’ı çok mu kullanıyor?
Abdullah Gül: Evet. Türkiye'nin hard power’ı çok kullanması caydırıcılığını azaltır. Onun yerine Türkiye'nin soft power’ı devrede olmalıdır. Ancak soft power kendi konutunun içinde başlar. Evvel konutun içini sisteme koymak gerekir. Bu dışarıya güçlü yansır. İç ve dış siyaset esasen çok birbirinden ayrılabilir şeyler değil. Soft power’la Türkiye tesir alanını çok daha fazla genişletebilir. Kendisine çok daha fazla dost bulabilir kanaatindeyim.
KUTUPLAŞMA SİYASETİ TÜRKİYE İÇİN TEHDİT
Elif Çakır: Siz mevzuyu iç siyasete getirmiş oldunuz. Türkiye’de, uzunca vakittir hem iktidarıyla hem muhalefetiyle bir siyasi tıkanıklık yaşanıyor. Bu noktada yeni partiler kuruluyor. Nasıl bakıyorsunuz yeni partilere?
Abdullah Gül: Türkiye'de siyaset lisanının ve siyasi argümanların ne yazık ki içi dolu değil. Özü sağlam değil, derinliği yok, daha çok taktiksel. Tüm tartışmalar ‘nasıl kazanırım, nasıl kazanılır, nasıl kazandı’ya dayanıyor. Memleket için neyin yeterli neyin berbat olacağı gereğince konuşulmuyor. Siyaset çerçevesinde konuşulan her şey bu türlü gördüğüm kadarıyla.
Onun için bu kutuplaşma, ‘nasıl kazanırız’ın bir tekniği olarak öne çıkıyor. Hal bu türlü olunca da kutuplaştırıcı her telaffuz aksisini üretiyor. Üretilen zıtlıklar sonuç olarak rövanş alıcı davranışlara eviriliyor ve buradan da karmaşa çıkıyor. Türkiye'de siyaset ne yazık ki dışlayıcı yapılıyor. Halbuki siyaset kapsayıcı olsa, herkesi angaje edici, herkesi işin içerisine dahil edici olsa, diyalog ve uzlaşma merkezli olsa o vakit daha barışçıl bir siyaset çıkar ortaya.
Bu kutuplaşma siyasetinin Türkiye için en büyük tehdit olduğunu Cumhurbaşkanı iken tekraren söyledim. Bu siyaset lisanının hiçbir yararı olmaz. Siyasi tarihimize baktığımızda yılların nasıl heba edildiğini, ne maliyetler ödendiğini hatırdan çıkartmamalıyız. Çoğulculuğun gereği farklı başka tezleri ileri sürmek siyasetin tabiatıdır. Lakin bunu bir kutuplaştırma ve hengame vesilesi kılmak ve kazanmak için her şeyi mubah görme metodu temel alınırsa bundan herkes ziyan görür. Yakın vakitte koca bir Anayasa değişikliği yapıldı. Tartışmalara baktığınızda özüyle, içeriğiyle ilgili ne kadar az şey konuşuldu, değil mi? Tartışmalar maalesef PR merkezli olmanın ötesine zahmetle geçebiliyor. Bu yeterli bir şey değil.
BABACAN'I VE PARTİSİNİ DESTEKLİYORUM
Yıldıray Oğur: O halde biraz daha somut soralım. Uzun yıllar birlikte çalıştığınız eski Başbakan Ahmet Davutoğlu Gelecek Partisi'ni kurdu. Ali Babacan'ın da parti kurmak üzere olduğunu biliyoruz. Babacan'ın partisinden bahsedilirken daima sizin isminiz da geçiyor. Siz bu kurulacak partinin neresindesiniz?
Abdullah Gül: Aslında bunu Ali Beyefendi çok dürüst ve samimi bir formda kamuoyuna açıkladı. Ben cumhurbaşkanlığından ayrıldıktan sonra faal siyasetin içinde olmayacağımı söylemiştim. Ben dengeli olmaya çalışan bir beşerim. Münasebetiyle gündelik siyasetin içinde değilim. Fakat yakıcı memleket sıkıntıları varken deneyimimi kendime saklayacak bir insan da olmam beklenemez. Memleketimin yararına gördüğüm temel bahislerde yordamına uygun bir formda siyasete katkı sunmak ve görüşlerimi paylaşmak hem hakkım hem de misyonum. Ali Beyefendi parti kurma çalışmalarını sürdürürken kamuoyunu gerektiğinde bilgilendiriyor ve benimle de vakit zaman görüşüyor.
Yıldıray Oğur: Ama siz çok deneyimli bir siyasetçisiniz ve Cumhurbaşkanlığı yaptığınız için temel olarak bunun sizin partiniz olduğu söyleniyor ve size bu partinin ilerideki potansiyel cumhurbaşkanı adayı olarak bakılıyor.
BİR PARTİNİN MAKSADI BİRİNİ CUMHURBAŞKANI YAPMAK OLUR MU?
Abdullah Gül: Bir siyasi partinin kuruluş münasebeti bir kişiyi cumhurbaşkanı yapmak olabilir mi Allah aşkına. Bu tip yakıştırmaları hakikat bulmuyorum. Siyasi partiler her şeyin vakti saati geldiğinde kazanmak için hakikat olan ne ise onu yaparlar.
Yıldıray Oğur: Partiyi destekliyorsunuz ancak değil mi?
Abdullah Gül: Tabii ki destekliyorum. Ali Bey’in karakterine, eğitimine, bilgisine, siyaset üslubuna güvenen ve takdir eden bir beşerim.
Elif Çakır: Yeni partilerin kurulması için toplumsal bir talebin olması gerekiyor. Siyasi tarihimize baktığımızda yeni ve başarılı partilerin ortaya çıkışı toplumda bir sıkışmışlık vakitlerinden sonraya denk geliyor. Son birkaç yıl içinde ÂLÂ Parti kuruldu, Gelecek Partisi kuruldu. Bu yeni partiler ve Babacan’ın partisi için bu türlü kâfi bir toplumsal talep görüyor musunuz?
Yıldıray Oğur: Benzer bir konjonktürde AK Parti’yi kurmuş birkaç isimden biri olarak bilhassa.
AK PARTİ KURULUŞ PRENSİPLERİNE DÖNMELİ
Abdullah Gül: Dediğiniz üzere siyasi partiler yalnızca şahısların isteğiyle ortaya çıkmaz. Toplum mecbur eder yeni siyasi oluşumları. AK Parti’yi kurarken hazırladığımız programlar, beyannameler önemli bir emek mahsulüydü ve şuurlu olarak yazılan şeylerdi. Ortamızdan birinin kalemiyle yazılıp konan şeyler değildi. O vakit onları çok içselleştirenlerimiz vardı.
AK Parti kuruluş unsurlarının ve kıymetlerinin ben hala çok hakikat olduğuna, Türkiye için çok geçerli olduğuna inanıyorum. Son periyotlara kadar beni davet ettikleri kongrelere yazdığım iletilerde da daima onları hatırlattım ve o kuruluş prensiplerine dönmenin çok hakikat olacağını söyledim. Türkiye çok fevkalâde devirlerden geçti. Hain bir darbe teşebbüsü, onun travması, bütün bunlar yaşandı. Türkiye’yi buradan hızlı bir formda çıkarmanın yolu, gelişmiş demokrasilere sahip ülkelerdekine emsal bir demokratik nizamı, yüksek hukuk prensiplerini ihdas etmek ve insan hakları unsurlarını bihakkın uygulamakla mümkün. Türkiye'nin bugün karşılaştığımız dertlerden hızlı bir biçimde çarçabuk çıkabileceğine ve bunun da ekonomik kalkınmayı beraberinde getireceğine inanıyorum. Açık söyleyeyim, bunları kimler başarabilirse onlar Türkiye'ye en güzel hizmeti yapmış olur. Aksi takdirde gündelik sıkıntılarla bocalayıp kendi kendimizi boş yere tüketmiş oluruz.
TÜRKİYE’NİN ÜZERİNDEN BU YÜKÜ ALIN
Yıldıray Oğur: Siyaset dışında olduğunuzu söylediniz. Ali Bey’e tavsiyelerde bulunduğunuzu belirttiniz. Bu yeni kurulan partilere daha evvel AK Parti'nin kuruluşunda öncü isimlerden biri olarak ne tavsiye ediyorsunuz, öncelikli olarak ne yapılması gerekir?
Abdullah Gül: Herkese, ve şu anda mevcut idareye de, söyleyeceğim şu; Türkiye’nin özgürlükçü bir yola girmesi gerekir. Salt güvenlikçi yol, sizi önlem üzerine önlem almaya mecbur eder. Bu nedenle hukuk ve adalet en önde gelir. Bu ise en kolay düzeltilecek sorun, burada yalnızca bir irade gerekiyor. İnsan hakları standartlarının uygulamasını yükseltmekten geçiyor bunun yolu. Türkiye gerçeğini ve imajını çok hızlı bir biçimde değiştirebilirsiniz. Bilhassa gazeteciler, basın yayın ve sivil toplum örgütleri ve siyasetçilerle ilgili kimi davalar var. Anayasa Mahkemesi bile bunları yanlış buluyor. Bunlar çok hızlı bir biçimde düzeltilebilir. Türkiye’nin üzerinden bu yük alınmış olur. Bu cins davaların nelere mâl olduğunu yakın vakitte daima birlikte gördük. Şayet AİHM’nin ve bizim Anayasa Mahkemesi’nin kararları dikkate alınarak hareket edilirse bunun Türkiye’ye birden optimist bir hava getireceğine inanıyorum.
BAŞBUĞ'UN SÖYLEDİĞİ MADDEYİ AB KRİTERLERİ İÇİNDE İMZALADIM
Yıldıray Oğur: Başka bir yeni tartışmadan devam edelim. FETÖ’nün siyasi ayağı diye bir tartışma çıktı. Eski Genelkurmay Lideri İlker Başbuğ 2009’da Meclis’ten askerlerin sivil mahkemelerde yargılanmasıyla ilgili geçen bir hususa atıfla o maddeyi FETÖ’nün çıkardığını ima etti. Cumhurbaşkanı ona sert bir karşılık verdi. Siz o sırada Cumhurbaşkanıydınız, o maddeyi onayladınız. Bu tartışmayla ilgili ne dersiniz?
Abdullah Gül: Hatırlarsanız o sıralar Türkiye AB ile müzakerelere başlamış, büyük AB gayesi var ve tezli bir ıslahat sürecine girmişiz. Benim de AB sürecine ne kadar kıymet verdiğimi, nasıl öncülük ettiğimi bilirsiniz. AB sürecine salt bir AB ülkesi olmak açısından bakmadım. Lakin şuna da inanıyorum ki AB üyesi bir ülkenin sahip olduğu hukuk, iktisat ve siyaset standartlarını uygulayan, AB üyesi olmayan Norveç üzere bir ülke olursak bu bizi her bakımdan hem memnun hem güçlü hem güçlü yapar. Burada iki kıymetli kriter vardır; siyasi kriterler ve ekonomik kriterler. Siyasi kriterler içerisindeki hususlardan biri de sivil asker bağlarıydı. Bunlar ebediyen gündemimizde olan sorunlardı. MGK kanununun değişmesine de bakarsanız, o da tıpkı biçimde AB ıslahatları çerçevesinde tekrar düzenlenmiştir. O vakit MGK bir nevi gölge hükümet üzereydi. Operasyonel tarafları vardı MGK'nın. Bunlar sivil asker münasebetlerinin AB standartlarına taşınmasıyla ilgili maddelerdi. Türkiye'nin aslında İştirak İştiraki Belgesi’nde taahhüdüydü bu değişiklikler. Münasebetiyle bu çerçeve içerisinde bana gelmiş bir husustu. Kanunlaşırken ne Meclis bürokrasisi ne de partiler tarafından Anayasa’ya karşıtlığıyla ilgili bir itirazda bulunulmamış, ben de imzaladım. Cumhurbaşkanları kendilerini Anayasa Mahkemesi yerine koymazlar. Ben Abdullah Gül tekrar cumhurbaşkanı olmasın diye gelen maddeyi da onayladım, gönderdim.
NOTERLİK YAPMADIM, PR PEŞİNDE KOŞMADIM
Elif Çakır: Tam da bununla ilgili eleştiriliyorsunuz. Çankaya'da noter üzere çalıştığınız, her gelen maddeyi onayladığınız söyleniyor. Neden bu türlü oldu?
Abdullah Gül: Doğrudur, ama benim geri gönderdiğim yasalar oldu fakat sayı olarak azdır. Sebebi şu; benim o vakit hukuk ofisimde kurduğum takım, yasalar komisyonlardayken çalışmaya başlıyordu. Bunu meclistekiler de bilir. Maddelerin birçoklarını Meclis komitelerinde düzelttiriyordum. O da şundan dolayıydı; Açıkçası yasa Genel Kurul’a da benim önüme de düzgün gelsin, yani veto edip de kendi hükümetimi sıkıntı durumda bırakmayayım, ülke vakit kaybetmesin hassasiyetiydi bu.
Elif Çakır: Bugün baktığınızda keşke daha çok veto etseydim diyor musunuz?
Abdullah Gül: Ben PR peşinde koşmadım. Benim yaklaşımım genelde yeterlilik yap suya at, balık bilmezse Hâlık bilsin anlayışı oldu. Fakat bugün bunun tam anlaşılmadığını ben de görüyorum.
FETÖ’DEN DEVLETİN ÇIKARACAĞI DERS; ŞEFFAFLIK
Ahmet Taşgetiren: Siyasi ayak diye gündeme girdi ancak Türkiye uzun müddettir FETÖ travmasını yaşıyor. Birkaç boyutu var. Bir paralel devlet yapılanması boyutu var. 15 Temmuz sonrasında ağır biçimde süren yargılamalar ve mahkumiyetler var. KHK ile vazifeden almalar yaşanıyor. Toplumsal manada çok geniş bir travma yaşanıyor. Devlette bu kadar yapılanma nasıl oldu. Nerede kusur yapıldı?
Abdullah Gül: Buradan çıkartılacak temel ders şu; Kimsenin aklını, fikrini mutlak bir formda bir din adamına, bir siyasetçiye yahut ideolojik bir kümeye teslim etmemesi lazım. İşte bu kümenin her şeyi gasp etmesinin, hain darbe teşebbüsüne kadar gelebilmesinin altında bu zihniyet yatar. “Düşünmez misiniz, akletmez misiniz” diye daima telkin eden bir dinin mensuplarıyız. Koca koca okumuş beşerler aklını fikrini hiç muhakeme etmeden bir yerlere teslim etmiş. Dediğim üzere bu teslimiyet ister dinî bir motivasyon sonucu, isterse bir ideoloji ismine olsun her vakit felaketle sonuçlanıyor.
Yıldıray Oğur: Devlet buradan nasıl bir ders çıkarmalı?
Abdullah Gül: Her türlü niyete, şiddet içermeyen her fikre karşı devletin eşit olması lakin şeffaflığı kaide koşması gerekiyor. Şeffaflık burada değerli. Devlet bir vakitler farklı niyetlere eşit uzaklıkta durmadığı için herkes devlete sızma teşebbüslerinde bulundu. Bu sızma teşebbüsü bazen sağ, bazen sol, bazen din ismine olmuştur. Her türlü niyetin, şiddet içermeyen fikrin, örgütlenmesi hür olacak lakin şeffaflık kaidesiyle.
Yıldıray Oğur: Darbe gecesi cep telefonuyla canlı yayınlara bağlandınız. Birinci kere sizi o kadar öfkeli gördük. O gece ne hissettiniz?
Abdullah Gül: Olup bitenlere hakikaten inanamadım. Yurtdışında bana en çok “Türkiye'de tekrar bir darbe teşebbüsü olur mu” diye sorarlardı. “Out of question!, yani kelam konusu değil” derdim. Bu türlü düşünürken bir darbe teşebbüsüyle karşılaşmak büyük bir şoktu.
KİTLESEL CEZALANDIRMA OLMAZ
Elif Çakır: Tabii yalnızca güvenlik sıkıntıları değil kelam konusu olan artık. Yüzbinleri aşan tutuklamalar var. Yüzbinlerce KHK’lı var. Önemli adalet meseleleri ortaya çıktı. Bu mağduriyetleri görüyor musunuz, ne düşünüyorsunuz? Bunları söylemek bile suçlamaları göze almayı gerektiriyor.
Abdullah Gül: Tabii çok gerçek söylüyorsunuz. Bazen çok yakın tanıdıklarımızdan, en ufak alakası olmayan hatta en başından beri bu kümeye çok yansılı olan insanlardan bile örnekler var. Onun için adalet problemi çok kıymetli. Hislerle ve sübjektif kanaatlerle hareket etmemek gerekir. Bunları soğukkanlılıkla daima ayrıştırmak lazım. Büyük haksızlıklar oluyor. Kitlesel cezalandırma diye bir şey ne çağdaş demokrasilerde ne de bizim anlayışımızda kelam bahsidir.
Elif Çakır: 28 Şubat'la bu periyotta çok sık mukayeseler yapılıyor. O periyotta de cadı avına dönen fişlemeler, ihraçlar vardı. Bu periyodunda en büyük karakteristiği KHK ihraçları. Nasıl görüyorsunuz?
Abdullah Gül: Temel gördüğüm problemler haricinde Cumhurbaşkanlığı’ndan ayrıldıktan sonra çok az açıklama yaptım. Onlardan biri de buydu. KHK’larla birçok akademisyenin, görevlilerin ihracı kelam konusuydu. Bunlar hukuk devletinde olmaması gereken şeyler. Her kısımdan çok büyük haksızlıkların ve acıların yaşandığını görüyorum.
15 TEMMUZ'DAN ABD’NİN HABERİ YOKTU DEMEK BÜYÜK SAFLIK OLUR
Ahmet Taşgetiren: ABD'nin bu örgütün, darbenin ardında olduğu istikametinde bir kanaat var.
Abdullah Gül: Bu işin başındaki ve önde gelenleri uzun müddettir ABD’de. Bu türlü bir şeyin ABD'nin en azından güvenlik ve istihbarat kurumlarının bilgisi dışında olduğunu düşünmek çok büyük saflık olur. Bu mümkün değil.
EN UYGUNU TAM DEMOKRATİK PARLAMENTER SİSTEM
Elif Çakır: Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçildi, üç yıla yaklaştı. Siz o zamanlar “Türk işi başkanlık olmaz” demiştiniz. Sistemi nasıl görüyorsunuz, oturdu mu sizce?
Abdullah Gül: Ben siyasete öğrencilik yıllarımda başladım. Birçok hususu kendi içimizde tartışarak olgunlaştırdık. Söylediğim şeyleri daima içselleştirerek söylemişimdir. Doğal ki yanıldığım yerler olur, noksanım eksiğim çıkar ancak söylediklerimi inanarak söylüyorum. Cumhurbaşkanı iken de parlamenter sistemin Türkiye için daha yanlışsız olduğunu söyledim. Hatta Cumhurbaşkanı olarak yetkilerimin azaltılmasının bile demokratik nizama daha uygun olacağını sık sık söz ettim. Zira o Anayasa'da Cumhurbaşkanına tanınan yetkiler bir darbe anayasasında darbenin başının cumhurbaşkanı olduğu düşünülerek verilmişti. O yetkileri parlamenter sisteme inanan benden evvelki Cumhurbaşkanları da kullanmamaya çok itina göstermişlerdir. O vakit yeni anayasa taslağı ortaya çıkınca açıkça söyledim. Şimdiye kadar Türk tipi bir parlamenter sistemle yönetildik. Vesayet sistemleri vardı, gölge kabineler vardı. Bunlar Türkiye'nin başına neler açtı. Bundan sonra da Türk tipi bir başkanlık sistemi olmasın dedim. Benim tercihim tam demokratik parlamenter sistemden yanadır. Bunu o vakit da konuştum halimi da ona nazaran koydum.
Elif Çakır: Peki o vakit keşke daha güçlü itiraz etseydim diye düşünüyor musunuz?
Abdullah Gül: Aktif bir siyasi figür olarak şayet devam ediyor olsaydım yapardım onu. Lakin fikrimi açıkça onlarca TV kamerasının önünde paylaştım. Olağan içeride de değerli isimlerle açık açık bunun yanlış olacağını konuştum.
Yıldıray Oğur: Bu 23 Nisan Meclis'in 100'üncü yılı olacak. Uzun bir Meclis tarihi var Türkiye'nin. Hem yeni kurulan partiler hem de mevcut muhalefet partileri parlamenter sisteme dönüş açıklamaları yaptılar. Siz de parlamenter sisteme geri dönülmesi fikrine katılıyor musunuz?
Abdullah Gül: Biraz önce tam demokratik parlamenter sistemden yana olduğumu beyan ettim. Türkiye Cumhuriyeti kurulmadan evvel Osmanlı Devleti Yemen'de dahi sandık kurmuş, seçim yaptırmış. Meclis-i Mebusan var. Parlamento geleneği Cumhuriyet'in öncesinde de var. Meclis öncülük etmiş Kurtuluş Savaşı'na. Vakit zaman meclisin tartısı tartışma konusu olmuştur ancak meclis her vakit siyasetin, Türk siyasetinin merkezidir. Ulusal irade her daim Meclis’in şahsında tecessüm etmiştir. Siyasi partilerin ağır topları diye söylediğimiz değerli siyasi figürler daima Meclis’ten gelmiştir. TBMM bugüne kadar hiç bu kadar önemsizleştirilmemişti. Bunun noksanlığını Türkiye hissediyor.
BANA YAPILAN YANLIŞ DİĞERİNE DA YAPILMAMALIYDI
Yıldıray Oğur: 31 Mart’taki İstanbul seçimlerini YSK iptal edildiğinde siz bir tweet attınız. 27 Nisan’daki 367 kararına benzettiniz. Yansılar de aldınız. Neden o denli bir tweet attınız?
Abdullah Gül: Bana yapılan yanlışın diğerine yapılmasını istemem. Özel hayatımda da buna dikkat etmeye çalışırım. O gün o yanlış yapılmıştı bana. Şahsımda bütün millete yapılmıştı. Millet de karşılığını o vakit verdi sandıkta. Burada da bir yanlış yapıldı. Yanlışın karşılığını da daima birlikte görmüş olduk. Dengeli olmamız lazım.
Yıldıray Oğur: CHP önderi Kemal Kılıçdaroğlu'yla röportaj yaptık. “Başörtüsü konusunda biz vaktinde yanılgı yaptık” dedi. CHP’de bir değişim eforu var. En son sayın Kılıçdaroğlu Kudüs mitingine de gitti. CHP’deki değişimi nasıl görüyorsunuz?
Abdullah Gül: Bunlar hoş, takdir edilmesi gereken davranışlar. Çok katı bir laiklik anlayışından buraya gelinmesi çok kıymetli. Biliyorsunuz bu cumhurbaşkanlığı sisteminin yolunu da o 367 kararı açtı. Eski Genelkurmay Başkanı’nın konuşmasını da izledim. O da bu başörtüsü yasağının ardında TSK olarak durmakla çok yanlış yaptıklarını söyledi. Aslında gelinen bu nokta olağanlaşma için büyük bir fırsat.
KÜRT SORUNU ARTIK ULUSLARARASI BİR PROBLEME DÖNÜŞTÜ
Elif Çakır: Peki, öteki bir soruna geçelim. 2009 yılında siz “iyi şeyler olacak” dediniz ve Türkiye'nin kadim sıkıntılarından Kürt sıkıntısının tahlili için adımlar atıldı. Güzel şeyler de oldu. Lakin sonu berbat bitti. Nerede yanlış yapıldı? Tekrar tahlil sürecine dönülür mü?
Abdullah Gül: Bu problem Türkiye’nin en kıymetli hususlarından biridir. Buna şöyle bakarım; tüm ülkelerden daha fazla Kürt nüfusumuz var. Barzani’nin referandum tartışmaları olurken çok çarpıcıydı. CNN Türk’te bir harita üzerinde tartışılıyor, dört ülkedeki Kürtler gösteriliyordu haritada. Sonra CNN International’e geçtim tıpkı harita üzerinde konuşuluyor, ancak bir farkla. Türkiye'nin üzerinde 15 milyon, Irak'ta 4 milyon, Suriye'de 2 milyon, İran’da 6 milyon yazıyor. Türkiye'deki haritada ise bu yoktu. Bu bir realite, bu kadar Kürt nüfusumuz var. Cevaplanması gereken asıl soru, bu nüfusumuzu ne kadar eşit vatandaş kılabiliyoruz, nasıl keyifli ve ülkesine bağlı hale getirebiliyoruz? Bu sıkıntıya her istikametiyle bakacaksınız. Kendi içerimizde bu sıkıntıyı hallettiğimiz takdirde, hem kendi ülkemizi hem bölgeyi sağlamlaştırırız. Lakin kendi ülkemizde bu sıkıntıyı halledemezsek, sorunun kendi ülkemizde kalmayıp bölgesel ve milletlerarası boyutlara ulaşmasından korkardım.
Yıldıray Oğur: Artık memleketler arası bir probleme dönüştü.
Abdullah Gül: Uygulanan siyasetlerin sonucu, burada kimseyi suçlamak istemem. Hepimizin sorumluluğu. Kendi içimizde, kendi inisiyatifimizle yüksek insan hakları standartlarıyla halledemeyince bölgesel ve memleketler arası boyutlara gitti, güç işler.
Ahmet Taşgetiren: HDP'ye yönelik bir tecrit, izolasyon var. Sağlıklı buluyor musunuz?
Abdullah Gül: Cumhurbaşkanlığımda hepsini angaje etmeye çok ehemmiyet verirdim. Her dış ziyaretimde bütün partilerden olduğu üzere onlardan da temsilci alırdım. Bu beni gittiğim yerde güçlü yapardı. Masaya şöyle oturunca hepsini tanıtırdım. MHPli arkadaşımı da HDP’li arkadaşımı da tanıtırdım. Bütün seyahatlerimde de olmuşlardır. Hiçbir ayrım yapmadan bütün belediyeleri Batman'ı da Diyarbakır'ı da ziyaret etmişimdir. Onlara bu ülkeye ilişkin olduklarını daima bu halde hissettirdim.
Elif Çakır: Dünyada mı bu türlü bir eğilim var sanki. Popülist hareketler, milliyetçilikler yükseliyor.
Abdullah Gül: II. Dünya harbinden evvel bunlar daima yaşandı, hamaset, popülist akımlar… Sonra maliyeti dünya 50 milyon insanını kaybederek ödedi. Gerisinden demokratik kurumlar kuruldu, Avrupa Kurulu, İnsan Hakları Mahkemesi üzere. Fakat söylediğiniz üzere son birkaç yıl içerisinde dehşetli bir biçimde başta İngiltere'de, ABD'de olmak üzere kazanmak için kutuplaştırmak, kazanmak için her şeyi mubah görmek anlayışı ortaya çıktı. Bu çok büyük bir tehlike. Çok olumsuz sonuçları de oldu. İngiltere'deki referandum, ABD'deki seçim üzere. Artık buna karşı tepki da başladı. Bunların hepsi bir maliyet ödetiyor ondan sonra insanlık diğer bir yol buluyor. İnsanlık artık de bunu deneyerek görecek.
ÜLKEYİ OLAĞANLAŞMANIN KISA YOLU; TUTUKSUZ YARGILAMA
Elif Çakır: Türkiye'de çok sayıda gazeteci, siyasetçi hiçbir periyotta olmadığı kadar mahpusta. Osman Kavala, Ahmet Altan, Mümtazer Türköne, Selahattin Demirtaş cezaevinde. Ne düşünüyorsunuz?
Abdullah Gül: Yönetimin Türkiye'deki iklimi olumluya çevirme sorununun en kısa yolu işte bu siyasetçilerin, muharrirlerin, gazetecilerin ve sivil toplumcuların tutuksuz yargılanmasıdır. Aslında AYM'nin de AİHM’in de kararı bu istikamette. Yüksek mahkeme kararları uygulanırsa bu adım içeride ve dışarıda çok takdir edilir ve olumlu hava, iktisat dahil, birçok şeye yansır.
VAKIFLARIN BİLİM VE SANAT VAKFI REAKSİYONU DEĞERLİYDİ
Yıldıray Oğur: Şehir Üniversitesi ve Bilim Sanat Vakfı’na kayyım atandı. Cumhurbaşkanı Erdoğan kendisiyle bu hususta telefonda konuştuğunuzu açıkladı. Bilim ve Sanat Vakfı'na kayyım kararı sonrası da birinci sefer İslami vakıflar ses çıkardılar. Bu hususta ne dersiniz?
Abdullah Gül: Üniversiteyi daima birlikte kurduk. Sayın Cumhurbaşkanı'yla birlikte açtık. Üniversiteye kayyım atanma sürecinde açıklamalar yapsam yararı olmayacaktı. Bu gidişatın yanlış olduğuna inandığım için kendisiyle konuştum. “Hep birlikte kurduk” dedim, o da bana “Bu işi ben yaptım, tahsisi sonradan devire çevirmişler” dedi. “Devri ben de yanlışsız bulmuyorum, lakin tekrar tahsis yapılabilir” dedim. Sonuçta uygun bir üniversite. Sonuçta sizin kararınız lakin düzeltilirse bütün arkadaşlar çok sevinir şad olur, aksisi kararda da çok üzülürler dedim. Öte yandan, başka vakıfların bilahare Bilim ve Sanat Vakfına da kayyım tayin edilmesine reaksiyonunu de değerli buluyorum.
GİT DENMİŞ, GELDİLER, SÖYLEDİKLERİMİ DİNLEYİP GİTTİLER
Elif Çakır: Bu size bugüne kadar hiç sorulmadı. O yüzden sormamız gerek. 2018 Cumhurbaşkanlığı seçiminde CHP ve Saadet Partisi sizi ortak cumhurbaşkanı adayı göstermek istedi. Siz bu teşebbüsü kabul ettiniz fakat aday olmadığınızı açıkladınız. Bu ortada şu an bulunduğumuz ofisinizin olduğu yere bir helikopterle o günlerde Genelkurmay Lideri olan sayın Hulusi Akar ve Cumhurbaşkanı sözcüsü İbrahim Kalın’ın gelip sizi ikna ettikleri söylendi. O süreçte tam olarak ne yaşandı? Neden aday olmadınız?
Abdullah Gül: Aslında bunları o günlerde şeffaf bir biçimde açıkladım. Açıklama metnimi okursanız bugün konuştuğumuz pek çok şeyin özünü de orada söyledim. Benim tekrar aday olmak üzere bir niyetim olsaydı çok daha erkenden organize olurdum. Hayatı dernekçilikle ve siyasetle geçmiş biri herhalde oturup beklemezdi, süreci organize ederdim.
O günlerde görüşlerimi arkadaşlarla paylaşıyordum. Sonra Temel Beyefendi geldi, size de vazife düşüyor dedi. Ben artık yapacağımı yaptım, ne yapılacaksa artık siz yapacaksınız dediğimde, anketlere nazaran siz olursanız kazanırsınız bu gidişat düzeltilebilir dedi. Olağan ben memleketin gittiği istikameti görüyordum. Yakın arkadaşlarımla da konuştum. Şunu dedim; ben bu türlü ateşten bir gömleği giyerim. Fakat koşullarım da var. Sahiden bu türlü bir talep var mı, yok mu onu bilmem lazım. Hiçbir partinin adayı olmadan, bağımsız aday olurum dedim. Daha sonra bilinen sebeplerden ötürü adaylık konusu kapadı.
Yıldıray Oğur: Helikopter hakikaten bahçeye mi indi?
Abdullah Gül: (Gülüyor) Yok canım. Çabucak yan taraf Üçüncü Kolordu aslında, oraya inmişler. Esasen bizim ofisimizle kolordu ortasına bir bahçe kapısı var.
Yıldıray Oğur: Hulusi Akar liseden arkadaşınız galiba değil mi. Hatta İngiltere’de çekilmiş bir fotoğrafınız var, oradaki de Hulusi Beyefendi mi?
Abdullah Gül: Evet doğrudur. Geçmişteki bağlantılarımız çerçevesinde onlar bana rastgele bir şeyi telkin etme durumunda değillerdi. Onlara git denmiş, geldiler ve saygılı bir halde anlattıklarımı dinleyip gittiler.
DEVLET ADAMLARI RİSK DEĞİL, SORUMLULUK ALMALI
Yıldıray Oğur: Bu olay üzerine sizinle ilgili şöyle bir algı oluşturdu. Kesinlikle duymuşsunuzdur. Sizin çok garantici olduğunuz, riske girmediğiniz, her şey hazır olsun o denli gelirim diyen bir yaklaşımınız olduğu söylendi. Pek çok şeyi art planda yaptığınızı anlattınız. Lakin toplumda da bu türlü yaygın bir algı var, ne dersiniz?
Abdullah Gül: Doğru, o denli derler (Gülüyor) Ben toplum sıkıntılarında toplumunun sorumluluğunu taşıyan siyasetçilerin, devlet adamlarının risk almasını çok yanlış görürüm. Onlar risk değil, sorumluluk almalılar. Bir tüccar olsa natürel ki çok kazanmak için riskli işlere girebilir. Lakin risk alıyorum diye Devlet adamı olarak aldığınız kararların sonunda binlerce bayan dul, yüzbinlerce çocuk yetim kalıyorsa, ulusal çıkarlarınızla ilgili bir sürü gelişmeler yaşanıyorsa, içeride de bir kısım insan kar ediyor, bir kısım insan da ziyan ediyorsa, bu benim devlet anlayışıma uygun değil doğrusu. Ben siyasetçi ve devlet adamının riskten çok sorumluluk hissini çok derin taşıması gerektiğine inanırım. Savaşta ölecek çocuğun kendi ailesinden bir çocukmuş üzere sorumluğunu hissetmesi gerekir. Aldığı ekonomik kararların sonuçlarını kendi ailesinin düşeceği büyük ekonomik eza üzere düşünmesi gerekir. Toplumla ilgili problemlerde kesinlikle enine uzunluğuna ölçüp biçmek alışılmış ki son kararı verdikten sonra da mert olarak davranmak gerekir. Lakin bunları yapmadan risk almak benim biçimim değil.
2007’DE PARTİ İÇİNDE AKSİ TELKİNLER OLDU, ADAYLIĞIMI AÇIKLADIM
Elif Çakır: Aslında riske girmediğiniz eleştirisini yanlışlayan bir örnek var. 2007’deki cumhurbaşkanlığı adaylığındaki kriz sırasında, seçimlerden sonra AK Parti'nin sizi tekrar aday göstermek istemediği lakin sizin inisiyatif alarak aday olduğunuz yazıldı. Onun doğrusu nedir?
Abdullah Gül: O vakit parti içerisinde ve dışarıda çeşitli kulisler ve telkinler yükselmeye başlayınca ben natürel ki milletin gösterdiği istikameti görmezlikten gelemeyiz diyerek basın toplantısı yaptım. Adaylığımı açıkladım.
Elif Çakır: Garantici olduğunuz, riske girmediğiniz tenkitlerine karşılık verdiniz. Lakin sizin hakkınızda şöyle bir tenkit de var. Sizin bugünkü duruma gelirken sessiz kaldığınız düşünülüyor, bu yüzden hem laik kesimde hem de muhafazakâr kesimde size kızgın olanlar var.
SEYAHAT OLAYLARI İLE GURUR DUYUYORUM DEDİM
Abdullah Gül: Nerede sessiz kaldım. Mesela en büyük olaylar Seyahat olaylarıydı değil mi? Bana o vakit birinci sorulan soruya verdiğim karşılık şuydu: “Bununla büyük bir gurur duyuyorum” dedim. Şaşırdı herkes. Zira “Türkiye'nin sorunlarının mahiyetini değiştirmişiz. Evvelce beşerler insan hakları için sokağa çıkardı. Faili meçhuller dursun diye çıkardı. Yolsuzluk dursun diye sokağa çıkardı. Artık beşerler ağacı kestirmem diye sokağa çıkmış, etraf hassaslığı için sokağa çıkmış. Türkiye'nin sorunlarını İngiltere'nin, ABD'nin sorunları haline çevirmişiz” dedim. Daha sonra bu toplumsal olay âlâ yönetilemeyince terör örgütlerine büyük bir fırsat çıktı ve bildiğimiz vahim olaylar, vandallıklar cereyan eti. Açık söyleyeyim; benim birçok tutumum anlaşılmamış olabilir. Kendi topluluğumuz da anlamamış olabilir. Ondan sonra daha ileri kademelerde “demokrasi yalnızca seçim değildir” dedim. Bana o vakit bizim topluluktan kimileri ulusal irade dersi vermeye kalktı. Ulusal yönetimin ne olduğunu anlattım. Demokrasi yalnızca seçim değildir, seçimin ötesi vardır dedim. Halbuki ben artık bunları söylerken bu kadar tatsız politik ortamın içinde bunları tekrar konuşmak istemiyorum. O vakitler tutuklu yargılamalarla ilgili yaptığım açıklamalara da bakın. Ferdî müracaat hakkı nasıl çıktı zannediyorsunuz, Haşim Bey’e gidin sorun.
27 NİSAN İÇİN GELİP HAKKINIZI HELAL EDİN DİYENLER OLDU
Yıldıray Oğur: Bugün yaşanan kimi problemleri muhafazakâr kesim şöyle kıymetlendiriyor. Bize de geçmişte çok berbat şeyler yapıldı, mağduriyetlere uğradık. Hatta sizin cumhurbaşkanlığı kriziniz hatırlatılıyor. 28 Şubat devri hatırlatılıyor. Alışılmış ki birçok alanda ilerlemeler yaşandı. Problemler çözüldü, evet başörtü problemi çözüldü. Lakin artık öbür büyük problemler var. İleri mi gittik, geri mi gittik?
Abdullah Gül: Yıldıray, ben şöyle bakarım bu sorunlara. Siyaset niye yapılır? Halkına, bulunduğun topluma hizmet etmek için. Toplumun temel hak ve özgürlükleri olsun, keyifli olsunlar, varlıklı olsunlar. Bu hususlarda meşakkat varsa siyasete girersiniz. Ben siyasette şunu gördüm. Biz dindar kısımlar çok katı bir laiklik uygulamasıyla karşı karşıya kaldık. Solcuların, Kürtlerin ve azınlıkların da doğal öteki sorunları vardı. Siyasette siz bunları çözerken şayet herkesi işin içine katarsanız, meseleleri aşarsınız. İlerleme dediğiniz şey de bu türlü olur. Ancak siz rastgele bir sorunu tek başınıza, bunun primi bana ilişkin olsun diye çözerken öbürünü dışlarsanız, anti tezinizi oluşturursunuz ve çatışma sürer sarfiyat. Türkiye birçok şeyi bu türlü kaybetti. Biz özgür ve demokratik bir ülkede dindar insanların da daha keyifli olacağına inandık. O yüzden Türkiye'deki sorunları bir daha geri gelmeyecek şekildei diğerlerini da dahil ederek çözmemiz lazım. Tahlil de kapsayıcı olmalı. Cumhurbaşkanı olduğum devirde Cumhuriyet mitinglerini, şunları bunları hepsini gerimde bıraktım. Ayrılırken o kesitlerin de gelebildikleri tek kapı bendim doğrusu. Benim eşim neler yaşadı başörtüsü yüzünden, ancak ayrılırken de o günlerde en büyük itiraz eden çevreler kendisine iltifat ettiler. Hatta hakkınızı helal edin diyenler çok oldu. Kıymetli olan kendinize yapılanın diğerine yapılmasını istemeyeceksiniz. İşte birlikte yaşamak bu türlü oluyor.
MUHAFAZAKARLAR ULUSALCILAŞIYOR
Yıldıray Oğur: Özellikle toplumsal medyada muhafazakâr kesimde sizinle ilgili İngiltere’de Exeter Üniversitesi’nde bulunmanız, Kraliçe’nin davetindeki fraklı fotoğrafınız yüzünden “İşte Kraliçe’nin adamı” deniyor. Herhalde görmüşsünüzdür. Ne düşünüyorsunuz kendi camianızdan bu türlü yorumlar alınca?
Abdullah Gül: (Gülüyor) Güler misin ağlar mısın derler ya. Ben yüksek lisansımı da doktoramı da Türkiye'de İstanbul Üniversitesi'nde yaptım. Ben lisan eğitimi için İngiltere'ye gittim. Bir sene Londra'da bir sene de Exeter Üniversitesi’nde doktora araştırmaları yaptım, kütüphanesinde çalıştım. Oradan bir diplomam yok. Araştırılırsa bu görülür. Daha sonra Dışişleri Bakanı'yken beni Exeter’e davet edip fahri doktora unvanı verdiler. Talebeliğimde birinci yurtdışı çıkışım İngiltere oldu. Orada birinci arkadaşlarımı Müslüman Talebeler Birliği’nde edindim, onlarla birlikte kaldım. Cumhurbaşkanı olduğumda Kraliçe Elizabeth Türkiye'ye resmi bir ziyaret için geldi. Sonra da onlar karşılık olarak davet ettiler. Londra Türk bayraklarıyla donatıldı, görkemli merasimler oldu. Bütün bunlar alışılmış ki Türkiye’nin prestijinin göstergesiydi. Türk-İngiliz alakaları her alanda en âlâ periyoduna şahit oldu.
Yıldıray Oğur: Eskiden bu komplo teorilerini ulusalcılar dillendirirdi, artık muhafazakârlar dillendiriyor.
Abdullah Gül: Evet o denli, aslında muhafazakârlar ulusalcılaşıyorlar.
Ahmet Taşgetiren: AK Parti de aslında kendini restore etmeyi konuşuyor. Fabrika ayarlarına dönmek dendi, Cumhurbaşkanı “Ömerler lazım” üzere şeyler söyledi. Diyorum ki sanki siz bu partinin kurucusu olarak ne tavsiye edersiniz?
Abdullah Gül: Benim fikirlerimi arkadaşlar biliyorlar. Yeri geldiğinde de kendilerine direkt söz ediyorum. Kongrelere davet ettiklerinde çektiğim telgraflarda verdiğim bildiriler kuruluş unsur ve kıymetlere daima vurgu yapar.
SİYASAL İSLAM TÜM DÜNYADA ÇÖKTÜ
Yıldıray Oğur: AK Parti deneyimi dindar insanların, İslami hareketlerin demokrasiyle bir ortaya gelebileceği deneyimi İslam dünyasındaki ülkelere ve İslami hareketlere de model olmuştu.
Abdullah Gül: Bu söylediğiniz çok yanlışsız. Benim de en değer verdiğim bahislerden biridir. Dindar insanların ve siyasi hareketlerin özgürlükçü olabilmesi inanılmaz değeri haiz bir husus. İslami kimlikli siyasi hareketler demokrat ve özgürlükçü olduklarında, temel insan haklarını kozmik manada benimsedikleri ve uyguladıkları takdirde, iktidar geldiklerinde de uygun yönetişimi gerçekleştirmiş olurlar. Bunun örneğini birinci devrimizde verdik ve dindar insanların devlet idaresini nasıl rasyonel temellere nazaran yönetebildiklerini sergiledik. Bu muvaffakiyet tüm İslam dünyasına ve hatta İslami hareketlere bir periyot ilham kaynağı oldu. Artık Siyasi İslam’ın çöküşü diye çok tartışmalar var.
Yıldıray Oğur: Siyasi İslam’ın çöktüğünü mü düşünüyorsunuz?
Abdullah Gül: Öyle, tüm dünyada. Biz bunu görüp, paradigmadan kopuşu gerçekleştirmiştik, lakin sürdürülemedi.