Pek çoğumuz SOS yazısı ile sinemalarda tanıştık. Sıkıntı durumda olan ve yardım isteyen bireyler imdat, yardım edin üzere uzun cümleler kurmak yerine sırf herkesin görebileceği bir yere SOS yazıyor ve garip bir formda herkes bunun ne demek olduğunu anlıyordu. Ayrıntıları bilmesek bile artık hepimiz görür görmez SOS yazısının bir yardım sinyali olduğunu anlıyoruz. Peki SOS neyin kısaltması?
SOS aslında milletlerarası Mors alfabesi acil durum sinyalidir. 20. yüzyılda memleketler arası bir konferansta onaylanarak tüm dünyanın ortak yardım daveti olarak kabul edilmiştir. Yan yana hiçbir manası olmayan bu harfler olsa olsa bir kısaltmadır diye düşünüyorsanız yanılıyorsunuz zira bu sinyalin tek gayesi, eşsiz görünmesidir. Gelin SOS ne demek yakından bakalım ve tarihi öyküsünü görelim.
SOS ne demek?
SOS, memleketler arası Mors alfabesi acil durum sinyalidir. Mors alfabesinde üç nokta, üç çizgi, üç nokta (···---···) biçiminde yazılır. Denizciler başta olmak üzere tüm dünyada ortak kabul edilen yardım davetidir. Mors alfabesi ile, yazı ile ya da ışık ile yazılabilir. Tüm harfler, Mors alfabesinin genelinden farklı olarak arka arda boşluksuz olarak yazılır.
SOS açılımı nedir?
SOS sinyalinin açılımı olduğuna inanılan en yaygın iki cümle şunlardır;
- Save Our Ship - Gemimizi Kurtarın
- Save Our Souls - Ruhlarımızı Kurtarın
SOS tarihi:
Önce biraz geçmişe, irtibatın en süratli yolunun telgraf olduğu yıllara dönelim. Telgraf ile bağlantı kurarken nokta ve çizgilerden oluşan Mors alfabesi kullanılıyordu. Yani istediğiniz şeyi yazmak oldukça zordu. Bu nedenle daha çok kısa ve net metinler ile birlikte bilhassa değerli bahisler için kısa sinyaller kullanılıyordu. Acil durumlar ise sinyal açısından en değerli vakitlerdi.
Telgraf sistemi tüm dünyada kabul edilmiş bir irtibat formu olmasına karşın acil durum için belirlenmiş ortak bir sinyal yoktu. Örneğin İngilizler CQD, ABD Donanması NC, İtalyanlar SSSDD sinyallerini kullanıyordu. Ülkenin kendi sularında bu sinyallerle anlaşmak mümkündü fakat milletlerarası sularda bu sinyallerin herkes tarafından anlaşılması mümkün değildi.
1906 yılında Almanya’nın başşehri Berlin’de Milletlerarası Telsiz Telgraf Konvansiyonu toplandı ve ortak bir acil durum sinyali oluşturma kararı alındı. 3 Kasım 1906'da kabul edilen ve 1 Temmuz 1908'de yürürlüğe giren karara nazaran artık tüm dünyada memleketler arası acil durum sinyali Mors alfabesinde (···---···) halinde yazılan SOS olacaktı. Lakin bu karar çabucak uygulanamadı.
SOS sinyali gönderse Titanik yolcularının mukadderatı değişebilirdi:
Bugün bile hala dünyanın en büyük denizcilik felaketlerinden biri olarak kabul edilen RMS Titanic bir İngiliz gemisiydi. 15 Nisan 1912 tarihinde buz dağına çarpıp da batmaya başladığı vakit geminin telgraf operatörleri hem alışkanlık hem de gerginlik nedeniyle CQD ve SOS karışımı sinyaller gönderdiler.
Yazmışlar işte bir halde demeyin. Denizcilikte bu tıp sinyallerin hayati ehemmiyeti vardır ve en ufak bir karışıklık saatler harcanmasına neden olabilir. Elbette daha pek çok farklı nedenden bahsetmek mümkün lakin uluslararası acil durum sinyalinin gönderilmemesi nedeniyle Titanik’e yardımın geç geldiği düşünülüyor. Titanik faciası sonrası SOS sinyali tartışılmaz bir kabul ile herkes tarafından kullanılır hale gelmiştir.
SOS gibisi sinyaller:
- SOS AAA, hava saldırısı bildirir.
- SOS QQQ, bilinmeyen bir atak bildirir.
- SOS RRR, bir yüzey saldırısını bildirir.
- SOS SSS, bir denizaltı saldırısını bildirir.
SOS sinyali, en kolay paylaşılabilecek kod olduğu ve eşsiz olduğu için milletlerarası acil durum sinyali olarak kabul edilmiştir. Mors alfabesinin genelinden farklı olarak art arda ve boşluksuz paylaşılır. S için üç nokta … O için üç çizgi — ve S için tekrar üç nokta … formunda yazılır.
SOS sinyalini direkt S, O, S harflerini yan yana boşluksuz ve ortalarında nokta olmadan rastgele bir yere yere yazmanız mümkün. SOS sinyalini ışık yardımıyla da paylaşabilirsiniz. Örneğin bir el feneriniz var. Üç defa arka arda kısa, üç defa arka arda uzun ve üç kez arka arda tekrar kısa yakıp yakıp söndürdüğünüz vakit dünyanın neresinde olursanız olun bu ışığı gören kişi bunun bir acil durum sinyali olduğunu anlayacaktır.
Neden SOS acil durum sinyali oldu?
Mors alfabesinde her harfin karşılığı noktalar, çizgiler ve boşluklardır. Sıradan bir telsiz irtibatında vakit hududu olmadığı için dilediğiniz üzere sinyal gönderebilirsiniz. Fakat konu acil bir durum olduğu vakit en anlaşılır, kısa ve eşsiz sinyali göndermelisiniz. İşte SOS daveti tüm özellikleri taşıdığı ve kolay kolay öteki bir bildiriyle karıştırılabilir olmadığı için seçilmiştir.
Mors alfabesini bir kenara bırakalım ve ıssız bir adada ya da dağ başında kaldığınızı düşünelim. Maksadınız uzaktan geçen uçakların ve gemilerin sizi her açıdan görmeleridir. SOS davetinin harfleri her yerden, her açıdan aynı formda görülerek rastgele bir soru işareti bırakmadan herkesin bu acil durum sinyalini anlamasını sağlar. Tersten bakıldığında da tıpkı formda okunur.
SOS hala kullanılıyor mu?
Hepimizin bildiği üzere artık bağlantı sistemleri o kadar gelişti ki ne SOS davetine ne de Mors alfabesine gereksinim var. Hatta 2007 yılından beri telsiz operatörlerinin Mors alfabesi bilmesi bile istenmiyor. Sırf ülkelerin deniz kuvvetlerinde kullanılmaya devam ediyor. Fakat onlar için bile Mors alfabesi ya da SOS birincil acil durum sinyali değildir. Yeniden de bir yerlerde mahsur kalırsanız SOS davetini kullanabilirsiniz.
Uluslararası acil durum sinyali olan SOS ne demek, SOS açılımı nedir sorularını yanıtlayarak SOS tarihinden bahsettik. Günümüz bağlantı sistemlerini düşündüğümüz vakit enteresan görünse bile devri için SOS davetinin gerçek manada hayat kurtarıcı olduğunu söylemek mümkün.