Dil bozuklukları arasında önemli bir tür olan afazi, sol hemisferdeki oksipital, temporal, frontal loblardaki spesifik alanların hasarına bağlı olarak görülür. Okumadaki yetersizlik oksipital lob, konuşmayı anlamadaki yetersizlik temporal lob, konuşmayı formüle etmede ve yazmadaki yetersizlik frontal lob hasarlarında kendini gösterir.
Afazi sınıflandırması kişinin sahip olduğu dil bileşenlerinin güçlü ve zayıf özelliklerine dayanır. Tekrarlama, adlandırma, okuduğunu anlama, okuma, yazma performansına göre afazi, temelde tutuk ve akıcı olmak üzere ikiye ayrılır.
AKICI AFAZİ TİPLERİ
WERNİCKE AFAZİSİ
Konuşma akıcı, parafazik ve karmaşıktır. Nicelik olarak çok ve hızlı (baskın konuşma) konuşur. Konuşulan dilin anlaşılabilirliği anormaldir. İşitsel anlama etkilenmiştir.
Tekrarlamalar terapistin verdiği sözcüklerin parafazik bozulmalarını içerir. Bu tipteki adlandırma yetileri anormaldir.
KONDÜKSİYON AFAZİSİ
Dili anlama iyidir. Konuşmada sözcüklere ses ekleme, seslerin yer değiştirmesi veya yanlış ses seçimine bağlı hatalar gözlemlenir. Hastada hata farkındalığı vardır. Düzeltme çabaları başarısızdır. İşitsel anlama etkilenmiştir. Verilen sözel ipuçlarını kullanma ve tekrarlama zayıftır.
TRANSKORTİKAL DUYSAL AFAZİ
Dil alanıyla kavram alanı arasındaki bağlantının bozulmasına bağlı olarak gelişir. Semptom olarak wernicke afazisine benzese de tekrarlama özelliği korunmuştur. Sesli okuma, yazma ve anlamaları hasarlıdır. İnsanların kendilerine ne söylediklerini anlayamazlar. İşitsel anlamaları etkilenmiştir.
TUTUK AFAZİ TİPLERİ
BROKA AFAZİSİ
Adlandırmadaki zorluktan ötürü konuşmaları yavaştır ve çok çaba gerektirir. Sözel dilin anlaşılması, üretilmesinden çok daha iyidir. İşitsel anlama iyidir. Yazma ciddi derecede, okuma orta derecede hasarlanmıştır.
TRANSKORTİKAL MOTOR AFAZİ
Bu dil bozukluğu, Broka tip afazinin iyileşmiş hali olarak tanımlanabilir, fakat konuşma akıcı değildir. Sözel ipuçlarını alır. Adlandırma problemi vardır. Konuşmayı ve yazmayı başlatma sorunludur. Konuşma dilini anlaması ve tekrarlama normaldir.
GLOBAL AFAZİ
Ciddi anlama ve üretme problemleri vardır. Tutuk afazilerdeki konuşma yokluğu/azlığı yanı sıra akıcı tip afazideki anlama hasarlarını da içerir. Tekrarlama zayıftır, sterotipik sözcük kullanımlarının olduğu dil bozukluğu şeklidir.
YETİŞKİNLERDE GÖRÜLEN DİĞER DİL BOZUKLUKLARI
DEMANS
Dil, hafıza, kişilik, kognisyon (kavram, algılama) gibi mental aktivitelerin en az üçünde görülen bozukluklara bağlı olarak, entelektüel fonksiyonların azalmasıdır. Alzheimer gibi demansiyel hastalıklarda en sık karşılasılan sorun, objelerin veya kişilerin isimlerinin anımsanmasıdır. Bütün demanslar beyin hasarlarından kaynaklanır (MS, viral nedenler).
SAĞ HEMİSFER FONKSİYON BOZUKLUKLARI
Bu kişilerde algılama ve orientasyon sorunu vardır. Anasognosi, sol tarafı ihmal etme, objelerin veya yüzlerin tanınmasında güçlük, objeler arası uzaysal bilişselliğin azalması, işitme disfonksiyonları gibi semptomlar görülebilir.