Aft ağız içerisinde sıklıkla yanak ve dudak mukozasında, lisan üzerinde, yumuşak damakta, farenkste, diş eti üzerinde görülen solgun sarı-kırmızı hale ile çevrili epey ağrılı ülserleşmiş lezyonlardır. Topluluğun % 18-20 az ya da çok aft sorunu ile karşı karşıyadır. Bayanlarda daha sıklıkla rastlanır. Aft ekseriyetle tek olarak seyretse de birebir anda birkaç yerde birden görülebilmektedir.
Aftın oluş nedenini belirlemek için çeşitli araştırma yapılmıştır. Lakin aftın oluşumunu hızlandırıcı ve seyrini kötüleştirici birçok faktör faktör saptanmasına rağmen oluş nedeni tam olarak belirlenememiştir.
Bu nedenle aft oluşumunu hızlandıran ve düzgünleşmesini geciktiren faktörlerden bahsetmek mümkündür.
Aft oluşumunda hangi faktörler değerlidir?
GERILIM
Günümüzde migren, yüksek tansiyon ve gastrit üzere birçok marazın nedenleri arasında kabul edilen gerilim aft oluşmasının en kıymetli nedenlerinden birisidir.
Hanımlarda premenstural gerginlik(adet öncesi dönem) de aft oluşumunu hızlandıran faktörlerdendir.
YİYECEKLER
Turunçgiller, sirke, turşu, patates cipsi, tuzlu ve baharatlı çerezler üzere ağız mukozasını tahriş edebilen yiyecekler aft oluşumunu hızlandıran kıymetli faktörler arasında sayılmaktadır. Bunların yanı sıra birtakım bünyeler için alerjik olabilen kara buğday, çavdar, arpa, çikolata, fındık, kabuklu deniz hayvanları, soya, domates, birtakım patlıcan, elma, incir, peynir üzere yiyeceklerde aft oluşumunu hızlandırırlar.
TRAVMA
Yanak lisan dudak ısırma, sert yiyeceklerin tahrişi ve yumuşak olmayan diş fırçalama süreçleri ve düzgün adapte olmayan protezlerin neden olduğu vuruklar aft için makul tabanın oluşmasına yardımcı olurlar.
DİŞ MACUNU
Diş macunlarının temizleme özelliğini artırmak için köpük yapıcı olarak yapılarına katılan “sodyum lauryl sulhate” ( SLS ) mukoza hücrelerinin yıkımını artıran tahriş edici bir kimyasaldır. SLS bu özelliği ile aft oluşumu üzerine direkt tesirli olan bir husustur.
Bilhassa aft sorunu olan kimselerin kullanabilmesi için günümüzde daha az nispette (%1.25) SLS içeren diş macunları üretilmektedir.
SİSTEMİK ILLETLER
Behçet Illeti: Genital ülser, konjuktivit, retinit, lokositoz üzere, birçok sistemik belirtiler yanında ağız içerisinde oluşan tekrarlayıcı aftlarla kendini gösteren bir hastalıktır.
Birçok malign ve otoümmin marazlarla birlikte de tekrarlayıcı aftlar görülebilmektedir.
ÖTEKI NEDENLER
B12 vitamini ve demir noksanlığı,sigara içme, tütün çiğnemenin üzere alışkanlıkların de aft oluşumuna ekte bulunan kıymetli faktörler olduğu bilinmektedir.
AFT (canker sores=mouth ulcers) ile UÇUK (fever blisters=cold sores) arasındaki farklılıklar:
Aft ile uçuk ekseriyetle tıpkı belirtileri gösterdikleri için birbirleri ile karıştırılabilmektedir. Gelgelelim aralarında birçok temel farklılık vardır:
AFT
1. Katiyetle ağız içerisinde oluşur.
2. Bulaşıcı değildir.
3. Aftın oluşmasına virüsler neden olmaz.
UÇUK
1. İçi su toplamış küçük kabarcıklar (blisters) formunda başlar.
2. Nadiren ağız içerisinde olsalar da ekseriyetle ağız dışında meydana gelirler. Aft ağız içerisinde tüm yerlerde olabilmesine rağmen uçuk ekseriyetle ağız içerisinde damak tavanı üzere hareketsiz yerleri meblağ.
3. Bulaşıcıdır.
4. Virüsler tarafından meydana getirilir.
UÇUĞUN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Uçuk çıkmadan evvel kendini malûm eder (0-24 saat önceden); karıncalanma, kaşınma, yanma, sızlama hissedilir. Bunu o ortamın kızarması, şişmesi ve daha sonra da içi likit dolu kabarcıkların ortaya çıkışı izler. Bu kabarcıklar konuşurken, gülerken, yiyip içerken acı ve ızdırap verir. Devirle kuruyup çatlar, sızıntı yapar ve açılarak manzarayı bozan nahoş bir yara haline gelir.
NASIL BULAŞIR?
Uçuk, ön belirtileri ile açık yaranın kapanması vadesi arasında bulaşıcıdır. Uçuğu olan bir kişinin kullandığı, havlu, bardak, çatal, kaşık vb. eşyalardan ve uçuklu kişinin öpmesi sonucu bulaşır. Uçuk virüsü (Herpes simpleks) ile insan çoklukla birinci kere küçükken (0-5 yaş) tanışır. Uçuğu olan aile bireylerinden birinin “Sevgi dolu” öpücüğü sonucunda uçuk virüsü vücuda girer. Çoğunlukla fark edilmeyen küçük kızarıklıklar halinde ortaya çıkar; ağız içi, diş etleri ve dudaklar enfekte olur. Fakat kimi hassas bünyelerde önemli enfeksiyon biçiminde görülebilir.
DİKKAT! UÇUK BULAŞICIDIR!
Uçuğa dokunulmamalıdır. Dokunulursa eller çok güzel yıkanmalıdır.
Bayanlar makyajlarını çıkarırken münhasıran çok dikkat etmelidirler. Katiyen gözlere dokunulmamalıdır.
Münhasıran bebekler, evlatlar ve gayrı beşerler öpülmemelidir.
Uçuklu insanın kullandığı havlu, bardak, çatal, kaşık vb. eşyalar ayrılmalı ve diğerlerinin kullanmasına müsaade verilmemelidir.
Tarafken, içerken kullanılan materyaller münhasıran evlatlar ile paylaşılmamalıdır.
Uçuk ve uçuk yarasının kabuğu ile oynanmamalıdır. (Parmaklara uçuk virüsü bulaştırırken, uçuk yarasına da vesair mikroplar bulaştırılmış olur.)
NIYE NÜKSEDER?
Uçuk virüsü (Herpes simpleks) vücuda girip birinci enfeksiyonu yaptıktan sonra o yerdeki isnir düğümüne girip yerleşir ve istenmeyen bu misafir, vücudun zayıf düştüğü durumlarda çoğalır ve uçuk çıkar.
Gerilim
Şiddetli yorgunluk, uykusuzluk
Ölçüsüz güneş ışığı ve UV ışınları
Öbür enfeksiyonlar
Adet periyodu, hamilelik üzere durumlarda virüs canlı hale geçebilir.
DENETIM EDİLEBİLİR Mİ?
Öncelikle uçuğun nüksetmesine sebep olan durumlardan sakınmak gerekir. Örneğin gerilime bağlı olarak gelişir ise; gerilimimizi azaltacak gevşeme tekniklerini öğrenmek. Yorgunluk ve uykusuzluk sebep ise; dinlenmek ve âlâ uyumak. Güneş sebep oluyor ise; dudaklar için gözetici krem ya da yüksek muhafaza faktörlü güneş yağı kullanmak ve şapka ile yüzü güneşten korumak gerekir. Tüm alınan tedbirlere karşın uçuk yeniden de nüksedebilir.
Ön belirtiler (karıncalanma, kaşınma, yanma, sızlama) hissedildiğinde o noktaya kısa aralarla antiviral bir uçuk kremini uygulamak gerekir. Uçuk ya hiç çıkmayacaktır ya da çıksa bile hafif seyredecektir.
EN TESIRLI FORMDA NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Evvelden kimi unsur ve ilaçlar uçuğun verdiği rahatsızlığı azaltmak için kullanılmıştır:
Alkol ve antiseptik ilaçlar, Uçuğun üzerindeki bakteri enfeksiyonunun gelişmesini pürüzler
Ağrı kesici ilaçlar; Uçuğun sebep olduğu ağrıyı azaltır.
Buz uygulamak; Ağrı azaltılabilir
Meğer günümüzde tesirli tedavide kullanılan antiviral uçuk kremleri, deriden geçerek uçuk virüsüne (Herpes simpleks) tesir eder ve deriye zarar vermelerini mahzurlar.
KİMLER BILHASSA RİSK ALTINDADIR?
Sık sık yahut uzun vadeli olarak uçuk çıkıyorsa (Örneğin tedaviye karşın 10 günden daha uzun mühlet devam ediyorsa)
Uçuk, bir bebekte ya da 6 yaşından küçük bir evlatta çıkmışsa
Dudak, ağız ve burun etrafınızın dışındaki vücut nahiyelerinde, münhasıran de gözlerinizde, parmaklarınızda ya da cinsî organınızda uçuk çıkmışsa
Uçuk ile birlikte baş ağrısı, ateş ve kas ağrısı üzere diğer şikayetleriniz varsa
Uçuk sarı renkte cerahatli ise
Bağışıklık sisteminizi ağırlık altına alan ilaçlar, örneğin kortizonlu ilaç kullanıyorsanız
Bağışıklık sisteminizin zayıflığı (yani bulaşıcı marazlarla uğraş etme gücünüzün azalmış olması) nedeniyle tıbbi denetim altındaysanız.
Aftın oluş nedenini belirlemek için çeşitli araştırma yapılmıştır. Lakin aftın oluşumunu hızlandırıcı ve seyrini kötüleştirici birçok faktör faktör saptanmasına rağmen oluş nedeni tam olarak belirlenememiştir.
Bu nedenle aft oluşumunu hızlandıran ve düzgünleşmesini geciktiren faktörlerden bahsetmek mümkündür.
Aft oluşumunda hangi faktörler değerlidir?
GERILIM
Günümüzde migren, yüksek tansiyon ve gastrit üzere birçok marazın nedenleri arasında kabul edilen gerilim aft oluşmasının en kıymetli nedenlerinden birisidir.
Hanımlarda premenstural gerginlik(adet öncesi dönem) de aft oluşumunu hızlandıran faktörlerdendir.
YİYECEKLER
Turunçgiller, sirke, turşu, patates cipsi, tuzlu ve baharatlı çerezler üzere ağız mukozasını tahriş edebilen yiyecekler aft oluşumunu hızlandıran kıymetli faktörler arasında sayılmaktadır. Bunların yanı sıra birtakım bünyeler için alerjik olabilen kara buğday, çavdar, arpa, çikolata, fındık, kabuklu deniz hayvanları, soya, domates, birtakım patlıcan, elma, incir, peynir üzere yiyeceklerde aft oluşumunu hızlandırırlar.
TRAVMA
Yanak lisan dudak ısırma, sert yiyeceklerin tahrişi ve yumuşak olmayan diş fırçalama süreçleri ve düzgün adapte olmayan protezlerin neden olduğu vuruklar aft için makul tabanın oluşmasına yardımcı olurlar.
DİŞ MACUNU
Diş macunlarının temizleme özelliğini artırmak için köpük yapıcı olarak yapılarına katılan “sodyum lauryl sulhate” ( SLS ) mukoza hücrelerinin yıkımını artıran tahriş edici bir kimyasaldır. SLS bu özelliği ile aft oluşumu üzerine direkt tesirli olan bir husustur.
Bilhassa aft sorunu olan kimselerin kullanabilmesi için günümüzde daha az nispette (%1.25) SLS içeren diş macunları üretilmektedir.
SİSTEMİK ILLETLER
Behçet Illeti: Genital ülser, konjuktivit, retinit, lokositoz üzere, birçok sistemik belirtiler yanında ağız içerisinde oluşan tekrarlayıcı aftlarla kendini gösteren bir hastalıktır.
Birçok malign ve otoümmin marazlarla birlikte de tekrarlayıcı aftlar görülebilmektedir.
ÖTEKI NEDENLER
B12 vitamini ve demir noksanlığı,sigara içme, tütün çiğnemenin üzere alışkanlıkların de aft oluşumuna ekte bulunan kıymetli faktörler olduğu bilinmektedir.
AFT (canker sores=mouth ulcers) ile UÇUK (fever blisters=cold sores) arasındaki farklılıklar:
Aft ile uçuk ekseriyetle tıpkı belirtileri gösterdikleri için birbirleri ile karıştırılabilmektedir. Gelgelelim aralarında birçok temel farklılık vardır:
AFT
1. Katiyetle ağız içerisinde oluşur.
2. Bulaşıcı değildir.
3. Aftın oluşmasına virüsler neden olmaz.
UÇUK
1. İçi su toplamış küçük kabarcıklar (blisters) formunda başlar.
2. Nadiren ağız içerisinde olsalar da ekseriyetle ağız dışında meydana gelirler. Aft ağız içerisinde tüm yerlerde olabilmesine rağmen uçuk ekseriyetle ağız içerisinde damak tavanı üzere hareketsiz yerleri meblağ.
3. Bulaşıcıdır.
4. Virüsler tarafından meydana getirilir.
UÇUĞUN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Uçuk çıkmadan evvel kendini malûm eder (0-24 saat önceden); karıncalanma, kaşınma, yanma, sızlama hissedilir. Bunu o ortamın kızarması, şişmesi ve daha sonra da içi likit dolu kabarcıkların ortaya çıkışı izler. Bu kabarcıklar konuşurken, gülerken, yiyip içerken acı ve ızdırap verir. Devirle kuruyup çatlar, sızıntı yapar ve açılarak manzarayı bozan nahoş bir yara haline gelir.
NASIL BULAŞIR?
Uçuk, ön belirtileri ile açık yaranın kapanması vadesi arasında bulaşıcıdır. Uçuğu olan bir kişinin kullandığı, havlu, bardak, çatal, kaşık vb. eşyalardan ve uçuklu kişinin öpmesi sonucu bulaşır. Uçuk virüsü (Herpes simpleks) ile insan çoklukla birinci kere küçükken (0-5 yaş) tanışır. Uçuğu olan aile bireylerinden birinin “Sevgi dolu” öpücüğü sonucunda uçuk virüsü vücuda girer. Çoğunlukla fark edilmeyen küçük kızarıklıklar halinde ortaya çıkar; ağız içi, diş etleri ve dudaklar enfekte olur. Fakat kimi hassas bünyelerde önemli enfeksiyon biçiminde görülebilir.
DİKKAT! UÇUK BULAŞICIDIR!
Uçuğa dokunulmamalıdır. Dokunulursa eller çok güzel yıkanmalıdır.
Bayanlar makyajlarını çıkarırken münhasıran çok dikkat etmelidirler. Katiyen gözlere dokunulmamalıdır.
Münhasıran bebekler, evlatlar ve gayrı beşerler öpülmemelidir.
Uçuklu insanın kullandığı havlu, bardak, çatal, kaşık vb. eşyalar ayrılmalı ve diğerlerinin kullanmasına müsaade verilmemelidir.
Tarafken, içerken kullanılan materyaller münhasıran evlatlar ile paylaşılmamalıdır.
Uçuk ve uçuk yarasının kabuğu ile oynanmamalıdır. (Parmaklara uçuk virüsü bulaştırırken, uçuk yarasına da vesair mikroplar bulaştırılmış olur.)
NIYE NÜKSEDER?
Uçuk virüsü (Herpes simpleks) vücuda girip birinci enfeksiyonu yaptıktan sonra o yerdeki isnir düğümüne girip yerleşir ve istenmeyen bu misafir, vücudun zayıf düştüğü durumlarda çoğalır ve uçuk çıkar.
Gerilim
Şiddetli yorgunluk, uykusuzluk
Ölçüsüz güneş ışığı ve UV ışınları
Öbür enfeksiyonlar
Adet periyodu, hamilelik üzere durumlarda virüs canlı hale geçebilir.
DENETIM EDİLEBİLİR Mİ?
Öncelikle uçuğun nüksetmesine sebep olan durumlardan sakınmak gerekir. Örneğin gerilime bağlı olarak gelişir ise; gerilimimizi azaltacak gevşeme tekniklerini öğrenmek. Yorgunluk ve uykusuzluk sebep ise; dinlenmek ve âlâ uyumak. Güneş sebep oluyor ise; dudaklar için gözetici krem ya da yüksek muhafaza faktörlü güneş yağı kullanmak ve şapka ile yüzü güneşten korumak gerekir. Tüm alınan tedbirlere karşın uçuk yeniden de nüksedebilir.
Ön belirtiler (karıncalanma, kaşınma, yanma, sızlama) hissedildiğinde o noktaya kısa aralarla antiviral bir uçuk kremini uygulamak gerekir. Uçuk ya hiç çıkmayacaktır ya da çıksa bile hafif seyredecektir.
EN TESIRLI FORMDA NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Evvelden kimi unsur ve ilaçlar uçuğun verdiği rahatsızlığı azaltmak için kullanılmıştır:
Alkol ve antiseptik ilaçlar, Uçuğun üzerindeki bakteri enfeksiyonunun gelişmesini pürüzler
Ağrı kesici ilaçlar; Uçuğun sebep olduğu ağrıyı azaltır.
Buz uygulamak; Ağrı azaltılabilir
Meğer günümüzde tesirli tedavide kullanılan antiviral uçuk kremleri, deriden geçerek uçuk virüsüne (Herpes simpleks) tesir eder ve deriye zarar vermelerini mahzurlar.
KİMLER BILHASSA RİSK ALTINDADIR?
Sık sık yahut uzun vadeli olarak uçuk çıkıyorsa (Örneğin tedaviye karşın 10 günden daha uzun mühlet devam ediyorsa)
Uçuk, bir bebekte ya da 6 yaşından küçük bir evlatta çıkmışsa
Dudak, ağız ve burun etrafınızın dışındaki vücut nahiyelerinde, münhasıran de gözlerinizde, parmaklarınızda ya da cinsî organınızda uçuk çıkmışsa
Uçuk ile birlikte baş ağrısı, ateş ve kas ağrısı üzere diğer şikayetleriniz varsa
Uçuk sarı renkte cerahatli ise
Bağışıklık sisteminizi ağırlık altına alan ilaçlar, örneğin kortizonlu ilaç kullanıyorsanız
Bağışıklık sisteminizin zayıflığı (yani bulaşıcı marazlarla uğraş etme gücünüzün azalmış olması) nedeniyle tıbbi denetim altındaysanız.