Tanım:
Adet kanaması esnasında ya da hemen oncesinde kasıklarda ortaya cıkan rahatsızlık ve kramp tarzında ağrılara dismenore ya da menstruel kramp adı verilir Dismenore primer (1cil) ve sekonder (2cil) olmak uzere iki şekilde incelenir
Primer (birincil) dismenore :
Sıklıkla adet kanamasının başlangıcından sonraki ilk 12 yıl icinde ortaya cıkar ve kırklı yaşlara kadar surebilir Bazen kadınlarda ilk doğumdan sonra ağrılar hafifleyebilir Ağrının nedeni rahimde ağrıya ve kasılmaya yol acan prostaglandin maddesinin yapımının artmasıdır
Ağrı genellikle adet kanaması başlamadan 12 gun once ortaya cıkar, adetin birinci gununde belirginleşir ve genellikle 2gunde sakinleşir Ağrı karnın alt kısmında aralıklı gelen kramp şeklindedir Ağrı bir bolgede toplanabileceği gibi sırta, bele, kasıklara ve vulvaya (idrar yapılan acıklık ve vajinal acıklık) da yayılabilir Ağrıya bazen terleme, yorgunluk, iştahsızlık, bulantı, kusma, ishal, baş donmesi, baş ağrısı, baygınlık, kabızlık gibi belirtiler eşlik edebilir
Neden sancılı adet gorulur ?
Sancılı adet gorme aslında normal adet gorme mekanizmasının onemli bir parcası olan uterus (rahim) kasılmalarının kadın tarafından ağrı şeklinde hissedilmesidir Bu uterus kasılmalarının amacı uterus ic tabakasını atılarak yenilenmesi sırasında oluşan kanama miktarını en az seviyede tutmaktır Kasılmalar esnasında uterusta bolgesel olarak prostaglandin adı verilen bazı maddeler salgılanır Ağrıya yol acan bu prostaglandinlerin ya aşırı miktarda salgılanması ya da kadınlarda prostaglandinlere ağrı şeklinde aşırı duyarlılık oluştuğu kabul edilmektedir Prostaglandin salgısı yumurtlama sonrasında oluşan bir olay olduğundan tipik olarak adet gormeden kısa sure once başlayan adet bittikten sonra tumuyle kaybolan adet sancısı yumurtlama olduğuna dair belirtilerden biridir
Sancılı adet gormenin nadir gorulen nedenleri arasında serviks (rahim ağzı) girişi, kurtaj, enfeksiyon gibi nedenlere bağlı olarak daralmış olması ve buna bağlı olarak adet kanının “zorlukla atılması ve spiral kullanımı yer alır
Ne gibi belirtiler verir ?
Dismenore karnın alt bolgelerinde kramp benzeri ağrılar ve rahatsızlıklardır Bu eşlik eden diğer belirtiler; Sırt ağrısı, baş ağrısı, bulantı, bacakların ic yuzunde hassasiyet olabilir Dismenore ile birlikte adet oncesi gerginlik sendromu (PMS) de gorulebilir ancak bu şart değildir PMS genelde adet başlangıcından birkac gun once gorulur Dismenoreli kadınların yaklaşık %1015′inde şikayetler normal gunluk aktivitelerini kısıtlayacak kadar şiddetlidir
Eğer ağrılar;
Normal zamanında gelen bir adet kanamasına eşlik etmiyorsa,
Her zaman olduğundan cok daha şiddetli ise,
23 gunden daha uzun suruyor ise,
Her zaman olandan daha farklı ise,
mutlaka bir hekim kontrolunden gecilmesi gerekir
Sekonder (ikincil) dismenore:
Seconder (ikincil) dismenorede (ağrılı adet gorme) altta yatan bir patolojik (hastalık yapan) durum mevcuttur Bir kac ornek verecek olursak doğuştan olan kızlık zarının kapalı olması, bazı vajinal (hazneye ait) veya rahime ait anormallikler veya daha sonradan ortaya cıkan bazı hastakıklar gibi… Doğuştan olan problemler daha nadir olduğundan, sıklıkla daha genc yaşlarda ortaya cıkar
Sekonder dismenore nedenleri nelerdir ?
1Endometriozis
2Yumurtalık kistleri veya tumorleri
3Pelvik inflamatuar hastalık (PID)
4Myomlar
5Uterus polipleri
6Rahim ici yapışıklıklar
7Rahim ici araclar
8Rahim boynu darlıkları
9Rahim tumorleri
10İmperfore hymen (kızlık zarının adet gormeyecek şekilde tam kapalı olması)
11Cift uterus veya uterusda septun bulunması
12Enfeksiyonlar
Ne zaman jinekolojik değerlendirme gerekir?
Adet sancıları ağrı kesicilerle kontrol altına alınabiliyorsa ve başka bir jinekolojik belirti yoksa jinekolojik muayene gerekli değildir Ancak adet sancıları cok şiddetli olup genel iyilik halini etkilemeye başlamışsa veveya iş kaybına neden oluyorsa mutlaka jinekolojik değerlendirme yapılmalı etkili bir tedavi uygulanmalıdır
Jinekolojik değerlendirmenin cok onemli bir amacı vardır Endometriozis (rahim ic tabakasının normal dışı bolgelerde bulunması), kronik enfeksiyon, yapışıklıklar, yumurtalık kistleri, uterus myomları ve diğer bazı jinekolojik hastalıklar kendilerine ozgu belirtiler dışında aynen adet sancısı gibi belirtiler de verebilirler Yapılan jinekolojik muayene bu durumların varlığını ortaya cıkarır ve boyle durumlarda tedavi tamamen farklı olur
Nasıl tanı konulur?
Tanıda oncelikle hastanın oykusu onem kazanır cevaplanması gereken bir takım sorular vardır Bunlar:
Ağrının ne zaman olduğu
Ağrıyı gecirmek icin ne yapıldığı
Eşlik eden başka bir şikayetin olup olmadığı
Doğum kontrol haplarının ağrıyı azaltıp azaltmadığı
Gun gectikce ağrının şiddetlenip şiddetlenmediği ve
Ağrılar nedeni ile aktivitenin bozulup bozulmadığıdır
Ağrıların primer ya da altta yatan başka bir patolojiye bağlı olup olmadığını anlamak maksadıyla detaylı bir muayene yapılmalıdır Herhangi bir enfeksiyon ya da kist gibi bir patolojiyi ayırt etmek icin kan ve idrar tetkikleri ile ultrason incelemesi coğu zaman gerekli olmaktadır
Primer dismenore tedavisi nasıl yapılır?
Dismenorenin (ağrılı adet gormenin) oluşmasını onlemek mumkun değildir Ağrı doktorun size tavsiye edeceği ilacları kullanarak hafifletilebilir Yine;
Orta dereceli bolgesel sıcak uygulama iyi gelebilir Bunun icin sıcak banyo ya da ayaklara sıcak uygulama (sıcak bir havlu, termofor) onerilir Burada dikkat edilmesi gereken nokta sıcak uygulama direkt karına yapılmamalıdır; cunku karın icerisinde herhangi bir iltihabı reaksiyon varsa bu karın zarına yayılabilir ve oldukca tehlikelidir
Her zaman iyi beslenme ve bunun adet kanaması sırasındada surdurulmesi ağrıyı azaltama da etkilidir Eğer kişide adet kanamasından once baş ağrısı, karında şişlik,…vb problemler oluyorsa adetten 1 hafta once tuz kısıtlanmasına gidilebilir Yine doğal idrar yaptırıcı olan maydanoz, ıhlamur, kuşkonmaz gibi besinlerin bu donemde alınması odemi(vucutta su toplaması)ve odemin neden olacağı rahatsızlığı giderir
Yine diyette B vitamini ve Mg (magnezyum)’dan zengin besinlerin alınması bu donemde oluşan rahatsızlıkları ve ağrıyı gidermede yardımcı olur
B Vitamininden zengin yiyecekler:
Et, balık, karaciğer, kurubaklagiller, yeşil yapraklı sebzeler, diğer sebzeler… Mg(magnezyum)’dan Zengin Yiyecekler:
Yağlı tohumlar(fındık, fıstık, susam…vb), koyu yeşil yapraklı sebzeler, oğutulmemiş tahıllar(kepekli ekmek)
Ağrıyı gidermede kullanılan bir diğer yontem duzenli egzersizdir Kas tonusunu guclendirici egzersizler ve nefes egzersizleri dismeonoreyi kontrol eder Menstrual problemleri onlemek ve kas tonusunu artırmak icin yuzme onerilen bir egzersizdir Bunun yanında kişinin ev ortamında yapacağı hafif egzersizlerde ağrıyı azaltmada yardımcıdır
Masajda ağrıyı azaltmada etkili bir yontemdir Ağrıyan bolgenin altına yoğurma tarzında ritmik masaj uygulanırsa ağrının algılanması azaltılabilir
Duzenli uyku,gerginliği azaltacağından ağrıyı kontrol etmede kullanılır
Kişinin kadın olmaya ve adet gormeye ilişkin pozitif tavır takınmasında ağrıyı oluşturabilecek psikolojik etkenleri giderir
Psikolojik faktorler primer (1cil) dismenorenin nedenlerinden biri olarak kabul edilir Bu yuzden cinsiyete ilişkin olumlu duyguların sergilenmesi ağrının azaltılması icin onemlidir
Sekonder dismenore tedavisi nasıldır?
Nedene yol acan hastalıklar gerekli tıbbi ve cerrahi tedavi ile duzeltilir ve tedavi sonunda ağrı azalır veya kaybolur
Nasıl onlem alınmalıdır?
Dismenore alınacak bazı basit onlemler ile bir miktar engellenebilir Orneğin adet kanaması oncesinde ve esnasında kahve, cay, kola, cikolata gibi kafein iceren gıdalardan uzak durulması, karın bolgesine masaj yapılması, uzun sure ayakta durmaktan ya da yuruyuş yapmaktan kacınılması şikayetler uzerinde olumlu etki yaratır Aşırı yorgun, sinirli kişilerde adet sancısı daha fazla gorulur Bu nedenle kanama esnasında dinlenmek son derece onemlidir Yine kabızlığı olanlar bu sancıları daha şiddetli yaşarlar Lifli gıdaların bol tuketilmesi kabızlığı onler Bol miktarda su icilmesi, sigaradan uzak durulması, fazla miktarda alkol tuketilmemesi gibi basit ve kısa sureli onlemler ile sancılı adet kanamaları biraz daha rahat gecirilebilir
Adet kanaması esnasında ya da hemen oncesinde kasıklarda ortaya cıkan rahatsızlık ve kramp tarzında ağrılara dismenore ya da menstruel kramp adı verilir Dismenore primer (1cil) ve sekonder (2cil) olmak uzere iki şekilde incelenir
Primer (birincil) dismenore :
Sıklıkla adet kanamasının başlangıcından sonraki ilk 12 yıl icinde ortaya cıkar ve kırklı yaşlara kadar surebilir Bazen kadınlarda ilk doğumdan sonra ağrılar hafifleyebilir Ağrının nedeni rahimde ağrıya ve kasılmaya yol acan prostaglandin maddesinin yapımının artmasıdır
Ağrı genellikle adet kanaması başlamadan 12 gun once ortaya cıkar, adetin birinci gununde belirginleşir ve genellikle 2gunde sakinleşir Ağrı karnın alt kısmında aralıklı gelen kramp şeklindedir Ağrı bir bolgede toplanabileceği gibi sırta, bele, kasıklara ve vulvaya (idrar yapılan acıklık ve vajinal acıklık) da yayılabilir Ağrıya bazen terleme, yorgunluk, iştahsızlık, bulantı, kusma, ishal, baş donmesi, baş ağrısı, baygınlık, kabızlık gibi belirtiler eşlik edebilir
Neden sancılı adet gorulur ?
Sancılı adet gorme aslında normal adet gorme mekanizmasının onemli bir parcası olan uterus (rahim) kasılmalarının kadın tarafından ağrı şeklinde hissedilmesidir Bu uterus kasılmalarının amacı uterus ic tabakasını atılarak yenilenmesi sırasında oluşan kanama miktarını en az seviyede tutmaktır Kasılmalar esnasında uterusta bolgesel olarak prostaglandin adı verilen bazı maddeler salgılanır Ağrıya yol acan bu prostaglandinlerin ya aşırı miktarda salgılanması ya da kadınlarda prostaglandinlere ağrı şeklinde aşırı duyarlılık oluştuğu kabul edilmektedir Prostaglandin salgısı yumurtlama sonrasında oluşan bir olay olduğundan tipik olarak adet gormeden kısa sure once başlayan adet bittikten sonra tumuyle kaybolan adet sancısı yumurtlama olduğuna dair belirtilerden biridir
Sancılı adet gormenin nadir gorulen nedenleri arasında serviks (rahim ağzı) girişi, kurtaj, enfeksiyon gibi nedenlere bağlı olarak daralmış olması ve buna bağlı olarak adet kanının “zorlukla atılması ve spiral kullanımı yer alır
Ne gibi belirtiler verir ?
Dismenore karnın alt bolgelerinde kramp benzeri ağrılar ve rahatsızlıklardır Bu eşlik eden diğer belirtiler; Sırt ağrısı, baş ağrısı, bulantı, bacakların ic yuzunde hassasiyet olabilir Dismenore ile birlikte adet oncesi gerginlik sendromu (PMS) de gorulebilir ancak bu şart değildir PMS genelde adet başlangıcından birkac gun once gorulur Dismenoreli kadınların yaklaşık %1015′inde şikayetler normal gunluk aktivitelerini kısıtlayacak kadar şiddetlidir
Eğer ağrılar;
Normal zamanında gelen bir adet kanamasına eşlik etmiyorsa,
Her zaman olduğundan cok daha şiddetli ise,
23 gunden daha uzun suruyor ise,
Her zaman olandan daha farklı ise,
mutlaka bir hekim kontrolunden gecilmesi gerekir
Sekonder (ikincil) dismenore:
Seconder (ikincil) dismenorede (ağrılı adet gorme) altta yatan bir patolojik (hastalık yapan) durum mevcuttur Bir kac ornek verecek olursak doğuştan olan kızlık zarının kapalı olması, bazı vajinal (hazneye ait) veya rahime ait anormallikler veya daha sonradan ortaya cıkan bazı hastakıklar gibi… Doğuştan olan problemler daha nadir olduğundan, sıklıkla daha genc yaşlarda ortaya cıkar
Sekonder dismenore nedenleri nelerdir ?
1Endometriozis
2Yumurtalık kistleri veya tumorleri
3Pelvik inflamatuar hastalık (PID)
4Myomlar
5Uterus polipleri
6Rahim ici yapışıklıklar
7Rahim ici araclar
8Rahim boynu darlıkları
9Rahim tumorleri
10İmperfore hymen (kızlık zarının adet gormeyecek şekilde tam kapalı olması)
11Cift uterus veya uterusda septun bulunması
12Enfeksiyonlar
Ne zaman jinekolojik değerlendirme gerekir?
Adet sancıları ağrı kesicilerle kontrol altına alınabiliyorsa ve başka bir jinekolojik belirti yoksa jinekolojik muayene gerekli değildir Ancak adet sancıları cok şiddetli olup genel iyilik halini etkilemeye başlamışsa veveya iş kaybına neden oluyorsa mutlaka jinekolojik değerlendirme yapılmalı etkili bir tedavi uygulanmalıdır
Jinekolojik değerlendirmenin cok onemli bir amacı vardır Endometriozis (rahim ic tabakasının normal dışı bolgelerde bulunması), kronik enfeksiyon, yapışıklıklar, yumurtalık kistleri, uterus myomları ve diğer bazı jinekolojik hastalıklar kendilerine ozgu belirtiler dışında aynen adet sancısı gibi belirtiler de verebilirler Yapılan jinekolojik muayene bu durumların varlığını ortaya cıkarır ve boyle durumlarda tedavi tamamen farklı olur
Nasıl tanı konulur?
Tanıda oncelikle hastanın oykusu onem kazanır cevaplanması gereken bir takım sorular vardır Bunlar:
Ağrının ne zaman olduğu
Ağrıyı gecirmek icin ne yapıldığı
Eşlik eden başka bir şikayetin olup olmadığı
Doğum kontrol haplarının ağrıyı azaltıp azaltmadığı
Gun gectikce ağrının şiddetlenip şiddetlenmediği ve
Ağrılar nedeni ile aktivitenin bozulup bozulmadığıdır
Ağrıların primer ya da altta yatan başka bir patolojiye bağlı olup olmadığını anlamak maksadıyla detaylı bir muayene yapılmalıdır Herhangi bir enfeksiyon ya da kist gibi bir patolojiyi ayırt etmek icin kan ve idrar tetkikleri ile ultrason incelemesi coğu zaman gerekli olmaktadır
Primer dismenore tedavisi nasıl yapılır?
Dismenorenin (ağrılı adet gormenin) oluşmasını onlemek mumkun değildir Ağrı doktorun size tavsiye edeceği ilacları kullanarak hafifletilebilir Yine;
Orta dereceli bolgesel sıcak uygulama iyi gelebilir Bunun icin sıcak banyo ya da ayaklara sıcak uygulama (sıcak bir havlu, termofor) onerilir Burada dikkat edilmesi gereken nokta sıcak uygulama direkt karına yapılmamalıdır; cunku karın icerisinde herhangi bir iltihabı reaksiyon varsa bu karın zarına yayılabilir ve oldukca tehlikelidir
Her zaman iyi beslenme ve bunun adet kanaması sırasındada surdurulmesi ağrıyı azaltama da etkilidir Eğer kişide adet kanamasından once baş ağrısı, karında şişlik,…vb problemler oluyorsa adetten 1 hafta once tuz kısıtlanmasına gidilebilir Yine doğal idrar yaptırıcı olan maydanoz, ıhlamur, kuşkonmaz gibi besinlerin bu donemde alınması odemi(vucutta su toplaması)ve odemin neden olacağı rahatsızlığı giderir
Yine diyette B vitamini ve Mg (magnezyum)’dan zengin besinlerin alınması bu donemde oluşan rahatsızlıkları ve ağrıyı gidermede yardımcı olur
B Vitamininden zengin yiyecekler:
Et, balık, karaciğer, kurubaklagiller, yeşil yapraklı sebzeler, diğer sebzeler… Mg(magnezyum)’dan Zengin Yiyecekler:
Yağlı tohumlar(fındık, fıstık, susam…vb), koyu yeşil yapraklı sebzeler, oğutulmemiş tahıllar(kepekli ekmek)
Ağrıyı gidermede kullanılan bir diğer yontem duzenli egzersizdir Kas tonusunu guclendirici egzersizler ve nefes egzersizleri dismeonoreyi kontrol eder Menstrual problemleri onlemek ve kas tonusunu artırmak icin yuzme onerilen bir egzersizdir Bunun yanında kişinin ev ortamında yapacağı hafif egzersizlerde ağrıyı azaltmada yardımcıdır
Masajda ağrıyı azaltmada etkili bir yontemdir Ağrıyan bolgenin altına yoğurma tarzında ritmik masaj uygulanırsa ağrının algılanması azaltılabilir
Duzenli uyku,gerginliği azaltacağından ağrıyı kontrol etmede kullanılır
Kişinin kadın olmaya ve adet gormeye ilişkin pozitif tavır takınmasında ağrıyı oluşturabilecek psikolojik etkenleri giderir
Psikolojik faktorler primer (1cil) dismenorenin nedenlerinden biri olarak kabul edilir Bu yuzden cinsiyete ilişkin olumlu duyguların sergilenmesi ağrının azaltılması icin onemlidir
Sekonder dismenore tedavisi nasıldır?
Nedene yol acan hastalıklar gerekli tıbbi ve cerrahi tedavi ile duzeltilir ve tedavi sonunda ağrı azalır veya kaybolur
Nasıl onlem alınmalıdır?
Dismenore alınacak bazı basit onlemler ile bir miktar engellenebilir Orneğin adet kanaması oncesinde ve esnasında kahve, cay, kola, cikolata gibi kafein iceren gıdalardan uzak durulması, karın bolgesine masaj yapılması, uzun sure ayakta durmaktan ya da yuruyuş yapmaktan kacınılması şikayetler uzerinde olumlu etki yaratır Aşırı yorgun, sinirli kişilerde adet sancısı daha fazla gorulur Bu nedenle kanama esnasında dinlenmek son derece onemlidir Yine kabızlığı olanlar bu sancıları daha şiddetli yaşarlar Lifli gıdaların bol tuketilmesi kabızlığı onler Bol miktarda su icilmesi, sigaradan uzak durulması, fazla miktarda alkol tuketilmemesi gibi basit ve kısa sureli onlemler ile sancılı adet kanamaları biraz daha rahat gecirilebilir
Moderatör tarafında düzenlendi: