Güç, çimento, perakende, kâğıt olmak üzere birçok alanda faaliyet gösteren Eren Holding İdare Şurası Lideri Ahmet Eren, güç kesiminde iki yıldır sorun yaşandığını belirterek kâğıttan, çimentodan, dokumadan destek ederek enerjiyi ayakta tuttuklarını, Türkiye endüstrisi canlanmadan elektrik tüketiminin artmayacağını söyledi.
Bilhassa kurlardaki çok oynamaların uzun vadeli yatırım yapacak sanayiciyi çok olumsuz etkilediğini vurgulayan Eren, Türk işsizine faydası olması için de üretimin kesinlikle Türkiye’de yapılması gerektiğine işaret etti.
“Kanun hâkimiyeti bir ülkede yoksa oraya sermaye gitmez” diyen Ahmet Eren ile Eren Holding’in yatırımlarını, Türkiye iktisadını ve endüstricinin problemlerini konuştuk.
2019’un sonuna yaklaşıyoruz, Holding açısından nasıl geçiyor, amaçlarınıza ulaşacak mısınız?
Türkiye iktisadından daha uygunuz. TL bazında büyüme var bizde. Dolar bazında geçen yılki ciromuz 2.7 milyar dolardı, bu sene varsayımımız 2.5 milyar dolar olacak. Faaliyet gösterdiğimiz alanlarda, bilhassa çimentoda iç piyasada büyük bir daralma oldu. Ama onu ihracatla kapattık. Zira Mersin’de tıpkı vakitte limanımız da var, buradan ihracat yaptık. Öteki alanımız güç, orada bir daralma var. Güç tüketimi geçen seneye göre düştü. Sanayi üretimi artmadığı için güç tüketimi de artmadı.
Dokuma ve perakende de daralma olmadı. Yüksek gelir kümesine eser satıyoruz. Yüksek gelir kümesi da iktisattaki daralmadan dolayı bu muhtaçlıklar için olumsuz etkilenmiyor. Yani alacağı bir tişört yahut bir gömlek, onların harcaması içinde küçük bir oran. 2001 krizinde de biz bunu görmüştük. Ne Lacoste ne Burberry ne de öteki markaların satışında düşüş olmadı.
TÜRK İŞSİZİNE FAYDASI YOK
Perakendede mağaza sayılarında bir yavaşlama olmadı mı?
Mağaza sayısının artırılması konusunda fırına bastık. Zira adım başı AVM oldu. Biz de hepsine gitmekte nazlı davranıyoruz. Hem yurtdışında hem yurtiçinde mağazalarımız var. Yurtdışındaki mağazalarımıza da Türkiye’de ürettiğimiz eserleri ihraç ediyoruz. Aslında Türkiye’nin olabildiğince burada üretip satması lazım. Yoksa bir Türk iş insanı sarfiyat Çin’de üretir, götürür, Almanya’da Fransa’da satar, parayı da İsviçre de tutarsa Türk işsizine hiçbir faydası yok. Türk işsizine faydası olması için üretimi kesinlikle Türkiye’de yapması lazım.
Küme cirosundaki dağılım nasıl?
En büyük alanınız güç cironun yüzde 40’ı oradan geliyor. Kağıt ve ambalaj yüzde 36 düzeyinde. Dokuma yüzde 15, yüzde 9 da çimento.
ÇİMENTO YATIRIMI ASKIYA ALINDI
Çok meçhul bir periyottan geçiyoruz, askıya aldığınız yatırımlar oldu mu?
Askıya aldığımız alan çimento oldu. Çimentoda ikinci bir sınır kuracaktık lakin iç tüketimdeki müthiş düşüş o yatırımımızı erteletti. Mersin’deki çimento fabrikamızın yanında altyapısı hazır ikinci sınırı kurma programımız vardı, lakin Türkiye’de bilhassa konut dalının girdiği kriz ve çimento satışlarının daralması bizi bu yatırımdan alıkoydu. Yaklaşık 250-300 milyon dolarlık bir yatırım olacaktı.
Kâğıt ambalaj dışında eliniz rahatlayınca gelecek yılın sonunda ya da 2021’de bilhassa yenilenebilir güç ekipmanları üretimi konusunda araştırma yapıyoruz. Rüzgâr gülleri, güneş panelleri vs.
Eren Holding’de kaç kişi çalışıyor?
Direkt çalışan sayısı 8 bin 500. Güvenlik, yemek işini yapan yan kuruluşlarla 10 bin kişiyi aşıyor. En fazla çalışanımız ambalajda.
KAR BORCA YETMİYOR
Asıl iş alanınız güçte bu yıl önemli kriz var, batık oranı yüksek, ne diyeceksiniz?
Hem üretim hem dağıtım tarafında bankaların 50 milyar dolarlık finansmanı var. Bu bölümün şu yahut bu formda bir krize girmesi durumu şimdi yok. Lakin aşikâr firmalar için var. Bu da olağan bankalara da olumsuz yansır. Güçte hem üretim hem dağıtım tarafında büyük yatırımlar yapıldı. Devlet, dağıtım şirketlerini çok büyük paralarla özel firmalara sattı. Artık hem üreticilerin hem dağıtımcıların karları borçlarını ödeyecek seviyede değil. Bizim de başka bölümlerimiz olmasa güç bölümünü sürdürmemiz çok güç masraf. Elektrik üretimine 2.7 milyar dolarlık yatırımımız var. Zonguldak’taki Çatalağzı Termik Santralı Türkiye’nin elektrik muhtaçlığının yüzde 7’sini karşılıyor. Türkiye’de faiz oranları çok yüksek. Alıp götürüyor, yetmiyor, kâğıttan, çimentodan, dokumadan destek etmek suretiyle gücün sürdürülmesini sağlıyoruz.
Ne kadar vakittir enerjiyi bu türlü ayakta tutuyorsunuz?
İki yıldır oradan oraya aktarma yapıyoruz. Gelecek iki yıl daha bu durum sürecek. Zira Türkiye’de endüstrinin, üretimin artması lazım ki güç tüketimi artsın. Bizde elektriği satacak yer bulamıyoruz. 2 ay öncesine kadar 5 ünitemizden 1’i çalışıyordu. Son iki aydır yüzde 60-70 kapasite ile çalışıyoruz.
FAZLALIK VAR
Güç şirketleri neyi öngöremedi de bu kadar batık ortaya çıktı, meseleler nereden kaynaklandı?
Birincisi devlet, bu yatırımlara lisansı verirken bir makro plana bakıp Türkiye’nin gereksinimine nazaran düzenlemeliydi. İkincisi bankalar, bizlere kredi verirken onlarda bakmaları lazımdı, Biz ise bu geleceği tam olara da öngöremedik. Kredilerin bolluğu itti bizi bu işe. Aldık, kredileri yatırdık. Lakin şu anda fazlalık var, bu fazlalık ne vakit erir; tabi 4-5 sene sürecek. Devletin alım garantisi dediği rüzgâr ve güneş dışında yeni yatırım yok. Firmaların yeni yatırım arayacak hali de kalmadı. Yeni yatırım için fon lazım. Ne doğalgazcıların, ne yerli kömürcülerin, ne ithal kömürcülerin yatırımı olmaz.
Güçteki borç ölçünüz ne kadar?
Ödeyebilecek güçteyiz, biz tekrar yapılandırma talep etmedik, etmeyeceğiz de.
AMBALAJDA BÜYÜYECEĞİZ
Bundan sonraki süreçte holding olarak yükü hangi alana vereceksiniz?
- Şu anda perakendede yurtiçi ve yurtdışında büyüyoruz. Ambalaj bölümünde kâğıdın tamamlayıcısı olan oluklu mukavva, kutu üretiminde yeni yeni tesisler açtık ve açmaya devam ediyoruz. Ambalajda yeni yatırım için bilhassa Gebze, İzmit bölgesinde yer bakıyoruz, bunlar 30-40 milyon dolarlık yatırımlar olacak. Bilhassa elektrikli arabaların aküleri konusunda bir üretim yapabilir miyiz diye onu araştırıyoruz.
Merkez Bankası, faiz oranlarını düşürüyor. Şu anda düşük faiz tek başına yatırım yapmak için kâfi bir enstrümana mı?
- Şu anda faizi “sıfır” yaparsak yatırım yapar mısın? Onu dışarıdakilere sorun, dış sermaye neredeyse sıfır, yüzde 1.5. Geliyor mu Türkiye’ye? Gelmiyorlar. Maalesef bu ortamın düzelmesi lazım. Herkesin ağzına pelesenk oldu, hukuk hukuk... Hakikat lakin yani. Kanun hâkimiyeti bir ülkede yoksa oraya sermaye gitmez.
HOP OTURUP HOP KALKTIK
Günlük en çok nelere bakıyorsunuz, dolar kuru sizi nasıl etkiliyor?
Bilhassa kurlardaki çok oynamalar, uzun vadeli yatırım yapacak sanayiciyi çok olumsuz etkiliyor. Geçen sene ağustosta kurlar fırladı. Yatırım yapmışların borcu döviz bazındaydı.
Zira Türkiye’de 10 yıllık krediyi TL bazında kimse bulamaz, yoktur esasen. Döviz bazında borçları olan bütün yatırımcılar geçen sene hop oturup hop kalktık. Maalesef bu insanı demoralize ediyor, yatırım yapmak konusunda demoralize eden sebep yalnızca bu değil. Hukuk çok değerli, bunun da sağlanması lazım. İş insanı da vatandaş da istikrar arıyor. Hürriyet, demokrasi, insan hakları, kelam ve yazı hürriyeti, kanun hâkimiyeti konusunda istikrar arıyoruz. Bunları sağlamamız lazım. İşsizlikteki asıl can alıcı nokta üniversitelerin işsizliği. Kalitesi yüksek şahıslara bu memlekette maalesef iş yok.
İÇ BARIŞ SAĞLANMALI
Krizden çıkış için hangi adımlar atılmalı?
Sayılar iner çıkar, fakat değerli olan Türkiye’nin Batı standartlarına uygun çağdaş, hür ve adil bir ülke olmasıdır. Ekonomik külfetler gelir geçer. Bunu sağlayabilirse Türkiye genç, dinamik nüfusu ve teşebbüsçü iş insanları sayesinde Avrupa’nın birçok ülkesini yakalayabilir ve geçebilir.
Kısa müddette mi olur uzun müddette mi bilmem ancak etrafımızla uyuşmamız lazım. Bilhassa iç barışı sağlamamız gerekiyor. Atatürk, boşuna dünya başkanı olmamış. “Yurtta sulh cihanda sulh” demiş.
Avrupa standartları diyorsunuz, lakin Avrupa Birliği ile de alakalar kesilme noktasına geldi, ne bekliyorsunuz?
Avrupa Birliği, Türkiye için kutupyıldızıdır ondan vazgeçmememiz lazım. Rusya’ya Çin’e de kayabilirsiniz, fakat Türkiye’ye dışarıdan gelen sermayeye bakın. Yüzde kaçı Rusya’dan, Çin’den gelmiş. Avrupa ile ilgilerimizin çok uygun olması lazım ki hem kanun hâkimiyeti sağlansın hem de Avrupalı sermayedarın, yatırımcının görüşü olumluya dönsün.
Şehriban Kıraç/Cumhuriyet