Tüberküloz (verem) nedir?
Mycobacterium tuberculosis complex’in neden olduğu hastalığa tüberküloz hastalığı ya da kısaca tüberküloz denir.
Tüberküloz nasıl bulaşır?
Tüberkülozun temel bulaş yolu teneffüs yoludur. Tüberküloz basilinin bedene giriş kapısı akciğerlerdir. Teneffüs yolu ile tüberküloz basili akciğerlere girdikten ve alveollere ulaştıktan sonra tüberküloz hastalığının ortaya çıkması ile sonuçlanabilecek bir süreç başlar. Üst teneffüs yollarında nadiren tüberküloz gözlenir. Teneffüs yolu dışında gastrointestinal yolla da tüberküloz bulaşı olabilir. M. bovis ile hastalanmış hayvanların etlerinin yenmesi ile gastrointestinal sistemden tüberküloz basili insanlara bulaşabilir.
Hasta bireylerin kullandıkları çatal, kaşık, havlu vs. ile tüberküloz bulaşmaz.
Tüberküloz hastalığı bedende nasıl oluşur?
Akciğer tüberkülozu olan hastaların öksürmesi konuşması hapşırması vs. ile havaya bıraktıkları tüberküloz basili içeren damlacıklar havada kuruyarak damlacık çekirdekleri haline gelebilirler ve havada asılı kalabilirler. Basil içeren bu damlacık çekirdeklerinin inhalasyonu (nefesle akciğerlere çekilmesi) sonrasında basiller alveollere kadar ulaşırlar. İnsanların yarısından fazlasında nonspesifik immünite (o mikroba has olmayan bağışıklık, doğal bağışıklık) ile tüberküloz basili bedenden eradike edilir (ortadan kaldırılır). Bu türlü şahıslarda ne hastalık, ne de latent tüberküloz enfeksiyonu olur. Bu bireylerin tüberkülin deri testleri negatiftir. İnsanların bir kısmında tüberküloz basiline karşı tüberküloz basiline mahsus bağışıklık (spesifik immümite) gelişir. Spesifik immünite ile kıymetli sayıda bireyde basil bedende hapsedilir, hastalık olmaz. Bu türlü bireylerde hastalık yoktur fakat tüberkülin deri testi olumluluğu vardır. Spesifik immünite gelişen bu bireylerin az bir kısmında spesifik immünite yetersiz kalır ve basil çoğalmaya devam eder ve hastalık ortaya çıkar. Ortaya çıkan tüberküloza primer tüberküloz denir. Primer tüberküloz daha çok çocukluk çağında oluşan tüberküloz formudur. Basili spesifik immünite ile bedenlerinde baskılamış, sınırlamış olan, bu nedenle tüberkülin deri testi müspet ve birebir vakitte sağlıklı olan bireylerin az bir kısmında hayatlarının ileri devirlerinde akciğer tüberkülozu ortaya çıkabilir. Bu tüberküloz formuna ise erişkin tip ya da postprimer tüberküloz denir.
Akciğer tüberkülozu belirtileri nelerdir?
Akciğer tüberkülozlu hastalarda öksürük, balgam, kanlı balgam, nefes darlığı, göğüs ağrısı üzere teneffüs sistemi belirtileri ile birlikte halsizlik, çabuk yorulma, gece terlemesi kilo kaybı üzere sistemik belirtiler gözlenebilir. Tüm hastalarda, tüm belirtilerin hepsinin birden olması beklenmez. Daha çok yaygın akciğer tüberkülozu olan hastalarda tüm belirtiler olabilir.
Akciğer Tüberkülozu Tanısı Nasıl Konulur?
Akciğer grafisinde (ya da bilgisayarlı toraks tomografisinde) akciğer tüberkülozu ile uyumlu görünümü olan hastalarda balgam, gastrik lavaj (mide suyu) ya da bronş lavajı yayma olumluluğu varsa akciğer tüberkülozu tanısı konulabilir. Akciğer grafisi (ya da bilgisayarlı toraks tomografisi) akciğer tüberkülozu ile uyumlu olup, balgam, (gastrik lavaj ya da bronş lavajı) yayması negatif olan hastalarda 7-10 günlük geniş spektrumlu non-spesifik (tüberküloz basiline tesiri olmayan) antibiyotik tedavisi verilir. Bu tedaviyle güzelleşme olmayan ve akciğer tüberkülozu dışındaki hastalıkların dışlandığı durumlarda, bir göğüs hastalıkları uzmanı tarafından tüberküloz tedavisi başlanılmasına karar verilebilir.
Balgam, gastrik lavaj (mide suyu) ya da bronş lavajı kültüründe Mycobacterium tuberculosis complex’in üretilmesiyle akciğer tüberkülozunun kesin tanısı konulur.
Akciğer tüberkülozunun tedavisi var mıdır?
İlaca hassas tüm tüberküloz formlarının tedavisi vardır.
İlaç direnci olan tüberküloz tedavisinin farklı bir başlık altında kıymetlendirilmesi gerekir.
Akciğer tüberkülozu tedavisi nasıldır?
Tüberküloz tedavisi ilaçla yapılır. Akciğer tüberkülozu tedavisinin müddeti en az 6 aydır. Tedavide birinci 2 ay 4 çeşit ilaç kullanılır. Sonraki 4 ay 2 çeşit ilaçla devam edilir. Erişkinlerde tüberküloz hastalığı daha az çeşit ilaçla tedavi edilmez. Şayet 1-2 çeşit ilaçla akciğer tüberkülozu tedavisi denenirse hastalık tedavi edilemediği üzere ilaçlara dirençli tüberküloz da gelişebilir. Mevcut ilaçlarla akciğer tüberkülozunun tedavi mühleti de kısaltılamaz.
Latent tüberküloz enfeksiyonu nedir?
Tüberküloz hastalığının rastgele bir formu olmaksızın, tüberkülin deri testi ya da interferon gamma salınım testlerinden (Quantiferon, ELISPOT) rastgele birisinin olumlu olması durumuna latent tüberküloz enfeksiyonu (LTBE) denir . LTBE olan bireyler sağlıklı olarak değerlendirilirler.
Latent tüberküloz enfeksiyonu neden değerlidir?
LTBE olan bireylerin yaklaşık %5-10’unda ömürlerinin bir devrinde tüberküloz hastalığı ortaya çıkabilir. Bağışıklığı baskılanmış bireylerde bu oran çok daha yüksektir.