Akdeniz Bölgesinin Beşeri ve Genel Özellikleri
Akdeniz Bölgesinin Coğrafi Özellikleri
Akdeniz Bölgesinin Idareli Özellikleri
Alan adını komşu olduğu Akdeniz ’den alır Bölge, yer şekilleri ve bun ast olarak idareli özelliklerin farklılığı nedeniyle iki bölüme ayrılmıştır Bunlar Antalya ve Adana Bölümü ’dür
Yer şekilleri
Bölgede yüksek dağlar ve platolar geniş alan kaplar
Dağlar : Bölgenin çatısını oluşturan Toros Dağları, Alp kıvrım kuşağının ülkemizdeki uzantısıdır Teke Yarımadası ’ndan itibaren başlayan Toroslar Batı, Orta ve Güneydoğu Toros Dağları adını alarak Anadolu ’nun güneyinde uzanır Bölgenin doğusunda yükseltisi 3500 metreyi aşan dağlar burada kıyıdan uzaklaşır İskenderun körfezinin doğusunda bulunan Amanos Dağları kırılma ile oluşmuş horstlardır
Ovalar : Adana Bölümü ’ndeki Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin oluşturduğu Çukurova ile Göksu ’nun oluşturduğu Silifke Ovası bölgedeki delta ovalarıdır Bu bölümde yer alan Amik ve Maraş ovaları ise bastırma ovalarıdır Antalya Bölümü ’nde yer alan Acıpayam, Tefenni, Elmalı ve Göller Yöresi ovaları karstik oluşumlu polyelerdir
Platolar : Batı ve Orta Toroslar arasında, yüksekliği 2000 metreyi bulan, Göksu Irmağı ve kollarınca parçalanmış Taşeli Platosu yer alır Bölgede kalker taşlar yaygın olduğundan karstik oluşumlar fazladır Teke Yarımadası ve Taşeli Platosu karstik oluşumların en sık görüldüğü alanlardır
Akarsular ve Göller
Akarsular : Antalya Bölümü ’nde Dalaman, Aksu, Köprüçayı ve Manavgat çayları, Adana Bölümü ’nde ise Göksu, Seyhan, Ceyhan ve Asi ırmakları Akdeniz ’e dökülen önemli akarsulardır Akarsuların rejimleri düzensizdir En çok suyu kış aylarında taşıyan akarsuların, yaz aylarında yağış azalması ve sıcaklık nedeniyle suları çekilir
Göller : Göl oluşumları bakımından zengin olan bölgenin manâlı gölleri Antalya Bölümü ’ndedir Dağlar arasındaki çukurluklarda, tektonik oluşumlu Beyşehir, Eğirdir, Burdur, Acıgöl, Suğla Gölü gibi büyük göller yer alır Buraya Göller Yöresi denir Beyşehir ve Eğirdir ’in yer altı kaynaklarıyla denize bağlantısı olduğundan suları tatlıdır Teke Yarımadası ’ndaki Kovada, Salda, Yarışlı, Elmalı ve Ketsel karstik oluşumlu ufak göllerdir Köyceğiz Gölü alüvyal set gölüdür
İklim
Bölgenin kıyı kesiminde Akdeniz iklimi görülür Yazlar sıcak ve verimsiz, kışlar ılık ve yağışlıdır Takvim ortalama yağış miktarı 7501000 mm kadardır Subtropikal yüksek basıncın etkisi sebebiyle yaz kuraklığı şiddetlidir Toroslar ’ın İç Anadolu ’dan gelen soğuk hava kütlelerini engellemesi, enlem ve denizellik özelliği sebebiyle kış mevsiminin en ılıman geçtiği bölgedir Antalya Bölümü ’ndeki Göller Yöresi ’nde iklim değişir ve karasala dönüşür Bu bölümde yağışlar azalıp, sıcaklık farkları artar
Doğal Bitki Örtüsü
Doğal bitki örtüsü Akdeniz iklimine ve yaz kuraklığına ahenkli, daima yeşil kalabilen, sert yapraklı, bodur bitki topluluğu olan makidir Kıyıdan itibaren 700800 metrelere kadar görülebilen maki topluluğu içinde zeytin, mersin, harnup, defne, zakkum, sandal ve kocayemiş gibi ağaçlar bulunur Daha yüksek kesimlerde kuraklığa ahenkli kızılçam, toros sediri ve karaçam türlerinden oluşan iğne yapraklı ormanlara geçilir Alan orman bakımından Karadeniz Bölgesi ’nden sonradan ikinci sırayı alır Torosların içe dönük yamaçları ile Göller Yöresi ’nde ormanlar seyrekleşir 2000 m yükseltiden sonradan dağ çayırları başlar
Nüfus ve Yerleşme
Alan genişliğine oranla çok az nüfuslanmıştır Çünkü Toros Dağları ve karstik arazi geniş yer kaplar Nüfus daha çok kıy ovalarında ve Göller Yöresi ’nde toplanmıştır Adana Bölümü ’nde nüfus daha artı olup, bu bölümdeki Çukurova ve Amik ovaları Türkiye ’nin en yoğun nüfuslu yerlerindendir Nedeni tarım arazisinin geniş olması ve ulaşım kolaylığıdır Keza Adana Bölümü ’nün göç alması da etkendir Taşeli ve Teke platoları ile Toroslar ’ın yüksek kesimleri tenhadır
İller
Adana, Antalya, Burdur, Hatay, Isparta, İçel, Kahramanmaraş, Kilis, Osmaniye
Idareli Özellikler
Tarım
Yazların uzun ve sıcak, kışların ılık geçmesi nedeniyle yılda 2, 3 kere tarımsal ürün alınır Yaz kuraklığının tarımı negatif etkilemesi sulamayı zorunlu kılmıştır Kışların ılık geçmesi ve güneşlenme süresinin uzunluğu seracılık faaliyetlerini geliştirmiştir Bölgede idareli değeri yüksek olan ve ihraç edilen tarım ürünlerinin yetiştirilmesi tercih edilir
UYARI : Antalya Bölümü ’nde kalkerli arazinin yaygınlığı ve yaz kuraklığının belirginliği tarımı olumsuz yönde etkiler
Tarım Ürünleri
Kıyı Bölgesi Tarım Ürünleri
Kış ılıklığına emrindeki olarak turunçgil ve muz üretimi yapılır Muzun %100 ’ü, turunçgillerin % 88 ’i bu bölgede üretilir Hem Türkiye pamuk üretiminin % 35 ’i, sebzenin % 26 ’sı, yerfıstığının % 88 ’i anasonun % 65 ’i ve susamın % 80 ’i bu bölgeden sağlanmaktadır
Göller Yöresi Tarım Ürünleri
Burada yetiştirilen ürünler kıyı kesiminden farklılaşır Tahıl, haşhaş, anason, şeker pancarı, gül ve tütün yetiştirilir
Hayvancılık
Akdeniz Bölgesi ’nde otlak ve otlakların az yer tutmasına karşın beslenen hayvan sayısı oldukça fazladır Bu durumun nedeni her zaman yeşil kalabilen ve 800 m ’lere kadar çıkabilen maki topluluğunun varlığıdır Teke Yarımadası, Taşeli Platosu ve Torıs Dağları ’nda küçükbaş hayvancılık yaygındır Bilhassa kıl keçisi beslenir Dağların yüksek kesimlerinde koyun yetiştirilir Arazinin fazla zorlu olması nedeniyle hayvanların et ve süt verimi düşüktür Antalya Yöresi ’nde arıcılık önemlidir
Ormancılık
Türkiye ormanlarının yaklaşık % 24 ’ü bu bölgede bulunur Buna bağlı olarak ormancılık gelişmiştir Orman ürünleri Göller Yöresi ’ndeki kereste fabrikalarında işlenir Dalaman (Muğla), SilifkeTaşucu ’nda (Mersin) ise kağıt fabrikaları bulunur
Madenler ve Enerji Kaynakları
Madenler : Antalya Bölümü maden bakımından daha zengindir Bu bölümdeki Fethiye – Dalaman havzası kayda değer bir krom çıkarım alanıdır Hem AdanaKozan, Hatay, Amanos Dağları ’nda krom çıkartılır AntalyaAkseki ile KonyaSeydişehir aralarında Türkiye ’nin en büyük boksit yatakları yer alır Keçiborlu ’da kükürt yatakları bulunur KahramanmaraşFaraşa, İskenderunPayas ’ta demir yatakları işletilir
Enerji Imal Tesisleri
Seyhan, Aslantaş, Menzelet, Oymapınar bölgedeki önemli hidroelektrik santrallerdir
Endüstri
Esas endüstri tesisleri şunlardır :
Antalya Bölümü ’nde endüstriyel gelişim, ulaşım zorluğu sebebiyle daha geridir
Besin – Bitkisel Yağ : Adana, Kahramanmaraş, Antalya
Şeker : Burdur
İplik ve Pamuklu Dokuma : Adana, Tarsus, Kahramanmaraş, Antalya
Halı Dokuma : Isparta, Burdur
Sigara – Alkol : Adana
Demir – Çelik : İskenderun
Petrol Rafinerisi : Mersin (Ataş)
Alüminyum : Seydişehir
Gübre : Mersin, İskenderun
Tarım Makineleri : Çukurova, Adana
Batarya : Antalya
Ulaşım
Toros Dağları ’nın kıyıya paralel uzanması, ulaşımı güçleştirir Adana Bölümü ulaşım bakımından daha elverişlidir Çukurova, Gülek ve Belen geçitleri ile öteki bölgelere bağlanmıştır Silifke ovası Sertavul geçidi ile Antalya ise Çubuk geçidi ile iç kesime bağlantılıdır Antalya dışındaki kentler demiryolu ile diğer bölgelere bağlantılıdır Mersin ve İskenderun Limanları ard bölgelerine demiryolu ile benzer olduğundan gelişmiştir Dörtyol ve Yumurtalık manâlı petrol limanlarıdır
Turizm
Bölgenin kıyı kesimindeki kullanışlı iklim koşulları, doğal güzellikler ve tarihi zenginlikler turizmin gelişmesini sağlamıştır Bilhassa Antalya Bölümü ’nde turizm gelişmiştir Antalya, Alanya, Side, Kaş, Kalkan bu bölümde deniz turizminin geliştiği merkezlerdir Akdeniz medeniyetini simgeleyen Olimpus, Patara gibi tarihi şehir kalıntıları manâlı turistik çekiciliklerdir Bölgede geniş alan kaplayan karstik şekiller, bilhassa Damlataş ve İnsuyu mağaraları ile Cennet – Cehennem obrukları doğa harikasıdır Pek çok milli park ile milletlerarası müsabaka ve festivallere duyulan aşırı alaka alan turizminin gelişmesine katkıda bulunmaktadır
Bölgenin Ülke Ekonomisindeki Yeri
Akdeniz Bölgesi Türkiye ’nin 4 gelişmiş bölgesidir Aşağı alan ekonomisinde manâlı yer tutan ürün ve idareli etkinlik türlerinin listesi verilmiştir
Muz
Turunçgiller
Pamuk
Yerfıstığı
Sebze
Meyve
Orman ürünleri
Turizm *
Akdeniz Bölgesinin Coğrafi Özellikleri
Akdeniz Bölgesinin Idareli Özellikleri
Alan adını komşu olduğu Akdeniz ’den alır Bölge, yer şekilleri ve bun ast olarak idareli özelliklerin farklılığı nedeniyle iki bölüme ayrılmıştır Bunlar Antalya ve Adana Bölümü ’dür
Yer şekilleri
Bölgede yüksek dağlar ve platolar geniş alan kaplar
Dağlar : Bölgenin çatısını oluşturan Toros Dağları, Alp kıvrım kuşağının ülkemizdeki uzantısıdır Teke Yarımadası ’ndan itibaren başlayan Toroslar Batı, Orta ve Güneydoğu Toros Dağları adını alarak Anadolu ’nun güneyinde uzanır Bölgenin doğusunda yükseltisi 3500 metreyi aşan dağlar burada kıyıdan uzaklaşır İskenderun körfezinin doğusunda bulunan Amanos Dağları kırılma ile oluşmuş horstlardır
Ovalar : Adana Bölümü ’ndeki Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin oluşturduğu Çukurova ile Göksu ’nun oluşturduğu Silifke Ovası bölgedeki delta ovalarıdır Bu bölümde yer alan Amik ve Maraş ovaları ise bastırma ovalarıdır Antalya Bölümü ’nde yer alan Acıpayam, Tefenni, Elmalı ve Göller Yöresi ovaları karstik oluşumlu polyelerdir
Platolar : Batı ve Orta Toroslar arasında, yüksekliği 2000 metreyi bulan, Göksu Irmağı ve kollarınca parçalanmış Taşeli Platosu yer alır Bölgede kalker taşlar yaygın olduğundan karstik oluşumlar fazladır Teke Yarımadası ve Taşeli Platosu karstik oluşumların en sık görüldüğü alanlardır
Akarsular ve Göller
Akarsular : Antalya Bölümü ’nde Dalaman, Aksu, Köprüçayı ve Manavgat çayları, Adana Bölümü ’nde ise Göksu, Seyhan, Ceyhan ve Asi ırmakları Akdeniz ’e dökülen önemli akarsulardır Akarsuların rejimleri düzensizdir En çok suyu kış aylarında taşıyan akarsuların, yaz aylarında yağış azalması ve sıcaklık nedeniyle suları çekilir
Göller : Göl oluşumları bakımından zengin olan bölgenin manâlı gölleri Antalya Bölümü ’ndedir Dağlar arasındaki çukurluklarda, tektonik oluşumlu Beyşehir, Eğirdir, Burdur, Acıgöl, Suğla Gölü gibi büyük göller yer alır Buraya Göller Yöresi denir Beyşehir ve Eğirdir ’in yer altı kaynaklarıyla denize bağlantısı olduğundan suları tatlıdır Teke Yarımadası ’ndaki Kovada, Salda, Yarışlı, Elmalı ve Ketsel karstik oluşumlu ufak göllerdir Köyceğiz Gölü alüvyal set gölüdür
İklim
Bölgenin kıyı kesiminde Akdeniz iklimi görülür Yazlar sıcak ve verimsiz, kışlar ılık ve yağışlıdır Takvim ortalama yağış miktarı 7501000 mm kadardır Subtropikal yüksek basıncın etkisi sebebiyle yaz kuraklığı şiddetlidir Toroslar ’ın İç Anadolu ’dan gelen soğuk hava kütlelerini engellemesi, enlem ve denizellik özelliği sebebiyle kış mevsiminin en ılıman geçtiği bölgedir Antalya Bölümü ’ndeki Göller Yöresi ’nde iklim değişir ve karasala dönüşür Bu bölümde yağışlar azalıp, sıcaklık farkları artar
Doğal Bitki Örtüsü
Doğal bitki örtüsü Akdeniz iklimine ve yaz kuraklığına ahenkli, daima yeşil kalabilen, sert yapraklı, bodur bitki topluluğu olan makidir Kıyıdan itibaren 700800 metrelere kadar görülebilen maki topluluğu içinde zeytin, mersin, harnup, defne, zakkum, sandal ve kocayemiş gibi ağaçlar bulunur Daha yüksek kesimlerde kuraklığa ahenkli kızılçam, toros sediri ve karaçam türlerinden oluşan iğne yapraklı ormanlara geçilir Alan orman bakımından Karadeniz Bölgesi ’nden sonradan ikinci sırayı alır Torosların içe dönük yamaçları ile Göller Yöresi ’nde ormanlar seyrekleşir 2000 m yükseltiden sonradan dağ çayırları başlar
Nüfus ve Yerleşme
Alan genişliğine oranla çok az nüfuslanmıştır Çünkü Toros Dağları ve karstik arazi geniş yer kaplar Nüfus daha çok kıy ovalarında ve Göller Yöresi ’nde toplanmıştır Adana Bölümü ’nde nüfus daha artı olup, bu bölümdeki Çukurova ve Amik ovaları Türkiye ’nin en yoğun nüfuslu yerlerindendir Nedeni tarım arazisinin geniş olması ve ulaşım kolaylığıdır Keza Adana Bölümü ’nün göç alması da etkendir Taşeli ve Teke platoları ile Toroslar ’ın yüksek kesimleri tenhadır
İller
Adana, Antalya, Burdur, Hatay, Isparta, İçel, Kahramanmaraş, Kilis, Osmaniye
Idareli Özellikler
Tarım
Yazların uzun ve sıcak, kışların ılık geçmesi nedeniyle yılda 2, 3 kere tarımsal ürün alınır Yaz kuraklığının tarımı negatif etkilemesi sulamayı zorunlu kılmıştır Kışların ılık geçmesi ve güneşlenme süresinin uzunluğu seracılık faaliyetlerini geliştirmiştir Bölgede idareli değeri yüksek olan ve ihraç edilen tarım ürünlerinin yetiştirilmesi tercih edilir
UYARI : Antalya Bölümü ’nde kalkerli arazinin yaygınlığı ve yaz kuraklığının belirginliği tarımı olumsuz yönde etkiler
Tarım Ürünleri
Kıyı Bölgesi Tarım Ürünleri
Kış ılıklığına emrindeki olarak turunçgil ve muz üretimi yapılır Muzun %100 ’ü, turunçgillerin % 88 ’i bu bölgede üretilir Hem Türkiye pamuk üretiminin % 35 ’i, sebzenin % 26 ’sı, yerfıstığının % 88 ’i anasonun % 65 ’i ve susamın % 80 ’i bu bölgeden sağlanmaktadır
Göller Yöresi Tarım Ürünleri
Burada yetiştirilen ürünler kıyı kesiminden farklılaşır Tahıl, haşhaş, anason, şeker pancarı, gül ve tütün yetiştirilir
Hayvancılık
Akdeniz Bölgesi ’nde otlak ve otlakların az yer tutmasına karşın beslenen hayvan sayısı oldukça fazladır Bu durumun nedeni her zaman yeşil kalabilen ve 800 m ’lere kadar çıkabilen maki topluluğunun varlığıdır Teke Yarımadası, Taşeli Platosu ve Torıs Dağları ’nda küçükbaş hayvancılık yaygındır Bilhassa kıl keçisi beslenir Dağların yüksek kesimlerinde koyun yetiştirilir Arazinin fazla zorlu olması nedeniyle hayvanların et ve süt verimi düşüktür Antalya Yöresi ’nde arıcılık önemlidir
Ormancılık
Türkiye ormanlarının yaklaşık % 24 ’ü bu bölgede bulunur Buna bağlı olarak ormancılık gelişmiştir Orman ürünleri Göller Yöresi ’ndeki kereste fabrikalarında işlenir Dalaman (Muğla), SilifkeTaşucu ’nda (Mersin) ise kağıt fabrikaları bulunur
Madenler ve Enerji Kaynakları
Madenler : Antalya Bölümü maden bakımından daha zengindir Bu bölümdeki Fethiye – Dalaman havzası kayda değer bir krom çıkarım alanıdır Hem AdanaKozan, Hatay, Amanos Dağları ’nda krom çıkartılır AntalyaAkseki ile KonyaSeydişehir aralarında Türkiye ’nin en büyük boksit yatakları yer alır Keçiborlu ’da kükürt yatakları bulunur KahramanmaraşFaraşa, İskenderunPayas ’ta demir yatakları işletilir
Enerji Imal Tesisleri
Seyhan, Aslantaş, Menzelet, Oymapınar bölgedeki önemli hidroelektrik santrallerdir
Endüstri
Esas endüstri tesisleri şunlardır :
Antalya Bölümü ’nde endüstriyel gelişim, ulaşım zorluğu sebebiyle daha geridir
Besin – Bitkisel Yağ : Adana, Kahramanmaraş, Antalya
Şeker : Burdur
İplik ve Pamuklu Dokuma : Adana, Tarsus, Kahramanmaraş, Antalya
Halı Dokuma : Isparta, Burdur
Sigara – Alkol : Adana
Demir – Çelik : İskenderun
Petrol Rafinerisi : Mersin (Ataş)
Alüminyum : Seydişehir
Gübre : Mersin, İskenderun
Tarım Makineleri : Çukurova, Adana
Batarya : Antalya
Ulaşım
Toros Dağları ’nın kıyıya paralel uzanması, ulaşımı güçleştirir Adana Bölümü ulaşım bakımından daha elverişlidir Çukurova, Gülek ve Belen geçitleri ile öteki bölgelere bağlanmıştır Silifke ovası Sertavul geçidi ile Antalya ise Çubuk geçidi ile iç kesime bağlantılıdır Antalya dışındaki kentler demiryolu ile diğer bölgelere bağlantılıdır Mersin ve İskenderun Limanları ard bölgelerine demiryolu ile benzer olduğundan gelişmiştir Dörtyol ve Yumurtalık manâlı petrol limanlarıdır
Turizm
Bölgenin kıyı kesimindeki kullanışlı iklim koşulları, doğal güzellikler ve tarihi zenginlikler turizmin gelişmesini sağlamıştır Bilhassa Antalya Bölümü ’nde turizm gelişmiştir Antalya, Alanya, Side, Kaş, Kalkan bu bölümde deniz turizminin geliştiği merkezlerdir Akdeniz medeniyetini simgeleyen Olimpus, Patara gibi tarihi şehir kalıntıları manâlı turistik çekiciliklerdir Bölgede geniş alan kaplayan karstik şekiller, bilhassa Damlataş ve İnsuyu mağaraları ile Cennet – Cehennem obrukları doğa harikasıdır Pek çok milli park ile milletlerarası müsabaka ve festivallere duyulan aşırı alaka alan turizminin gelişmesine katkıda bulunmaktadır
Bölgenin Ülke Ekonomisindeki Yeri
Akdeniz Bölgesi Türkiye ’nin 4 gelişmiş bölgesidir Aşağı alan ekonomisinde manâlı yer tutan ürün ve idareli etkinlik türlerinin listesi verilmiştir
Muz
Turunçgiller
Pamuk
Yerfıstığı
Sebze
Meyve
Orman ürünleri
Turizm *