Akkoyunlular Devleti hakkında bilgi,Akkoyunlular Devleti ne zaman kuruldu,Akkoyunlular Devleti ne zaman yıkıldı,Akkoyunluların kuruluş ve cokuşu,Akkoyunlular Devletinin kurucusu
Akkoyunlular 15 yuzyılda kurulmuş bir Turkmen devletidir Horasan'dan Fırat Irmağı'na ve Kafkas Dağları'ndan Umman Denizi'ne kadar uzanan topraklarda egemen olmuşlardır
Tarih
Turkmen boylarından oluşan Akkoyunlular, 14 yuzyılda Diyarbakır yoresini yurt edindiler ve devlet kurmadan once de bolgede etkili oldular 1340'tan sonra Tur Ali Bey'in onderliğinde Anadolu, Suriye ve Irak iclerine akınlar duzenlediler Trabzon İmparatorluğu topraklarını yağmaladılar Trabzon imparatoru bu saldırılardan korunmak icin kızını Tur Ali Bey'in oğlu Kutlu Bey’le evlendirdi
Akkoyunlu Devleti’nin kuruluşu
Akkoyunlu Devleti’nin kurucusu, Kutlu Bey'in kucuk oğlu Kara Yuluk Osman Bey’dir 1398'de Kadı Burhaneddin'i yenerek olduren Kara Yuluk Osman Bey, daha sonra MemlUk sultanının hizmetine girdi 1400'de Timur'un Anadolu’ya girişine destek verdi ve bu hizmetine karşılık Malatya'yı, 1402'de Ankara Savaşı'ndaki desteğine karşılık da Diyarbakır bolgesini aldı 1403'te de Diyarbakır'da hukumdarlığını ilan etti Osman Bey 1435'te Karakoyunlular'a karşı savaşırken oldu
Kara Yuluk Osman Bey'in olumunden sonra, oğulları arasında iktidar kavgası başladı ve Akkoyunlu Devleti eski gucunu yitirdi Kara Yuluk Osman Bey’in torunu Uzun Hasan, 1453'te Diyarbakır'ı ele gecirerek iktidar kavgalarına son verdi Akkoyunlu Devleti’ni, sınırları doğuda Horasan'dan batıda Fırat Irmağı'na, kuzeyde Kafkaslar'dan guneyde Umman Denizi'ne kadar uzanan bir imparatorluğa donuşturdu Karakoyunluları yenerek ortadan kaldırdı ve başkenti Diyarbakır'dan Tebriz'e taşıdı
Sınırlarını genişletmesi ve bu denli guclenmesi Uzun Hasan’ı Osmanlılar'la karşı karşıya getirdi Akkoyunlular ile Osmanlılar arasındaki catışmalar, Fatih Sultan Mehmed'in Trabzon İmparatorluğu uzerine yaptığı sefer sırasında başladı Uzun Hasan da Trabzon imparatorunun kızıyla evliydi ve Osmanlı ordusunu durdurmak icin Trabzon'a kuvvet gonderdi Gedik Ahmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu bu kuvvetlere yenildi Fatih, 1461'de Trabzon'u aldıktan sonra Akkoyunluların uzerine sefere cıktı Uzun Hasan 1473'teki Malatya savasinda kazanmasina ramen Otlukbeli Savaşı'nda Fatih karşısında ağır bir yenilgiye uğradı Bu yenilgiden sonra topraklarındaki siyasal ve askeri gucunu buyuk olcude yitirdi Fakat Uzun Hasan 14741478 yıllarında Gurcistana hucum etti 1477'de Gurcu carı VI Baqrat (ბაგრატ VI)'la1 yapılan anlaşmaya gore Tiflis de dahil olmakla doğu Gurcistan Akkoyunlu egemenliğine girdi Uzun Hasan’ın 1478'de olmesinden sonra oğulları arasında başlayan taht kavgaları Akkoyunlu Devleti’ni iyice zayıflattı Hatta 1500 yılında tahtın 2 buyuk varisi Murat'la Elvend ulkeyi iki yere parcaladilarKura'dan guneydeki topraklar,Karabağ,Kızıluzen nehrinden Diyarbakıra kadar topraklar Elvend'e,Irak,Fars,Kirman'sa Murat'a kaldi Sonunda Akkoyunlu Devleti, Safevi hukumdarı I İsmail tarafından 1507'de ortadan kaldırıldı
Devlet yonetimi
Akkoyunlu ulkesi hukumdar ailesinin ortak mulku sayılırdı Hukumdarlar uluğ bey ya da han unvanıyla anılırdı Akkoyunlu bey ve şehzadeleri, hukumdara bağlı kalmak koşuluyla, kendilerine bırakılan illeri yarı bağımsız olarak yonetirlerdi
Merkezi devlet işleri başkentteki Buyuk Divan'da goruşulur ve karara bağlanırdı Sahib denen vezirler, hanedandan buyuk boyların beyleri ve kazasker Buyuk Divan'ın doğal uyesiydiler Bu ana bağlı Esraf Divanları ise ceşitli devlet işlerinin yurutulmesinden sorumluydu Ayrıca illerde birer kucuk an bulunurdu İllerde hukuk işlerine kadılar, din işlerine de muftuler bakardı Uzun Hasan devlet yonetiminde ve askeri orgutlenmede Osmanlı sistemini ornek almıştı Kasaba ve koylerden devşirilen piyade azapları, illerdeki beylerin emrinde toprağa bağlı tımarlı sipahiler ve gocer Turkmen boylarından toplanan atlı askerler, savaş zamanında orduyu oluştururdu Hasan Padişah olarak da anılan Uzun Hasan, Hasan Padişah Kanunları adıyla bilinen, devlet yonetimiyle ilgili yasalar koymuştu
Akkoyunlu hukumdarları bilginleri ve sanatcıları korumuştur Ali Kuşcu, Celaleddin Devvani ve İsa Savcı gibi bilginler, bu donemde onemli yapıtlar vermişlerdir Başta Diyarbakır ve Mardin olmak uzere Ahlat, Hasankeyf, Erzincan, Bayburt koyleri ve Hasankale'de Akkoyunlulardan bircok cami, turbe, medrese, kale, kale surları ve yazıt kalmıştır Bunlardan Diyarbakır'daki Şeyh Matar ve Şeyh Safa camileri, Mardin'deki Sultan Kasım Medresesi ve Ahlat'taki Emir Bayındır Camisi ile kumbeti onemlidir Musluman olmadan once koyun totemine bağlı olan Akkoyunlular, İslam dinini benimsedikten sonra da bu toteme bağlılıklarını surdurerek bayraklarını ve mezar taşlarını koyun resimleriyle suslemişlerdir
Akkoyunlular hukumdarları
1 Kara Yuluk Osman (1378 1435)
2 Ali (14351438)
3 Hamza Bey (1435 1444)
4 Cihangir (1444 1469) Batı kesmini hukumetmişti
5 Uzun Hasan (1452 1478) 1467'de birleştirmişti
6 Halil (1478)
7 Yakup (1478 1490)
8 Baysungur (1490 1493)
9 Rustem (1493 1497)
10 Ahmet Govde (1497)
11 Murat (1497) Kum civarı
12 Elvend (1498 1502) Azerbaycan ve Diyarbakır civarı
13 Muhammed Mirza (1498 1500) Fars bolgesi
14 Murat (1502 1508) Tekrar birleştirmişti
1435 1438 Ali ile Mamza arasındaki mucadele donemi
1497 1502 Murat, Elvend ve Muhammed arasındaki mucadele donemi
Akkoyunlular 15 yuzyılda kurulmuş bir Turkmen devletidir Horasan'dan Fırat Irmağı'na ve Kafkas Dağları'ndan Umman Denizi'ne kadar uzanan topraklarda egemen olmuşlardır
Tarih
Turkmen boylarından oluşan Akkoyunlular, 14 yuzyılda Diyarbakır yoresini yurt edindiler ve devlet kurmadan once de bolgede etkili oldular 1340'tan sonra Tur Ali Bey'in onderliğinde Anadolu, Suriye ve Irak iclerine akınlar duzenlediler Trabzon İmparatorluğu topraklarını yağmaladılar Trabzon imparatoru bu saldırılardan korunmak icin kızını Tur Ali Bey'in oğlu Kutlu Bey’le evlendirdi
Akkoyunlu Devleti’nin kuruluşu
Akkoyunlu Devleti’nin kurucusu, Kutlu Bey'in kucuk oğlu Kara Yuluk Osman Bey’dir 1398'de Kadı Burhaneddin'i yenerek olduren Kara Yuluk Osman Bey, daha sonra MemlUk sultanının hizmetine girdi 1400'de Timur'un Anadolu’ya girişine destek verdi ve bu hizmetine karşılık Malatya'yı, 1402'de Ankara Savaşı'ndaki desteğine karşılık da Diyarbakır bolgesini aldı 1403'te de Diyarbakır'da hukumdarlığını ilan etti Osman Bey 1435'te Karakoyunlular'a karşı savaşırken oldu
Kara Yuluk Osman Bey'in olumunden sonra, oğulları arasında iktidar kavgası başladı ve Akkoyunlu Devleti eski gucunu yitirdi Kara Yuluk Osman Bey’in torunu Uzun Hasan, 1453'te Diyarbakır'ı ele gecirerek iktidar kavgalarına son verdi Akkoyunlu Devleti’ni, sınırları doğuda Horasan'dan batıda Fırat Irmağı'na, kuzeyde Kafkaslar'dan guneyde Umman Denizi'ne kadar uzanan bir imparatorluğa donuşturdu Karakoyunluları yenerek ortadan kaldırdı ve başkenti Diyarbakır'dan Tebriz'e taşıdı
Sınırlarını genişletmesi ve bu denli guclenmesi Uzun Hasan’ı Osmanlılar'la karşı karşıya getirdi Akkoyunlular ile Osmanlılar arasındaki catışmalar, Fatih Sultan Mehmed'in Trabzon İmparatorluğu uzerine yaptığı sefer sırasında başladı Uzun Hasan da Trabzon imparatorunun kızıyla evliydi ve Osmanlı ordusunu durdurmak icin Trabzon'a kuvvet gonderdi Gedik Ahmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu bu kuvvetlere yenildi Fatih, 1461'de Trabzon'u aldıktan sonra Akkoyunluların uzerine sefere cıktı Uzun Hasan 1473'teki Malatya savasinda kazanmasina ramen Otlukbeli Savaşı'nda Fatih karşısında ağır bir yenilgiye uğradı Bu yenilgiden sonra topraklarındaki siyasal ve askeri gucunu buyuk olcude yitirdi Fakat Uzun Hasan 14741478 yıllarında Gurcistana hucum etti 1477'de Gurcu carı VI Baqrat (ბაგრატ VI)'la1 yapılan anlaşmaya gore Tiflis de dahil olmakla doğu Gurcistan Akkoyunlu egemenliğine girdi Uzun Hasan’ın 1478'de olmesinden sonra oğulları arasında başlayan taht kavgaları Akkoyunlu Devleti’ni iyice zayıflattı Hatta 1500 yılında tahtın 2 buyuk varisi Murat'la Elvend ulkeyi iki yere parcaladilarKura'dan guneydeki topraklar,Karabağ,Kızıluzen nehrinden Diyarbakıra kadar topraklar Elvend'e,Irak,Fars,Kirman'sa Murat'a kaldi Sonunda Akkoyunlu Devleti, Safevi hukumdarı I İsmail tarafından 1507'de ortadan kaldırıldı
Devlet yonetimi
Akkoyunlu ulkesi hukumdar ailesinin ortak mulku sayılırdı Hukumdarlar uluğ bey ya da han unvanıyla anılırdı Akkoyunlu bey ve şehzadeleri, hukumdara bağlı kalmak koşuluyla, kendilerine bırakılan illeri yarı bağımsız olarak yonetirlerdi
Merkezi devlet işleri başkentteki Buyuk Divan'da goruşulur ve karara bağlanırdı Sahib denen vezirler, hanedandan buyuk boyların beyleri ve kazasker Buyuk Divan'ın doğal uyesiydiler Bu ana bağlı Esraf Divanları ise ceşitli devlet işlerinin yurutulmesinden sorumluydu Ayrıca illerde birer kucuk an bulunurdu İllerde hukuk işlerine kadılar, din işlerine de muftuler bakardı Uzun Hasan devlet yonetiminde ve askeri orgutlenmede Osmanlı sistemini ornek almıştı Kasaba ve koylerden devşirilen piyade azapları, illerdeki beylerin emrinde toprağa bağlı tımarlı sipahiler ve gocer Turkmen boylarından toplanan atlı askerler, savaş zamanında orduyu oluştururdu Hasan Padişah olarak da anılan Uzun Hasan, Hasan Padişah Kanunları adıyla bilinen, devlet yonetimiyle ilgili yasalar koymuştu
Akkoyunlu hukumdarları bilginleri ve sanatcıları korumuştur Ali Kuşcu, Celaleddin Devvani ve İsa Savcı gibi bilginler, bu donemde onemli yapıtlar vermişlerdir Başta Diyarbakır ve Mardin olmak uzere Ahlat, Hasankeyf, Erzincan, Bayburt koyleri ve Hasankale'de Akkoyunlulardan bircok cami, turbe, medrese, kale, kale surları ve yazıt kalmıştır Bunlardan Diyarbakır'daki Şeyh Matar ve Şeyh Safa camileri, Mardin'deki Sultan Kasım Medresesi ve Ahlat'taki Emir Bayındır Camisi ile kumbeti onemlidir Musluman olmadan once koyun totemine bağlı olan Akkoyunlular, İslam dinini benimsedikten sonra da bu toteme bağlılıklarını surdurerek bayraklarını ve mezar taşlarını koyun resimleriyle suslemişlerdir
Akkoyunlular hukumdarları
1 Kara Yuluk Osman (1378 1435)
2 Ali (14351438)
3 Hamza Bey (1435 1444)
4 Cihangir (1444 1469) Batı kesmini hukumetmişti
5 Uzun Hasan (1452 1478) 1467'de birleştirmişti
6 Halil (1478)
7 Yakup (1478 1490)
8 Baysungur (1490 1493)
9 Rustem (1493 1497)
10 Ahmet Govde (1497)
11 Murat (1497) Kum civarı
12 Elvend (1498 1502) Azerbaycan ve Diyarbakır civarı
13 Muhammed Mirza (1498 1500) Fars bolgesi
14 Murat (1502 1508) Tekrar birleştirmişti
1435 1438 Ali ile Mamza arasındaki mucadele donemi
1497 1502 Murat, Elvend ve Muhammed arasındaki mucadele donemi
