Akne ergenlik döneminde en sık görülen deri hastalıklarından biridir
Akne erişkin yaş kadınlarda erkeklerden daha fazla görülüyor
Akneli hastalarda psikolojik sorunlar ve işsizlik daha fazla görülmektedir
Kadınlarda erişkin yaşta gelişen akne yumurtalık kistlerinin habercisi olabilir
Kullanılan ilaç ve vitaminler akneye neden olabiliyor
Vücut gelişimi için kullanılan protein tozları ve androjenler akneye neden olur
Akne gelişiminde en önemli etkiyi genetik faktörler oluşturur
Batı tipi (fast food) karbohidrat ağırlıklı beslenme akne gelişimine neden olabiliyor
Endüstriyel süt ve süt ürünleri özellikle yağsız sütlerin fazla tüketimi akneye neden olabiliyor
Eskimo-Aleut halklarının en büyük grubunu oluşturan avcı ve toplayıcı halklarda akne yoktur
Aknede ilaç tedavisine ek olarak Akdeniz tipi beslenme tedavinin etkinliğini olumlu etkiliyor
Stres akneyi olumsuz etkiliyor
Kullanılan bazı kozmetik ürünler akneye neden olabilir
Erişkin yaşta şiddetli akneli hastalarda prostat kanseri gelişim riski artıyor
Probiyotikler akne tedavilerine eklendiğinde akne daha hızlı iyileşiyor
Akne nedir?
Halk arasında ergenlik sivilcesi olarak bilinen akne derideki yağ bezlerinin (pilosebeseöz ünite) kronik inflamatuar (yangısal) bir hastalığıdır.
Akne en sık hangi yaşlarda görülür?
Akne en sık ergenlik döneminde görülmektedir. Yaklaşık olarak 12-25 yaş arası bireylerin %85'ni etkiler. Ergenlik sonrası 40'lı yaşlarda kadınların yaklaşık %25'i erkelerin ise %12'de akne görülebilir. Daha az sıklıkta yeni doğan ve çocukluk döneminde görülebilir.
Akne gelişiminde etkili olan faktörler nelerdir?
Akne gelişiminde birden fazla faktör etkilidir.
-
Derideki yağ bezlerinde yağ üretiminin artması -
Yağ bezi salgısının deri yüzeyine aktarılmasını sağlayan yağ bezi kanallarının tıkanması -
Yağ bezlerinde akneye neden olan akne bakterisinin artması ( Cutibacterium acnes) -
Vücutta artan hormonlara (androjen etkili) bağlı olarak yağ bezi salgısının artırması
Akne en sık yüzde görülür. Hastalığın şiddetine bağlı olarak yağ bezlerinin yoğun olduğu sırt, omuzlar, göğüs ön yüzü ve nadiren vücudun diğer bölgelerinde de görülebilir.
Aknenin klinik bulguları nelerdir?
Akneli hafif olgularda deride özellikle yüzde yağ bezi kanallarının tıkanması sonucu gelişen siyah (açık komedon veya siyah nokta) ve beyaz noktalar (kapalı komedon) görülür.
Şiddetli olgularda açık ve kapalı komedonlara yağ bezlerinde inflamasyona bağlı olarak kızarık cerahatlı bazen ağrılı olabilen kistik lezyonlar eklenebilir.
Çok şiddetli olgularda deri altında daha büyük cerahatlı yapılar gelişebilir. Bu yaralar iyileşirken yerlerinde deriden çökük olan yara izleri, renk bozukluğu (hiperpigmentasyon) ve kızarıklıklara neden olabilir.
Akne tanısı nasıl konulur?
Tanı klinik bulgularla kolaylıkla konulabilir ancak hastalığı etkileyebilecek faktörlerin araştırılması önemlidir
Aknede deri dışında sistemik bulgular gelişebilir mi?
Akne nadiren çok şiddetli (fulminant tip) eklem ağrıları, ateş ve kemik dokuyu etkileyebilen sistemik tutulum gösterebilir.
Akne neden erişkin yaşta kadınlarda erkelerden daha sık görülüyor?
Kadınlarda erişkin dönemde akne sıklığının erkeklerden 4-5 kat daha fazla görülmesi hormonal ve immünolojik nedenlere bağlı olduğu düşünülmektedir.
Akneye neden olan ve yağ bezinde bulunan akne mikroorganizmasının artmasının (cutibacterium acnes) immünolojik bir yanıt oluşturabileceği düşünülmektedir.
Akneli kadın hastalarda araştırılması gereken ek klinik bulgular nelerdir?
Kadınlarda polikistik over sendromu (PKOS) varlığı akne gelişiminde overlerden salgılanan hormonların artmasına bağlı olarak gelişmektedir.
Kadın hastalarda ani başlayan, çok şiddetli akne ve tedaviye dirençli olgularda PKOS düşünülmelidir.
Bu hastalarda serum total ve serbest testesteron düzeylerine bakılmalıdır. Bu hastalarda yumurtalık kistlerinin araştırılması için ultrasonografik inceleme yapılmalıdır.
Akne ile birlikte, vücutta kıllanmanın artması, regl düzensizliğinin görülmesi polikistik over sendromunu (PKOS) düşündürmelidir.
Çok nadiren erişkin yaşlarda ani başlangıçlı, şiddetli seyreden, tedaviye direnç gösteren olgularda akne over tümörü kaynaklı hormonlara bağlı olabilir
Vücut geliştirmek için kullanılan protein tozları, hormon ve akne arasında ilişki var mı?
Vücut geliştirmek için kullanılan andojen içerikli ilaçlar ve protein takviyeleri (whey protein tozu; IGF-1 ve 2, platelet derive büyüme faktörü, fibroblast büyüme faktörü 1 ve 2 içeriyor) akne gelişmesi veya şiddetlenmesine neden olmaktadır.
Bu hastalarda akne lezyonları yüz dışında sırt ve omuzlarda da gelişiyor.
Akneli hastalarda psikolojik durum nasıldır?
Akne hastalarda anksiyete, sosyal izolasyon, özgüven eksikliği ve depresyon gibi psikolojik etkiler oluşturabilir. Akneli bireylerde işsizlik oranı daha yüksektir.
Akne ile stres arasında ilişki var mı?
Stres etkisi ile böbreküstü bezi korteksinden kortizol, böbrek üstü bezi medullasından adrenalin salınımında artış olur. Vücutta artan stres hormonları immün sistemi baskılayarak akneye neden olan bakterinin (cutibacterium acnes) virulansını ve çoğalmasını artırarak aknenin şiddetlenmesine neden olduğu düşünülmektedir.
Stresin barsaklardaki mikrobiyatayı bozarak akneyi olumsuz etkiligini gösteren çalışmalar vardır.
Kozmetikler akneye neden olabilir mi?
Kullanılan kozmetiklerin içerdikleri çinko, bakır, resveratrol, kaolin, esansiyel ve bitkisel yağlar özellikle ovalama şeklinde kullanıldıklarında bazı kişilerde akneye neden olabilmektedir.
Akne genetik bir hastalık mıdır?
Akne gelişiminde genetik faktörler önemli risk faktörüdür olguların yaklaşık %80'de etkilidir.
Genetik yatkınlığı yani anne-baba ve kardeşlerinde akne hikayesi bulunan hastalarda akne seyir ve şiddeti kişisel ve çevresel faktörlere bağlı değişkenlik göstermektedir.
Akne gelişiminde etkili olabilen kişisel ve çevresel faktörler nelerdir?
Beslenme, kullanılan kozmetik ürünler, ilaçlar, hava kirliliği, yaşam biçimi, stres, mekanik ve hormonal faktörlerin özellikle genetik yatkınlığı olan bireylerde akne gelişimini etkileyebileceği bildirilmiştir.
Akne diyet ve beslenme arasında ilişki nasıldır?
Son yıllara kadar diyetin akne ile direk ilişkisinin olmadığı dermatolojide bir doktrin olarak kabul edilmekteydi. Bu kesin yargıdan dolayı uzun yıllar diyetin akne ile ilişkisi araştırılmamış ancak son yıllarda yapılan çalışmalar ve gelişen tıbbi bilgiler diyetin akne gelişiminde etkili olabileceğini gösteren çalışmalar yayınlanmıştır.
Bu çalışmalarda özellikle glisemik indeksi yüksek karbonhidratlı gıdalar ve süt ürünlerinin fazla tüketilmesinin (Batı tipi beslenme “fast food”) akne gelişiminde etkili olduğu gözlenmiştir. Bu ürünlerin artan plasma (insulin -like growth factor ) IGF -1 düzeylerinin hormonal mediatörler yoluyla akneye olduğu düşünülmektedir.
Akne hastalarında medikal tedavilere ek olarak beslenme ile ilgili düzenleme yapılması önemlidir. Özellikle ülkemizde Akdeniz tipi beslenme en iyi seçenek olarak önerilebilir.
Süt veya süt ürünleri akneye nasıl neden oluyor?
Endüstriyel sütlerde bulunan anabolik steroidler, büyüme faktörleri ve progestin testesteron öncüleri ve 5 alfa redüktaz moleküllerinin sebum (yağ bezlaerindeki yağ üretimini) üretimini artırarak akne gelişimine neden olabileceği düşünülmektedir.
Endüstriyel sütlerde UHT (Ultra High Temperature) teknolojisinin sütte bulunan androjenik etkili hormonları etkilemediği düşünülmektedir.
Yağlı mı? Yağsız süt mü? Akneye neden oluyor?
Özellikle yağı tam olarak alınmış süt (yağsız süt) tüketiminin akne gelişiminde daha etkili bulunmuş. Endüstriyel yağsız sütün işlem sırasında değişime uğraması veya daha az oranda estrojen içermesinden dolayı akneyi artırıyor olabilir. Yağsız sütlerdeki IGF-1 ve yağlı sütlerde bulunan östrojen hormonun etkili olabileceği düşünülmektedir.
IGF 1 androjen homonlarının sentezini hem over hemde testiste artırmaktadır, aynı zamanda karaciğerde sex hormon bağlayıcı proteinin sentezini azaltmaktadır. Kanda artan androjenler akne gelişimine neden olmaktadır.
Akne ile obezite arasında nasıl bir ilişki vardır?
Akne gelişimi ile obezite arasındaki bilgiler birbirinden farklılık göstermektedir. Ancak İsrail’de Igor Snast ve arkadaşları tarafından yapılan, 20I9 yılında J Am Acad Dermatol dergisinde yayınlanan, 600.404 kişiyi kapsayan büyük çalışmada, hem erkek hemde kadınlarda vücut kitle indeksi (BMI: Body Mass Index) arttıkça akne şiddetinin azaldığı gözlenmiştir. Muhtemelen artan yağ dokusunda androjenler östrojene dönüşmektedir. Östrojen akne yağ bezi salgısını azaltarak aknenin şiddetini azaltmaktadır.
Akne Eskimolarda yok mu?
Eskimo-Aleut halklarının en büyük grubunu oluşturan avcı ve toplayıcı halklarda akne görülmemesi ancak beslenme şekli değişen gruplarda aknenin gelişmeye başlaması diyetle akne arasındaki ilişkinin varlığını desteklemektedir.
Akne ile prostat kanseri arsında bir ilişki var mı?
İsveç’te Henrik Ugge ve arkadaşları tarafından yapılan 2018 yılında Int. J. Cancer dergisinde yayınlanan 243,187 kişilik bir çalışmada erişkin erkeklerde görülen akne ile ileri yaşlarda prostat gelişim riskinin 6 kat arttığı bildirilmiştir. Akneye neden olan mikroorganizmanın (cutibakterium acnes) prostat dokusunda kronik inflamasyon oluşturarak ve/veya hormonal faktörlerin etkisi ile prostat kanseri gelişme riski artmaktadır.