AKP iktidarı, kamuoyuna Türkiye’deki 4 milyona yakın Suriyeli için sona yerleştirmekle Avrupa kapılarını açmak ortasında değişen siyasetler açıklarken büyük bir diliminin geri dönmeyeceğini kabul ederek hazırladığı “Uyum Strateji Evrakı ve Ulusal Hareket Planı”nı yürürlüğe koydu. Planda Suriyelilerin Türkiye’ye ahengi, Türklerin korkularının da giderilmesi için yapılması gerekenler açıklanıyor.
Cumhuriyet gazetesi müellifi Mustafa Balbay’ın Cumhuriyet Kitapları’ndan çıkan “Suriye Türkiye’ye girdi, Göç Dalgası” başlıklı kitapta kelam konusu evrakın tam metni yer alıyor. Evrakın hazırlandığı Şubat 2018’de Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Başkanlığı tarafından duyurulmuş, lakin metin paylaşılmamıştı. Ahenk Strateji Belgesi’ni (USB) yaşama geçirmekten sorumlu Göç Yönetimi Genel Müdürü (GİGM) Abdullah Ayaz’a, evrakın açıklanmama münasebetini soran Balbay, şu cevabı aldı:
“Biz bu ahenk stratejisini yaşama geçirmekten sorumluyuz. Belgeyi açıklama kararı siyasi iradenindir. Açıklamama tarafında kıymetlendirme yaptılar. Bizim bakışımız her şeyden evvel insani boyut. Siyasi iktidar vaktinde geleneklerimizin de bir modülü olarak açık kapı siyaseti uygulamış. Husus yüklü olarak Türkiye’nin üzerinde kalmış. Bu yükün paylaşılması için Batı samimi davranmıyor. Bizim bu kademeden sonra temel işimiz mevcut gerçeklik üzerinden durumu yönetmek. Suriyeliler Türkiye’de kaldıkları sürece her iki taraf açısından ahengin en uygun halde olmasını sağlamak. Hazırladığımız Ahenk Strateji Dokümanı doğrultusunda, kısa müddette giderilmesinin kolay olmayacağını bildiğimiz ‘bir ortada yaşamın’ önündeki manileri kaldırmaya çalışıyoruz.”
ALTI BAŞLIKTA TÜRKİYELİLEŞTİRME
Cumhuriyet’ten Sertaç Eş’in haberine nazaran; 33 sayfası USB, 20 sayfası da Ulusal Aksiyon Planı (UEB) olarak hazırlanan evrakta, evvel ahenk için yapılması gerekenler sıralanıyor. Dokümanın devamında hangi kurumun ne çeşit sorumluluklar üstleneceği şematik olarak dağıtılıyor. USB’nin girişinde “uyum” çatısının altındaki altı ana başlık şöyle sıralanıyor:
“Toplumsal ahenk, bilgilendirme, eğitim, sıhhat, işgücü piyasası, toplumsal dayanak (sosyal hizmet ve yardımlar).”
Bu alanlardaki çalışmaların takibi ve uyumu için GİGM bünyesinde Ahenk ve İrtibat Dairesi Başkanlığı oluşturuldu. Her biri başka bakanlıkları ilgilendiren bu tematik alanlardaki çalışmaların takibi için de farklı bir kurul kuruldu.
“Uyum”dan ne anlaşılması gerektiği USB’nin “giriş” kısmında şöyle tabir ediliyor:
“Göçmenlerin kültürel, toplumsal ve ekonomik olarak yaşadıkları topluma dahil edilerek ortak bir aidiyet hissi geliştirilmesi, kültürler ortası etkileşim, istişare, toplumsal diyalog çerçevesinde farklılıkların karşılıklı tanınması, hürmetin devam ettirilmesi ve bir ortada yaşamalarının sağlanması... Toplumsal ahenk, genel olarak göçmenlerin toplumsal kabulü ve birlikte hayat kültürünü hedeflemektedir.”
Ahengin çabucak akabinde bilgilendirme, sonrasında da eğitim geliyor. USB’nin giriş kısmında eğitim için de şu saptama yer alıyor:
“Göçmenlerin âlâ bir eğitim alarak sosyoekonomik açıdan gelişimlerinin desteklenmesi, göç ettikleri ülkenin lisanını öğrenmesi, nitelikli bireyler yetiştirilmesi yoluyla ülkenin insan kaynağının gelişmesi ahenk açısından değerlidir. Ayrıyeten çocukların erken yaşlardan itibaren birbirleriyle olumlu bir etkileşim içinde olması da öteki kıymetli bir mevzudur.”
USB’de eğitimle ilgili olarak başta Ulusal Eğitim Bakanlığı olmak üzere bu alandaki tüm kurumlar devreye sokuluyor.
Dördüncü husus olan sıhhatte, göçmenlerin birinci, ikinci ve üçüncü basamak sıhhat kurumlarından yararlandırıldığı vurgulanıyor. Salt göçmenlikten kaynaklanan sıkıntılar nedeniyle göçmen sıhhati merkezlerinin de kurulması hedefleniyor.
İşsizlik probleminin büyük olduğu bir ülkede beşinci husus, “işgücü piyasası” amaçlarını yaşama geçirmenin zorlukları var. Fakat USB, Suriyeli işgücünün tıpkı vakitte fırsat da olabileceği görüşünde. Göçmen işgücünün gerçekçi kullanımı için yasal düzenlemelerin yapıldığı, bunun ihtiyaçlara nazaran gözden geçirilmesinin kaide olduğu vurgulanıyor.
Altıncı husus toplumsal hizmetler ve yardımları düzenliyor.
USB’nin giriş kısmının son paragrafı geleceğe dönük bir ufuk çiziyor:
“Uyum Strateji Dokümanı ve Ulusal hareket Planı 5 yıllık bir mühlet için hazırlanmış olup yeni gelişmelere ve gereksinimlere karşılık verebilmek ismine revize edilebilecek ve geliştirilebilecektir. İlgili tüm paydaşların katkısı ve derin araştırmaların sonucu hazırlanmış olan bu dokümanın, Türkiye’nin ulusal ahenk siyasetlerinin yürütülme sürecinde temel bir referans kaynağı olması hedeflenmiştir.”
ARAPÇA YERİNE TÜRKÇE PLAKA
Balbay’ın kitabında 2011 yılından bu yana Türkiye’nin gündeminde olan Suriyelilerin çeşitli alanlardaki günlük yaşama iştiraki da bahis ediliyor. Bunlardan biri Suriyelilerin ülkelerinden getirdiği araçlar. Birinci yıllarda yollarda dikkati çeken Arapça plakalar artık görünmüyor. Karayolları Trafik Yönetmeliği’nin 51. hususunda değişiklik yapılarak, kent plaka numarasından sonra SAA 001 ile SZZ 999 ortasındaki plakalar Suriyelilere verildi.
Suriyeliler için kurulan 3 bin çalışanlı Göç Yönetimi Genel Müdürlüğü, AFAD harcamaları, Kızılay yardımları, başta Ulusal Eğitim Bakanlığı olmak üzere ilgili bakanlıklardan ayrılan hisseler toplandığında Türkiye her Suriyeli için ayda 200 dolar harcıyor.
SURİYELİ NÜFUSU DAHA ÇOK OLACAK
Balbay kitabında Suriyeli göçünün İstanbul, Ankara, İzmir, Gaziantep, Şanlıurfa, Denizli üzere vilayetlerdeki hayatı nasıl etkilediğini bu alanda yapılmış çalışmalardan örnekler vererek işliyor. En çarpıcı tablo Hatay’da. Hatay Belediye Lideri Lütfü Savaş’ın aktardığı datalara nazaran hala Hatay nüfusunun yüzde 28’i Suriyelilerden oluşuyor. Suriyelilerin doğurganlık oranı dikkate alınarak yapılan hesaplamaya nazaran 12 yıl sonra kentteki Suriyeli sayısı yüzde 50’yi geçecek.
MURSİ’NİN AVUKATI ANKARA’DAKİ ‘HALEP’TE
Balbay, kitabı yazmak üzere araştırmalar yaparken sürprizlerle de karşılaştı. Ankara’nın Lider Mahallesi yörede artık “Küçük Halep” diye biliniyor. Minibüsler de yolculara “Halep’ten geçer” diye sesleniyor. Balbay mahalleyi ziyareti sırasında tanıştığı bayana, “Suriyeli misin” diye sordu. “Hayır” karşılığı veren bayan devam etti:
“Mısırlıyım... Muhammed Mursi’nin avukatlarındanım...”
Balbay, “Mısır’da yanlış olan neydi” sorusuna, Gada Hanım şu karşılığı verdi:
“Mursi çok yumuşak davrandı!”