Akraba Evliliği Zararı

Akraba Evliliği Zararı akraba evliliği ve zararları akraba evliliğinin zararları evliliğinin vikipedi evliliği vikipedi sakıncaları Akraba evliliği, eşler aralarında kan bağı bulunması yani benzer atadan gelme durumudur Kanbağı olan akrabalar, toplumun genelinde görülen karşılıklı gen yüzdesinin haricen, hem akraba oldukları için ve bunun derecesine kadar daha da fazla karşılıklı genleri vardır Akraba evlilikleri kalıtımsal danışmanlık hizmetinin verilmesini gerektirir Genetik danışmanlıkta ise önemsenmesi gereken üç önemli konu vardır: 1 Çiftler arasındaki akrabalığın dürüst olarak saptanması ve soyağacının çıkarılması, 2 Ailede kalıtsal nedenli bir hastalık riskinin böyle bir evlilikte nasıl etkileneceği, 3 Zararlı bir genin, çiftin her ikisi tarafından çocuğa aktarılma riski ne değin yüksektir oysa buna ast çocuk hasta olsun Akraba evliliği genetik hastalıkların epidemiyolojisini etkileyen önemli durumlardan biridir ve dünya toplumunun %20’si şayet de daha fazlası göre yeğlenmektedir Doğan çocukların en azından %84′ü akraba evliliklerinden doğmaktadır Özellikle Batı Akdeniz ve Güney Hindistan’da fazla yaygındır Akraba evliliği yapan popülasyonda özürlü çocuk doğma riski öteki popülasyona kadar iki kat artarak %89 olmaktadır Eski devirlerden beri toplum ve dini topluluklar akrabalar arası evlilikler için bir takım yasaklar getirmişlerdir Bu sınırlamalar kökenini muhtemelen biyoloji ile ilgili bilgi ve deneyimlerden değil, sosyal gereklilikten almıştır Bir insan toplumunun insest tabuları olmaksızın kurulması muhtemel değildir Imtiyazlı durumlarda kardeşler arası evlilikler bile kabüllenilmiş ve hatta firavunlarda olduğu gibi desteklenmiştir İslam aleminde kuzen evlilikleri kabul görürken, kardeşle, amca, teyze, dayı, hala gibi akrabalarla ve sütanne ile evlenmek yasaklanmıştır Tüm Hıristiyan aleminde ise halen birinci derece kuzen evlilikleri kabul edilmemekte ve böyle evlilikler için katolik kilisesinden özel izin almak gerekmektedir Kilisenin aynı zamanda vaftiz baba ile onun vaftiz çocuğunun da evliliklerini yasaklamış olması bu yasakların biyolojik temellerin dışında diğer inanışlara bağlı olduğunu göstermektedir Birinci dereceden kuzen evlilikleri diye isimlendirebileceğimiz kardeş çocuklarının evlilikleri, ülkemizde en sık rastlanan akraba evliliğidir Almanya’da kuzen evliliklerine fazla ender rastlanmaktadır Halkın eğitim düzeyinin ve kalıtımsal hastalıklar konusundaki bilgisinin artması, bu tür evliliklerin oranının %03′ün altına düşmesine ve hatta büyük şehirlerde daha da azalmasına neden olmuştur Diğer kültürlerde ise yakın akraba evlilikleri hesaplı çıkarlar, çiftin ailelerinin birbirini daha yakın tanıyor olması, coğrafi konum gibi nedenlerle desteklenebilmektedir Japonya’da yapılan çalışmalarda akraba evlilikleri oranı %6 dolayındadır; hatta adalarda izolasyon sebebiyle %29′a yükselebilmektedir Arap ülkeleri, Güney Hindistan, Darı ve Türkiye gibi ülkelerde ise bu oran daha da yüksektir Buna karşılık Avrupa ve Amerika’da ise kuzen evliliklerinden doğacak çocukların sakatlıklar, kalıtsal hastalıklar ve zeka özürlü olma durumlarından muzdarip olacakları görüşü yaygındır böylece bu ülkelerde bu alıcı evliliği olan çiftler sıklıkla genetik danışmanlık istemektedirler Dr Serim Timur’un “Türkiye’de Aile Yapısı kitabından: Eş seçiminin, iyice özgür olduğu ve kişilerin kendi eğilimlerine bırakıldığı toplumlarda, insanların fazla azının akrabaları ile evlendikleri sonucu çıkarılmıştır Türkiye’de evli çiftlerin az kalsın üçte birinin birbirleriyle akraba oldukları görülmüştür (%292) Akraba olan eşlerin %80′i kardeş çocuklarıdır Özellikle erkek kardeş çocuklarının birbiriyle evlendikleri görülmektedir Akraba olan eşlerin oranı Ankara, İstanbul ve İzmir’de %17 iken, öteki kentlerde %19′a, köylerde %36′ya çıkmaktadır Kocası akraba olan kadınların %29′u amcalarının oğlu, %49′u dayı, hala ya da teyze oğlu almak üzere kuzenleriyle evlenmişlerdir İkinci kuşak kuzenler arası yani kardeş torunlarının evlenme oranı %5′dir Bunların dıştan kalan akraba evliliklerinin, öteki uzak akrabalar aralarında yarı yarıya dağıldıkları görülmektedir Akrabalar arası evliliği, geniş ve ataerkil aile biçimleri pekiştirmektedir Akrabası ile evli olanların oranı, kuruluştan beri çekirdek aile olan ailelerde %20 iken, ataerkil geniş ailelerde %34′e çıkmaktadır Köylerde tüm aile biçimlerinde akraba evliliği öteki yerleşim yerlerinden daha yüksektir Bölgeler arası değerlendirmede en düşük oran %20 ile Batı Anadolu’da, en yüksek oran ise %37 ile Doğu Anadolu’dadır Ama Batı Anadolu’da da ataerkil ailelerde çekirdek ailelere kadar oranın yüksek olduğu görülmektedir Akraba evliliğinde önemli olan sorun sağlıklı olan bireylerin genlerinde taşıdıkları hastalıkların çocuklarına aktarılmasıdır Bu açıdan manâlı olanlar ise otozomal resesif ve bazı multifaktöryel geçişli hastalıklardır İnsan geni, aşina yüzlerce resesif hastalıktan birine yol açabilecek 68 aleli heterozigot olarak taşır Birinci derece kuzenler arası evliliklerde genlerin 18′i paylaşıldığında kalıtımsal olarak belirlenen rahatsızlık riski %3′dür Laf konusu tehlike aralarında kan bağı bulunmayan anababalardan doğan çocuklarda %2′dir Birinci dereceden kuzenler arasındaki evliliklerde kendiliğinden düşük, ölü doğum, prematürite, beyin felci, multifaktöryel durumlarla (doğuştan olan kalça çıkığı gibi) sık karşılaşıldığı ancak bu insidans artışının düşük olduğu belirtilmektedir Hastalıklı genler açısından heterozigotluk oranının çok yüksek olduğu kapalı toplumlarda yapılan evlilikler sonucu hastalık ortaya çıkma riski daha yüksek olduğundan bu nesil toplumlarda akraba evlilikleri bambaşka bir siklet kazanmaktadır Mesela; Musevilerde olduğu gibi, akraba popülasyonlarına ait olmaları nedeniyle de yakın akraba olabilirler bu nedenle çok sayıda ortak genleri olabilir Genetik bir hastalık olan TaySachs hastalığı için sağlıklı bir bireyin taşıyıcı bir kişiyle evlenme riski böyle kapalı toplumlarda 120 iken, normal populasyonda 1400 gibi düşük bir orandadır Genetik geçişleri daha bilmek için özetle terimleri açıklayalım: Genler yani esas genetik birimleri, DNA molekülleridir DNA genetik kodu oluşturur, binlerce gen kromozomlarca taşınır Bu kromozomlar hücrelerin çekirdeklerinde yer alan çomak benzeri oluşumlardır İnsanlarda her hücre normal olarak 23 çift halinde 46 tane kromozom taşır Bunların 22’si homolog kromozomdur Cinsiyet kromozomu olan bir çifti ise bireyin cinsiyetini belirler Genler kromozomlar üzerinde lineer dizilmiş ve her bir genin kendine özel bir yeri vardır Bu yerlerin sayısı ve düzenlenişi homolog kromozomlarda (cinsiyet kromozomları dışındakilerde) birbirinin aynıdır Homolog yerlerde yer alan genler alel olarak adlandırılır Her bireyde bütün genler için, herbiri bir kromozom çiftinin tek bir tanesinde bulunan 2 alel vardır Özel bir gen konusunda bir çift birbirinin benzer alel taşıyan bir kimse homozigot; birbirinin benzer olmayan aleller taşıyan kimse heterozigottur Eğer bir gen etkisini yalnızca tek bir kromozom üstünde bulunduğu halde gösterebiliyorsa bu başat gendir Resesif bir gen ise etkisini yalnızca bir kromozom çiftinin iki üyesi üstünde bulunduğunda gösterebilir Otozomal resesif hastalıklarda kalıtımsal geçişin özellikleri: 1 Bu nesil kalıtımda cinsiyet ayrımı yoktur id 2 Sağlıklı anababadan doğan çocuk hasta ise keza anne hem de baba taşıyıcıdır (heterozigot) 3 Olağan olan anababanın çocuklarının ¼’ünde rahatsızlık görülmesi, ½’sinin taşıyıcı olması, ¼’ünün ise genotipik olarak da en ince ayrıntısına kadar dinç olması beklenir 4 Hasta birey ile genotipik olarak da ayrıntılarıyla sağlıklı birey evlenecek olursa çocuklarının tümü taşıyıcı olacaktır 5 Hastalıklı bireyle, taşıyıcı birey evlenecek olursa çocuklarının yarısı hasta, yarısı taşıyıcı olacaktır 6 Taşıyıcılar, fenotipik olarak adamakıllı sağlıklıdırlar ama hasta genleri bir sonraki kuşaklara geçiren taşıyıcı görevini görürler Hastalığın nedeni protein eksikliği gibi bir durumsa taşıyıcılar dinç olmakla birlikte birçok süre bu protein onlarda da normalin altındadır 7 Hastalıklı bir çocuğun kardeşlerinde rahatsızlık çıkma riski %25′dir ve aile bu tehlikenin her hamilelik için aynı olduğunu ayrıntılarıyla kavramalıdır Yani ailenin bir tane hasta çocuğu oldu diye bu risk azalmış değildir Burada şunu derhal eklemeliyiz ki; kan bağı olmadan da bu hastalıklar iki taşıyıcı evlenirse ortaya çıkabilir Ama daha önce de belirtildiği gibi, aynı tip hastalıklı genle rastlama riski akrabalık olduğunda daha yüksek olacağından, bilhassa ailesinde otozomal resesif geçişli hastalık bulunan bireylerin mutlaka genetik danışmanlık almaları ve yakın akrabası ile evlenmiş olmaları durumunda ortaya çıkacak tehlikeler hakkında bilgilenmeleri gerekmektedir Bu hastalıklardan en fazla rastlananı kistik fibrozistir ve sıradan sıklık 2000 de 1′dir Kistik fibroziste etkilenen en kayda değer organlar epitel yapılardır Dokuların salgı, solunum ve emilim özellikleri bozulur Buna alt pulmoner komplikasyonlar, gastrointestinal sistem komplikasyonları ortaya çıkar Kistik fibrozis vakfı hasta tescil bölümü bilgilerine tarafından kistik fibrozisli hastaların hayat süresi ortalama 27 yıldır Fenilketonüri; özellikle beyni etkileyen bir hastalıktır Türkiye’de fenilketonüri sıklığı 5000 de 1′dir Fenilalanin’in tirozin hidroksilasyonundaki enzim defekti sonucu fenilalanin yıkılamaz ve hastalık oluşur Erken tanıyla fenilalaninsiz diyet ile normal zeka düzeyine erişilebilir Yenidoğan döneminde fenilketonüri taraması, ülkemizde Afiyet Bakanlığı’na yan kuruluşlarda rutin hizmetler aralarında verilmektedir Doğumdan sonraki 510 gün içinde birkaç damla kan ile basit ve ucuz bir yöntemle (Guthrie testi) hastalık saptanabilir Talasemi major; bilhassa Akdeniz Bölgesi’nde taşıyıcılığı yüksek bir kan hastalığıdır Hemoglobindeki defekte tabi gelişir Etnik gruplarda talasemi trade oranı %35′dir Kansızlık ağırdır, çoğaltma geri kalır ve yürek yetmezliği gelişir Çare ile 40 yaşa kadar hayat uzatılabilir Son yıllarda ülkemizde evlenmek üzere olan çiftlerde izaç öncesi taşıyıcılık için taramalar yapılmaktadır sonuç olarak; Ülkemizde yüksek oranda görülen (yaklaşık %25 oranında) akraba evlilikleri için, kalıtımsal danışma hizmetinin afiyet hizmetleri içinde, özellikle de birinci basamak sağlık hizmetleri içinde kurgulanması uygun bir teşebbüs olacaktır