Akut solunum yolu enfeksiyonları (ASYE) alt ve ust solunum yolu enfeksiyonları olarak ikiye ayrılabilir Larinks ve altındaki bolge alt solunum yolları olarak kabul edildiğinden, krup sendromları, akut bronşiyolit, akut bronşit ve pnomoni (Zature) akut alt solunum yolu enfeksiyonları olarak sayılabilir Cocukluk cağında akut solunum yolu enfeksiyonları cok sık gorulur Bunların coğu ust solunum yolu enfeksiyonları (USYE) şeklindedir Ancak alt solunum yolu enfeksiyonları hic de az değildir
1993 yılında yapılan Turkiye Nufus ve Sağlık Araştırmasına gore beş yaş altı cocuklarda son iki hafta icinde alt solunum yolu enfeksiyonu gorulme sıklığı %12 olarak bulunmuş olup, bunların ancak %37'sinin tedavi icin sağlık kuruluşlarına goturulduğu saptanmıştır Halbuki bu enfeksiyonların coğu cok ucuza malolan penisilin ile tedavi edilebilmektedir Bu konuda ailelerin bilinclendirilmesi cocuk olumlerinin azaltılması acısından son derece onemlidir
Krup Sendromu : Mukozada odem oluşması sonucunda ust solunum yolu tıkanıklığı tablosuyla kendini gosteren benzer klinik tablolara krup sendromu denilmektedir Daha onceleri, difteriye krup sendromu, diğerlerine ise psodokrup (yalancı krup difteri) denilirken gunumuzde buna benzer tabloların hepsine birden krup sendromu denilmektedir Bu tabloların ortak ozelliği ust solunum yolu tıkanıklık bulguları (stridor, ses kısıklığı ve bazen havlar tarzda oksuruk) ile karşımıza gelmesidir
Krup sendromu denilince genellikle aşağıdaki klinik durumlar akla gelir:
Viral krup
Spazmodik (tekrarlayıcı) krup
Bakteriyel trakeit
Akut epiglottit
Viral krup: laringotrakeal enfeksiyonların %95'inden sorumludur Etken genellikle parainfluenza virusudur Yaşamın ikinci yılında en fazla gorulur Once ateş, burun akıntısı ile başlar ve sonra nefes alma zorluğu (stridor), havlar tarzda oksuruk ve ses kısıklığı olaya eklenir Tedavide hava yoluyla verien kortizonlar (nebulize steroidler) yararlı olabilir
Spazmodik krup’ta akşam cocuk yatarken herhangi bir şeyi yokken, gece aniden havlar tarzda oksurukle uyanır Solunum zorluğu, hırıltılı solunum (Stridor) vardır Nefes alıp verirken ısılık sesine benzer bir ses duyulur Ateş gorulmez Zaman zaman aynı durum yineleyebilir Altta yatan alerjik yapının sorumlu olabileceği duşunulmektedir Tedavide soğuk buhar ve steroidler mukozadaki odemi cozme acısından yararlı olabilir
Bakteriyel trakeit ender gorulen ancak tehlikeli bir tablodur Klinik olarak ağır viral krup tablosuna benzer Ancak bunda ateş yuksek olup ağır bir gorunum vardır; gittikce ilerleyen solunum yolu obstruksiyonu yapar Etken genellikle S aureus ya da Hinfluenzae'dır Balgam koyu ve yapışkandır Tedavide antibiyotikler kullanılır Sefuroksim gibi ikinci kuşak sefalosporinler yeğlenir
Akut epiglottit seyrek gorulen ancak yaşamı tehdit eden bir tablodur Bir ile altı yaş arasındaki cocuklarda gorulur Etken Hinfluenzae tip B'dir Viral kruptakinin tersine oksuruk yok ya da cok azdır Ateş cok yuksek olup toksik bir gorunum vardır Cocuk hava yollarını acık tutmak icin hareketsiz pozisyonda oturur, ağzı acıktır ve salyası akar Yutma gucluğu olduğundan yeme isteksizliği vardır Dil basacağı ile ağız muayenesi cok tehlikeli olup solunum yollarının tam obstruksiyonu ve olume neden olabilir Bu hastalıkta dakikalar bile cok onemli olduğundan hemen yoğun bakım unitesine alınmalı ve genel anestezi altında solunum tupu takılmalıdır Bazen de gırtlak bolgesinin acılarak solunum cihazına bağlanması gerekebilir Tedavide gecikmeden ikinci (sefuroksim) ya da ucuncu (sefotaksim,seftriakson) kuşak sefalosporinler gibi antibiyotikler başlanır Genellikle 57 gunluk bir tedavi yeterlidir Ev halkına rifampin isimli antibiyotik ile koruma yapılmalıdır
Zature (Pnomoni)
Ulkemizde beş yaş altı olum nedenleri arasında perinatal nedenlerden sonra ikinci sırada yer almaktadır Bu enfeksiyonların erken donemde tanınıp uygun bicimde tedavi edilmesiyle bu olumlerin coğu onlenebilir Yaşlara gore pnomoniye en sık neden olan etkenler değişir
Genellikle bir USYE'den birkac gun sonra aniden yukselen ateş, artan oksuruk ve solunum gucluğu alt solunum yolu enfeksiyonunu akla getirmelidir Sağ alt lob pnomonilerinde cocuklar karın ağrısı nedeniyle hekime getirilebir Fizik muayenede hızlı solunum, burun kanatlarının nefes alırken acılması, kaburgalar ve koprucuk kemikleri arasındaki derinin nefes alırken iceri cekilmesi gozlenir Dinlemekle genellikle nefes alıp verirken cıtırtı duyulur Lober pnomonide, o bolgede solunum sesleri azalmış olup komşu akciğer alanlarında tuber sufl (artmış solunum sesi haşin solunum) alınır
Ust lob pnomonilerinde ense sertliği saptanabilir Ozellikle kucuk cocuklarda kalp yetmezliği tabloya eklenebilir Bu durumda, taşikardi ve karaciğer buyumesi gibi bulgular da ortaya cıkar
Akciğerin sadece bir bolgesinin tutulması (Lober konsolidasyon) ise genellikle etkenin pnomokok olduğunu duşundurur Cok hızlı ilerleyen, su birikmesine yol acan pnomonilerde ise etken genellikle stafilokoklardır Sut cocukluğu doneminin ilk aylarında akciğer dinleme bulguları cok gurultulu olmasına karşın bebeğin genel durumu nispeten daha iyi ise, annenin gebeliği sırasında vaginal akıntı oykusu pozitif ise, standart tedaviye yanıt yoksa klamidya pnomonisi akla gelmelidir
Hastaneye yatırılan cocuklarda etkenin saptanabilmesi icin kan kulturleri alınmalı ve eğer olanaklı ise burun salgılarında (nazofarengeal sekresyonlarda) solunum virusleri araştırılmalıdır Klinik ve radyolojik olarak her zaman viral ya da bakteriyel pnomoni ayrımı yapılamadığından, pratik olarak pnomoni tanısı alan her cocuğa antibiyotik tedavisi uygulanmalıdır İlk başlanacak antibiyotik cocuğun yaşı ve hastalığın şiddetine gore değişir
Akut Bronşiyolit
Akut bronşiyolit sut cocukluğu doneminde en sık karşılaşılan alt solunum yolu enfeksiyonudur Bunların genellikle %23'u hastaneye yatırılır Daha cok bir ile dokuz ay arasındaki bebeklerde gorulur Bir yaşından sonra ender olarak gorulur Etken %7580 olguda virustur ( RSV Respiratuvar Sinsitial Virus) RSV ve her yıl kış aylarında salgınlara neden olur Genellikle burun akıntısı ile başlar ve daha sonra kuru ve keskin bir oksuruk ortaya cıkar Arkasından solunum sıkıntısı ve beslenme zorluğu gorulur Fizik muayenede, hızlı solunum, ıslık sesli solunum (whezing), goğus dersinde nefes alırken (interkostal ve subkostal) cekilmeler saptanır Daha ağır olgularda dudaklar, parmak uclarında morarma ve taşikardi de olaya eklenebilir
Akut bronşiyolitte destek tedavi uygulanırHastanın sıvı ve kalori gereksinimi karşılanmalıdır Nemlendirilmiş oksijen verilir Antibiyotik ve steroidler yararsızdır Solunum yolu ile bronş acıcıların (Nebulize bronkodilatatorler) akut bronşiyolitte cok yararlı olmadığı soylenmekte ise de pratiktesık olarak kullanılmaktadırAkut bronşiyolit geciren cocukların yaklaşık yarısı ileriki 35 yıl icinde tekrar oksuruk ve hırıltılı solunum atakları gecirmektedir
Sonuc ve Oneriler
Akut solunum yolu enfeksiyonları, cocukluk cağında en sık gecirilen ve en cok olume neden olan enfeksiyon hastalıklarıdır
USY enfeksiyonlarının en sık etkeni virusler olup genellikle kendiliğinden duzelirler USY enfeksiyonları başlığı altında toplanan değişik klinik tabloların iyi tanınması ve etkenlerinin bilinmesi, gereksiz antibiyotik kullanımını azaltarak hem ulke ekonomisine yarar sağlayacak hem de toplumda direncli bakteriyel suşların gelişmesini onleyecektir
Ulkemizde beş yaş altı olum nedenleri arasında doğumsal nedenlerden sonra ikinci sırada yer alan pnomoninin erken tanınması ve uygun tedavisi ile cocuk olumlerinin onemli bir kısmı onlenebilir
Kaynak : ProfDrSadık Akşit' in hekimlere yonelik makalesinden faydalanarak hazırlanmıştır
1993 yılında yapılan Turkiye Nufus ve Sağlık Araştırmasına gore beş yaş altı cocuklarda son iki hafta icinde alt solunum yolu enfeksiyonu gorulme sıklığı %12 olarak bulunmuş olup, bunların ancak %37'sinin tedavi icin sağlık kuruluşlarına goturulduğu saptanmıştır Halbuki bu enfeksiyonların coğu cok ucuza malolan penisilin ile tedavi edilebilmektedir Bu konuda ailelerin bilinclendirilmesi cocuk olumlerinin azaltılması acısından son derece onemlidir
Krup Sendromu : Mukozada odem oluşması sonucunda ust solunum yolu tıkanıklığı tablosuyla kendini gosteren benzer klinik tablolara krup sendromu denilmektedir Daha onceleri, difteriye krup sendromu, diğerlerine ise psodokrup (yalancı krup difteri) denilirken gunumuzde buna benzer tabloların hepsine birden krup sendromu denilmektedir Bu tabloların ortak ozelliği ust solunum yolu tıkanıklık bulguları (stridor, ses kısıklığı ve bazen havlar tarzda oksuruk) ile karşımıza gelmesidir
Krup sendromu denilince genellikle aşağıdaki klinik durumlar akla gelir:
Viral krup
Spazmodik (tekrarlayıcı) krup
Bakteriyel trakeit
Akut epiglottit
Viral krup: laringotrakeal enfeksiyonların %95'inden sorumludur Etken genellikle parainfluenza virusudur Yaşamın ikinci yılında en fazla gorulur Once ateş, burun akıntısı ile başlar ve sonra nefes alma zorluğu (stridor), havlar tarzda oksuruk ve ses kısıklığı olaya eklenir Tedavide hava yoluyla verien kortizonlar (nebulize steroidler) yararlı olabilir
Spazmodik krup’ta akşam cocuk yatarken herhangi bir şeyi yokken, gece aniden havlar tarzda oksurukle uyanır Solunum zorluğu, hırıltılı solunum (Stridor) vardır Nefes alıp verirken ısılık sesine benzer bir ses duyulur Ateş gorulmez Zaman zaman aynı durum yineleyebilir Altta yatan alerjik yapının sorumlu olabileceği duşunulmektedir Tedavide soğuk buhar ve steroidler mukozadaki odemi cozme acısından yararlı olabilir
Bakteriyel trakeit ender gorulen ancak tehlikeli bir tablodur Klinik olarak ağır viral krup tablosuna benzer Ancak bunda ateş yuksek olup ağır bir gorunum vardır; gittikce ilerleyen solunum yolu obstruksiyonu yapar Etken genellikle S aureus ya da Hinfluenzae'dır Balgam koyu ve yapışkandır Tedavide antibiyotikler kullanılır Sefuroksim gibi ikinci kuşak sefalosporinler yeğlenir
Akut epiglottit seyrek gorulen ancak yaşamı tehdit eden bir tablodur Bir ile altı yaş arasındaki cocuklarda gorulur Etken Hinfluenzae tip B'dir Viral kruptakinin tersine oksuruk yok ya da cok azdır Ateş cok yuksek olup toksik bir gorunum vardır Cocuk hava yollarını acık tutmak icin hareketsiz pozisyonda oturur, ağzı acıktır ve salyası akar Yutma gucluğu olduğundan yeme isteksizliği vardır Dil basacağı ile ağız muayenesi cok tehlikeli olup solunum yollarının tam obstruksiyonu ve olume neden olabilir Bu hastalıkta dakikalar bile cok onemli olduğundan hemen yoğun bakım unitesine alınmalı ve genel anestezi altında solunum tupu takılmalıdır Bazen de gırtlak bolgesinin acılarak solunum cihazına bağlanması gerekebilir Tedavide gecikmeden ikinci (sefuroksim) ya da ucuncu (sefotaksim,seftriakson) kuşak sefalosporinler gibi antibiyotikler başlanır Genellikle 57 gunluk bir tedavi yeterlidir Ev halkına rifampin isimli antibiyotik ile koruma yapılmalıdır
Zature (Pnomoni)
Ulkemizde beş yaş altı olum nedenleri arasında perinatal nedenlerden sonra ikinci sırada yer almaktadır Bu enfeksiyonların erken donemde tanınıp uygun bicimde tedavi edilmesiyle bu olumlerin coğu onlenebilir Yaşlara gore pnomoniye en sık neden olan etkenler değişir
Genellikle bir USYE'den birkac gun sonra aniden yukselen ateş, artan oksuruk ve solunum gucluğu alt solunum yolu enfeksiyonunu akla getirmelidir Sağ alt lob pnomonilerinde cocuklar karın ağrısı nedeniyle hekime getirilebir Fizik muayenede hızlı solunum, burun kanatlarının nefes alırken acılması, kaburgalar ve koprucuk kemikleri arasındaki derinin nefes alırken iceri cekilmesi gozlenir Dinlemekle genellikle nefes alıp verirken cıtırtı duyulur Lober pnomonide, o bolgede solunum sesleri azalmış olup komşu akciğer alanlarında tuber sufl (artmış solunum sesi haşin solunum) alınır
Ust lob pnomonilerinde ense sertliği saptanabilir Ozellikle kucuk cocuklarda kalp yetmezliği tabloya eklenebilir Bu durumda, taşikardi ve karaciğer buyumesi gibi bulgular da ortaya cıkar
Akciğerin sadece bir bolgesinin tutulması (Lober konsolidasyon) ise genellikle etkenin pnomokok olduğunu duşundurur Cok hızlı ilerleyen, su birikmesine yol acan pnomonilerde ise etken genellikle stafilokoklardır Sut cocukluğu doneminin ilk aylarında akciğer dinleme bulguları cok gurultulu olmasına karşın bebeğin genel durumu nispeten daha iyi ise, annenin gebeliği sırasında vaginal akıntı oykusu pozitif ise, standart tedaviye yanıt yoksa klamidya pnomonisi akla gelmelidir
Hastaneye yatırılan cocuklarda etkenin saptanabilmesi icin kan kulturleri alınmalı ve eğer olanaklı ise burun salgılarında (nazofarengeal sekresyonlarda) solunum virusleri araştırılmalıdır Klinik ve radyolojik olarak her zaman viral ya da bakteriyel pnomoni ayrımı yapılamadığından, pratik olarak pnomoni tanısı alan her cocuğa antibiyotik tedavisi uygulanmalıdır İlk başlanacak antibiyotik cocuğun yaşı ve hastalığın şiddetine gore değişir
Akut Bronşiyolit
Akut bronşiyolit sut cocukluğu doneminde en sık karşılaşılan alt solunum yolu enfeksiyonudur Bunların genellikle %23'u hastaneye yatırılır Daha cok bir ile dokuz ay arasındaki bebeklerde gorulur Bir yaşından sonra ender olarak gorulur Etken %7580 olguda virustur ( RSV Respiratuvar Sinsitial Virus) RSV ve her yıl kış aylarında salgınlara neden olur Genellikle burun akıntısı ile başlar ve daha sonra kuru ve keskin bir oksuruk ortaya cıkar Arkasından solunum sıkıntısı ve beslenme zorluğu gorulur Fizik muayenede, hızlı solunum, ıslık sesli solunum (whezing), goğus dersinde nefes alırken (interkostal ve subkostal) cekilmeler saptanır Daha ağır olgularda dudaklar, parmak uclarında morarma ve taşikardi de olaya eklenebilir
Akut bronşiyolitte destek tedavi uygulanırHastanın sıvı ve kalori gereksinimi karşılanmalıdır Nemlendirilmiş oksijen verilir Antibiyotik ve steroidler yararsızdır Solunum yolu ile bronş acıcıların (Nebulize bronkodilatatorler) akut bronşiyolitte cok yararlı olmadığı soylenmekte ise de pratiktesık olarak kullanılmaktadırAkut bronşiyolit geciren cocukların yaklaşık yarısı ileriki 35 yıl icinde tekrar oksuruk ve hırıltılı solunum atakları gecirmektedir
Sonuc ve Oneriler
Akut solunum yolu enfeksiyonları, cocukluk cağında en sık gecirilen ve en cok olume neden olan enfeksiyon hastalıklarıdır
USY enfeksiyonlarının en sık etkeni virusler olup genellikle kendiliğinden duzelirler USY enfeksiyonları başlığı altında toplanan değişik klinik tabloların iyi tanınması ve etkenlerinin bilinmesi, gereksiz antibiyotik kullanımını azaltarak hem ulke ekonomisine yarar sağlayacak hem de toplumda direncli bakteriyel suşların gelişmesini onleyecektir
Ulkemizde beş yaş altı olum nedenleri arasında doğumsal nedenlerden sonra ikinci sırada yer alan pnomoninin erken tanınması ve uygun tedavisi ile cocuk olumlerinin onemli bir kısmı onlenebilir
Kaynak : ProfDrSadık Akşit' in hekimlere yonelik makalesinden faydalanarak hazırlanmıştır