Amasya Hakkında Bilgiler,
GENEL BİLGİLER
Yuzolcumu: 5520 Km²
Nufus: 357191 (1990)
İl Trafik No: 05
Orta Karadenizde, Yeşilırmak vadisi Harşena Dağı eteklerine kurulan Amasya, 7 bin yılın uzerindeki eski tarihi boyunca krallık başkentliği yapmış, bilim adamları, sanatkarlar, şairler yetiştirmiş, şehzadelerin eğitim gorduğu bir belde olmuştur
Kurtuluş savaşının başlangıc temelleri de Amasyada atılmıştır Amasya, tarihi ve kulturel zenginlikleri yanı sıra, ozellikle Yeşilırmak kıyısına yapılmış Yalıboyu evleri ile dikkat cekmektedir
Dunyanın en guzel Misket elması, kirazı, şeftalisi ve bamyasının uretildiği, tarih ve doğanın birlikte bulunduğu ilginc bir antik kent gormek istiyorsanız sıcak kanlı ve misafirperver Amasya sizi bekliyor
COĞRAFYA
Amasya, doğuda Tokat, guneyde Yozgat, batıda Corum, kuzeyde Samsun İlleri ile cevrilidir Yeşilırmağın Orta Karadeniz Dağları (Canik) arasında oluşturduğu vadi uzerinde kurulmuştur
Akdağ, Tavşan Dağı, İnegol Dağı, Kocacık Tepesi, Kırklar Dağı, Ferhat Dağı onemli dağlarıdır Sulama amaclı golet ve barajlar ile sulanan verimli ovalara sahiptir Borabay Golu en onemli goludur Yeşilırmak ve goletlerde yayın, sazan, turna, levrek, pullu gibi balık turleri bulunmaktadır
İlde Karadeniz iklimi kara iklimi arasında bir geciş iklimi hukum surer Yazları kara iklimi kadar kurak, Karadeniz iklimi kadar yağışlı değildir Kışları ise Karadeniz iklimi kadar ılıman, kara iklimi kadar sert değildir
TARİHCE
İlk yerleşimin MO 5500 yıllarına kadar uzandığı belirlenen Amasya; Antik Cağdan gunumuze kadar gecen zaman icerisinde Hitit, Frig, Kimmer, Lidya, Pers, Roma, Bizans, Danişmend, Selcuklu, İlhanlı ve Osmanlı medeniyetlerine ev sahipliği yapmıştır 1386 yılında Osmanlı topraklarına katılan Amasya, Osmanlı padişah ve şehzadelerinin gosterdikleri ozel ilgi nedenleriyle şehzadeler şehri olarak da un yapmıştır Amasya, Kurtuluş Savaşı sırasında on plana cıkmıştır 19 Mayıs 1919′da Samsunda başlayan Milli Mucadelenin ilk adımı 12 Haziran 1919′da Mustafa Kemalin Amasyaya gelmesiyle devam etmiştir Kurtuluş Mucadelesinin planları hazırlanmış, Erzurum ve Sivas Kongrelerinin toplanmasına burada karar verilmiş, 22 Haziran 1919′da yayınlanan Amasya Tamimi ile Milletin İstiklalini yine milletin azim ve kararının kurtaracağı Amasyada ilan edilmiştir
İLCELER:
Amasya (merkez), Goynucek, Gumuşhacıkoy, Hamamozu, Merzifon, Suluova, Taşovadır
Goynucek: Cekerek Irmağı Vadisinde kurulan ilceye 8 km uzaklıktaki Cekerek vadisine bakan kayalık uzerinde kurulmuş Gokceli kalesi ilcenin onemli tarihi eseridir Roma Doneminde garnizon olarak kullanılan Kalede 98 basamaklı meren ile gizli bir yol bulunmaktadır İlce merkezine 6 km uzaklıkta bulunan Camurlu koyu İlice mevkiinde cıkan kaynak suyunun bobrek taşlarına karşı tedavi edici ozelliği olduğu soylenmektedir
Gumuşhacıkoy: İlce merkezindeki Bedesten, Buyuk hamam, Koyun pınarı ve Kabak ceşmesi; Gumuş beldesinde yer alan Haliliye Medresesi, Yorguc Paşa Cami, Darphane Cami, Maden Cami (Eski Kilise) ilcenin Selcuklu ve Osmanlı donemi mimari eserleridir Şarlayuk beldesi ise yeşilin her tonunun bulunduğu, altyapısı olan bir mesire yeridir
Hamamozu: İnegol dağlarının doğu ve kuzey eteklerinde kurulmuştur İlce merkezinde bulunan Arkut Bey kaplıcası yorenin onemli dinlenme ve piknik yeridir İlce merkezine 1km uzaklıkta olan Kahramanlar İcmesi bağırsak parazitlerine iyi geldiği bilinmektedir
Merzifon: İl merkezine 49 km uzaklıktadır 7 yuzyıl sonlarında Merzifonlu Kara Mustafa Paşanın Sadrazam olmasıyla Merzifon kok lu imar değişikliğine uğramıştır
NASIL GİDİLİR
Amasya; komşu illerden Samsun, Corum ve Tokata Devlet Karayolu ile bağlıdır Aynı zamanda Avrupa İran Uluslararası (E5) Karayolu uzerindedir
İle en yakın deniz ve havayolu limanları 130 km uzaklıkta olan Samsun İlinde bulunmaktadır
Demiryolu Amasya, SivasSamsun demiryolu uzerinde Sivasa 261 km Samsuna ise 134 km uzaklıktadır İl hudutları icerisinde iki gar (AmasyaHacıbayram) ve 6 istasyon (Kızılca, Kayabaşı, Eryatağı, Bovazkoy, Suluova, Hacıbayram) bulunmaktadır
GEZİLECEK YERLER
Konaklar
Hazeranlar Konağı : Yalı boyu evleri dizisindeki en guzel konak olan Hazeranlar Konağı Osmanlı doneminin en zarif sivil mimari orneklerinden birisidir Konak Defterdar Hasan Talat Efendi tarafından kız kardeşi Hazeran Hanım adına 1872 yılında yaptırılmıştır Diğer kapı Hatuniye Cami avlusu ile bağlantılıdır Cift kanatlı selamlık kapısından alcak tavanlı bir mekana girilir Dort koşede birer oda ve odaların arasında orta sofanın uzantıları eyvanlar yer alır Batı eyvanlarını giriş kata bağlayan sade korkuluklu ahşap merenler işgal eder Katlarda oturma ve yatak odaları, avlu, kahve odası, ocaklı oda, ebeveyn ve selamlık odaları ile hela sofa etrafında yer almaktadır
Kaleler, Kaya Mezarları
Amasya Kalesi: Şehrin ve Yeşilırmağın kuzeyinde bulunan Harşane Dağı adlı dik kayalıklar uzerindedir Kalenin Belkıs, Saray, Maydonos ve Meydan adlarına dort kapısı, kale icinde Cilanbolu adlı su kuyusu, sarnıc, zindan bulunmaktadır
Kaleden 70 m aşağıda Yeşilırmağa ve kral mezarlarına kadar uzanan MO III yuzyıla ait merenli yer altı yolu, burc ve cami kalıntıları vardır
Kral Kaya Mezarları: Amasya Kalesi eteklerinde duz bir duvar misali dikine uzanan kalker kayalara oyularak yapılmış olan 5 adet mezar, yapıları ve mevkileri itibariyle ilk bakışta dikkati cekmektedir
Cevreleri oyularak ana blok kayadan tamamen ayrılmışlar ve kaya bloklarına merenlerle bağlanmışlardır
Vadi icerisinde irili ufaklı toplam 18 adet kaya mezarı bulunmaktadır Amasyada doğan unlu coğrafyacı Strabonun (MO 63MS 5) verdiği bilgiye gore kaya mezarları Pontus krallarına aittir
Aynalı Mağara (Kaya Mezarı): Cevre yolunun Samsun guzergahından sağa ayrılan Ziyaret beldesi yolu uzerinde, şehir merkezine yaklaşık uc kilometre uzaklıktadır Kral Kaya Mezarlarının en iyi işlenmiş ve tamamlanmış olanıdır
Tonoz kısmında 6sı sağda, 6sı solda olmak uzere 12 havari tasviri ile kuzey ve guney duvarlarında bir takım kadınlı erkekli figurler, doğu cephesinde ise İsa, Meryem ve Yoannesten oluşan bir kompozisyon bulunmaktadır
Ferhat Su Kanalı: Kentin su ihtiyacını karşılamak icin Helenistik donemde yapılmış olan su kanalı yaklaşık 75 cm genişliğinde 18 km uzunluğundadır Terazi sistemine gore kanallar oyularak, tunel acılarak bazı yerlerinde duvarlar orulerek inşa edilmiştir
Medreseler
Bimarhane (Daruşşifa): İlhanlı doneminden gunumuze ulaşan tek eserdir İlhanlı Hukumdarı Sultan Mehmet Olcaytu ve hanımı Ilduz Hatun adına 1308 yılında yaptırılmıştır Yapının ozellikle on cephesi sanat bakımından değerlidir Sadece Amasya Bimarhanesine mahsus bir ozellik olan kapı kilit taşında diz cokmuş vaziyette insan kabartması mevcuttur
Sultan II Bayezid Kulliyesi:Sultan II Bayezid adına 148586 yılında yaptırılan kulliye; cami, medrese, imaret turbe ve şadırvandan oluşmaktadır Her iki minare hizasında bulunan yaşlı cınar ağaclarının kulliye ile yaşıt olduğu tahmin edilmektedir
Haliliye Medresesi: Gumuşhacıkoy İlcesi Gumuş Beldesi merkezinde bulunan eser, Celebi Sultan Mehmedin Beylerbeyi Halil Paşa tarafından 1413 de yaptırılmıştır Kare planlı kapalı avlulu bir medresedir
Kapı Ağa Medresesi:Sultan II Bayezidin Kapı Ağası Huseyin Ağa tarafından 1488 yılında yaptırılmıştır On Asya ve Selcuklu mezar anıtlarında gorulen sekizgen plan şeması fonksiyon itibariyle ilk defa bu medresede tatbik edilmiştir
Diğer Medreseler;
Gokmedrese 1267)
Celebi Mehmed Medresesi (1415) Merzifon
Buyuk Ağa Medresesi (1488)
Kucuk Ağa Medresesi (1463 1464)
Hakala Yolpınar Koyu Kasım Bey Medresesi (1463 1464)
GENEL BİLGİLER
Yuzolcumu: 5520 Km²
Nufus: 357191 (1990)
İl Trafik No: 05
Orta Karadenizde, Yeşilırmak vadisi Harşena Dağı eteklerine kurulan Amasya, 7 bin yılın uzerindeki eski tarihi boyunca krallık başkentliği yapmış, bilim adamları, sanatkarlar, şairler yetiştirmiş, şehzadelerin eğitim gorduğu bir belde olmuştur
Kurtuluş savaşının başlangıc temelleri de Amasyada atılmıştır Amasya, tarihi ve kulturel zenginlikleri yanı sıra, ozellikle Yeşilırmak kıyısına yapılmış Yalıboyu evleri ile dikkat cekmektedir
Dunyanın en guzel Misket elması, kirazı, şeftalisi ve bamyasının uretildiği, tarih ve doğanın birlikte bulunduğu ilginc bir antik kent gormek istiyorsanız sıcak kanlı ve misafirperver Amasya sizi bekliyor
COĞRAFYA
Amasya, doğuda Tokat, guneyde Yozgat, batıda Corum, kuzeyde Samsun İlleri ile cevrilidir Yeşilırmağın Orta Karadeniz Dağları (Canik) arasında oluşturduğu vadi uzerinde kurulmuştur
Akdağ, Tavşan Dağı, İnegol Dağı, Kocacık Tepesi, Kırklar Dağı, Ferhat Dağı onemli dağlarıdır Sulama amaclı golet ve barajlar ile sulanan verimli ovalara sahiptir Borabay Golu en onemli goludur Yeşilırmak ve goletlerde yayın, sazan, turna, levrek, pullu gibi balık turleri bulunmaktadır
İlde Karadeniz iklimi kara iklimi arasında bir geciş iklimi hukum surer Yazları kara iklimi kadar kurak, Karadeniz iklimi kadar yağışlı değildir Kışları ise Karadeniz iklimi kadar ılıman, kara iklimi kadar sert değildir
TARİHCE
İlk yerleşimin MO 5500 yıllarına kadar uzandığı belirlenen Amasya; Antik Cağdan gunumuze kadar gecen zaman icerisinde Hitit, Frig, Kimmer, Lidya, Pers, Roma, Bizans, Danişmend, Selcuklu, İlhanlı ve Osmanlı medeniyetlerine ev sahipliği yapmıştır 1386 yılında Osmanlı topraklarına katılan Amasya, Osmanlı padişah ve şehzadelerinin gosterdikleri ozel ilgi nedenleriyle şehzadeler şehri olarak da un yapmıştır Amasya, Kurtuluş Savaşı sırasında on plana cıkmıştır 19 Mayıs 1919′da Samsunda başlayan Milli Mucadelenin ilk adımı 12 Haziran 1919′da Mustafa Kemalin Amasyaya gelmesiyle devam etmiştir Kurtuluş Mucadelesinin planları hazırlanmış, Erzurum ve Sivas Kongrelerinin toplanmasına burada karar verilmiş, 22 Haziran 1919′da yayınlanan Amasya Tamimi ile Milletin İstiklalini yine milletin azim ve kararının kurtaracağı Amasyada ilan edilmiştir
İLCELER:
Amasya (merkez), Goynucek, Gumuşhacıkoy, Hamamozu, Merzifon, Suluova, Taşovadır
Goynucek: Cekerek Irmağı Vadisinde kurulan ilceye 8 km uzaklıktaki Cekerek vadisine bakan kayalık uzerinde kurulmuş Gokceli kalesi ilcenin onemli tarihi eseridir Roma Doneminde garnizon olarak kullanılan Kalede 98 basamaklı meren ile gizli bir yol bulunmaktadır İlce merkezine 6 km uzaklıkta bulunan Camurlu koyu İlice mevkiinde cıkan kaynak suyunun bobrek taşlarına karşı tedavi edici ozelliği olduğu soylenmektedir
Gumuşhacıkoy: İlce merkezindeki Bedesten, Buyuk hamam, Koyun pınarı ve Kabak ceşmesi; Gumuş beldesinde yer alan Haliliye Medresesi, Yorguc Paşa Cami, Darphane Cami, Maden Cami (Eski Kilise) ilcenin Selcuklu ve Osmanlı donemi mimari eserleridir Şarlayuk beldesi ise yeşilin her tonunun bulunduğu, altyapısı olan bir mesire yeridir
Hamamozu: İnegol dağlarının doğu ve kuzey eteklerinde kurulmuştur İlce merkezinde bulunan Arkut Bey kaplıcası yorenin onemli dinlenme ve piknik yeridir İlce merkezine 1km uzaklıkta olan Kahramanlar İcmesi bağırsak parazitlerine iyi geldiği bilinmektedir
Merzifon: İl merkezine 49 km uzaklıktadır 7 yuzyıl sonlarında Merzifonlu Kara Mustafa Paşanın Sadrazam olmasıyla Merzifon kok lu imar değişikliğine uğramıştır
NASIL GİDİLİR
Amasya; komşu illerden Samsun, Corum ve Tokata Devlet Karayolu ile bağlıdır Aynı zamanda Avrupa İran Uluslararası (E5) Karayolu uzerindedir
İle en yakın deniz ve havayolu limanları 130 km uzaklıkta olan Samsun İlinde bulunmaktadır
Demiryolu Amasya, SivasSamsun demiryolu uzerinde Sivasa 261 km Samsuna ise 134 km uzaklıktadır İl hudutları icerisinde iki gar (AmasyaHacıbayram) ve 6 istasyon (Kızılca, Kayabaşı, Eryatağı, Bovazkoy, Suluova, Hacıbayram) bulunmaktadır
GEZİLECEK YERLER
Konaklar
Hazeranlar Konağı : Yalı boyu evleri dizisindeki en guzel konak olan Hazeranlar Konağı Osmanlı doneminin en zarif sivil mimari orneklerinden birisidir Konak Defterdar Hasan Talat Efendi tarafından kız kardeşi Hazeran Hanım adına 1872 yılında yaptırılmıştır Diğer kapı Hatuniye Cami avlusu ile bağlantılıdır Cift kanatlı selamlık kapısından alcak tavanlı bir mekana girilir Dort koşede birer oda ve odaların arasında orta sofanın uzantıları eyvanlar yer alır Batı eyvanlarını giriş kata bağlayan sade korkuluklu ahşap merenler işgal eder Katlarda oturma ve yatak odaları, avlu, kahve odası, ocaklı oda, ebeveyn ve selamlık odaları ile hela sofa etrafında yer almaktadır
Kaleler, Kaya Mezarları
Amasya Kalesi: Şehrin ve Yeşilırmağın kuzeyinde bulunan Harşane Dağı adlı dik kayalıklar uzerindedir Kalenin Belkıs, Saray, Maydonos ve Meydan adlarına dort kapısı, kale icinde Cilanbolu adlı su kuyusu, sarnıc, zindan bulunmaktadır
Kaleden 70 m aşağıda Yeşilırmağa ve kral mezarlarına kadar uzanan MO III yuzyıla ait merenli yer altı yolu, burc ve cami kalıntıları vardır
Kral Kaya Mezarları: Amasya Kalesi eteklerinde duz bir duvar misali dikine uzanan kalker kayalara oyularak yapılmış olan 5 adet mezar, yapıları ve mevkileri itibariyle ilk bakışta dikkati cekmektedir
Cevreleri oyularak ana blok kayadan tamamen ayrılmışlar ve kaya bloklarına merenlerle bağlanmışlardır
Vadi icerisinde irili ufaklı toplam 18 adet kaya mezarı bulunmaktadır Amasyada doğan unlu coğrafyacı Strabonun (MO 63MS 5) verdiği bilgiye gore kaya mezarları Pontus krallarına aittir
Aynalı Mağara (Kaya Mezarı): Cevre yolunun Samsun guzergahından sağa ayrılan Ziyaret beldesi yolu uzerinde, şehir merkezine yaklaşık uc kilometre uzaklıktadır Kral Kaya Mezarlarının en iyi işlenmiş ve tamamlanmış olanıdır
Tonoz kısmında 6sı sağda, 6sı solda olmak uzere 12 havari tasviri ile kuzey ve guney duvarlarında bir takım kadınlı erkekli figurler, doğu cephesinde ise İsa, Meryem ve Yoannesten oluşan bir kompozisyon bulunmaktadır
Ferhat Su Kanalı: Kentin su ihtiyacını karşılamak icin Helenistik donemde yapılmış olan su kanalı yaklaşık 75 cm genişliğinde 18 km uzunluğundadır Terazi sistemine gore kanallar oyularak, tunel acılarak bazı yerlerinde duvarlar orulerek inşa edilmiştir
Medreseler
Bimarhane (Daruşşifa): İlhanlı doneminden gunumuze ulaşan tek eserdir İlhanlı Hukumdarı Sultan Mehmet Olcaytu ve hanımı Ilduz Hatun adına 1308 yılında yaptırılmıştır Yapının ozellikle on cephesi sanat bakımından değerlidir Sadece Amasya Bimarhanesine mahsus bir ozellik olan kapı kilit taşında diz cokmuş vaziyette insan kabartması mevcuttur
Sultan II Bayezid Kulliyesi:Sultan II Bayezid adına 148586 yılında yaptırılan kulliye; cami, medrese, imaret turbe ve şadırvandan oluşmaktadır Her iki minare hizasında bulunan yaşlı cınar ağaclarının kulliye ile yaşıt olduğu tahmin edilmektedir
Haliliye Medresesi: Gumuşhacıkoy İlcesi Gumuş Beldesi merkezinde bulunan eser, Celebi Sultan Mehmedin Beylerbeyi Halil Paşa tarafından 1413 de yaptırılmıştır Kare planlı kapalı avlulu bir medresedir
Kapı Ağa Medresesi:Sultan II Bayezidin Kapı Ağası Huseyin Ağa tarafından 1488 yılında yaptırılmıştır On Asya ve Selcuklu mezar anıtlarında gorulen sekizgen plan şeması fonksiyon itibariyle ilk defa bu medresede tatbik edilmiştir
Diğer Medreseler;
Gokmedrese 1267)
Celebi Mehmed Medresesi (1415) Merzifon
Buyuk Ağa Medresesi (1488)
Kucuk Ağa Medresesi (1463 1464)
Hakala Yolpınar Koyu Kasım Bey Medresesi (1463 1464)