Kalp Hastalıkları Ve Kalp Damar Cerrahisinde Psikolojik Danışmanlık
“Zihinin acı veya zevk veren, ümit veya korku veren her duygulanımı kalbe uzanır”
Prof. Dr. Sedat ÖZKAN
İnsan yaşam süresi içinde hasta olmamak için belli bir gayret göstermemesine rağmen hasta olmayı da hiç istemez. Asıl ilginç olan ise hasta olduktan sonra çok çabuk iyileşmek ister. Normal hayata biran önce dönebilmek için üstün bir çaba sarfeder. Bu sürecin uzaması iyileşmeyi olumsuz olarak etkiler.
Kalp Ameliyatlarından Sonra Hastalarımızın Bilmesi Gereken şudur:
“Zaman en iyi ilaçtır”. Bu ilacın kullanımınında cerrahın ve hastanın en büyük yardımcısının Liyezon Psikiyatrisi olduğu, bir yıllık deneyimimiz sonucunda en iyi şekilde kanıtlanmıştır.
Ameliyat edeceğimiz bir hastanın ameliyattan önce kazandığı güven ve cesaretin cerrahi başarıya katkısı kadar ameliyat sonrasında hastamızın bir gecelik mükemmel uykusunun yada evine işine döndüğü zaman tekrar kazandığı kişisel güvenin onun topluma ve ailesine en süratli şekilde tekrar kazandırılmasında büyük katkısı olmaktadır.
Prof. Dr. Bingür SÖNMEZ
Fiziksel ve ruhsal sağlığımız ayrılmaz bir bütündür. Fiziksel hastalıklar ruh sağlığımızı, ruhsal durumumuz bedensel işlevlerimizi etkiler.
Liyezon psikiyatrisi fiziksel hastalığı olan ya da cerahi girişim uygulanan hastalarda görülen ruhsal kriz ve hastalıkların araştırılması, tanısı, tedavisi, izlenmesi ve önlenmesine dönük hizmet sunan özelleşmiş bir psikiyatri disiplinidir. Tıbbi tedavi ve bakım ile psikiyatrik-psikososyal bakımı bütünleştirir. Her fiziksel hastalık ve tedavi girişimi krize yol açar. Sıkıntıdan, kayıp tepkisine, gelecek endişesine, yetersizlik duygusuna, özürlülük kaygısına dek çeşitli çatışmalara yol açar. Hastalık, bedeni olduğu kadar duyguları, düşünceleri, ilişkileri etkiler. Hastalığa, etkilenen organa, hastalığın özelliklerine ve hastanın içinde bulunduğu ortama göre değişen çeşitli kaygılar ve tepkiler görülür (matem, panik, inkar, suçluluk vb…).
Fiziksel hastalıklar ve ameliyatlarda gelişen ruhsal tepkiler zaman zaman günlük işlevlerimizi, kişilerarası ilişkilerimizi, uyku-iştah gibi bedensel fonksiyonlarımızı olumsuz etkileyebilir. Bu tepkiler bâsit uyum güçlüğünden acil müdahale gerektiren psikiyatrik tablolara (ölüm düşünceleri, zihinsel karışıklık … gibi) kadar uzanabilir. Bu psikiyatrik tepkilerin gelişmesinde sinir sisteminde geçici biyolojik değişiklikler, hastanın kişilik yapısı, duygudurumu ve çevresel faktörler rol oynar. Fiziksel hastalıklarda ve ameliyatlarda gelişen davranışsal ve ruhsal sorunlar tedaviye uyumu, yaşam kalitesini, tedavi ve bakım sürecini, hastalığın seyrini, iyleşmeyi, tedaviye cevabı olumsuz etkiler. Hastalığın seyrini, hastalığa uyum ve iyleşmeyi olumsuz etkileyen ruhsal-davranışsal tepkiler uygun psikolojik yaklaşım, erken işbirliği ve zamanında tedavi ile engellenebilir veya düzeltilebilir. Konsültasyon-liyezon psikiyatrisi, fiziksel hastalıklar ve cerahi girişimlerin psikiyatrisi olup, genel ve geleneksel psikiyatriden ileri bir üst uzmanlık alanıdır.
Kalp hastalıkları ve kardiyak cerahi girişimlerinde ortaya çıkan psikolojik durumların tanı ve tedavisi ile uğraşan psikokardiyoloji’de liyezon psikiyatrisi bilim dalı hizmet yelpazesi içinde bir alt disiplindir.
Heyacanlar ve ruhsal zorlanmaların kalbe etkisini hepimiz biliriz Günlük yaşantıda üzüntü, öfke, heyecan ve gerginliğini kalp ve damar sistemindeki etkisini ve yansımasını (çarpıntı, nefes darlanması, tansiyon yükselmesi, ateş kasması vs.), hepimiz yaşarız.
Psikolojik ve davranışsal faktörler sempatoadrenal sistem aracılığıya doğrudan kalbi etkiler. Ailesel yatkınlık, sigara kullanımı, hipertansiyon, kolesterol yüksekliği yanında günümüz insanlarında gittikçe yaygınlaşan A-tipi davranış özellikleri de kalp hastalığı gelişimindeki risk faktörlerindendir. Hırslı, zamanla yarışan, yüksek başarı dürtüsü olan, kızgınlık ve öfkesi ile baş etme güçlüğü çeken kişilik özellikleri bu davranış kalıbının esasını oluşturmaktadır.
Koroner arter hastalığından kalp enfarktüsüne ve koroner by-pass cerahisine kadar uzanan yelpazede görülen belli başlı psikolojik krizler, yardım ve tedavi gerektiren durumların başlıcaları şunlardır:
[*]Kaygı ve panik halleri [*]Depresyon [*]Hastalığa ve tedaviye uyum güçlükleri (inkar, tedaviyi reddetme, uyku ve iştah bozuklukarı) [*]Nöropsikolojik bozukluklar (bilinç ve yönelim bozuklukları) [*]Kişilik değişiklikleri [*]Psikoseksüel sorunlar [*]Riskli davranışların sürdürülmesi (sigara, diyete uymama)
Hastanın ameliyata psikolojik yönden hazırlanması, ameliyat sonrası psikolojik bakım sağalması ve taburculuk sonrası psikolojik destek ve takibi; bütüncül bakım ve tedavinin ayrılmaz parçasıdır. Kalbin, beynin ve psikolojik durumun birlikte yeni yaşama hazırlanması birbirini tamamlar. Tıbbi, cerrahi ve psikolojik hizmet bir bütün oluşturur.
Psikolojik Danışmanlık ve Destek Gerektiren Belirti ve Bulgular
- Sıkıntı, Çökkünlük ve Zihinsel karışıklık
- Uykusuzluk, Kabus görme ve Gece sık uyanma
- Umutsuzluk, çaresizlik, suçluluk duygu ve düşünceleri
- Uyum güçlüğü
- Uygun tedaviye rağmen yakınmalarının devam ediyor olması
- Hastalık ve tedavi süreciyle baş etme güçlükleri
- Sosyal geri çekilme ve Panik halleri
- İsteksizlik ve Hevessizlik
- Bellek bozukluğu
- İlgi alanı daralması
- Kişilik değişiklikleri
- İnkar, tedaviyi red
- Matem tepkileri
- Yaşam ideallerinin yok olması ve Mesleki işlevlerden uzaklaşma
- Zevk duygusunda, istek, ilgi ve etkinliklerde azalma
- Düşünce ve dikkat bozuklukları
- Sürekli kaygı, karamsarlık
- Riskli davranışların devam etmesi
- Geleceğe dönük plan yapamama
Bu psikolojik destek ve tedavi programlarında, sinir sistemini düzenleyen ilaçların verilmesi yanında; kişiye duygularını ve kaygılarını ifade edebilmesinde, stresle başetme statejilerinin geliştirilmesinde yardımcı olunur, aile ilişkileri alınır, değişen rollere uyumun geliştirilmesi, yeni duruma uyuma yardımcı olunur. Yeni ilgi, uğraş, beklenti, duygusal yatırım, yaratıcılık alanlarının geliştirilmesi desteklenir. Hastalıktan hayata bilinçle, duygu ile, umutla fiziksel-ruhsal-çevresel uyumun sağlanması, sağlık ve mutluluğun gerçekleşmesini sağlayacaktır. Daha deneyimli, donanımlı, umut dolu, mutlu (yeni) bir yaşam başlayacaktır.
Psikolojik tedavi, destek ve danışmalık, hastane içinde tedavi görürken, ameliyat öncesi, ameliyat sonrası ve taburculuğu takiben, tıbbi tedavi ve bakımla birlikte; işbirliği ve eşgüdümle ekiple işbirliği içinde sürdürülür.