imagesanadolubacilaribaciyanirumvefatmabacigercegi5ad6c5932abae
Ortacağ Anadolusu’nda Bir Kadın Teşkilatı : Bacıyanı RUm
Dr Selahattin DOĞUŞ
Osmanlı Devleti'nin kuruluşunda, Turk unsurların ne turden fedakarlıklar yaptıkları ve nasıl insanustu bir gayret sarfettikleri, bugunden bakılınca daha da netlik kazanıyor Adeta ''kellelerini koltuklarına alarak'' Anadolu'nun yeniden İslamlaşması ve Turkleşmesi icin caba sarfeden pek cok Teşkilatın icinde biri var ki, bir yonuyle benzerlerinden kesin olarak ayrılıyor: Bacıyanı RUm Fatma Bacı isminde ve Hacı Bektaşı Veli hazretlerine yakınlığı ile bilinen tasavvuf ehli bir kadının onderliğinde kurulan bu kadın Teşkilatı, ozellikle İslamlaştır*ma calışmalarına aktif olarak katılması ve asker Teşkilatında kilit roller ustlenmesiyle, modem anlamda bir ''sivil inisiyatif orgutunun'' belki de en sağlam orneklerinden birini teşkil ediyor Bacıyanı RUm, Anadolu'da faaliyet gosterirken o donem Avrupa'sının, kadınlarını engizisyon mahkemelerinde susturmayı marifet zannetmesi de ayrıca şayanı dikkattir
Turk tarihinde ilk kez Aşıkpaşazade'nin XIII yuzyıl Anadolu'sunda varlığından bahsettiği Bacıyanı RUm (Anadolu Bacıları) Teşkilatı, tarihimizin en ilginc konularından biridir Aşıkpaşazade, Osmanlı Devleti'nin kuruluşunda rolleri olan dort taifeden bahsederken, “ ve hem de bu RUm'da dort taife vardır: Kim misafirler icinde anılır biri Gaziyanı RUm ve biri Abdalanı RUm ve biri Bacıyanı RUm ve biri Ahiyanı RUm şeklinde sıralamış, ucuncu sırada Anadolu Bacıları Teşkilatından bahsetmiştir Muellif devamla, “imdi Hacı Bektaş, bunların icinden Baciyanı RUm'u ihtiyar etti kim Hatun Ana'dır anı kız edindi diye kaydeder1 Aşıkpaşazade, bu Teşkilat ile ilgili kitabının sadece bir yerinde bahsediyor, fazla bilgi vermiyor
Hacıyanı RUm mu
Bacıyanı RUm mu?
Aşıkpaşazade'nin haber verdiği bu zumre uzerinde ilk defa Alman musteşrik Fr Taeschner durmuştur Taeschner,
o gunun toplumunda kadınların bir Teşkilat kurmuş olabileceğini o kadar imkansız gormuştur ki, bunun bir istinsah hatası veya yanlış anlama sonucu ortaya atılmış olduğunu kabul etmiştir Ona gore Hacıyanı RUm (Anadolu Hacıları) veya Bahşiyanı RUm (Anadolu sihirbazları veya ruhbanları) tabirleri bir yanlışlık sonucu Bacıyanı RUm olarak yazılmıştı2 Ancak bunun boyle olmadığı sonraki araştırmalarla anlaşılmıştır
İlk defa F Koprulu, Osmanlı Devleti'nin kuruluşunda ictimai teşekkullerin rolunu incelerken, Aşıkpaşazade'nin ''Bacıyanı RUm'' diye adlandırdığı zumre hakkında verdiği bilgileri Bektaşi rivayetleri ve başka kaynaklarla da teyit ederek hakikaten Ortacağ Anadolu'sunda kadınlar tarafından kurulmuş bir sosyal zumrenin varlığına dikkatleri cekmiştir3 Ancak F Koprulu, bu Teşkilatın mahiyeti ve calışmaları hakkında bir bilgi vermemiştir
F Koprulu'den 60 sene sonra Mikail Bayram, Anadolu Bacıları Teşkilatı hakkında ilk calışmayı yaparak, bu kuruluşun teessusu, mahiyeti, calışmaları ve sosyal fonksiyonları hakkında ceşitli bilgiler vermiştir4 M Bayram'ın soz konusu Teşkilat hakkındaki eserinde dayandığı kaynaklar tartışılsa da şu ana kadar konuyla ilgilenen olmadığından, tarihimizin muğlak kalmış bu hususu icin onemli bir calışma olduğu ortadadır
TUrkler'de kadın
Turk tarihine bakıldığına kadınların her donemde ictimai ve siyasi mevkileri acısından onemli bir konumda oldukları gorulmektedir Hunlar, Gokturkler, Uygurlar ve Oğuzlar'da hukumdar eşleri de hakanlar gibi soylu bir boydan secilirlerdi Kağanların yanında kendilerine daha sonra hatun unvanı verilmek suretiyle her konuda soz sahihi idiler İtibarları Turkler Musluman olduktan sonra da devam etti Karahanlılar, Harzemşahlar ve Selcuklular tarihi bunun misalleri ile doludur Aralarında devlet siyasetine yon verenler, devlet reisliği yapanlar ve naip olarak devleti idare eden hatunlar vardı İbn Batuta'nın verdiği bilgiler, O L Barkan'ın araştırmaları, Danişmendname, Dede Korkut ve Menakıbname gibi eserler, Anadolu'da kadınların cok onemli siyasi, askeri ve sosyal faaliyetlerde bulunduğuna dair oneklerle doludur5
Hatun Ana ya da Kadıncık
Aşıkpaşazade, verdiği az bilgi icerisinde Hacı Bektaş'ın Bacılara yakınlığından ve bunların ileri gelenlerinden olduğu anlaşılan Hatun Ana 'ya bağlılığından da soz etmektedir Bu arada Hacı Bektaş'ın gizli ilim ve kerametlerini bu Hatun Ana'ya gosterdiğini, nesi varsa ona emanet ettiğini bildirmektedir Hacı Bektaş'ın olumunden sonra onun mezarını yaptırdığını da yazan muellif, '' Abdal Musa dirlerdi bir derviş vardı Hatun Ana'nın muhibbi idi ol zamanda şeyhlik ve muridlik fariğlerdi Hatun Ana o1 azizin uzerine mezar itti geldi bu Abdal Musa bunun uzerinde bir nice gun sakin oldu Orhan Gazi devri geldi gazalar etti ifadesiyle Hatun Ana ile Abdal Musa arasındaki ilgiyi belirtmektedir6
Hacı Bektaş'ın menakıbname’sinde de bu Bacı'nın adı ''Fatma Bacı'', ''Fatma Ana'' ''Kadıncık Ana'' ''Kadıncık'' olarak sık sık gecmektedir Vilayetname'de “Hunkar Hacı Bektaş Veli, RUm ulkesine yaklaşınca esselamu aleykum RUm 'daki erenler ve kardeşler diye selam verdi Bu sırada RUm ulkesinde 57 bin RUm ereni sohbette meclisteydi Hunkarın selam verdiği Fatma Bacı 'ya malum oldu Fatma Bacı ayağa kalkıp hunkarın
bulunduğu tarafa dondu, elini goğsune koydu, uc kez aleykumusselam dedi yerine oturdu7 kaydı vardır
Bu Fatma Bacı, Aşıkpaşazade'nin bahsettiği Hatun Ana olmalıdır ki Vilayetname'de daha sonra Sulucakaraoyuk'te Hacı Bektaş'ın Kadıncık Ana'nın evinde yerleştiği ve her taraftan muhip muritleri gelip ıhtırılmaya başlandığı kaydedilir Aşıkpaşazade'de gecen Abdal Musa, Kadıncık Ana'nın murididir Vilayetname bize Kadıncık'ı erenlerin anası olarak takdim eder Gerek Aşıkpaşazade Tarihi gerek Vilayetname, her İkisinden cıkan sonuc, adı gecen donemde Fatma Bacı'nın liderliğinde kadınlardan oluşan bir sosyal teşekkulun varlığıdır Hacı Bektaş ve Bektaşiler hakkındaki menkıbelerden XVI yuzyılda Ali’nin Kunhu'lAhbar ve Evliya Celebi'nin Seyahatname’sinde bahsedilmesi Aşıkpaşazade'nin Hacı Bektaş hakkında verdiği bilgilerin doğ*ruluğunu gostermektedir
Osmanlı Araştırmaları Vakfı Osmanlı İmparatorluğu İstanbulun Fethi Ayasofya Ottoman empire Ottoman history AlışverişKitapTarihi Setler Kaset VCD Online satış history hotel holiday
Ortacağ Anadolusu’nda Bir Kadın Teşkilatı : Bacıyanı RUm
Dr Selahattin DOĞUŞ
Osmanlı Devleti'nin kuruluşunda, Turk unsurların ne turden fedakarlıklar yaptıkları ve nasıl insanustu bir gayret sarfettikleri, bugunden bakılınca daha da netlik kazanıyor Adeta ''kellelerini koltuklarına alarak'' Anadolu'nun yeniden İslamlaşması ve Turkleşmesi icin caba sarfeden pek cok Teşkilatın icinde biri var ki, bir yonuyle benzerlerinden kesin olarak ayrılıyor: Bacıyanı RUm Fatma Bacı isminde ve Hacı Bektaşı Veli hazretlerine yakınlığı ile bilinen tasavvuf ehli bir kadının onderliğinde kurulan bu kadın Teşkilatı, ozellikle İslamlaştır*ma calışmalarına aktif olarak katılması ve asker Teşkilatında kilit roller ustlenmesiyle, modem anlamda bir ''sivil inisiyatif orgutunun'' belki de en sağlam orneklerinden birini teşkil ediyor Bacıyanı RUm, Anadolu'da faaliyet gosterirken o donem Avrupa'sının, kadınlarını engizisyon mahkemelerinde susturmayı marifet zannetmesi de ayrıca şayanı dikkattir
Turk tarihinde ilk kez Aşıkpaşazade'nin XIII yuzyıl Anadolu'sunda varlığından bahsettiği Bacıyanı RUm (Anadolu Bacıları) Teşkilatı, tarihimizin en ilginc konularından biridir Aşıkpaşazade, Osmanlı Devleti'nin kuruluşunda rolleri olan dort taifeden bahsederken, “ ve hem de bu RUm'da dort taife vardır: Kim misafirler icinde anılır biri Gaziyanı RUm ve biri Abdalanı RUm ve biri Bacıyanı RUm ve biri Ahiyanı RUm şeklinde sıralamış, ucuncu sırada Anadolu Bacıları Teşkilatından bahsetmiştir Muellif devamla, “imdi Hacı Bektaş, bunların icinden Baciyanı RUm'u ihtiyar etti kim Hatun Ana'dır anı kız edindi diye kaydeder1 Aşıkpaşazade, bu Teşkilat ile ilgili kitabının sadece bir yerinde bahsediyor, fazla bilgi vermiyor
Hacıyanı RUm mu
Bacıyanı RUm mu?
Aşıkpaşazade'nin haber verdiği bu zumre uzerinde ilk defa Alman musteşrik Fr Taeschner durmuştur Taeschner,
o gunun toplumunda kadınların bir Teşkilat kurmuş olabileceğini o kadar imkansız gormuştur ki, bunun bir istinsah hatası veya yanlış anlama sonucu ortaya atılmış olduğunu kabul etmiştir Ona gore Hacıyanı RUm (Anadolu Hacıları) veya Bahşiyanı RUm (Anadolu sihirbazları veya ruhbanları) tabirleri bir yanlışlık sonucu Bacıyanı RUm olarak yazılmıştı2 Ancak bunun boyle olmadığı sonraki araştırmalarla anlaşılmıştır
İlk defa F Koprulu, Osmanlı Devleti'nin kuruluşunda ictimai teşekkullerin rolunu incelerken, Aşıkpaşazade'nin ''Bacıyanı RUm'' diye adlandırdığı zumre hakkında verdiği bilgileri Bektaşi rivayetleri ve başka kaynaklarla da teyit ederek hakikaten Ortacağ Anadolu'sunda kadınlar tarafından kurulmuş bir sosyal zumrenin varlığına dikkatleri cekmiştir3 Ancak F Koprulu, bu Teşkilatın mahiyeti ve calışmaları hakkında bir bilgi vermemiştir
F Koprulu'den 60 sene sonra Mikail Bayram, Anadolu Bacıları Teşkilatı hakkında ilk calışmayı yaparak, bu kuruluşun teessusu, mahiyeti, calışmaları ve sosyal fonksiyonları hakkında ceşitli bilgiler vermiştir4 M Bayram'ın soz konusu Teşkilat hakkındaki eserinde dayandığı kaynaklar tartışılsa da şu ana kadar konuyla ilgilenen olmadığından, tarihimizin muğlak kalmış bu hususu icin onemli bir calışma olduğu ortadadır
TUrkler'de kadın
Turk tarihine bakıldığına kadınların her donemde ictimai ve siyasi mevkileri acısından onemli bir konumda oldukları gorulmektedir Hunlar, Gokturkler, Uygurlar ve Oğuzlar'da hukumdar eşleri de hakanlar gibi soylu bir boydan secilirlerdi Kağanların yanında kendilerine daha sonra hatun unvanı verilmek suretiyle her konuda soz sahihi idiler İtibarları Turkler Musluman olduktan sonra da devam etti Karahanlılar, Harzemşahlar ve Selcuklular tarihi bunun misalleri ile doludur Aralarında devlet siyasetine yon verenler, devlet reisliği yapanlar ve naip olarak devleti idare eden hatunlar vardı İbn Batuta'nın verdiği bilgiler, O L Barkan'ın araştırmaları, Danişmendname, Dede Korkut ve Menakıbname gibi eserler, Anadolu'da kadınların cok onemli siyasi, askeri ve sosyal faaliyetlerde bulunduğuna dair oneklerle doludur5
Hatun Ana ya da Kadıncık
Aşıkpaşazade, verdiği az bilgi icerisinde Hacı Bektaş'ın Bacılara yakınlığından ve bunların ileri gelenlerinden olduğu anlaşılan Hatun Ana 'ya bağlılığından da soz etmektedir Bu arada Hacı Bektaş'ın gizli ilim ve kerametlerini bu Hatun Ana'ya gosterdiğini, nesi varsa ona emanet ettiğini bildirmektedir Hacı Bektaş'ın olumunden sonra onun mezarını yaptırdığını da yazan muellif, '' Abdal Musa dirlerdi bir derviş vardı Hatun Ana'nın muhibbi idi ol zamanda şeyhlik ve muridlik fariğlerdi Hatun Ana o1 azizin uzerine mezar itti geldi bu Abdal Musa bunun uzerinde bir nice gun sakin oldu Orhan Gazi devri geldi gazalar etti ifadesiyle Hatun Ana ile Abdal Musa arasındaki ilgiyi belirtmektedir6
Hacı Bektaş'ın menakıbname’sinde de bu Bacı'nın adı ''Fatma Bacı'', ''Fatma Ana'' ''Kadıncık Ana'' ''Kadıncık'' olarak sık sık gecmektedir Vilayetname'de “Hunkar Hacı Bektaş Veli, RUm ulkesine yaklaşınca esselamu aleykum RUm 'daki erenler ve kardeşler diye selam verdi Bu sırada RUm ulkesinde 57 bin RUm ereni sohbette meclisteydi Hunkarın selam verdiği Fatma Bacı 'ya malum oldu Fatma Bacı ayağa kalkıp hunkarın
bulunduğu tarafa dondu, elini goğsune koydu, uc kez aleykumusselam dedi yerine oturdu7 kaydı vardır
Bu Fatma Bacı, Aşıkpaşazade'nin bahsettiği Hatun Ana olmalıdır ki Vilayetname'de daha sonra Sulucakaraoyuk'te Hacı Bektaş'ın Kadıncık Ana'nın evinde yerleştiği ve her taraftan muhip muritleri gelip ıhtırılmaya başlandığı kaydedilir Aşıkpaşazade'de gecen Abdal Musa, Kadıncık Ana'nın murididir Vilayetname bize Kadıncık'ı erenlerin anası olarak takdim eder Gerek Aşıkpaşazade Tarihi gerek Vilayetname, her İkisinden cıkan sonuc, adı gecen donemde Fatma Bacı'nın liderliğinde kadınlardan oluşan bir sosyal teşekkulun varlığıdır Hacı Bektaş ve Bektaşiler hakkındaki menkıbelerden XVI yuzyılda Ali’nin Kunhu'lAhbar ve Evliya Celebi'nin Seyahatname’sinde bahsedilmesi Aşıkpaşazade'nin Hacı Bektaş hakkında verdiği bilgilerin doğ*ruluğunu gostermektedir
Osmanlı Araştırmaları Vakfı Osmanlı İmparatorluğu İstanbulun Fethi Ayasofya Ottoman empire Ottoman history AlışverişKitapTarihi Setler Kaset VCD Online satış history hotel holiday