Devlet Yonetimi
Eski Turk egemenlik anlayışı, Anadolu Selcuklularında da vardı Hukumdarın yetkileri sınırsız değildi Diğer Anadolu beylerine ve meliklere gore bir derece daha ustundu Hukumdarlık babadan oğula ve kardeşlere de gecebilirdi Sık sık saltanat kavgaları gorulurdu Devleti yonetecek şehzadeler daha kucuk yaşta bilim adamları yanında eğitim gorur, daha sonra atabey gozetiminde melik unvanıyla tahta gecmeye hazırlanırdı Tahta gectiği zaman da adına hutbe okutup, para bastırırdı Hukumdarların tuğ, cetr, sancak, otağ, nevbet ve muhur gibi alametleri olurdu Yeni hukumdarlara Abbasi halifeleri hukumdarlık fermanı ve değerli hediyeler gonderirdi
Saray Teşkilatı:
Turkiye Selcuklularında saray teşkilatı Buyuk Selcuklularınkinin aynısıydı
Merkez Teşkilatı:
Devlet işlerini yuruten Buyuk Divan ve diğer anlar bulunmaktaydı Bu an devlet merkezinde bulunurdu inşa, Arz, işraf, istifa anlarının başkanları ile pervane gibi gorevliler Buyuk Divan ın uyeleri idi Emiri şemsir denilen kişi Divan ın guvenliğini sağlardı Buyuk Divan yaptığı işler
bakımından bugunku Bakanlar Kurulu na benzemekteydi
Niyabeti Saltanat Divanı:
Hukumdar başkentte olmadığı zaman ona ait devlet işlerini yuruturlerdi Bu anda bulunan komutan ve devlet adamlarına naib denilirdi
istifa Divanı:
Devletin mali işlerini yuruturdu
Pervanecilik:
Turkiye Selcuklularında ulke topraklarının defterlerini tutan has ve iktalara ait kararları duzenleyen andır Bu anın başkanına pervaneci, hazırladıkları fermanlara da pervane denirdi
Divanı Arz:
Hassa askerinin maaşını ve her turlu techizat ve defter kayıtlarını kontrol eder ve denetlerdi Savunmayla ilgilidir
Divanı Tuğra:
Devletin ic ve dış yazışmalarını yapardı Buna Divanı inşa da denirdi
Divanı işraf:
Mali yonetimle ilgili işleri denetlerdi Karakoyunlular, Akkoyunlular ve Anadolu daki diğer devlet ve beyliklerdeki merkez teşkilatları Turkiye Selcuklularınkiyle aynıydı
Taşra Teşkilatı:
Turkiye Selcuklularında ulke vilayetlere ayrılmıştı Uc tip vilayet vardı
Meliklerin Yonettiği Vilayetler:
Selcuklu ailesinden gelen melikler doğrudan hukumdara bağlı idi Meliklerin de anı ve veziri olurdu
Vilayet:
Bunların yonetimleri ana bağlıydı Bu tip vilayetlerin başında subaşılar bulunurdu
Bizans Sınırlarında Bulunan Eyaletler (sınır vilayetleri):
Bu eyaletlerin başındakiler uc beyi ve vali olarak gorev yapar, sınırları korurlardı Turkiye Selcuklularında vilayetlerde bir ceşit belediye işlerine bakan kişilere muhtesib denirdi Onemli şehir merkezlerinde şıhne denilen askeri valiler bulunurdu Yargı işlerini ise
kadılar bakardı Beyliklerde ise taşrada siyasi otoriteyi hukumdar adına mirliva, yargıyı kadı temsil ederdi
Askeri Teşkilat:
Turkiye Selcukluları ordusu, hassa (gulam) askerleri, ikta (dirlik) sahiplerinin verdiği kuvvetler, bağlı devletlerin kuvvetleri ve ucretli askerlerden oluşurdu Hassa birlikleri hukumdarın kapıkulu askerleriydi ikta sahiplerinin yetiştirdiği askerler tamamen Turklerden oluşuyordu Tımarlı Sipahiler, asıl Selcuklu kuvvetlerini bunlar oluşturuyordu Bulundukları bolgelerin asayiş ve guvenliğini sağlayan subaşılar
aynı zamanda Tımarlı Sipahilerin komutanlarıydı Turkmenlerin meydana getirdiği kuvvetler uclarda daima savaşa hazır halde bulunurlardı Turkiye Selcukluları donanmaya onem verdiler Sinop, Alaiye, Antalya ve Samsun gibi yerlerde tersaneler kurdular Turkiye Selcuklularında ordu komutanına emiru l umera, donanma komutanına ise reis ul bahr veya meliku s sevahil denirdi Karakoyunlular ve Akkoyunluların askeri teşkilatlarında Moğolların ve Timurluların etkisi gorulur Her iki devlette de ordunun esasını Tımarlı Sipahi ve Cerik denen aşiret kuvvetleri teşkil ederdi Ordu komutanına emiri azam denirdi Dulkadıroğulları ve Ramazanoğullarının askeri teşkilatlarında MemlUklerin tesiri vardır Diğer beyliklerde ise Selcuklu askeri teşkilatının etkisi vardır Germiyanoğulları ve Karamanoğulları, beylikler icinde en guclu ordulara sahipti
Toprak Yonetimi
Turklerin Anadolu yu ele gecirmesi ile Bizans tan alınan topraklar devlet malı oldu
Mulkiyeti devlete ait olan miri toprakları dort bolume ayrılıyordu
Has Arazi:
Devlet adamlarına ve devlet memurlarına hizmet ve maaşlarına karşılık verilen toprağın gelirleridir
Mulk Arazi:
Devlet adamlarına başarılarından dolayı mulk olarak verilen topraklardır
Vakıf Arazi:
Miri veya mulk arazilerden gelirleri ilmi veya sosyal kuruluşların masraşarına tahsis edilen topraklardır Karakoyunlular, Akkoyunlular ve diğer devlet ve beyliklerdeki toprak sistemi de Turkiye Selcuklularının toprak sistemine benzemektedir
Hukuk Sistemi:
Selcuklu adalet teşkilatı butun ortacağ Turk islam devletlerinde olduğu gibi, şeri ve
orş yargı sistemi olmak uzere ikiye ayrılıyordu şeri yargı sisteminde davalara kadılar bakardı Bunların başkanına başkadı (kazi l kuzat) denirdi Başkadı devlet merkezi olan Konya da otururdu Orş yargı asayişi bozan ve yasaları ciğneyenlerle ilgili davaları kapsardı Orş davalara bakan kimseye emiri dad denirdi Emiri Dad gerektiği zaman vezir ve an uyelerini de yargılardı Askeri davalara ise kadı asker (kadıyı leşker kazasker) denilen ordu kadıları bakardı Akkoyunlular, Karakoyunlular ile diğer devletlerde de Turkiye Selcuklularından farklı bir hukuk anlayışı yoktu
Eski Turk egemenlik anlayışı, Anadolu Selcuklularında da vardı Hukumdarın yetkileri sınırsız değildi Diğer Anadolu beylerine ve meliklere gore bir derece daha ustundu Hukumdarlık babadan oğula ve kardeşlere de gecebilirdi Sık sık saltanat kavgaları gorulurdu Devleti yonetecek şehzadeler daha kucuk yaşta bilim adamları yanında eğitim gorur, daha sonra atabey gozetiminde melik unvanıyla tahta gecmeye hazırlanırdı Tahta gectiği zaman da adına hutbe okutup, para bastırırdı Hukumdarların tuğ, cetr, sancak, otağ, nevbet ve muhur gibi alametleri olurdu Yeni hukumdarlara Abbasi halifeleri hukumdarlık fermanı ve değerli hediyeler gonderirdi
Saray Teşkilatı:
Turkiye Selcuklularında saray teşkilatı Buyuk Selcuklularınkinin aynısıydı
Merkez Teşkilatı:
Devlet işlerini yuruten Buyuk Divan ve diğer anlar bulunmaktaydı Bu an devlet merkezinde bulunurdu inşa, Arz, işraf, istifa anlarının başkanları ile pervane gibi gorevliler Buyuk Divan ın uyeleri idi Emiri şemsir denilen kişi Divan ın guvenliğini sağlardı Buyuk Divan yaptığı işler
bakımından bugunku Bakanlar Kurulu na benzemekteydi
Niyabeti Saltanat Divanı:
Hukumdar başkentte olmadığı zaman ona ait devlet işlerini yuruturlerdi Bu anda bulunan komutan ve devlet adamlarına naib denilirdi
istifa Divanı:
Devletin mali işlerini yuruturdu
Pervanecilik:
Turkiye Selcuklularında ulke topraklarının defterlerini tutan has ve iktalara ait kararları duzenleyen andır Bu anın başkanına pervaneci, hazırladıkları fermanlara da pervane denirdi
Divanı Arz:
Hassa askerinin maaşını ve her turlu techizat ve defter kayıtlarını kontrol eder ve denetlerdi Savunmayla ilgilidir
Divanı Tuğra:
Devletin ic ve dış yazışmalarını yapardı Buna Divanı inşa da denirdi
Divanı işraf:
Mali yonetimle ilgili işleri denetlerdi Karakoyunlular, Akkoyunlular ve Anadolu daki diğer devlet ve beyliklerdeki merkez teşkilatları Turkiye Selcuklularınkiyle aynıydı
Taşra Teşkilatı:
Turkiye Selcuklularında ulke vilayetlere ayrılmıştı Uc tip vilayet vardı
Meliklerin Yonettiği Vilayetler:
Selcuklu ailesinden gelen melikler doğrudan hukumdara bağlı idi Meliklerin de anı ve veziri olurdu
Vilayet:
Bunların yonetimleri ana bağlıydı Bu tip vilayetlerin başında subaşılar bulunurdu
Bizans Sınırlarında Bulunan Eyaletler (sınır vilayetleri):
Bu eyaletlerin başındakiler uc beyi ve vali olarak gorev yapar, sınırları korurlardı Turkiye Selcuklularında vilayetlerde bir ceşit belediye işlerine bakan kişilere muhtesib denirdi Onemli şehir merkezlerinde şıhne denilen askeri valiler bulunurdu Yargı işlerini ise
kadılar bakardı Beyliklerde ise taşrada siyasi otoriteyi hukumdar adına mirliva, yargıyı kadı temsil ederdi
Askeri Teşkilat:
Turkiye Selcukluları ordusu, hassa (gulam) askerleri, ikta (dirlik) sahiplerinin verdiği kuvvetler, bağlı devletlerin kuvvetleri ve ucretli askerlerden oluşurdu Hassa birlikleri hukumdarın kapıkulu askerleriydi ikta sahiplerinin yetiştirdiği askerler tamamen Turklerden oluşuyordu Tımarlı Sipahiler, asıl Selcuklu kuvvetlerini bunlar oluşturuyordu Bulundukları bolgelerin asayiş ve guvenliğini sağlayan subaşılar
aynı zamanda Tımarlı Sipahilerin komutanlarıydı Turkmenlerin meydana getirdiği kuvvetler uclarda daima savaşa hazır halde bulunurlardı Turkiye Selcukluları donanmaya onem verdiler Sinop, Alaiye, Antalya ve Samsun gibi yerlerde tersaneler kurdular Turkiye Selcuklularında ordu komutanına emiru l umera, donanma komutanına ise reis ul bahr veya meliku s sevahil denirdi Karakoyunlular ve Akkoyunluların askeri teşkilatlarında Moğolların ve Timurluların etkisi gorulur Her iki devlette de ordunun esasını Tımarlı Sipahi ve Cerik denen aşiret kuvvetleri teşkil ederdi Ordu komutanına emiri azam denirdi Dulkadıroğulları ve Ramazanoğullarının askeri teşkilatlarında MemlUklerin tesiri vardır Diğer beyliklerde ise Selcuklu askeri teşkilatının etkisi vardır Germiyanoğulları ve Karamanoğulları, beylikler icinde en guclu ordulara sahipti
Toprak Yonetimi
Turklerin Anadolu yu ele gecirmesi ile Bizans tan alınan topraklar devlet malı oldu
Mulkiyeti devlete ait olan miri toprakları dort bolume ayrılıyordu
Has Arazi:
Devlet adamlarına ve devlet memurlarına hizmet ve maaşlarına karşılık verilen toprağın gelirleridir
Mulk Arazi:
Devlet adamlarına başarılarından dolayı mulk olarak verilen topraklardır
Vakıf Arazi:
Miri veya mulk arazilerden gelirleri ilmi veya sosyal kuruluşların masraşarına tahsis edilen topraklardır Karakoyunlular, Akkoyunlular ve diğer devlet ve beyliklerdeki toprak sistemi de Turkiye Selcuklularının toprak sistemine benzemektedir
Hukuk Sistemi:
Selcuklu adalet teşkilatı butun ortacağ Turk islam devletlerinde olduğu gibi, şeri ve
orş yargı sistemi olmak uzere ikiye ayrılıyordu şeri yargı sisteminde davalara kadılar bakardı Bunların başkanına başkadı (kazi l kuzat) denirdi Başkadı devlet merkezi olan Konya da otururdu Orş yargı asayişi bozan ve yasaları ciğneyenlerle ilgili davaları kapsardı Orş davalara bakan kimseye emiri dad denirdi Emiri Dad gerektiği zaman vezir ve an uyelerini de yargılardı Askeri davalara ise kadı asker (kadıyı leşker kazasker) denilen ordu kadıları bakardı Akkoyunlular, Karakoyunlular ile diğer devletlerde de Turkiye Selcuklularından farklı bir hukuk anlayışı yoktu