Anosmi nedenleri ve tedavisi

Anosmi nedenleri ve tedavisi Anosmi, koku alma duyusunun en ince ayrıntısına kadar yok olması, en sık rastlanılan koku duyusu bozukluğudur Kaynaklandığı sebebe tabi olarak geçici ya da daimi olabilir Polip ve tümörlerin niçin olduğu, koku duyusu kaybı tıkanma açıldığında iyileşirken, yaşlanma ve beyin tümörü gibi nedenlere alt koku alamama kalıcı olabilir Koku alamama ilk elden afiyet için bir sorun teşkil etmese de yemeklerden lezzet alınabilmesi için de gerekli olan koku duyusu yok olmuşsa hastanın yemeye karşı ilginizi azalır, bu da kilo kaybına, kötü beslenmeye, hatta depresyona bile yol açabilir başkaca bu hastalar koku alamadıkları için besinlerin bozulduğunu anlayamazlar, soba zehirlenmeleri gibi durumlara da daha sık maruz kalırlar Koku duyusundaki bozukluklar Koku alamama (Anosmi) nedir: Koku duyusunun ayrıntılarıyla kaybolmasıdır Hiposmi nedir: Koku duyusunun azalmasıdır Bu da parsiyel ya da total olabilir Hiperosmi nedir: Koku duyusunun olağan kişilere göre artışıdır Anosmi ve hiposmi gibi total, parsiyel veya spesifık olabilir 55622 55622 anosminedenlerivetedavisi5c4f7eeee76bfanosminedenlerivetedavisi5c4f7eeee76bf 260 520 Anosmi nedenleri ve tedavisi 1jpg55622 Anosmi nedenleri ve tedavisi 1jpg55622 Phantosmi: Hiç kokulu uyaran olmadığı halde koku algılamak Parosmi: Mevcut kokuyu yanlış algılamak Kakosmi: Kokuları fena koku biçiminde algılamak Koku duyusunun bozuklukları da iletim tipi ve sensörinöral elde etmek üzere ikiye ayrılır Koku partiküllerinin koku hücrelerine ulaşmasını engelleyen nedenler iletim tipi koku alma bozuklukları denirken koku sinirleri ve sonraki koku yollarının neden olduğu koku alma bozukluklarına sensörinöral tip koku bozukluğu denir Koku duyusunun değerlendirilmesi, koku bozukluğu testleri Koku duyusunun değerlendirilmesine yönelik yapılan testlerin çoğu subjektiftir: Bu testlerden bazıları şunlardır: Dilüsyon testleri: Kokulu madde hava ya da akışkan içeren bir tüp içine konarak hastaya koklatılır Hasta kokuyu duymuyorsa kokulu madde oranı arttırılır Hastanın hangi miktardan itibaren kokuyu aldığı anekdot edilir Mukayese amacıyla adi şahısların koku alma eşikleri belirlenebilir Her iki taraf ayrı ayrı değerlendirilmelidir Olfaktuar Spektrogram: Genel Olarak bilinen kokular istikrarsız içinde çözünmüş halde kaplara yerleştirilir Şırınga ve burun ucuna yerleştirilen tüp aracılığı ile bu kokulu maddeyi taşıyan hava burun içine verilir Hastanın kap içinde ne miktarda kokulu madde varken, hangi kokuyu alabildiği not edilir Keza eşik belirleme keza kokuyu ayırt etme testidir Butanol Ahlak Testi: Bir şişeye su, bir şişeye de su içinde butanol konur Hastadan hangisinin kokulu olduğunu ayırt etmesi istenir Ayırt edemedikçe butanol miktarı artırılır Kokulu şişeyi ayırt ettiği zaman, arttırım yapılmadan yeniden sorulur Yeniden bilirse eşik bedel olarak belirlenir Eşik değerler adi kişilerle karşılaştırılır Bu koku testlerini uygularken buruna bahşedilen havanın sabit basınç, sabit hız ve değişmez ısıda olmasını sağlayan aletlerle daha güvenilir sonuçlar elde edilir Koku duyusunun değerlendirilmesinde bazı objektif testlerde geliştirilmiştir Fakat bunlann klinik uygulanabilirliği düşüktür Bu testlerden elektroolfaktogram’da regio olfactoria üzerine bir elektrot yerleştirilir Eğer reseptör hücreleri uyarılırsa olumsuz bir dalga oluşur Elektroolfaktogram, olfaktuar mukoza hastalıklarını santral hastalıklardan ayırmaya yarayan tek yöntemdir Bir öteki tarafsız testte, koku uyarılır beyin sapı potansiyelleridir Bu testte perkutanöz olarak yerleştirilen elektrotlar yardımı ile kokulu maddelere karşısında beyin sapı potansiyelleri ölçülür Yapılan çalışmalarda kokulu uyarana karşısında 150 ve 350 ms’de ortaya meydana çıkan iki potansiyel elde edilmiştir Keza kokulu uyarana karşısında elektroensefalografi sonuçlarındaki şartların değişmesi belirlenebilir Koku testleri hastanın yaşından etkilenir Çocuklarda ve yaşlılarda test sonuçlan daha subjektif olur Kokulu maddelere karşısında adaptasyon da, bu testler sırasında sorun yaratabilir Genelde 15 dakika aralarında kokuya karşı manâlı bir uygunluk gelişir Kadınlarda ovulasyon döneminde daha iyi koku alınırken, menstrüasyon sırasında koku duyusu azalır Koku alma bozuklukları ve koku duyusu kaybı nedenleri En sık görülen sebepler şu şekildedir; Akut sinüzit (sinüs enfeksiyonu) Kuru ateş Yaygın soğuk Grip Alerjik olmayan rinit Burundaki küçük sakatlanmalar Burun polipleri Tümörler Yaşlanma Alzheimer hastalığı Beyin anevrizması Beyin ameliyatı Beyin tümörleri Klinik olarak fitil ve solventlere maruz kalma Şeker Hastalığı Hormonal rahatsızlıklar Huntington hastalığı Klinefelter sendromu (erkeklerin, hücrelerinin çoğunda fazladan X kromozomu bulunduğu bir durum) Kallmann sendromu (testislerin sperm üretme kabiliyetinin olmaması) Korsakoff psikozu (tiyaminin eksikliği sebebiyle meydana gelen bir beyin rahatsızlığı) Fena gıda Ilaç tedavileri (nifedipin, terbinafin, diğerleri) Multipl skleroz Peget kemik hastalığı (kemiklerin büyümesi ve şekil bozukluğu) Parkinson hastalığı Pick hastalığı (bir çeşitlilik bunama) Radyasyon tedavisi Şizofreni Çoklu sistem atrofisi (ayakta dururken kan basıncındaki fazla düşüş olarak tarif edilen bir nörolojik hastalık) Sjogren sendromu (genel olarak ağız ve göz kuruluğunun yol açtığı bir iltihaplanma hastalığı) Travmatik beyin yaralanması Çinko eksikliği Obstrüktif Burun ve Sinüs Hastalıklan Hava akımının regio olfactoria’ya ulaşmasını engelleyen obstrüktif patolojiler koku duyuşunun azalmasına veya kaybolmasına neden olabilir Bu patolojiler aralarında septum deviasyonu, nasal polip, ileri derecede ödemli mukoza, tümörler sayılabilir Bu hastalarda olfaktuar epitel sağlam olduğu için, obstrüktif patolojiler düzeldiğinde koku duyusu geri döner Burnun üstteki kısımlarını tutan polip ve ödem durumlarında burun muayenesi adi olmasına rağmen, koku duyusu bozulmuş olabilir Ancak travmaya yan kemik ve kıkırdak anomalilerinin koku duyusunu adamakıllı bozması, çok nadirdir Obstrüktif hastalıkların teşhisi genellikle anamnez ve fızik muayene ile konur Fakat ara sıra CT gerekebilir Bu hastalıkların tedavisi Spesifik olarak yapılır Üst Solunum Yolu Enfeksiyonları Üst solunum yolu infeksiyonları esnasında burun tıkanıklığı ve koku bozukluğu mevcuttur Ama nasal hava yolu açıldıktan sonradan 13 gün içinde koku duyusu düzelir Bazen nasal hava yolu açılsa da hastaların ufak bir yüzdesinde koku bozukluğu devam eder Bunun belirlenmiş nedeni muhakkak değildir Ancak olfaktuar mukoza seviyesinde nöron hasarına bağlı olduğu düşünülmektedir ÜSYE sonrası kokubozuklukları aralıksız hastalar çoğunlukla 4 6 dekattadırlar ve % 7080 oranında kadındırlar Bu, kadınlann daha fazla ÜSYE geçirmelerine bağlanabilir: Hastaların endoskopik ve CT bulguları genelde normaldir Koku testlerinde, hiposmi ya da anosmi saptanır Hastaların olfaktuar epitellerinin histolojik incelemesinde olfaktuar hücrelerin azaldığı veya kaybolduğu görülür Kafa Travması Kafa travması geçiren hastaların % 510’unda kokuduyusu kaybı görülebilir Bu kaybın derecesi genellikle travmanın şiddetiyle içten orantılıdır Ama minör travmalar bile total anosmiye neden olabilir: Travma sonrası koku kaybının nedeni bütün olarak anlaşılamamıştır fakat en fazlaolfaktuar asap liflerinin lamina cribrosa’da gerilmesi ya da kopmasına emrindeki olduğu düşünülür Frontal travmalar koku kaybının en sık sebebidir bununla birlikte oksipital travmalar daha fazla total anosmi yapar: Koku bozukluğunun ortaya çıkışı çoğunlukla travmadan sonradan derhal veya saatler içinde görülür Olfaktuarhücreler yenilenebildiği için bazen düzelme görülür: Ancak bu fazla nadirdir Çünkü aksonlar bulbus olfactorius’a ulatamazlar ‘ Yaşlanma koku kaybı nedeni Yaşlı kişiler, koku bozukluğuna neden olan öteki sebeplere daha fazla yakalanabildiği gibi yalnızca yaşlanma süreci ile ilgili olarak da koku bozukluğu görülebilir Altıncı dekattan sonradan koku alma yeteneği, erkeklerde daha hızlı olmak üzere azalır Alzheimer Hastalığı ve Parkinson Hastalığı: yaşlılarda demansla ilgili olarak koku bozukluğu bildiren iki hastalıktır Toksinlere Maruz Kalma koku kaybına niçin oluyor Bazı kimyasal maddelerin olfaktuar mukozaya hasar verdiği bilinmektedir Bunların bir kısmı geçici koku bozukluğuna yol açarken bir kısmı da kalıcı hasar yapar Hasarın derecesi, toksinin konsantrasyonuna, toksisitesine ve maruz kalma süresine bağlıdır Benzen, formaldehit, hidrazin, badana maddeleıi bu nesil hasara yol açabilir Konjenital Koku Bozukluklan Konjenital koku bozukluğu olan kişiler 8 yaş civarında çevresindekilerin birşeyler hissettiğini farkederler ve bu şekilde koku bozukluğunun farkında olurlar Aralıklı görülen konjenital bozukluklar, olfaktuar epitel veya bulbus olfactoriusun dejenerasyon ya da atrofisine ast olabilir Konjenital anomalilerin en iyi aşina tipi Kallman Sendromu dur Bu sendromda koku bozukluğu haricen renal anomaliler, kriptoşidizm, sağırlık, fasial anomaliler ve diabet bulunur Tümörler Hem intranasal keza de intrakranyal tümörler koku kaybına yol açabilir intranasal tümörler genellikle obstrüktif etki yaparlar intrakrariyal tümörlerden meningiom, hipofiz tümörleri, gliom olfaktuar yapılara hasar verebilirler Tümöral lezyonlarda koku bozukluğu genelde tek taraflıdır Frontal lob tümörlerinde görülen ve ipsilateral optik atrofi, ipsilateral anosmi, kontralateral papil stazı ile karakterize sendroma FosterKennedy Sendromu denir Koku kaybının diğer nedenleri Koku bozukluklarına yol açan öteki sebepler arasında buhran, şizofreni, alkolizm gibi psikiyatrik hastalıklar, metronidazol, amfoterisin B, captopril, etakrinik asit, kodein gibi ilaçlar; rinoplasti, ön kafa tabanı cerrahisi, total larenjektomi gibi cerrahi müdahaleler sayılabilir Total larenjektomideki koku bozukluğunün nedeni havanın burundan geçmemesidir İdiopatik Koku Bozuklukları Bütün araştırmalara rağmen hastaların manâlı bir kısmında koku bozukluğunu nedeni bilinemez Bunların başlıca genç ya da orta yaşlı erişkinler olduğu ileri sürülmüştür Koku kaybı nasıl teşhis edilir Koku bozukluğu şikayeti ile başvuran bir hastanın değerlendirilmesinde en kayda değer yöntem anamnez ve fizik muayenedir Anamnezde koku bozukluklarının ortaya çıkış zamanı, şiddeti, hangi kokulara aleyhinde oluştuğu, travma, ÜSYE, ilaç kullanımı gibi etyolojik nedenler araştırılmalıdır Fizik muayenede obstrüktif nedenler araştırılır ve her iki taraf için koku testleri uygulanır CT ve MRI; nasal kavite; paranasal sinüs ve koku yollarının incelenmesi için kullanılabilir Olfaktuar mukoza biopsisi arada bir uygulanır Koku kaybı tedavisi Koku bozukluklarının tedavisi sebebe karşın olarak yapılır Obstrüktif rıedenlerle oluşan koku bozukluklan, bu obstrüksiyonun düzelmesiyle ortadan kalkan ÜSYE sonucu 1 3 günde düzelmeyip sürekli koku bozukluklarının bir kısmı 36 ay içinde düzelir: Fakat spontan düzelmeyenler için spesifik bir tedavi yöntemi yoktur Kafa travmalarına ast vakaların takriben % 20’si 3 ay1 yıl içinde düzelebilir fakat düzelmeyi sağlayacak bir çare yöntemi geliştirilememiştir Toksin ve ilaçlara ast koku bozukluklannın tedavisi bu ajanlann kesilmesidir Yaşlanma ve konjenital anomalilerle ilgili koku bozuklukları da tedavi edilemez