Antik Şehir Hattuşaş (Boğazköy)

Antik Şehir Hattuşaş (Boğazköy) hattuşaş boğazköy özellikleri Boğazköy (Hattuşaş) Çorum'un Sungurlu ilçesinin 22km güneydoğusundaki Boğzkale ilçesinin (Boğazköy) 4km doğusundadır Büyük Kasaba kuzeyden güneye içten 300m yükselir Kuzeyde kalan kısıma Aşağı Kentgüneyde kalan kısıma Yukarı Kentdenir Boğazköy kalıntıları başlangıçta Fransız gezgin ve kazıbilimci Charles Texier tarafından keşfedilmiştir 18931894 yılında başlayan kazılardan daha sonra 1906'da Alman Hugo Winckler ile İstArk Müzesi'nden Thedor Makridi tırnak yazısı ile yazılmış büyük bir Hitit arşivi bulmuşlardır Boğazköy'de (Hattuşaş) MÖ III binden itibaren ikâmetgâh görülmektedir Bu dönemdeki yerleşmenin Büyükkale ve çevresinde olduğu saptama edilmiştir MÖ 19 ve 18 yüzyıllarda Aşağıda Büyük Kasaba'de Asur Ticaret Kolonileri Çağı yerleşmeleri görülmektedir ve şehrin namına başta bu çağa ait yazılı belgelerde rastlanmıştır Hattuşaş'ın MÖ 18yy'da Kuşşara kralı Anitta kadar tahrip edildiği ortaya çıkan yazıtlardan anlaşılmaktadır Belgelere tarafından anında bu tahripten sonradan yaklaşık MÖ 1700 yıllarında yeniden yerleşime açılan Hattuşaş 1600'lerde Hitit devletinin başkenti olmuştur; kurucusu tıpatıp Anitta gibi Kuşşara kökenli olan IHattuşili'dir Hitit Devletinin başkenti olan Hattuşaş dönemin mimarlık ve sanatının odak noktası olmuştur Hattuşaş sözcüğü Hattus sözcüğünden yani Hatti insanlarının verdiği orijinal addan gelir Çok geniş bir alanı kapsar Uzun zamandan beri yapılan kazılarda 5 kültür katı ortaya çıkmıştır Bu katlarda Hatti, Asur,Hitit,, Galat, Roma ve Bizans dönemlerinden kalma kalıntılar bulunmuştur Kalıntılar Aşağı kent, Yukarı Şehir Halkı, Büyük Kale (Kral Kalesi), Yazılıkaya'dan oluşmaktadır Burada bulunan harabeler Kral Sarayı, iki katlı Kayıtlar Yapısı (3500 tırnak yazılmış tablet bulunmuştur) , Hitit Dönemi'nden kalma dört tapınak , anıtsal kapılar (Kral Kapısı, Sfenksli Kapı, Aslanlı Kapı, Poternli Kapı ve Batı Kapısı), Hatuşaş'ın Yukarı Şehirolarak aşina kesimi 1 km² den daha büyük bir yüzölçüme sahip, eğimli bir arazidir Bu bölge MÖ 13 yüzyılda Geç İmparatorluk Çağında şehrin gelişmesine sahne olmuştur Yukarı Şehir Halkı'in geniş bir bölümü sadece tapınak ve kutsal alanlardan oluşmaktadır Yukarı Şehir Halkı geniş bir kavis halinde onu güneyden çeviren bir surla donatılmış olup, sur üstünde 5 kapı mevcuttur Büyük Kasaba surunun en güney ucunda ve kentin en yüksek noktasında bastion ile sfenksli kapı yer almaktadır Diğer dört kapıdan güney surunun doğu ve batı ucunda iki taraflı Kral Kapısı ve Aslanlı Kapı yer almaktadır Yukarı Kent'de görülen yapılaşma üç evrelidir Birinci faz birincil surların inşaatı ile çağdaştır İkinci aşama, surlarda görülen birincil tahribattan sonraki her tarafta üretim ve tapınak kentinin son biçimini almış olması ile belirli olan evredir Son evrede ise mevcut yapılarda görülen tadilat ve tamiratlar dışarıya dinsel amaçlar dışında bir yeni yapılaşma başlamıştır Yukarı Büyük Kasaba'de Mabedler Mahallesiolarak aşina bölge sfenksli kapıdan; Nişantepe ve Sarıkale'ye dek uzanır Bu alanda farklı alanlara yönlendirilmiş evrelere ait bir çok tapınak açığa çıkarılmıştır Tapınak planlarının genel karakteri, bir orta avludan girilen ve birer gizli ön mekân ile derin ana mekânlardan oluşan kült odaları grubunun yapıyı biçimlendirmesidir Tapınaklarda ele geçen malzemeler beş gruba ayrılmaktadır 1 Seramikler, 2 Aletler, 3 Silahlar, 4 Kült objeleri, 5 Yazılmış belgeler Kuzey ve güney binası dışarıya önemli bir inşa da Batı Binası ve Saray Arşividir Büyük bir yangınla yıkım olmuş binanın yamaçta iki bodrum katı olduğu düşünülmektedir Bu iki bodrum katında takriben 3300 adet bulla ve 30 tırnak yazılmış tablet bulunmuştur Bullaların 23'ü büyük kral mühürleri taşımakta ve kronolojik listeye göre I Şuppiluliuma'dan Hattuşaş'ın son kralı ve onun torunu II Şuppiluliuma'ya kadar kralları temsil etmektedir Kral mühürleri yanına kraliçe mühürleri de açığa çıkarılmıştır Hattuşaş örenyerinden Büyükkale'de yapılan kazılar MÖ 1314 yüzyılda Hitit krallarının saray yapılarını ve bunları koruyan sur sisteminin özelliklerini gün ışığına çıkarmıştır Giriş kapısı güneybatıda olan kalenin surları, sandık duvar tekniğiyle inşa edilmiştir Büyükkale'de bir tüm halinde saray yapısı görülmez, kazılar sonucunda ortaya çıkan bambaşka boyutta ve türdeki yapılar, büyük iç mekânlar, avlular ve direkli galeriler yoluyla birbirine bağlanarak kale içindeki bütünü oluştururlar Kalede kayıtlar odaları, depo odaları, büyük kabul salonu, su kültü ile ilgili yapı ve kutsal mekânlar yer almaktadır Hitit sonrasında ise kalede Frig yapı kalıntılarına rastlanmıştır Boğazköy'de en kayda değer mimari alanlardan birisi de Büyük Mabet'tir Hattuşaş'ta kuzey şehrin merkezini oluşturan Büyük Mabet, Hati'nin Fırtına Tanrısı ve Arinna Şehri Güneş tanrıçasının evi olarak yapılmıştır Tapınağın çevresinde kaldırım taşlı yollar, meydanlar ve bunların arkasından bu yollara açılan dört yönde depo odaları yer almaktadır Büyük Mabet, Aşağıda Şehir Halkı mahallelerinden bir duvarı ile ayrılmaktadır Taş bir teras üstüne kurulan Büyük Mabet'in, kutsal bir merkez olduğu kadar, idareli bir merkez olarak da kullanıldığı magasinlerde açığa çıkarılan büyük küplerden anlaşılmıştır Tekrar mabedin doğu magasinlerinde tabletlerin bulunması burada bir arşivin olduğunu da ortaya koymuştur Frig Tanrı Teshup'un tapınağı bulunmaktadır