Artikülasyon ve fonolojik bozukluklar
ditepe Üniversitesi Hastanesi Uzman Dil ve Hitabe Terapisti Elçin Tadıhan Özkan'a kadar artikülasyon ve fonolojik bozukluklar okulöncesi dönemde çocuklarda sık sık karşılaşılmaktadır
Artikülasyon (sesletim) bozukluğu, tavır seslerinden bir yada birkaçının yanlış üretilmesidir Mesela çocuğun kapı yerine tapı, mor yerine moy demesi gibi Fonolojik (sesbilgisel) bozukluk ise dile ait sesbilgisinde bir farklılığın yada bir sorun olduğuna işaret etmektedir Artikülasyon bozukluğunda çocuğun üretemediği yada hatalı ürettiği ses, ses dağarcığında yer almaz Bir konuşma sesinin dürüst üretilmesi için o ses üretiminde gerekli olan motor hareketin yapılması gerekir
Fonolojik bozukluk ise daha bilişsel düzeydedir Bu bozuklukta çocuğun yanlış ürettiği ses, ses dağarcığında yer alır; ancak çocuk birtakım işlemler yaparak maksat ses yerine diğer ses kullanır Mesela bir çocuğun ses dağarcığında ayrıca s ayrıca de t sesleri olsun Bu çocuk t ve s seslerini birbiri yerine kullanıyorsa; yani top yerine sop ve sarı yerine tarı diyorsa burada çocuğun sesi yanlış üretiyor olmasından yok, çocuğun dilin sesbilgisi sistemine ait farklı bir yapılanması olduğu düşünülür Bu koşul çocukta fonolojik bozukluğa sinyâl ediyor olabilir
Sesbilgisi bir dildeki ses sistemine ait bilgidir Bir dile ait tavır seslerinin nasıl sıralanacağının ve anlam değiştirebileceğinin bilgisidir Çocuklar 04 yaş aralarında bu sistemi öğrenmektedir Dolayısıyla 4 yaşına değin yapılan o kadar fazla sesbilgisel işlem adi kabul edilir Mesela çocuğun s sesi yerine t demesi sıradan olarak Ama çocuktan s sesini edindikten sonra tavır diline genellemiş ve kullanıyor olması beklenirDolayısıyla sesbilgisel gelişim iki boyutlu olarak düşünülmelidir: oralmotor becerilerde olgunlaşma ve ustalaşma; ve anadilin ses sistemine ilişkin bilişsel bilginin örgütlenmesi
Artikülasyon Fonolojik Bozukluğun Nedenleri?
* İşitme engeli
* Ağızyüz anomalileri (dudak tat alma yarığı, diş anomalileri gibi)
* Düşünce engeli
* Motor bozukluklar (işlev yitimi dizartri)
* Özgül öğrenme güçlüğü
* Çelimsiz taklit yeteneği
* Çevrenin pekiştirmesi
Anne ve Babalara Öneriler
* Çocuğunuzdan hatalı ürettiği yada üretemediği sesi üretmesini istemeyin, bu konuda ısrar etmeyin Örneğin tarı yok sarıdemeyin
* Yanlış imal gerçekleştiğinde dürüst işitsel girdi sağlayın
* tekrar tekrar içten model olun
* Yarım konuşması hoşunuza gittiği için pekiştirmeyin
* Konuşmasını taklit etmeyin
* Diğer çocuklarla kıyaslamayın
* r sesinin üretiminin öğrenilmesi 6 yaşına değin sürebilmektedir Örneğin çocuğunuz 4 yaşında ve r sesini doğru üretemiyorsa endişelenmeyin
* Çocuğunuzun artikülasyon bozukluğu veya da fonolojik bozukluğu olduğunu düşünüyorsanız bilirkişi dil ve söylev terapistine danışmak için ilkokula başlamasını beklemeyin Unutmayın güçlü dil becerileri zinde akademik beceriler demektir Dil becerileri eksik olan çocukların okuma yazma becerilerinde de sorunlar yaşayabileceği unutulmamalıdır *
ditepe Üniversitesi Hastanesi Uzman Dil ve Hitabe Terapisti Elçin Tadıhan Özkan'a kadar artikülasyon ve fonolojik bozukluklar okulöncesi dönemde çocuklarda sık sık karşılaşılmaktadır
Artikülasyon (sesletim) bozukluğu, tavır seslerinden bir yada birkaçının yanlış üretilmesidir Mesela çocuğun kapı yerine tapı, mor yerine moy demesi gibi Fonolojik (sesbilgisel) bozukluk ise dile ait sesbilgisinde bir farklılığın yada bir sorun olduğuna işaret etmektedir Artikülasyon bozukluğunda çocuğun üretemediği yada hatalı ürettiği ses, ses dağarcığında yer almaz Bir konuşma sesinin dürüst üretilmesi için o ses üretiminde gerekli olan motor hareketin yapılması gerekir
Fonolojik bozukluk ise daha bilişsel düzeydedir Bu bozuklukta çocuğun yanlış ürettiği ses, ses dağarcığında yer alır; ancak çocuk birtakım işlemler yaparak maksat ses yerine diğer ses kullanır Mesela bir çocuğun ses dağarcığında ayrıca s ayrıca de t sesleri olsun Bu çocuk t ve s seslerini birbiri yerine kullanıyorsa; yani top yerine sop ve sarı yerine tarı diyorsa burada çocuğun sesi yanlış üretiyor olmasından yok, çocuğun dilin sesbilgisi sistemine ait farklı bir yapılanması olduğu düşünülür Bu koşul çocukta fonolojik bozukluğa sinyâl ediyor olabilir
Sesbilgisi bir dildeki ses sistemine ait bilgidir Bir dile ait tavır seslerinin nasıl sıralanacağının ve anlam değiştirebileceğinin bilgisidir Çocuklar 04 yaş aralarında bu sistemi öğrenmektedir Dolayısıyla 4 yaşına değin yapılan o kadar fazla sesbilgisel işlem adi kabul edilir Mesela çocuğun s sesi yerine t demesi sıradan olarak Ama çocuktan s sesini edindikten sonra tavır diline genellemiş ve kullanıyor olması beklenirDolayısıyla sesbilgisel gelişim iki boyutlu olarak düşünülmelidir: oralmotor becerilerde olgunlaşma ve ustalaşma; ve anadilin ses sistemine ilişkin bilişsel bilginin örgütlenmesi
Artikülasyon Fonolojik Bozukluğun Nedenleri?
* İşitme engeli
* Ağızyüz anomalileri (dudak tat alma yarığı, diş anomalileri gibi)
* Düşünce engeli
* Motor bozukluklar (işlev yitimi dizartri)
* Özgül öğrenme güçlüğü
* Çelimsiz taklit yeteneği
* Çevrenin pekiştirmesi
Anne ve Babalara Öneriler
* Çocuğunuzdan hatalı ürettiği yada üretemediği sesi üretmesini istemeyin, bu konuda ısrar etmeyin Örneğin tarı yok sarıdemeyin
* Yanlış imal gerçekleştiğinde dürüst işitsel girdi sağlayın
* tekrar tekrar içten model olun
* Yarım konuşması hoşunuza gittiği için pekiştirmeyin
* Konuşmasını taklit etmeyin
* Diğer çocuklarla kıyaslamayın
* r sesinin üretiminin öğrenilmesi 6 yaşına değin sürebilmektedir Örneğin çocuğunuz 4 yaşında ve r sesini doğru üretemiyorsa endişelenmeyin
* Çocuğunuzun artikülasyon bozukluğu veya da fonolojik bozukluğu olduğunu düşünüyorsanız bilirkişi dil ve söylev terapistine danışmak için ilkokula başlamasını beklemeyin Unutmayın güçlü dil becerileri zinde akademik beceriler demektir Dil becerileri eksik olan çocukların okuma yazma becerilerinde de sorunlar yaşayabileceği unutulmamalıdır *