ATAMIZIN HAYATI
Mustafa Kemal Ataturk 1881 yılında Selanikte Kocakasım Mahallesi, Islahhane Caddesindeki uc katlı pembe evde doğdu Babası Ali Rıza Efendi, annesi Zubeyde Hanımdır Baba tarafından dedesi Hafız Ahmet Efendi XIVXV yuzyıllarda Konya ve Aydından Makedonyaya yerleştirilmiş Kocacık Yoruklerindendir Annesi Zubeyde Hanım ise Selanik yakınlarındaki Langaza kasabasına yerleşmiş eski bir Turk ailesinin kızıdır Milis subaylığı, evkaf katipliği ve kereste ticareti yapan Ali Rıza Efendi, 1871 yılında Zubeyde Hanımla evlendi Ataturkun beş kardeşinden dordu kucuk yaşlarda oldu, sadece Makbule (Atadan) 1956 yılına değin yaşadı
Kucuk Mustafa oğrenim cağına gelince Hafız Mehmet Efendinin mahalle mektebinde oğrenime başladı, sonra babasının isteğiyle Şemsi Efendi Mektebine gecti Bu sırada babasını kaybetti (1888) Bir sure Rapla Ciftliğinde dayısının yanında kaldıktan sonra Selanike donup okulunu bitirdi Selanik Mulkiye Ruştiyesine kaydoldu Kısa bir sure sonra 1893 yılında Askeri Ruştiyeye girdi Bu okulda Matematik oğretmeni Mustafa Bey adına Kemal i ilave etti 18961899 yıllarında Manastır Askeri İdadisini bitirip, İstanbulda Harp Okulunda oğrenime başladı 1902 yılında teğmen rutbesiyle mezun oldu, Harp Akademisine devam etti 11 Ocak 1905′te yuzbaşı rutbesiyle Akademiyi tamamladı 19051907 yılları arasında Şamda 5 Ordu emrinde gorev yaptı 1907′de Kolağası (Kıdemli Yuzbaşı) oldu Manastıra III Orduya atandı 19 Nisan 1909′da İstanbula giren Hareket Ordusunda Kurmay Başkanı olarak gorev aldı 1910 yılında Fransaya gonderildi Picardie Manevralarına katıldı 1911 yılında İstanbulda Genel Kurmay Başkanlığı emrinde calışmaya başladı
1911 yılında İtalyanların Trablusgarpa hucumu ile başlayan savaşta, Mustafa Kemal bir grup arkadaşıyla birlikte Tobruk ve Derne bolgesinde gorev aldı 22 Aralık 1911′de İtalyanlara karşı Tobruk Savaşını kazandı 6 Mart 1912′de Derne Komutanlığına getirildi
Ekim 1912′de Balkan Savaşı başlayınca Mustafa Kemal Gelibolu ve Bolayırdaki birliklerle savaşa katıldı Dimetoka ve Edirnenin geri alınışında buyuk hizmetleri goruldu 1913 yılında Sofya Ateşemiliterliğine atandı Bu gorevde iken 1914 yılında yarbaylığa yukseldi Ateşemiliterlik gorevi Ocak 1915′te sona erdi Bu sırada I Dunya Savaşı başlamış, Osmanlı İmparatorluğu savaşa girmek zorunda kalmıştı Mustafa Kemal 19 Tumeni kurmak uzere Tekirdağda gorevlendirildi
1914 yılında başlayan I Dunya Savaşında, Mustafa Kemal Canakkalede bir kahramanlık destanı yazıp İtilaf Devletlerine Canakkale gecilmez! dedirtti 18 Mart 1915′te Canakkale Boğazını gecmeye kalkan İngiliz ve Fransız donanması ağır kayıplar verince Gelibolu Yarımadasına asker cıkarmaya karar verdiler 25 Nisan 1915′te Arıburnuna cıkan duşman kuvvetlerini, Mustafa Kemalin komuta ettiği 19 Tumen Conkbayırında durdurdu Mustafa Kemal, bu başarı uzerine albaylığa yukseldi İngilizler 67 Ağustos 1915′te Arıburnunda tekrar taarruza gecti Anafartalar Grubu Komutanı Mustafa Kemal 910 Ağustosta Anafartalar Zaferini kazandı Bu zaferi 17 Ağustosta Kirectepe, 21 Ağustosta II Anafartalar zaferleri takip etti Canakkale Savaşlarında yaklaşık 253000 şehit veren Turk ulusu onurunu İtilaf Devletlerine karşı korumasını bilmiştir Mustafa Kemalin askerlerine Ben size taarruzu emretmiyorum, olmeyi emrediyorum! emri cephenin kaderini değiştirmiştir
Mustafa Kemal Canakkale Savaşlarıdan sonra 1916′da Edirne ve Diyarbakırda gorev aldı 1 Nisan 1916′da tumgeneralliğe yukseldi Rus kuvvetleriyle savaşarak Muş ve Bitlisin geri alınmasını sağladı Şam ve Halepteki kısa sureli gorevlerinden sonra 1917′de İstanbula geldi Velihat Vahidettin Efendiyle Almanyaya giderek cephede incelemelerde bulundu Bu seyehatten sonra hastalandı Viyana ve Karisbada giderek tedavi oldu 15 Ağustos 1918′de Halepe 7 Ordu Komutanı olarak dondu Bu cephede İngiliz kuvvetlerine karşı başarılı savunma savaşları yaptı Mondros Mutarekesinin imzalanmasından bir gun sonra, 31 Ekim 1918′de Yıldırım Orduları Grubu Komutanlığına getirildi Bu ordunun kaldırılması uzerine 13 Kasım 1918′de İstanbula gelip Harbiye Nezaretinde (Bakanlığında) goreve başladı
Mondros Mutarekesinden sonra İtilaf Devletlerinin Osmanlı ordularını işgale başlamaları uzerine; Mustafa Kemal 9 Ordu Mufettişi olarak 19 Mayıs 1919′da Samsuna cıktı 22 Haziran 1919′da Amasyada yayımladığı genelgeyle Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararının kurtaracağını ilan edip Sivas Kongresini toplantıya cağırdı 23 Temmuz 7 Ağustos 1919 tarihleri arasında Erzurum, 4 11 Eylul 1919 tarihleri arasında da Sivas Kongresini toplayarak vatanın kurtuluşu icin izlenecek yolun belirlenmesini sağladı 27 Aralık 1919′da Ankarada heyecanla karşılandı 23 Nisan 1920′de Turkiye Buyuk Millet Meclisinin acılmasıyla Turkiye Cumhuriyetinin kurulması yolunda onemli bir adım atılmış oldu Meclis ve Hukumet Başkanlığına Mustafa Kemal secildi Turkiye Buyuk Millet Meclisi, Kurtuluş Savaşının başarıyla sonuclanması icin gerekli yasaları kabul edip uygulamaya başladı
Turk Kurtuluş Savaşı 15 Mayıs 1919′da Yunanlıların İzmirI işgali sırasında duşmana ilk kurşunun atılmasıyla başladı 10 Ağustos 1920 tarihinde Sevr Antlaşmasını imzalayarak aralarında Osmanlı İmparatorluğunu paylaşan I Dunya Savaşının galip devletlerine karşı once Kuvayi Milliye adı verilen milis kuvvetleriyle savaşıldı Turkiye Buyuk Millet Meclisi duzenli orduyu kurdu, Kuvayi Milliye ordu butunleşmesini sağlayarak savaşı zaferle sonuclandırdı
Mustafa Kemal yonetimindeki Turk Kurtuluş Savaşının onemli aşamaları şunlardır:
Sarıkamış (20 Eylul 1920), Kars (30 Ekim 1920) ve Gumrunun (7 Kasım 1920) kurtarılışı
Cukurova, Gazi Antep, Kahraman Maraş Şanlı Urfa savunmaları (1919 1921)
II İnonu Zaferi (23 Mart1 Nisan 1921)
Sakarya Zaferi (23 Ağustos13 Eylul 1921)
Buyuk Taarruz, Başkomutan Meydan Muhaberesi ve Buyuk Zafer (26 Ağustos 9 Eylul 1922)
Sakarya Zaferinden sonra 19 Eylul 1921′de Turkiye Buyuk Millet Meclisi Mustafa Kemale Mareşal rutbesi ve Gazi unvanını verdi Kurtuluş Savaşı, 24 Temmuz 1923′te imzalanan Lozan Antlaşmasıyla sonuclandı Boylece Sevr Antlaşmasıyla paramparca edilen, Turklere 56 il buyukluğunde vatan bırakılan Turkiye toprakları uzerinde ulusal birliğe dayalı yeni Turk devletinin kurulması icin hicbir engel kalmadı
23 Nisan 1920′de Ankarada TBMMnin acılmasıyla Turkiye Cumhuriyetinin kuruluşu mujdelenmiştir Meclisin Turk Kurtuluş Savaşını başarıyla yonetmesi, yeni Turk devletinin kuruluşunu hızlandırdı 1 Kasım 1922′de hilafet ve saltanat birbirinden ayrıldı, saltanat kaldırıldı Boylece Osmanlı İmparatorluğuyla yonetim bağları koparıldı 29 Ekim 1923′te Cumhuriyet idaresi kabul edildi, Ataturk oybirliğiyle ilk cumhurbaşkanı secildi 30 Ekim 1923 gunu İsmet İnonu tarafından Cumhuriyetin ilk hukumeti kuruldu Turkiye Cumhuriyeti, Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir ve Yurtta barış cihanda
barış temelleri uzerinde yukselmeye başladı
Ataturk Turkiyeyi Cağdaş uygarlık duzeyine cıkarmak amacıyla bir dizi devrim yaptı Bu devrimleri beş başlık altında toplayabiliriz:
1 Siyasal Devrimler:
· Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922)
· Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923)
· Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)
2 Toplumsal Devrimler
· Kadınlara erkeklerle eşit haklar verilmesi (19261934)
· Şapka ve kıyafet devrimi (25 Kasım 1925)
· Tekke zaviye ve turbelerin kapatılması (30 Kasım 1925)
· Soyadı kanunu ( 21 Haziran 1934)
· Lakap ve unvanların kaldırılması (26 Kasım 1934)
· Uluslararası saat, takvim ve uzunluk olculerin kabulu (19251931)
3 Hukuk Devrimi :
· Mecellenin kaldırılması (19241937)
· Turk Medeni Kanunu ve diğer kanunların cıkarılarak laik hukuk duzenine gecilmesi (19241937)
4 Eğitim ve Kultur Alanındaki Devrimler:
· Oğretimin birleştirilmesi (3 Mart 1924)
· Yeni Turk harflerinin kabulu (1 Kasım 1928)
· Turk Dil ve Tarih Kurumlarının kurulması (19311932)
· Universite oğreniminin duzenlenmesi (31 Mayıs 1933)
· Guzel sanatlarda yenilikler
Mustafa Kemal Ataturk 1881 yılında Selanikte Kocakasım Mahallesi, Islahhane Caddesindeki uc katlı pembe evde doğdu Babası Ali Rıza Efendi, annesi Zubeyde Hanımdır Baba tarafından dedesi Hafız Ahmet Efendi XIVXV yuzyıllarda Konya ve Aydından Makedonyaya yerleştirilmiş Kocacık Yoruklerindendir Annesi Zubeyde Hanım ise Selanik yakınlarındaki Langaza kasabasına yerleşmiş eski bir Turk ailesinin kızıdır Milis subaylığı, evkaf katipliği ve kereste ticareti yapan Ali Rıza Efendi, 1871 yılında Zubeyde Hanımla evlendi Ataturkun beş kardeşinden dordu kucuk yaşlarda oldu, sadece Makbule (Atadan) 1956 yılına değin yaşadı
Kucuk Mustafa oğrenim cağına gelince Hafız Mehmet Efendinin mahalle mektebinde oğrenime başladı, sonra babasının isteğiyle Şemsi Efendi Mektebine gecti Bu sırada babasını kaybetti (1888) Bir sure Rapla Ciftliğinde dayısının yanında kaldıktan sonra Selanike donup okulunu bitirdi Selanik Mulkiye Ruştiyesine kaydoldu Kısa bir sure sonra 1893 yılında Askeri Ruştiyeye girdi Bu okulda Matematik oğretmeni Mustafa Bey adına Kemal i ilave etti 18961899 yıllarında Manastır Askeri İdadisini bitirip, İstanbulda Harp Okulunda oğrenime başladı 1902 yılında teğmen rutbesiyle mezun oldu, Harp Akademisine devam etti 11 Ocak 1905′te yuzbaşı rutbesiyle Akademiyi tamamladı 19051907 yılları arasında Şamda 5 Ordu emrinde gorev yaptı 1907′de Kolağası (Kıdemli Yuzbaşı) oldu Manastıra III Orduya atandı 19 Nisan 1909′da İstanbula giren Hareket Ordusunda Kurmay Başkanı olarak gorev aldı 1910 yılında Fransaya gonderildi Picardie Manevralarına katıldı 1911 yılında İstanbulda Genel Kurmay Başkanlığı emrinde calışmaya başladı
1911 yılında İtalyanların Trablusgarpa hucumu ile başlayan savaşta, Mustafa Kemal bir grup arkadaşıyla birlikte Tobruk ve Derne bolgesinde gorev aldı 22 Aralık 1911′de İtalyanlara karşı Tobruk Savaşını kazandı 6 Mart 1912′de Derne Komutanlığına getirildi
Ekim 1912′de Balkan Savaşı başlayınca Mustafa Kemal Gelibolu ve Bolayırdaki birliklerle savaşa katıldı Dimetoka ve Edirnenin geri alınışında buyuk hizmetleri goruldu 1913 yılında Sofya Ateşemiliterliğine atandı Bu gorevde iken 1914 yılında yarbaylığa yukseldi Ateşemiliterlik gorevi Ocak 1915′te sona erdi Bu sırada I Dunya Savaşı başlamış, Osmanlı İmparatorluğu savaşa girmek zorunda kalmıştı Mustafa Kemal 19 Tumeni kurmak uzere Tekirdağda gorevlendirildi
1914 yılında başlayan I Dunya Savaşında, Mustafa Kemal Canakkalede bir kahramanlık destanı yazıp İtilaf Devletlerine Canakkale gecilmez! dedirtti 18 Mart 1915′te Canakkale Boğazını gecmeye kalkan İngiliz ve Fransız donanması ağır kayıplar verince Gelibolu Yarımadasına asker cıkarmaya karar verdiler 25 Nisan 1915′te Arıburnuna cıkan duşman kuvvetlerini, Mustafa Kemalin komuta ettiği 19 Tumen Conkbayırında durdurdu Mustafa Kemal, bu başarı uzerine albaylığa yukseldi İngilizler 67 Ağustos 1915′te Arıburnunda tekrar taarruza gecti Anafartalar Grubu Komutanı Mustafa Kemal 910 Ağustosta Anafartalar Zaferini kazandı Bu zaferi 17 Ağustosta Kirectepe, 21 Ağustosta II Anafartalar zaferleri takip etti Canakkale Savaşlarında yaklaşık 253000 şehit veren Turk ulusu onurunu İtilaf Devletlerine karşı korumasını bilmiştir Mustafa Kemalin askerlerine Ben size taarruzu emretmiyorum, olmeyi emrediyorum! emri cephenin kaderini değiştirmiştir
Mustafa Kemal Canakkale Savaşlarıdan sonra 1916′da Edirne ve Diyarbakırda gorev aldı 1 Nisan 1916′da tumgeneralliğe yukseldi Rus kuvvetleriyle savaşarak Muş ve Bitlisin geri alınmasını sağladı Şam ve Halepteki kısa sureli gorevlerinden sonra 1917′de İstanbula geldi Velihat Vahidettin Efendiyle Almanyaya giderek cephede incelemelerde bulundu Bu seyehatten sonra hastalandı Viyana ve Karisbada giderek tedavi oldu 15 Ağustos 1918′de Halepe 7 Ordu Komutanı olarak dondu Bu cephede İngiliz kuvvetlerine karşı başarılı savunma savaşları yaptı Mondros Mutarekesinin imzalanmasından bir gun sonra, 31 Ekim 1918′de Yıldırım Orduları Grubu Komutanlığına getirildi Bu ordunun kaldırılması uzerine 13 Kasım 1918′de İstanbula gelip Harbiye Nezaretinde (Bakanlığında) goreve başladı
Mondros Mutarekesinden sonra İtilaf Devletlerinin Osmanlı ordularını işgale başlamaları uzerine; Mustafa Kemal 9 Ordu Mufettişi olarak 19 Mayıs 1919′da Samsuna cıktı 22 Haziran 1919′da Amasyada yayımladığı genelgeyle Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararının kurtaracağını ilan edip Sivas Kongresini toplantıya cağırdı 23 Temmuz 7 Ağustos 1919 tarihleri arasında Erzurum, 4 11 Eylul 1919 tarihleri arasında da Sivas Kongresini toplayarak vatanın kurtuluşu icin izlenecek yolun belirlenmesini sağladı 27 Aralık 1919′da Ankarada heyecanla karşılandı 23 Nisan 1920′de Turkiye Buyuk Millet Meclisinin acılmasıyla Turkiye Cumhuriyetinin kurulması yolunda onemli bir adım atılmış oldu Meclis ve Hukumet Başkanlığına Mustafa Kemal secildi Turkiye Buyuk Millet Meclisi, Kurtuluş Savaşının başarıyla sonuclanması icin gerekli yasaları kabul edip uygulamaya başladı
Turk Kurtuluş Savaşı 15 Mayıs 1919′da Yunanlıların İzmirI işgali sırasında duşmana ilk kurşunun atılmasıyla başladı 10 Ağustos 1920 tarihinde Sevr Antlaşmasını imzalayarak aralarında Osmanlı İmparatorluğunu paylaşan I Dunya Savaşının galip devletlerine karşı once Kuvayi Milliye adı verilen milis kuvvetleriyle savaşıldı Turkiye Buyuk Millet Meclisi duzenli orduyu kurdu, Kuvayi Milliye ordu butunleşmesini sağlayarak savaşı zaferle sonuclandırdı
Mustafa Kemal yonetimindeki Turk Kurtuluş Savaşının onemli aşamaları şunlardır:
Sarıkamış (20 Eylul 1920), Kars (30 Ekim 1920) ve Gumrunun (7 Kasım 1920) kurtarılışı
Cukurova, Gazi Antep, Kahraman Maraş Şanlı Urfa savunmaları (1919 1921)
II İnonu Zaferi (23 Mart1 Nisan 1921)
Sakarya Zaferi (23 Ağustos13 Eylul 1921)
Buyuk Taarruz, Başkomutan Meydan Muhaberesi ve Buyuk Zafer (26 Ağustos 9 Eylul 1922)
Sakarya Zaferinden sonra 19 Eylul 1921′de Turkiye Buyuk Millet Meclisi Mustafa Kemale Mareşal rutbesi ve Gazi unvanını verdi Kurtuluş Savaşı, 24 Temmuz 1923′te imzalanan Lozan Antlaşmasıyla sonuclandı Boylece Sevr Antlaşmasıyla paramparca edilen, Turklere 56 il buyukluğunde vatan bırakılan Turkiye toprakları uzerinde ulusal birliğe dayalı yeni Turk devletinin kurulması icin hicbir engel kalmadı
23 Nisan 1920′de Ankarada TBMMnin acılmasıyla Turkiye Cumhuriyetinin kuruluşu mujdelenmiştir Meclisin Turk Kurtuluş Savaşını başarıyla yonetmesi, yeni Turk devletinin kuruluşunu hızlandırdı 1 Kasım 1922′de hilafet ve saltanat birbirinden ayrıldı, saltanat kaldırıldı Boylece Osmanlı İmparatorluğuyla yonetim bağları koparıldı 29 Ekim 1923′te Cumhuriyet idaresi kabul edildi, Ataturk oybirliğiyle ilk cumhurbaşkanı secildi 30 Ekim 1923 gunu İsmet İnonu tarafından Cumhuriyetin ilk hukumeti kuruldu Turkiye Cumhuriyeti, Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir ve Yurtta barış cihanda
barış temelleri uzerinde yukselmeye başladı
Ataturk Turkiyeyi Cağdaş uygarlık duzeyine cıkarmak amacıyla bir dizi devrim yaptı Bu devrimleri beş başlık altında toplayabiliriz:
1 Siyasal Devrimler:
· Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922)
· Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923)
· Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)
2 Toplumsal Devrimler
· Kadınlara erkeklerle eşit haklar verilmesi (19261934)
· Şapka ve kıyafet devrimi (25 Kasım 1925)
· Tekke zaviye ve turbelerin kapatılması (30 Kasım 1925)
· Soyadı kanunu ( 21 Haziran 1934)
· Lakap ve unvanların kaldırılması (26 Kasım 1934)
· Uluslararası saat, takvim ve uzunluk olculerin kabulu (19251931)
3 Hukuk Devrimi :
· Mecellenin kaldırılması (19241937)
· Turk Medeni Kanunu ve diğer kanunların cıkarılarak laik hukuk duzenine gecilmesi (19241937)
4 Eğitim ve Kultur Alanındaki Devrimler:
· Oğretimin birleştirilmesi (3 Mart 1924)
· Yeni Turk harflerinin kabulu (1 Kasım 1928)
· Turk Dil ve Tarih Kurumlarının kurulması (19311932)
· Universite oğreniminin duzenlenmesi (31 Mayıs 1933)
· Guzel sanatlarda yenilikler