Ataturk'un Edebiyat İle İlgili Goruşleri
Ataturkun Dil Ve Edebiyata Verdiği Onem
Ataturkun her turuyle uzerinde durduğu bir sanat dalı da edebiyattır Edebiyatın tanımını yapan Ataturk der ki: Edebiyat denildiği zaman şu anlaşılır: Soz ve manayı, yani insan dimağında yer eden her turlu bilgileri ve insan karakterinin en buyuk duygularını, bunları dinleyenleri veya okuyanları cok alakalı kılacak surette soylemek ve yazmak sanatı Bugun icindir ki edebiyat, ister nesir halinde olsun, ister nazım şeklinde olsun, tıpkı resim gibi, heykeltıraşlık gibi, bilhassa musiki gibi, guzel sanatlardan sayıla gelmektedir
Bu tanımdan sonra edebiyatın amac ve hedefini cizmiş beşeriyette en muspet ilim ve en ince teknik esaslarına dayanan hayatla ve kanla karşılaşmak kendileri icin alında yazılı olan askerlik gibi yuksek bir idealist meslek dahi, kendini icinde bulunduğu topluma anlatabilmek ve bu buyuk insanlık ve kahramanlık yolculuğuna hazırlayabilmek icin, uyandırıcı, hedefleyici, yurutucu ve nihayet fedakar ve kahraman yapıcı vasıtayı edebiyatta bulur Bu cumlede, uzerinde kısaca da olsa durulması gereken bazı onemli konulara yer verilmiştir Bir kere Ataturk icin, edebiyat, gecirilmesi guc zamanlarda uyandırıcı, hedeflendirici ve yurutucu bir vasıtadır Ancak dikkat olunacak husus, bu vasıtanın yıkıcı değil, fedakar, kahraman ve yapıcı bir vasıf taşımasıdır Sonra Ataturkun milli, daha dorusu hamasi bir edebiyat zevk ve anlayışı olduğu ortaya cıkmaktadır
Yine bu cumlenin devamında Ataturkun, edebiyatı, cemiyetin hal ve istikbalini koruyan ve daima koruyacak olan bir terbiye ve eğitim aracı saydığı da ortaya cıkmaktadır Şair Halit Fahri Ozansoya 29 Ağustos 1928 akşamı Dolma bahce Sarayında Turk inkılabı şairinin nasıl olması gerektiğini şu şekilde acıklamıştır Mutlak dahil olduğun parlak Turk devrinde şair olduğunu ispat edeceksin Şiirlerin şen, şatır fakat Turk milletinin surur, şetaret, faaliyet, his ve hareketlerini terennum edecektir Buna mevcudiyetini hasredeceksin
Ataturk un Turk Diline Verdiği Onem
Sozluk, bir dilin temel malzemesini yani soz varlığını toplayan ve koruyan bir hazinedir Bir anlamda sozlukler, bir dilin iyi işlenmişliğinin gostergesidir, belgesidir Kısacası bir dilin olgunluğu, iyi işlenmişliği ve zenginliği o dilin sozluklerinde yansır
Bu noktada soz varlığı uzerinde de bir parca durmak istiyorum Bu terim, Turk Dil Kurumunun Turkce Sozlukunde şoyle tanımlanmış:
Bir dildeki sozlerin butunu, soz hazinesi, soz dağarcığı, vokabuler, kelime hazinesi
Bir dildeki sozlerin butunu, soz hazinesi veya soz dağarcığı nedir? Onu da şoyle acıklayabiliriz: Bir dildeki kelime, deyim, terim, atasozu, argo ve ozel kullanımlardan oluşan yazım ve anlatım butunluğune soz varlığı diyebiliyoruz
Ayrıca ozel kullanımdan da mecazi anlamlar ile halk deyişlerini anladığımızı vurgulamak isterim
Bu konuda benim Turk Dili dergisinde (S517, Ocak 1995, S 568, Nisan 1999) pek cok yazım var ve son baskı Turkce Sozlukun on sozunde de ayrıntılı acıklamalar bulunmaktadır Bundan dolayı bu konudu fazla ayrıntıya girmek istemiyorumBu olculer ve olcutler cercevesinde Turkcede bugune kadar yapılan sozluklere baktığımızda ne yazık ki olumlu bir değerlendirme yapamayacağımız gerceği ile yuz yuze geliyoruz Yani sozlukculuğumuz, gene ne yazık ki diyorum, bilimsel olcutler cercevesinde, istenilen duzeyde değildir
Turk Dil Kurumunda başkanı bulunduğum Sozluk Bilim ve Uygulama Kolunda son yıllarda cok olumlu ve hızlı adımlar atılmış ve atılmaktadır Nitekim Turkce Sozlukun son baskısı (1999) soz varlığı bakımından bir hayli zenginleşmiş olmakla beraber henuz arzuladığımız duzeyde değildir; bu konudaki calışmalarımız hızla surdurulmektedir
Turk Dil Kurumunda Turkce sozluk calışmaları yanında oteki sozluk turleri ve ihmal edilmemektedir Soz gelişi Okul Sozluğu, Atasozleri ve Deyimler Sozluğu, Turkcede Batı Kokenli Kelimeler Sozluğu, Lehceler Sozlukleri, Turkiye Turkcesinin Tarihsel Sozluğu ilk akla geliveren sozluk turleridir
Bunların yanında bir de yazarlar ve şairlerin sozlukleri de zaman zaman gundeme gelmektedir Soz gelişi Omer Seyfettin Sozluğu, Tevfik Fikretin Sozluğu, Yahya Kemalin Sozluğu gibi Ancak, biz bu cizgide onceliği Ataturkun soz varlığını icine alacak Ataturk Sozluğu ne oncelik vermeyi uygun bulduk
Bilindiği uzere ulu onder Mustafa Kemal Ataturk, bir fikir adamı, bir komutan ve Cumhuriyetten sonra da bir devlet adamı olarak pek cok sahada goruş ve duşuncelerini dile getirmekten, hatta bu fikirleri cevresi ile tartışmaktan geri kalmamıştır Bunun en carpıcı ornekleri hatıralarıdır, Nutuktur, Soylev ve Demecleridir
Biz, onun bu eserlerindeki zengin ve derin soz varlığını, yukarıda ana cizgilerini vermeye calıştığım sozluk hazırlama ilkeleri cercevesinde ve de yonteminde bir araya getirmeyi ve adına da Ataturk Sozluğu demeyi uygun bulduk
Bu sozluğu oluşturacak temel malzemeyi de şoyle sıralayabilirim:
1) Nutuk
2) Ataturkun Soylev ve Demecleri I, II, II
3) Ataturk Hakkında Hatıralar ve Belgeler (Afet İnan)
4) Medeni Bilgiler ve Mustafa Kemal Ataturkun El Yazıları
5) Geometri Kitabı
6) Ataturkun Tamim, Telgraf ve Beyannameleri (Nimet Arsan)
7) Ataturkun Ozel Mektupları (Sadi Borak)
8) Ataturkun Toplanmamış Telgrafları (Utkan Kocaturk)
9) Milli Eğitimle İlgili Soylev ve Demecleri I ve II
10) Ataturkun Hatıra Defteri (Şukru Tezel)
Bunlar ve başka belgelerde gecen soz varlıkları, Ataturkun dilinden ve kaleminden cıktığı bizimde, bozulmadan sozlukte yerini alacaktır Bu sozler, tek kelime ise once yalın anlamı, sonra mecazi anlam ve ardından terim ile argo bicimi dikkate alınarak duzenlenecek Yani kelime, madde başı olarak yerini alacak; anlam farklılıkları numaralandırılacak, sonra da o madde başı kelimenin oluşturduğu deyim ve atasozleri ile birleşik kelimeler madde icinde yer alacaktır
Bu yontem ve duzen cercevesinde, Ataturkun kullandığı sozlerin bicimi korunacak, bunu belgelemek icinde sozlerin icinde bulunduğu cumle, tanık olarak acıklamalardan sonra gosterilecektir
Ataturk Sozluğu calışması Turk Dil Kurumunda, Sozluk Bilim ve Uygulama Kolunda surdurulmektedir Bugune kadar Nutuk, bilgisayar ort***** yuklenmiş durumdadır Sonra, sırası ile oteki belgeler bilgisayarda oluşturulan veri tabanına yuklenecek; bu yukleme işlemi tamamlandıktan sonra sozluk hazırlama ilkeleri cercevesinde Ataturk Sozluğu meydana getirilmiş olunacaktır
Biz, bugune kadar değişik sanatcıların ve eserlerin soz varlığını tespit etme denemesinde bulunduk Soz gelişi bu calışmalar cercevesinde Yahya Kemalin 3500 soz varlığının olduğunu tespit ettik Yoresel dil kullanan yazarlarda bu sayı oldukca yuksek cıkıyor Nitekim bu yolda Yaşar Kemalin sozluğu yapıldı Benzer calışmalar ise surdurulmektedir
Ancak, Ataturkun soz varlığının tespiti bugune kadar gundeme gelmemişti Biz bu bilgi şoleni vesilesiyle biz sempozyuma artık bilgi şoleni diyoruz Ataturk Sozluğu calışmasını hem duyuyoruz hem de mujdeliyoruz Boylece ulu onder Ataturkun dile verdiği onem, kullandığı soz varlığı ile belgelenmiş olacaktır
netten alıntı
Ataturkun Dil Ve Edebiyata Verdiği Onem
Ataturkun her turuyle uzerinde durduğu bir sanat dalı da edebiyattır Edebiyatın tanımını yapan Ataturk der ki: Edebiyat denildiği zaman şu anlaşılır: Soz ve manayı, yani insan dimağında yer eden her turlu bilgileri ve insan karakterinin en buyuk duygularını, bunları dinleyenleri veya okuyanları cok alakalı kılacak surette soylemek ve yazmak sanatı Bugun icindir ki edebiyat, ister nesir halinde olsun, ister nazım şeklinde olsun, tıpkı resim gibi, heykeltıraşlık gibi, bilhassa musiki gibi, guzel sanatlardan sayıla gelmektedir
Bu tanımdan sonra edebiyatın amac ve hedefini cizmiş beşeriyette en muspet ilim ve en ince teknik esaslarına dayanan hayatla ve kanla karşılaşmak kendileri icin alında yazılı olan askerlik gibi yuksek bir idealist meslek dahi, kendini icinde bulunduğu topluma anlatabilmek ve bu buyuk insanlık ve kahramanlık yolculuğuna hazırlayabilmek icin, uyandırıcı, hedefleyici, yurutucu ve nihayet fedakar ve kahraman yapıcı vasıtayı edebiyatta bulur Bu cumlede, uzerinde kısaca da olsa durulması gereken bazı onemli konulara yer verilmiştir Bir kere Ataturk icin, edebiyat, gecirilmesi guc zamanlarda uyandırıcı, hedeflendirici ve yurutucu bir vasıtadır Ancak dikkat olunacak husus, bu vasıtanın yıkıcı değil, fedakar, kahraman ve yapıcı bir vasıf taşımasıdır Sonra Ataturkun milli, daha dorusu hamasi bir edebiyat zevk ve anlayışı olduğu ortaya cıkmaktadır
Yine bu cumlenin devamında Ataturkun, edebiyatı, cemiyetin hal ve istikbalini koruyan ve daima koruyacak olan bir terbiye ve eğitim aracı saydığı da ortaya cıkmaktadır Şair Halit Fahri Ozansoya 29 Ağustos 1928 akşamı Dolma bahce Sarayında Turk inkılabı şairinin nasıl olması gerektiğini şu şekilde acıklamıştır Mutlak dahil olduğun parlak Turk devrinde şair olduğunu ispat edeceksin Şiirlerin şen, şatır fakat Turk milletinin surur, şetaret, faaliyet, his ve hareketlerini terennum edecektir Buna mevcudiyetini hasredeceksin
Ataturk un Turk Diline Verdiği Onem
Sozluk, bir dilin temel malzemesini yani soz varlığını toplayan ve koruyan bir hazinedir Bir anlamda sozlukler, bir dilin iyi işlenmişliğinin gostergesidir, belgesidir Kısacası bir dilin olgunluğu, iyi işlenmişliği ve zenginliği o dilin sozluklerinde yansır
Bu noktada soz varlığı uzerinde de bir parca durmak istiyorum Bu terim, Turk Dil Kurumunun Turkce Sozlukunde şoyle tanımlanmış:
Bir dildeki sozlerin butunu, soz hazinesi, soz dağarcığı, vokabuler, kelime hazinesi
Bir dildeki sozlerin butunu, soz hazinesi veya soz dağarcığı nedir? Onu da şoyle acıklayabiliriz: Bir dildeki kelime, deyim, terim, atasozu, argo ve ozel kullanımlardan oluşan yazım ve anlatım butunluğune soz varlığı diyebiliyoruz
Ayrıca ozel kullanımdan da mecazi anlamlar ile halk deyişlerini anladığımızı vurgulamak isterim
Bu konuda benim Turk Dili dergisinde (S517, Ocak 1995, S 568, Nisan 1999) pek cok yazım var ve son baskı Turkce Sozlukun on sozunde de ayrıntılı acıklamalar bulunmaktadır Bundan dolayı bu konudu fazla ayrıntıya girmek istemiyorumBu olculer ve olcutler cercevesinde Turkcede bugune kadar yapılan sozluklere baktığımızda ne yazık ki olumlu bir değerlendirme yapamayacağımız gerceği ile yuz yuze geliyoruz Yani sozlukculuğumuz, gene ne yazık ki diyorum, bilimsel olcutler cercevesinde, istenilen duzeyde değildir
Turk Dil Kurumunda başkanı bulunduğum Sozluk Bilim ve Uygulama Kolunda son yıllarda cok olumlu ve hızlı adımlar atılmış ve atılmaktadır Nitekim Turkce Sozlukun son baskısı (1999) soz varlığı bakımından bir hayli zenginleşmiş olmakla beraber henuz arzuladığımız duzeyde değildir; bu konudaki calışmalarımız hızla surdurulmektedir
Turk Dil Kurumunda Turkce sozluk calışmaları yanında oteki sozluk turleri ve ihmal edilmemektedir Soz gelişi Okul Sozluğu, Atasozleri ve Deyimler Sozluğu, Turkcede Batı Kokenli Kelimeler Sozluğu, Lehceler Sozlukleri, Turkiye Turkcesinin Tarihsel Sozluğu ilk akla geliveren sozluk turleridir
Bunların yanında bir de yazarlar ve şairlerin sozlukleri de zaman zaman gundeme gelmektedir Soz gelişi Omer Seyfettin Sozluğu, Tevfik Fikretin Sozluğu, Yahya Kemalin Sozluğu gibi Ancak, biz bu cizgide onceliği Ataturkun soz varlığını icine alacak Ataturk Sozluğu ne oncelik vermeyi uygun bulduk
Bilindiği uzere ulu onder Mustafa Kemal Ataturk, bir fikir adamı, bir komutan ve Cumhuriyetten sonra da bir devlet adamı olarak pek cok sahada goruş ve duşuncelerini dile getirmekten, hatta bu fikirleri cevresi ile tartışmaktan geri kalmamıştır Bunun en carpıcı ornekleri hatıralarıdır, Nutuktur, Soylev ve Demecleridir
Biz, onun bu eserlerindeki zengin ve derin soz varlığını, yukarıda ana cizgilerini vermeye calıştığım sozluk hazırlama ilkeleri cercevesinde ve de yonteminde bir araya getirmeyi ve adına da Ataturk Sozluğu demeyi uygun bulduk
Bu sozluğu oluşturacak temel malzemeyi de şoyle sıralayabilirim:
1) Nutuk
2) Ataturkun Soylev ve Demecleri I, II, II
3) Ataturk Hakkında Hatıralar ve Belgeler (Afet İnan)
4) Medeni Bilgiler ve Mustafa Kemal Ataturkun El Yazıları
5) Geometri Kitabı
6) Ataturkun Tamim, Telgraf ve Beyannameleri (Nimet Arsan)
7) Ataturkun Ozel Mektupları (Sadi Borak)
8) Ataturkun Toplanmamış Telgrafları (Utkan Kocaturk)
9) Milli Eğitimle İlgili Soylev ve Demecleri I ve II
10) Ataturkun Hatıra Defteri (Şukru Tezel)
Bunlar ve başka belgelerde gecen soz varlıkları, Ataturkun dilinden ve kaleminden cıktığı bizimde, bozulmadan sozlukte yerini alacaktır Bu sozler, tek kelime ise once yalın anlamı, sonra mecazi anlam ve ardından terim ile argo bicimi dikkate alınarak duzenlenecek Yani kelime, madde başı olarak yerini alacak; anlam farklılıkları numaralandırılacak, sonra da o madde başı kelimenin oluşturduğu deyim ve atasozleri ile birleşik kelimeler madde icinde yer alacaktır
Bu yontem ve duzen cercevesinde, Ataturkun kullandığı sozlerin bicimi korunacak, bunu belgelemek icinde sozlerin icinde bulunduğu cumle, tanık olarak acıklamalardan sonra gosterilecektir
Ataturk Sozluğu calışması Turk Dil Kurumunda, Sozluk Bilim ve Uygulama Kolunda surdurulmektedir Bugune kadar Nutuk, bilgisayar ort***** yuklenmiş durumdadır Sonra, sırası ile oteki belgeler bilgisayarda oluşturulan veri tabanına yuklenecek; bu yukleme işlemi tamamlandıktan sonra sozluk hazırlama ilkeleri cercevesinde Ataturk Sozluğu meydana getirilmiş olunacaktır
Biz, bugune kadar değişik sanatcıların ve eserlerin soz varlığını tespit etme denemesinde bulunduk Soz gelişi bu calışmalar cercevesinde Yahya Kemalin 3500 soz varlığının olduğunu tespit ettik Yoresel dil kullanan yazarlarda bu sayı oldukca yuksek cıkıyor Nitekim bu yolda Yaşar Kemalin sozluğu yapıldı Benzer calışmalar ise surdurulmektedir
Ancak, Ataturkun soz varlığının tespiti bugune kadar gundeme gelmemişti Biz bu bilgi şoleni vesilesiyle biz sempozyuma artık bilgi şoleni diyoruz Ataturk Sozluğu calışmasını hem duyuyoruz hem de mujdeliyoruz Boylece ulu onder Ataturkun dile verdiği onem, kullandığı soz varlığı ile belgelenmiş olacaktır
netten alıntı