Ataturk'un matematiğe olan merakının tezahuru olan bu kitapta Ataturk , geometri alanındaki turkce bilimsel terimlerdeki eksiklikleri gidermiş ; eski dildeki terimler yerine turkce terimler turetmiştir Ataturk bu hususdaki eksikliği , Fen terimleri o suretle yapılmalı ki anlamları ancak istenilen şeyi ifade edebilsindiyerek vurgulamıştırBu gun geometride kullandığımız terimlerin bir coğunu Ataturk turetmiştir
Musellesin, zaviyetanı dahiletan mecmu’u 180 derece ve musellesi mutesaviyu’ladla, zaviyeleri biribirine musavi muselles demektir yerine “Ucgenin ic acıları toplamı 180 derecedir ve eşkenar ucgen, acıları birbirine eşit ucgen demektir dememizi Ataturk’e borcluyuz
“Musellesin, zaviyetanı dahiletan mecmu’u 180 derece ve musellesi mutesaviyu’ladla, zaviyeleri biribirine musavi muselles demektir
Osmanlıca bilmeyenlerimizin bu cumleyi anlayacağını sanmıyoruz Bugun kullandığımız Turkce ile yukardaki cumle şu anlama geliyor: “Ucgenin ic acıları toplamı 180 derecedir ve eşkenar ucgen, acıları birbirine eşit ucgen demektir1937 yılından once oğrenciler metamatiği Osmanlıca terimlerle oğreniyorlardı Daha doğrusu oğrenmiyorlar, ezberliyorlardı Ta ki, Ataturk’un bizzat yazdığı Geometri kitabında yeni matematik terimler geliştirilene kadar
1937 yılının Kasım ayında yeni bir eğitim ve oğretim yılına girilirken, Mustafa Kemal Ataturk, Turk Dil Kurumu’nun ceşitli bilim dallarına ait Turkce terimleri saptadığını, bu sayede dilimizin yabancı dillerin etkisinden kurtulma yolunda esaslı adımını attığını ilan eder Aynı yıl okullarda, eğitim Turkce terimlerle basılmış olan kitaplarla başlar ve bu olay kultur hayatı icin onemli bir adım olur Ataturk, dilde ozleşmeyi olanakların son kertelerine kadar zorlamış, bilim ve duşun dilinin sadeleştirilmesinin ve eğitimin Turkce yapılmasının gerekliliğini onemle vurgulamıştır
Ataturk’un geometri kitabı
Bilimsel terimlerin Turkceleştirilmesinde karşımıza cıkan ilk adım yine, Ataturk’un 193637 kış aylarında kendisinin yazdığı ve geometri oğretiminde yol gosterici olarak tasarlanan 44 sayfalık bir geometri kitabı Kitap, 1937’de Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yazar adı konmadan yayınlanmış, 1971 yılında da ikinci bir baskısı Turk Dil Kurumu tarafından cıkarılmış Kitapta yer alan, gunumuzde de kullanılmakta olan pek cok terim, Ataturk tarafından turetilmiş Ataturk’un turettiği sozcukler ile daha once kullanılan Osmanlıca sozcukler karşılaştırıldığında yapılan işin onemi ortaya cıkıyor Tablodan da gorulebileceği gibi bugun kullandığımız matematik terimlerinin hemen hemen tamamı Ataturk tarafından turetilmiş, başka bir ifadeyle bu sozcuklerin buyuk coğunluğu tutmuş Ataturk’un onerdiklerinden sadece “varsayı, puruzma, dikey ucgen, dikey acı, tumey acı, imsiy, okul, yure terimleri yerine, bugun sırasıyla “varsayım, prizma, dik ucgen, dik acı, tumler acı, benzerlik, tumbutun, kure terimleri kullanılıyor
Osmanlıcası Ataturk’un onerdiği
Bu’ud boyut
mekan uzay
satıh yuzey
kutur cap
nısfı kutur yarıcap
kavis yay
muhiti daire cember mumas teğet
zaviye acı
re’sen mutekabil zaviyeler ters acılar
zaviyetan’ı mutabadiletanı dahiletan ic ters acılar
kaaide taban
ufki yatay
şakuli duşey
amUd dikey
zaviyetanı mutevafıkatan yondeş acılar
va’ziyet konum
mustatil dikdortgen
muhammes beşgen
musellesi mutesaviyu’ladla’ eşkenar ucgen
musellesi mutesaviyu’ssakeyn
ikizkenar ucgen şibhi
munharif yamuk
mecmU toplam
nisbet oran
tenasub orantı
mesahai sathiyye alan
muştak turev
musavi eşit
mahrut koni
faraziye varsayı
hat cizgi
mukavves eğri
seviye duzey
dılı kenar
muvazi paralelkoşut
menşur puruzma
hattı mail eğik
veter kiriş
re’s koşe
zaviyei hadde dar acı
hattı munassıf acıortay
muhit cevre
kaim zaviyeli muselles dikey ucgen
tamamlıyan zaviye tumey acı
murabba kare
mumaselet imsiy
umumi totale okul
kure yure
Agop Dilacar:
‘Ataturk’un prensipleri doğruydu’
Ataturk’un dil calışmalarını yakından izleme olanağı bulan tanınmış dil uzmanı Agop Dilacar, Ataturk’un yazdığı geometri kitabı uzerine şunları soyluyor:
“Ataturk hep matematikle uğraşırdı Eski geometri terimleri cok ağdalı idi Ben bile uzun uzun bu terimleri okuduğum halde, şimdikiler karşısında gucluğunu daha iyi anlıyorum Pedagojide bir gercek var: Fikir yolunun acık olması, bir ipucunun bulunması lazımdır Yoksa bir kulce gibi coker Muselles kelimesini ele alalım Arapca okullarımızdan kaldırılmıştır Sulus’ten mustak (turetilmiş) bir kelime olduğunu oğrenici nasıl bilsin? Arapca yoğurucu bir dildir Orneğin musteşrik, şark kelimesinden gelmiş bir kelimedir Onune, ortasına, arkasına birtakım heceler eklenmiş Bunun aslını bulmak bir Arapca gramer meselesidir Okullarımızdan Arapca, Farsca kaldırılmış olduğundan, oğrenici “musellesi kutle kelime olarak karşısında gorecektir “Uc aklına gelmeyecektir Ama muselles yerine ucgen dersek, bir uc var “Gen, Ataturk’e gore “genişlikten alınmıştır Bir ipucu var “Dortgen, dortten gelmiştir Bir ipucu vardır Eşit, denk anlamına gelen eş’ten gelmiştir Ama musavi Arapca bir kelimedir Bu sebeple Ataturk’un prensipleri burada da doğru idi Onun icin bu en ağdalı olan bilim dalını ele aldı ve kitabı ornek olarak bıraktı
Musellesin, zaviyetanı dahiletan mecmu’u 180 derece ve musellesi mutesaviyu’ladla, zaviyeleri biribirine musavi muselles demektir yerine “Ucgenin ic acıları toplamı 180 derecedir ve eşkenar ucgen, acıları birbirine eşit ucgen demektir dememizi Ataturk’e borcluyuz
“Musellesin, zaviyetanı dahiletan mecmu’u 180 derece ve musellesi mutesaviyu’ladla, zaviyeleri biribirine musavi muselles demektir
Osmanlıca bilmeyenlerimizin bu cumleyi anlayacağını sanmıyoruz Bugun kullandığımız Turkce ile yukardaki cumle şu anlama geliyor: “Ucgenin ic acıları toplamı 180 derecedir ve eşkenar ucgen, acıları birbirine eşit ucgen demektir1937 yılından once oğrenciler metamatiği Osmanlıca terimlerle oğreniyorlardı Daha doğrusu oğrenmiyorlar, ezberliyorlardı Ta ki, Ataturk’un bizzat yazdığı Geometri kitabında yeni matematik terimler geliştirilene kadar
1937 yılının Kasım ayında yeni bir eğitim ve oğretim yılına girilirken, Mustafa Kemal Ataturk, Turk Dil Kurumu’nun ceşitli bilim dallarına ait Turkce terimleri saptadığını, bu sayede dilimizin yabancı dillerin etkisinden kurtulma yolunda esaslı adımını attığını ilan eder Aynı yıl okullarda, eğitim Turkce terimlerle basılmış olan kitaplarla başlar ve bu olay kultur hayatı icin onemli bir adım olur Ataturk, dilde ozleşmeyi olanakların son kertelerine kadar zorlamış, bilim ve duşun dilinin sadeleştirilmesinin ve eğitimin Turkce yapılmasının gerekliliğini onemle vurgulamıştır
Ataturk’un geometri kitabı
Bilimsel terimlerin Turkceleştirilmesinde karşımıza cıkan ilk adım yine, Ataturk’un 193637 kış aylarında kendisinin yazdığı ve geometri oğretiminde yol gosterici olarak tasarlanan 44 sayfalık bir geometri kitabı Kitap, 1937’de Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yazar adı konmadan yayınlanmış, 1971 yılında da ikinci bir baskısı Turk Dil Kurumu tarafından cıkarılmış Kitapta yer alan, gunumuzde de kullanılmakta olan pek cok terim, Ataturk tarafından turetilmiş Ataturk’un turettiği sozcukler ile daha once kullanılan Osmanlıca sozcukler karşılaştırıldığında yapılan işin onemi ortaya cıkıyor Tablodan da gorulebileceği gibi bugun kullandığımız matematik terimlerinin hemen hemen tamamı Ataturk tarafından turetilmiş, başka bir ifadeyle bu sozcuklerin buyuk coğunluğu tutmuş Ataturk’un onerdiklerinden sadece “varsayı, puruzma, dikey ucgen, dikey acı, tumey acı, imsiy, okul, yure terimleri yerine, bugun sırasıyla “varsayım, prizma, dik ucgen, dik acı, tumler acı, benzerlik, tumbutun, kure terimleri kullanılıyor
Osmanlıcası Ataturk’un onerdiği
Bu’ud boyut
mekan uzay
satıh yuzey
kutur cap
nısfı kutur yarıcap
kavis yay
muhiti daire cember mumas teğet
zaviye acı
re’sen mutekabil zaviyeler ters acılar
zaviyetan’ı mutabadiletanı dahiletan ic ters acılar
kaaide taban
ufki yatay
şakuli duşey
amUd dikey
zaviyetanı mutevafıkatan yondeş acılar
va’ziyet konum
mustatil dikdortgen
muhammes beşgen
musellesi mutesaviyu’ladla’ eşkenar ucgen
musellesi mutesaviyu’ssakeyn
ikizkenar ucgen şibhi
munharif yamuk
mecmU toplam
nisbet oran
tenasub orantı
mesahai sathiyye alan
muştak turev
musavi eşit
mahrut koni
faraziye varsayı
hat cizgi
mukavves eğri
seviye duzey
dılı kenar
muvazi paralelkoşut
menşur puruzma
hattı mail eğik
veter kiriş
re’s koşe
zaviyei hadde dar acı
hattı munassıf acıortay
muhit cevre
kaim zaviyeli muselles dikey ucgen
tamamlıyan zaviye tumey acı
murabba kare
mumaselet imsiy
umumi totale okul
kure yure
Agop Dilacar:
‘Ataturk’un prensipleri doğruydu’
Ataturk’un dil calışmalarını yakından izleme olanağı bulan tanınmış dil uzmanı Agop Dilacar, Ataturk’un yazdığı geometri kitabı uzerine şunları soyluyor:
“Ataturk hep matematikle uğraşırdı Eski geometri terimleri cok ağdalı idi Ben bile uzun uzun bu terimleri okuduğum halde, şimdikiler karşısında gucluğunu daha iyi anlıyorum Pedagojide bir gercek var: Fikir yolunun acık olması, bir ipucunun bulunması lazımdır Yoksa bir kulce gibi coker Muselles kelimesini ele alalım Arapca okullarımızdan kaldırılmıştır Sulus’ten mustak (turetilmiş) bir kelime olduğunu oğrenici nasıl bilsin? Arapca yoğurucu bir dildir Orneğin musteşrik, şark kelimesinden gelmiş bir kelimedir Onune, ortasına, arkasına birtakım heceler eklenmiş Bunun aslını bulmak bir Arapca gramer meselesidir Okullarımızdan Arapca, Farsca kaldırılmış olduğundan, oğrenici “musellesi kutle kelime olarak karşısında gorecektir “Uc aklına gelmeyecektir Ama muselles yerine ucgen dersek, bir uc var “Gen, Ataturk’e gore “genişlikten alınmıştır Bir ipucu var “Dortgen, dortten gelmiştir Bir ipucu vardır Eşit, denk anlamına gelen eş’ten gelmiştir Ama musavi Arapca bir kelimedir Bu sebeple Ataturk’un prensipleri burada da doğru idi Onun icin bu en ağdalı olan bilim dalını ele aldı ve kitabı ornek olarak bıraktı