Ataturk;“ Turk milletinin sağlam bir fikre sahip olması gerekir Butun cabaların, Turk kamuoyunun gerceği anlamasına ve duymasına yonelik olduğu millete anlatılmalıdır Ancak o şekilde millet, gunluk fikirlere, sahte ve yanıltıcı sozlere asla onem vermeyecek bir olgunluğa erişebilir diyerek basının ne kadar onemli bir kitle iletişim aracı olduğu gerceğini vurguluyordu
Ataturk ’un milli mucadele yıllarından başlayarak basınyayınla ilgili yaptığı calışmalar:
4 Eylul 1919 – İradei Milliye Gazetesi ’nin cıkarılması
10 Ocak 1920 – Hakimiyeti Milliye Gazetesi ’nin cıkarılması
6 Nisan 1920 – Anadolu Ajansı ’nın kurulması
7 Ekim 1920 – Ceridei Resmiye Gazetesi ’nin cıkarılması
1925 – Telsiz Telgraf hahından Kanun ’un cıkarılması
1927 – Telsiz Telgraf vericilerinin hizmete girmesi
6 Maysıs 1927 – İstanbul Radyosu ’nun yayına başlaması
18 Kasım 1927 – Ankara Radyosu ’nun yayınına başlaması
İradei Milliye Gazetesi
İradei Milliye, Mustafa Kemal Paşa tarafından Temsil Kurulu adına yayın yapmak icin kurdurulan ilk Milli Mucadele gazetesidir
Sivas Kongresi toplanmadan onceki gunlerde gelen delegeler, milli ulku ve hareketlerin geniş ve surekli bir bicimde yayımlanması icin bir gazetenin cıkarılması gereği uzerinde durmuşlardı İsmail Fazıl Paşanın onerisi ile cıkarılacak gazetenin adı İradei Milliye oldu
11 Eylul Perşembe gunku oturumda basın konusu ele alındı ve haftada iki gun olmak uzere “İradei Milliye adıyla bir gazetenin cıkarılmasına karar verildi Gazete yonetiminin politik kuruluşla ilgisi bulunmayan birine verilmesi istendi Bu kişiyi bulma gorevi ise Rasim (Başara) Beye verildi O da Sivas Lisesi ’nin calışkan oğrencilerinden biri olarak tanıdığı, yirmi iki yaşındaki Demircizade Selahattin ’i (Ulusalerk) bu işe uygun gordu Selahattin, gorevi sevincle kabul etti Dilekce ile Valiliğe başvurarak gazetenin cıkarma yetkisini aldı ve Sorumlu Muduru oldu
Gazete İl Basımevinde basıldı İlk sayısı 14 Eylul gunu cıkan gazetenin cıkış sebebi, yine bu sayıda “ Milli hareketin halka ve dunyaya duyurulması olarak belirtiliyordu
İradei Milliye Gazetesinin ozellikle ilk beş sayısındaki yazılar, bizzat Mustafa Kemal Paşa tarafından kaleme alınmıştır Temsil Kurulu ’nun Sivas ’ta bulunduğu sure icinde 19 sayı yayımlandı
İlk sayısının surumu tahmin edilemedi Bin adet basıldı Aşırı talep uzerine baskı sayısı artırıldı Gazete basıldığı gunlerde gecmiş baskıları yirmi kuruş yerine, iki yuz kuruşa dahi arayanlar vardı Ozellikle İstanbul ’dan buyuk bir istek vardı
KURULUŞUNDAN BUGUNE ANADOLU AJANSI Anadolu Ajansı ’nın kurucuları
Anadolu Ajansı ’nın tarihi, Turkiye Cumhuriyeti ’nin tarihi ile adeta ozdeştir Oyle ki, Turkiye Buyuk Millet Meclisi acılmadan 17 gun once 6 Nisan 1920 ’de kurulan Anadolu Ajansı, devleti kuran bu kurumun cıkardığı ilk yasaları duyurdu; Milli Mucadelenin ve Kurtuluş Savaşı ’nın her aşamasına, Cumhuriyet devrimlerine tanıklık etti
Anadolu Ajansı, Ataturk adı ile de adeta ozdeştir Anadolu Ajansı muhabirleri, kurucusu Mustafa Kemal Ataturk ’un her calışmasında yanında oldular; yurt gezilerini izlediler, halka seslenişini, gosterdiği hedefleri, en iyi bicimde duyurdular; haberleriyle Ataturk ’un gercekleştirdiği devrimlerinin kok salması icin, caba gosterdiler AA muhabirlerinin yazdıkları haberler, Ataturk ve Turkiye Cumhuriyeti konularında hazırlanan kronolojilerde yer aldı; Ataturk ’un soylev ve demecleri ile ilgili eserlerde, Ataturk ’un yurt gezilerini anlatan kitaplarda, tarih ve anı kitaplarında Anadolu Ajansının haberlerinden sıkca yararlanıldı AA muhabirleri, Ataturk ’un, Turkiye Cumhuriyeti ve halkı icin gercekleştirdiği her guzel şeyde yaşadığı sevince, mutluluğuna tanıklık ettiler; hastalığında, O ’nun sağlığına ilişkin haberleri duyururken huzunlendiler Ataturk ’un olumunde ise vatandaşlara da dağıtılan ve onların gozyaşları icinde okudukları hukumetin “Resmi Tebliğinin yer aldığı bulteni yazmanın acısını iclerinde hissettiler
Anadolu Ajansı ’nın tarihi, Turk Basın Tarihi, Turk Edebiyatı Tarihi icin de onem taşımaktadır Turk basınının gelişmesine onculuk eden Yunus Nadi Abalıoğlu, Ruşen Eşref Unaydın, Falih Rıfkı Atay gibi kalemler, Halide Edip Adıvar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu gibi Turk Edebiyatının onemli yazarları ve araştırmacıları ve daha niceleri, Anadolu Ajansının kuruluşundan itibaren kurumda gorev aldılar, onun gelişmesi icin uğraş verdiler
Anadolu Ajansı, Turk dış politikasının, Turkiye ’nin sosyal, ekonomik ve gunluk yaşamının da tanığıdır O yuzden AA ’nın haberleri ve fotoğrafları, butun araştırmacılar icin birinci elden kaynak niteliğini taşımaktadır
AA ’DAN ONCE
Anadolu Ajansı, Milli Mucadelenin başlarında, girişilen milli davanın sesinin her yana duyurulmasına yonelik doğru ve yansız haberciliğe duyulan buyuk ihtiyactan ortaya cıktı
Anadolu Ajansı kurulmadan once; Birinci Dunya Savaşı ’ndan yenik cıkmış, 30 Ekim 1918 ’de ağır koşullar iceren Mondros Mutarekesi ’ni imzalamış Osmanlı İmparatorluğu merkezinde, TurkiyeHavas Reuter ajansı calışmalarını surdurmekteydi Mondros Mutarekesi ’nin ardından İstanbul ’u fiilen işgal eden Muttefikler ile Damat Ferit Paşa Hukumeti arasında varılan uzlaşma gereğince yabancılara haber imtiyazı verilerek kurulan TurkiyeHavas Reuter ajansının yayınladığı haberler, Turkiye ’nin cıkarlarına değildi Mustafa Kemal Paşa da bu ajansın uydurma, karışıklık cıkarmaya ve zihinleri bulandırmaya yonelik haberlerinden rahatsızlık duymaktaydı
İzmir ’in 15 Mayıs 1919 ’da Yunanlılar tarafından işgalinden dort gun sonra 19 Mayıs ’ta Samsun ’a cıkarak Milli Mucadelenin meşalesini tutuşturan Mustafa Kemal Paşa,
Anadolu ’da giriştiği kurtuluş hareketinin sesini duyurmak amacıyla ceşitli girişimlerde bulundu AA ’nın kuruluşundan once, 411 Eylul 1919 tarihlerinde toplanan Sivas Kongresi ’nde alınan kararların duyurulması amacıyla adını kendi koyduğu İradei Milliye gazetesinin 14 Eylul 1919 ’da yayınlanmasını sağlayan Mustafa Kemal, 27 Aralık 1919 ’da Ankara ’ya gelişinden hemen sonra, ilk işlerden biri olarak gazete konusuna el attı ve 10 Ocak 1920 ’de yayın hayatına başlamasına onculuk ettiği Hakimiyeti Milliye gazetesinin de adını koydu
AA KURULUYOR
İstanbul ’un 16 Mart 1920′de resmen işgali ve Meclisi Mebusanın kapanması uzerine Mustafa Kemal Paşa, Ankara ’da toplanacak Meclis icin secim yapılmasını bir yazı ile 19 Martta illere, komutanlıklara bildirdi Artık İstanbul ’da kalınamayacağını goren bazı aydınlar da bir suredir Milli Mucadeleye katılmanın yollarını aramaktaydı Bu gelişme, Anadolu Ajansı ’nın kuruluşunu da sağlayacaktı
Ankara ’ya doğru yola cıkan iki ayrı kafilede yer alan Yeni Gun gazetesinin sahibi Yunus Nadi (Abalıoğlu) ile gazeteci yazar Halide Edip (Adıvar), 31 Mart ’ta Geyve ’de buluştular Trenle yollarına devam eden “millici iki aydın, GeyveAkhisar (şimdiki adıyla Pamukova) istasyonundaki mola sırasında Ankara ’ya gider gitmez ilk iş olarak “bir ajans teşkilatı kurulmasının gerekliliğini goruştuler Yunus Nadi ve Halide Edip, ajansın adını konuşurlarken; “Turk, “Ankara, “Anadolu secenekleri arasından “Anadolu Ajansında karar kıldılar
Turk kamuoyunu yanlış yollara surukleyerek, milli birliği tehlikeye duşurmek amacıyla icten ve dıştan yapılmakta olan tahrik ve tezvirlere karşı milleti uyanık tutmak
Milli kurtuluşu sağlayacak karar ve hareketleri, halka vaktinde bildirmek
Ataturk ’un milli mucadele yıllarından başlayarak basınyayınla ilgili yaptığı calışmalar:
4 Eylul 1919 – İradei Milliye Gazetesi ’nin cıkarılması
10 Ocak 1920 – Hakimiyeti Milliye Gazetesi ’nin cıkarılması
6 Nisan 1920 – Anadolu Ajansı ’nın kurulması
7 Ekim 1920 – Ceridei Resmiye Gazetesi ’nin cıkarılması
1925 – Telsiz Telgraf hahından Kanun ’un cıkarılması
1927 – Telsiz Telgraf vericilerinin hizmete girmesi
6 Maysıs 1927 – İstanbul Radyosu ’nun yayına başlaması
18 Kasım 1927 – Ankara Radyosu ’nun yayınına başlaması
İradei Milliye Gazetesi
İradei Milliye, Mustafa Kemal Paşa tarafından Temsil Kurulu adına yayın yapmak icin kurdurulan ilk Milli Mucadele gazetesidir
Sivas Kongresi toplanmadan onceki gunlerde gelen delegeler, milli ulku ve hareketlerin geniş ve surekli bir bicimde yayımlanması icin bir gazetenin cıkarılması gereği uzerinde durmuşlardı İsmail Fazıl Paşanın onerisi ile cıkarılacak gazetenin adı İradei Milliye oldu
11 Eylul Perşembe gunku oturumda basın konusu ele alındı ve haftada iki gun olmak uzere “İradei Milliye adıyla bir gazetenin cıkarılmasına karar verildi Gazete yonetiminin politik kuruluşla ilgisi bulunmayan birine verilmesi istendi Bu kişiyi bulma gorevi ise Rasim (Başara) Beye verildi O da Sivas Lisesi ’nin calışkan oğrencilerinden biri olarak tanıdığı, yirmi iki yaşındaki Demircizade Selahattin ’i (Ulusalerk) bu işe uygun gordu Selahattin, gorevi sevincle kabul etti Dilekce ile Valiliğe başvurarak gazetenin cıkarma yetkisini aldı ve Sorumlu Muduru oldu
Gazete İl Basımevinde basıldı İlk sayısı 14 Eylul gunu cıkan gazetenin cıkış sebebi, yine bu sayıda “ Milli hareketin halka ve dunyaya duyurulması olarak belirtiliyordu
İradei Milliye Gazetesinin ozellikle ilk beş sayısındaki yazılar, bizzat Mustafa Kemal Paşa tarafından kaleme alınmıştır Temsil Kurulu ’nun Sivas ’ta bulunduğu sure icinde 19 sayı yayımlandı
İlk sayısının surumu tahmin edilemedi Bin adet basıldı Aşırı talep uzerine baskı sayısı artırıldı Gazete basıldığı gunlerde gecmiş baskıları yirmi kuruş yerine, iki yuz kuruşa dahi arayanlar vardı Ozellikle İstanbul ’dan buyuk bir istek vardı
KURULUŞUNDAN BUGUNE ANADOLU AJANSI Anadolu Ajansı ’nın kurucuları
Anadolu Ajansı ’nın tarihi, Turkiye Cumhuriyeti ’nin tarihi ile adeta ozdeştir Oyle ki, Turkiye Buyuk Millet Meclisi acılmadan 17 gun once 6 Nisan 1920 ’de kurulan Anadolu Ajansı, devleti kuran bu kurumun cıkardığı ilk yasaları duyurdu; Milli Mucadelenin ve Kurtuluş Savaşı ’nın her aşamasına, Cumhuriyet devrimlerine tanıklık etti
Anadolu Ajansı, Ataturk adı ile de adeta ozdeştir Anadolu Ajansı muhabirleri, kurucusu Mustafa Kemal Ataturk ’un her calışmasında yanında oldular; yurt gezilerini izlediler, halka seslenişini, gosterdiği hedefleri, en iyi bicimde duyurdular; haberleriyle Ataturk ’un gercekleştirdiği devrimlerinin kok salması icin, caba gosterdiler AA muhabirlerinin yazdıkları haberler, Ataturk ve Turkiye Cumhuriyeti konularında hazırlanan kronolojilerde yer aldı; Ataturk ’un soylev ve demecleri ile ilgili eserlerde, Ataturk ’un yurt gezilerini anlatan kitaplarda, tarih ve anı kitaplarında Anadolu Ajansının haberlerinden sıkca yararlanıldı AA muhabirleri, Ataturk ’un, Turkiye Cumhuriyeti ve halkı icin gercekleştirdiği her guzel şeyde yaşadığı sevince, mutluluğuna tanıklık ettiler; hastalığında, O ’nun sağlığına ilişkin haberleri duyururken huzunlendiler Ataturk ’un olumunde ise vatandaşlara da dağıtılan ve onların gozyaşları icinde okudukları hukumetin “Resmi Tebliğinin yer aldığı bulteni yazmanın acısını iclerinde hissettiler
Anadolu Ajansı ’nın tarihi, Turk Basın Tarihi, Turk Edebiyatı Tarihi icin de onem taşımaktadır Turk basınının gelişmesine onculuk eden Yunus Nadi Abalıoğlu, Ruşen Eşref Unaydın, Falih Rıfkı Atay gibi kalemler, Halide Edip Adıvar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu gibi Turk Edebiyatının onemli yazarları ve araştırmacıları ve daha niceleri, Anadolu Ajansının kuruluşundan itibaren kurumda gorev aldılar, onun gelişmesi icin uğraş verdiler
Anadolu Ajansı, Turk dış politikasının, Turkiye ’nin sosyal, ekonomik ve gunluk yaşamının da tanığıdır O yuzden AA ’nın haberleri ve fotoğrafları, butun araştırmacılar icin birinci elden kaynak niteliğini taşımaktadır
AA ’DAN ONCE
Anadolu Ajansı, Milli Mucadelenin başlarında, girişilen milli davanın sesinin her yana duyurulmasına yonelik doğru ve yansız haberciliğe duyulan buyuk ihtiyactan ortaya cıktı
Anadolu Ajansı kurulmadan once; Birinci Dunya Savaşı ’ndan yenik cıkmış, 30 Ekim 1918 ’de ağır koşullar iceren Mondros Mutarekesi ’ni imzalamış Osmanlı İmparatorluğu merkezinde, TurkiyeHavas Reuter ajansı calışmalarını surdurmekteydi Mondros Mutarekesi ’nin ardından İstanbul ’u fiilen işgal eden Muttefikler ile Damat Ferit Paşa Hukumeti arasında varılan uzlaşma gereğince yabancılara haber imtiyazı verilerek kurulan TurkiyeHavas Reuter ajansının yayınladığı haberler, Turkiye ’nin cıkarlarına değildi Mustafa Kemal Paşa da bu ajansın uydurma, karışıklık cıkarmaya ve zihinleri bulandırmaya yonelik haberlerinden rahatsızlık duymaktaydı
İzmir ’in 15 Mayıs 1919 ’da Yunanlılar tarafından işgalinden dort gun sonra 19 Mayıs ’ta Samsun ’a cıkarak Milli Mucadelenin meşalesini tutuşturan Mustafa Kemal Paşa,
Anadolu ’da giriştiği kurtuluş hareketinin sesini duyurmak amacıyla ceşitli girişimlerde bulundu AA ’nın kuruluşundan once, 411 Eylul 1919 tarihlerinde toplanan Sivas Kongresi ’nde alınan kararların duyurulması amacıyla adını kendi koyduğu İradei Milliye gazetesinin 14 Eylul 1919 ’da yayınlanmasını sağlayan Mustafa Kemal, 27 Aralık 1919 ’da Ankara ’ya gelişinden hemen sonra, ilk işlerden biri olarak gazete konusuna el attı ve 10 Ocak 1920 ’de yayın hayatına başlamasına onculuk ettiği Hakimiyeti Milliye gazetesinin de adını koydu
AA KURULUYOR
İstanbul ’un 16 Mart 1920′de resmen işgali ve Meclisi Mebusanın kapanması uzerine Mustafa Kemal Paşa, Ankara ’da toplanacak Meclis icin secim yapılmasını bir yazı ile 19 Martta illere, komutanlıklara bildirdi Artık İstanbul ’da kalınamayacağını goren bazı aydınlar da bir suredir Milli Mucadeleye katılmanın yollarını aramaktaydı Bu gelişme, Anadolu Ajansı ’nın kuruluşunu da sağlayacaktı
Ankara ’ya doğru yola cıkan iki ayrı kafilede yer alan Yeni Gun gazetesinin sahibi Yunus Nadi (Abalıoğlu) ile gazeteci yazar Halide Edip (Adıvar), 31 Mart ’ta Geyve ’de buluştular Trenle yollarına devam eden “millici iki aydın, GeyveAkhisar (şimdiki adıyla Pamukova) istasyonundaki mola sırasında Ankara ’ya gider gitmez ilk iş olarak “bir ajans teşkilatı kurulmasının gerekliliğini goruştuler Yunus Nadi ve Halide Edip, ajansın adını konuşurlarken; “Turk, “Ankara, “Anadolu secenekleri arasından “Anadolu Ajansında karar kıldılar
Turk kamuoyunu yanlış yollara surukleyerek, milli birliği tehlikeye duşurmek amacıyla icten ve dıştan yapılmakta olan tahrik ve tezvirlere karşı milleti uyanık tutmak
Milli kurtuluşu sağlayacak karar ve hareketleri, halka vaktinde bildirmek