Ataturk'un ilk hastalık belirtisi 1937 yılında ortaya cıktı 1938 yılı başlarında Yalova'da bulunduğu sırada, ciddi olarak hastalandı Buradaki tedavi olumlu sonuc verdi Fakat tamamen iyileşmeden Ankara'ya yaptığı yorucu yolculuk, hastalığının artmasına sebep oldu
Bu tarihlerde Hatay sorununun gundemde olması da onu yormaktaydı Hasta olmasına rağmen, Mersin ve Adana'ya geziye cıktı Kızgın guneş altında askeri birliklerimizi teftiş edip tatbikat yaptıran Ataturk, cok yorgun duştu Ulku edindiğimilli dava uğruna kendi sağlığını hice saydı Guney seyahati hastalığının artmasına sebep oldu 26 Mayıs'ta Ankara'ya dondukten sonra tedavi ve istirahat icin İstanbul'a gitti Doktorlar tarafından, siroz hastalığı teşhisi kondu Deniz havası iyi geldiği icin, Savarona Yatı'nda bir sure dinlendi Bu durumda bile ulke sorunlarıyla ilgilenmeye devam etti İstanbul'a gelen Romanya kralı ile goruştu Bakanlar Kurulu toplantısına başkanlık etti 4 Temmuz 1938'de Hatay Antlaşması'nın yururluğe girmesi Ataturk'u cok sevindirip moralini duzeltti
Temmuz sonlarına kadar Savarona'da kalan Ataturk'un hastalığı ağırlaşınca Dolmabahce Sarayı'na nakledildi Fakat hastalığı durmadan ilerliyordu O'nun hastalığını duyan Turk halkı, sağlığıyla ilgili haberleri heyecanla takip ediyor, butun kalbiyle iyileşmesini diliyordu Hastalığının ciddiyetini kavrayarak 5 Eylul 1938'de vasiyetini yazıp servetinin buyuk bir kısmını Turk Tarih ve Turk Dil kurumlarına bağışladı
Ekim ayı ortalarında durumu duzelir gibi oldu Fakat, cok arzuladığı halde, Ankara'ya gelip cumhuriyetin on beşinci yıl donumu torenlerine katılamadı 29 Ekim 1938'de kahraman Turk Ordusu'na yolladığı mesaj, Başbakan Celal Bayar tarafından okundu Zaferleri ve mazisi insanlık tarihi ile başlayan, her zaman zaferlerle beraber medeniyet nurlarını taşıyan kahraman Turk ordusu!sozu ile Turk Ordusu'nun onemini belirtmiştir Yine aynı mesajda Turk vatanının ve Turk'luk camiasının şan ve şerefini, dahili ve harici her turlu tehlikelere karşı korumaktan ibaret olan vazifeni, her an ifaya hazır ve amade olduğuna benim ve buyuk ulusumuzun tam bir inan ve itimadımız vardırdiyerek Turk Ordusu'na olan guvenini belirtmiştir
Ataturk 1 Kasım 1938'de Turkiye Buyuk Millet Meclisi'nin acılış toreninde de bulunamadı Hazırladığı acılış nutkunu Başbakan Celal Bayar okudu Ataturk bu nutkunda ulkenin imarı, sağlık hizmetleri ve ekonomi konularındaki faaliyetleri acıkladı Bundan başka eğitim ve kultur konularına da temas edip gencliğin milli şuurlu ve modern kulturlu olarak yetişmesi icin İstanbul Universitesi'nin geliştirilmesi, Ankara Universitesi'nin tamamlanması ve Van Golu civarında bir universitenin kurulması icin calışmaların yapıldığını belirtti Turk Tarih ve Turk Dil kurumlarının calışmalarından duyduğu memnuniyeti acıkladı Ayrıca Turk gencliğinin kulturde olduğu gibi spor sahasında da idealine ulaştırılması icin Beden Terbiyesi Kanunu'nun uygulamaya konulmasından duyduğu memnuniyeti belirtti Ataturk, olumune kadar memleket meselelerinden bir an olsun uzak kalmamıştı
Ataturk'un hastalığı tekrar şiddetlendi 8 Kasımda sağlığıyla ilgili raporlar yayımlanmaya başlandı Butun memleketi tekrar derin bir uzuntu kapladı Her Turk'un kalbi onun kurtulması dileğiyle carpıyordu Ancak, kurtarılması icin gosterilen cabalar sonuc vermedi ve korkulan oldu Dolmabahce Sarayı'nda 10 Kasım 1938 sabahı saat dokuzu beş gece, insan icin değişmez kanun, hukmunu uyguladı Mustafa Kemal Ataturk aramızdan ayrıldı
Bu kara haberle, yalnız Turk milleti değil, butun dunya yasa burundu Buyuk, kucuk butun devletler onun cenaze toreninde bulunmak uzere temsilciler gondererek, Turkiye Cumhuriyeti'nin kurucusuna karşı duydukları derin saygıyı belirten mesajlar gonderdiler
16 Kasım gunu Ataturk'un tabutu, Dolmabahce Sarayı'nın buyuk toren salonunda katafalka konuldu Uc gun uc gece, gozu yaşlı bir insan seli ulu onderine karşı duyduğu saygı, minnet ve bağlılığını ifade etti
Cenaze namazı 19 Kasım gunu Prof Şerafettin Yaltkaya tarafından kıldırıldı On iki generalin omzunda sarayın dış kapısına cıkarılan tabut, top arabasına konularak, İstanbul halkının gozyaşları arasında Gulhane Parkı'na goturuldu Buradan bir torpido ile Yavuz zırhlısına nakledildi Buyuk Ada acıklarına kadar, donanmamız ve torene katılmak icin gelmiş olan yabancı gemilerin eşlik ettiği Yavuz zırhlısı cenazeyiİzmit'e getirdi Burada Yavuz zırhlısından alınan cenaze, ozel bir trene kondu Atalarına son saygı gorevlerini yapmak uzere toplanan halkın kalbinde derin bir uzuntu bırakarak Ankara'ya getirilmek uzere hareket edildi Ataturk'un vefatı uzerine cumhurbaşkanı secilen İsmet İnonu, Turkiye Buyuk Millet Meclisi Başkanı, bakanlar, Genelkurmay Başkam, milletvekilleri ile ordu ve devlet ileri gelenleri tarafından karşılanan cenaze, Turkiye Buyuk Millet Meclisi onunde hazırlanan katafalka kondu Ankara halkı da onun cenazesi onunden saygıyla gecerek son gorevini yaptı 21 Kasım 1938 Pazartesi gunu, sivil ve askeri yoneticiler ile yabancı devlet temsilcilerinin hazır bulunduğu ve on binlerce insanın katıldığı buyuk bir toren yapıldı Daha sonra Ataturk'un tabutu katafalkta alınarak Etnografya Muzesinde hazırlanan gecici kabre kondu
Turk milleti daha sonra, bu buyuk insana layık, Ankara Rasattepe'de bir Anıtkabir yaptırdı 10 Kasım 1953'te Etnografya Muzesinden alınan Ataturk'un naaşı Anıtkabir'e getirildi Burada yurdun her ilinden getirilmiş olan vatan topraklan ile hazırlanan ebedi istirahatgahına yerleştirildi
Bu tarihlerde Hatay sorununun gundemde olması da onu yormaktaydı Hasta olmasına rağmen, Mersin ve Adana'ya geziye cıktı Kızgın guneş altında askeri birliklerimizi teftiş edip tatbikat yaptıran Ataturk, cok yorgun duştu Ulku edindiğimilli dava uğruna kendi sağlığını hice saydı Guney seyahati hastalığının artmasına sebep oldu 26 Mayıs'ta Ankara'ya dondukten sonra tedavi ve istirahat icin İstanbul'a gitti Doktorlar tarafından, siroz hastalığı teşhisi kondu Deniz havası iyi geldiği icin, Savarona Yatı'nda bir sure dinlendi Bu durumda bile ulke sorunlarıyla ilgilenmeye devam etti İstanbul'a gelen Romanya kralı ile goruştu Bakanlar Kurulu toplantısına başkanlık etti 4 Temmuz 1938'de Hatay Antlaşması'nın yururluğe girmesi Ataturk'u cok sevindirip moralini duzeltti
Temmuz sonlarına kadar Savarona'da kalan Ataturk'un hastalığı ağırlaşınca Dolmabahce Sarayı'na nakledildi Fakat hastalığı durmadan ilerliyordu O'nun hastalığını duyan Turk halkı, sağlığıyla ilgili haberleri heyecanla takip ediyor, butun kalbiyle iyileşmesini diliyordu Hastalığının ciddiyetini kavrayarak 5 Eylul 1938'de vasiyetini yazıp servetinin buyuk bir kısmını Turk Tarih ve Turk Dil kurumlarına bağışladı
Ekim ayı ortalarında durumu duzelir gibi oldu Fakat, cok arzuladığı halde, Ankara'ya gelip cumhuriyetin on beşinci yıl donumu torenlerine katılamadı 29 Ekim 1938'de kahraman Turk Ordusu'na yolladığı mesaj, Başbakan Celal Bayar tarafından okundu Zaferleri ve mazisi insanlık tarihi ile başlayan, her zaman zaferlerle beraber medeniyet nurlarını taşıyan kahraman Turk ordusu!sozu ile Turk Ordusu'nun onemini belirtmiştir Yine aynı mesajda Turk vatanının ve Turk'luk camiasının şan ve şerefini, dahili ve harici her turlu tehlikelere karşı korumaktan ibaret olan vazifeni, her an ifaya hazır ve amade olduğuna benim ve buyuk ulusumuzun tam bir inan ve itimadımız vardırdiyerek Turk Ordusu'na olan guvenini belirtmiştir
Ataturk 1 Kasım 1938'de Turkiye Buyuk Millet Meclisi'nin acılış toreninde de bulunamadı Hazırladığı acılış nutkunu Başbakan Celal Bayar okudu Ataturk bu nutkunda ulkenin imarı, sağlık hizmetleri ve ekonomi konularındaki faaliyetleri acıkladı Bundan başka eğitim ve kultur konularına da temas edip gencliğin milli şuurlu ve modern kulturlu olarak yetişmesi icin İstanbul Universitesi'nin geliştirilmesi, Ankara Universitesi'nin tamamlanması ve Van Golu civarında bir universitenin kurulması icin calışmaların yapıldığını belirtti Turk Tarih ve Turk Dil kurumlarının calışmalarından duyduğu memnuniyeti acıkladı Ayrıca Turk gencliğinin kulturde olduğu gibi spor sahasında da idealine ulaştırılması icin Beden Terbiyesi Kanunu'nun uygulamaya konulmasından duyduğu memnuniyeti belirtti Ataturk, olumune kadar memleket meselelerinden bir an olsun uzak kalmamıştı
Ataturk'un hastalığı tekrar şiddetlendi 8 Kasımda sağlığıyla ilgili raporlar yayımlanmaya başlandı Butun memleketi tekrar derin bir uzuntu kapladı Her Turk'un kalbi onun kurtulması dileğiyle carpıyordu Ancak, kurtarılması icin gosterilen cabalar sonuc vermedi ve korkulan oldu Dolmabahce Sarayı'nda 10 Kasım 1938 sabahı saat dokuzu beş gece, insan icin değişmez kanun, hukmunu uyguladı Mustafa Kemal Ataturk aramızdan ayrıldı
Bu kara haberle, yalnız Turk milleti değil, butun dunya yasa burundu Buyuk, kucuk butun devletler onun cenaze toreninde bulunmak uzere temsilciler gondererek, Turkiye Cumhuriyeti'nin kurucusuna karşı duydukları derin saygıyı belirten mesajlar gonderdiler
16 Kasım gunu Ataturk'un tabutu, Dolmabahce Sarayı'nın buyuk toren salonunda katafalka konuldu Uc gun uc gece, gozu yaşlı bir insan seli ulu onderine karşı duyduğu saygı, minnet ve bağlılığını ifade etti
Cenaze namazı 19 Kasım gunu Prof Şerafettin Yaltkaya tarafından kıldırıldı On iki generalin omzunda sarayın dış kapısına cıkarılan tabut, top arabasına konularak, İstanbul halkının gozyaşları arasında Gulhane Parkı'na goturuldu Buradan bir torpido ile Yavuz zırhlısına nakledildi Buyuk Ada acıklarına kadar, donanmamız ve torene katılmak icin gelmiş olan yabancı gemilerin eşlik ettiği Yavuz zırhlısı cenazeyiİzmit'e getirdi Burada Yavuz zırhlısından alınan cenaze, ozel bir trene kondu Atalarına son saygı gorevlerini yapmak uzere toplanan halkın kalbinde derin bir uzuntu bırakarak Ankara'ya getirilmek uzere hareket edildi Ataturk'un vefatı uzerine cumhurbaşkanı secilen İsmet İnonu, Turkiye Buyuk Millet Meclisi Başkanı, bakanlar, Genelkurmay Başkam, milletvekilleri ile ordu ve devlet ileri gelenleri tarafından karşılanan cenaze, Turkiye Buyuk Millet Meclisi onunde hazırlanan katafalka kondu Ankara halkı da onun cenazesi onunden saygıyla gecerek son gorevini yaptı 21 Kasım 1938 Pazartesi gunu, sivil ve askeri yoneticiler ile yabancı devlet temsilcilerinin hazır bulunduğu ve on binlerce insanın katıldığı buyuk bir toren yapıldı Daha sonra Ataturk'un tabutu katafalkta alınarak Etnografya Muzesinde hazırlanan gecici kabre kondu
Turk milleti daha sonra, bu buyuk insana layık, Ankara Rasattepe'de bir Anıtkabir yaptırdı 10 Kasım 1953'te Etnografya Muzesinden alınan Ataturk'un naaşı Anıtkabir'e getirildi Burada yurdun her ilinden getirilmiş olan vatan topraklan ile hazırlanan ebedi istirahatgahına yerleştirildi