Anayasa Mahkemesi (AYM), Batman Hasankeyf'te yapılan baraj nedeniyle konutların yeni yerleşim alanına taşınması projesinden bekar olduğu gerekçesiyle yararlandırılmayan kişinin ferdi müracaatında ayrımcılık yasağının ihlal edildiğine hükmetti.
Resmi Gazete'de yer alan karara nazaran, Hasankeyf'te yaşayan ve bekar olan müracaatçının annesi 2008'de, babası ise 2010'da vefat etti. Devlet Su İşleri tarafından bölgede yapılan Ilısu Barajı'nın ilçe merkezini etkilemesi münasebetiyle yapılan kanun değişikliğiyle de ilçe merkezinin yeni yerleşim alanına taşınması kararlaştırıldı.
Bu durumdan etkilenen vatandaşlara 5543 sayılı Kanun'un süreksiz 8'inci unsuruyla belirlenen konular kapsamında mülklerinin temini sağlandı fakat ilgili kanunda 'aile vasfını taşıma' kuralı bulunduğundan bekar müracaatçı bu haktan yararlanamadı.
Bunun üzerine Batman Etraf ve Şehircilik Vilayet Müdürlüğü'ne başvuran ve olumsuz yanıt alan kişi, idari sürecin iptali istemiyle açtığı dava da mahkemece reddedilince Anayasa Mahkemesi'ne ferdî müracaat yaptı.
Başvuruyu görüşen yüksek mahkeme, mülkiyet hakkıyla irtibatlı olarak ayrımcılık yasağının ihlal edildiğine hükmetti.
Mahkeme kararının münasebeti
AYM'nin ihlal kararının münasebetinde, Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi'nin (AİHS) 1 numaralı protokolünün 'mülkiyetin korunması' başlıklı birinci unsuru hatırlatılarak, AİHS'nin 14'üncü hususunda de hak ve özgürlüklerin hiçbir ayrımcılık gözetilmeden sağlanması gerektiğine yer verildiği kaydedildi.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne nazaran farklı muamelenin objektif ve makul bir münasebete sahip olunmaması halinde 'ayrımcı' olarak nitelendirileceği belirtilen kararda, Anayasa'nın 35'inci hususunda de mülkiyet hakkının tanımlandığı ve Anayasa'nın 10'uncu hususuna nazaran de herkesin kanun önünde eşit olduğu aktarıldı.
Devlet organları ve yönetimin bütün süreçlerde kanun önünde eşitlik prensibine uygun hareket etme zorunluluğunun bulunduğu belirtilen kararda, müracaatçının bölgedeki mülkiyeti nedeniyle hak sahibi olduğu, anılan haktan yararlanamamasının tek sebebinin ise 'aile olma vasfını taşımaması' olduğu bildirildi.
Baraj projesi nedeniyle meskenleri sular altında kalan şahıslara hak tanınmasının sebebinin mağduriyetin giderilmesi olduğu belirtilen kararda, 'Anayasa'nın 10. hususunda düzenlenen eşitlik prensibi Anayasa'da teminat altına alınan hak ve özgürlüklerden yararlanılırken objektif ve haklı bir neden olmaksızın birebir yahut benzeri durumda bulunan bireylere farklı muamelede bulunulmasını yasaklamaktadır' tabirlerine yer verildi.
Somut olayda, kardeşi olmayanların ve bekar olanların haktan yoksun kaldıkları söz edilen kararda, farklı muamele yapıldığının açık olduğu kaydedildi.
Yönetimin ve mahkemenin kararında, farklı muamelenin sebebine ait açıklamanın bulunmadığı belirtilen kararda, 'Bu durumda müracaatçının 5543 sayılı Kanun'un süreksiz 8'inci unsurunun (3) numaralı fıkrasıyla getirilen konut yardımı hakkından yararlanılması bakımından maruz bırakıldığı farklı muamelenin objektif ve haklı bir temelin bulunmadığı sonucuna ulaşılmaktadır. Farklı muamelenin haklı bir sebebinin bulunmadığı sonucuna ulaşıldığından orantılılık istikametinden ayrıyeten bir inceleme yapılmasına gerek görülmemiştir. Açıklanan münasebetlerle Anayasa'nın 35'inci unsurunda düzenlenen mülkiyet hakkıyla kontaklı olarak Anayasa'nın 10. unsurunda teminat altına alınan ayrımcılık yasağının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir' sözleri yer aldı.
Yüksek mahkeme ayrıyeten, mevzuyla ilgili yine yargılama yapılarak ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması için karar örneğinin lokal mahkemeye gönderilmesini kararlaştırdı.