Türkiye’nin önde gelen bilim insanlarından olan akademisyen, moleküler biyolog ve biyokimyager Aziz Sancar, 2015 yılında hücrelerin hasarlı DNA’ları nasıl onardığını ve genetik bilgiyi nasıl koruduğunu moleküler seviyede haritalayan çalışmaları nedeniyle Nobel Kimya Ödülü’ne layık görülmüş ve Nobel Mükafatı alan ikinci Türk olmayı başarmıştı.
Şimdi de 75 yaşındaki bilim beşerinin bir keşfe daha imza attığı ortaya çıktı. Cumhuriyet’ten Orhan Bursalı tarafından kaleme alınan bir yazıya nazaran Sancar ve takımı, beyin kanseri tedavisine yönelik değerli bir buluş gerçekleştirdi.
Keşif talih yapıtı yapıldı
Habere nazaran Sancar ve takımı, laboratuvarlarda gerçekleştirilen deneylerde kullanılan EdU molekülünün beyin kanserinde kullanılabileceğini keşfetti. Çalışmanın bulgularının PNAS mecmuasında yayımlandığı belirtilirken Sancar’ın erken kademelerde mevzuyla ilgili konuştuğu da aktarıldı. Ünlü bilim insanı, keşiflerini talih yapıtı gerçekleştirdiklerini ve bunun birçok insanı keyifli edeceğini belirtti: “Bu çok sürpriz bir buluş, büyük tesadüf. Öbür bir deney yaparken birden bizi şok eden çok farklı bir olay karşımıza çıktı.”
Ayrıca Bursalı’nın haberinde Sancar’ın buluşunu kısaca anlattığı da belirtildi. Ünlü bilim insanı, DNA tamiri üzerinde merak ettikleri bir mevzuyu araştırdıklarını söz etti. Sancar’a Nobel kazandıran İnsan Nükleotit Eksizyon Tamirat Sistemi, DNA’da hasar gören 26 nükleotitli kısmı kesip çıkarıyor ve onarıyor. Sancar da bunu test tüpünde kanıtladıklarını; fakat insan hücresinde içinde de bu türlü olup olmadığını merak ettiklerini aktardı.
Hücreler adeta tamir döngüsüne girdi
26 nükleoititten fazlasının çıkarılıp çıkarılmadığını yahut daha çok nükleotit eklenip eklenmediğini araştırdıklarını söyleyen bilim insanı, bunun için EdU isimli molekülü kullandıklarını söz etti. Bu sırada ortaya çıkan sonuçların onları şok ettiğini belirten Sancar, molekülün sağlam DNA’da güya hasara uğramış üzere tesir yaptığını ve tamir düzeneğini harekete geçirdiğini tabir etti.
Biraz daha açacak olursak molekül sağlam hücrelerin bulunduğu ortama koyuldu. Sonrasında ise hücrenin tamir sistemini çalıştırarak molekülü kesip çıkarttığı görüldü. Çıkarılan molekül ise hür kalınca tekrar genoma girdi ve yeniden birebir şeyler yaşandı. Bu döngünün bu türlü devam ettiğini belirten Sancar, en sonunda EdU ile başa çıkamayan hücrenin öldüğünü belirtti. Bilim insanı, bu halde molekülün kesin olarak nasıl hücreyi öldürdüğünün anlaşıldığını, bunun da kanser hücreleri için kullanılabileceğini vurguluyor.
“EdU molekülü, nöronlara ziyan vermeden tümörü öldürebilir”
Beyin kanseri konusuna gelelim. Açıklamalara nazaran EdU molekülü, kemoterapi ilaçlarının tersine bariyerleri aşarak kolaylıkla beyne geçebiliyor. Sancar da EdU’nun hücre öldürme özelliğinden ötürü kansere karşı kullanılabileceğini söz ediyor: “EdU Şayet beyin kanseri olan bir hastaya verilirse beyne masraf, kanserli hücrelerin DNA’sına girer ve nöronlara ziyan vermeden tümörü öldürür sonucuna ulaştık.”
Nobel Ödüllü bilim insanı, artık de beyin tümörleri konusunda önde gelen bir uzmanla çalışmaya başlayacaklarını ve deneyler gerçekleştireceklerini söz ediyor. Heyecan verici keşfin milyonlarca insanı etkileyen beyin kanseri için bir tahlil olup olmayacağını ilerleyen vakitlerde göreceğiz.