Mikrobiyota insan bedenindeki hücre sayısının %90’ını oluşturan; virüsler, bakteriler ve tek hücreli canlılardan meydana gelen yapıdır. Probiyotikler ise ağız yoluyla kâfi ölçüde alındığında sıhhati olumlu istikamette etkileyen canlı mikroorganizmalardır. Bağırsak içi mikrobiyal dengeyi geliştirerek floraya katkıda bulunmakta, müsabaka yoluyla hastalık yapan mikroorganizmalara fırsat vermeyip daha sonra dışkıyla atılmalarını sağlamaktadır. Probiyotiklerin besinsel kaynakları: Laktobasiller, Bifidobakterler, Enterococcus, Streptococcuslar’ın kullanıldığı fermente yoğurtlar, peynir, turşu, çiğ sucuk, ekmek, bira, şarap, kımız ve kefirdir.
Diyetsel faktörler ve beslenme alışkanlıkları bağırsak mikrobiyotasının modülasyonunda kıymetli bir rol oynamaktadır. Bu bahiste dikkat cazibeli olan ise bu tesirin çok kısa bir müddette gerçekleşebiliyor oluşudur. Örneğin farelerde yapılan çalışmalarda, düşük yağlı ve bitkisel kompleks karbonhidratlardan güçlü bir diyetten yüksek yağlı ve yüksek şekerli diyete geçildiğinde; ya da insanlarda yapılan çalışmalarda, yüksek yağlı ve düşük posalı diyetten düşük yağlı ve yüksek posalı bir diyete geçildiğinde bir gün içerisinde bile bağırsak mikrobiyotasında bariz değişikliklerin oluştuğu gözlenmiştir. Yüksek yağlı diyet ile beslenen farelerde olağan diyetle beslenen farelere kıyasla probiyotik tesir gösteren bakterilerin sayısının düşük olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Prebiyotikler sindirilmeyen fakat barsakta parçalanan ve kalın bağırsaktaki bakterilerin çoğalmasını ve aktifliğini attırarak bağırsak sıhhatini da uygunlaştıran sindirilemeyen karbonhidratlardır. Bir disakkarit olan laktuloz, inülin, oligosakkaritler (maltoz,soya,ksiloz), oligofruktoz ve galaktoz içeren galaktooligosakkaritler (kurubaklagiller) prebiyotiklerin besinsel kaynaklarıdır. İnülinin alt formu olan fruktooligosakkaritlerin besinsel kaynakları ise: buğday, soğan, muz, sarımsak, pırasa, yerelması, karahindiba, kuşkonmaz, bezelye, arpa, çavdardır. Ayrıyeten içerdiği oligosakkaritler sebebiyle anne sütü de prebiyotikler için güzel bir kaynak olarak kabul edilmektedir.
Sinbiyotikler, probiyotik ve prebiyotiklerin birlikte bulunduğu haldir. Postbiyotikler ise probiyotiklerin biyolojik olarak aktif yan eserleri olup, besinlere katıldıklarında sıhhat üzerine olumlu katkıları görülebilen kısa zincirli yağ asitleri üzere unsurlardır.
Probiyotiklerin Sıhhate ve Kimi Hastalıklara Tesirleri
Probiyotik mikroorganizmaları içeren probiyotik süt eserlerinin ise besleyici olmasının yanı sıra sıhhat üzerinde de sayısız faydaları bulunmaktadır. Probiyotiklerin olumlu tesir gösterebilmeleri için bağırsağa yerleşmiş olmaları gerekmektedir. Günümüzde çok sayıda hastalığın tedavisinde ve önlenmesinde giderek artan bir oranda probiyotik kullanımı eğilimi kelam hususudur.
• Probiyotiklerin bulunduğu konağın bağışıklık savunmasını ve mikrobiyal patojenlere karşı direncini arttırdıkları, bu yola gastrointestinal sistemde kimi fizyolojik işlevleri güzelleştirdiği araştırmalar sonucunda ortaya konmuştur.
• Probiyotiklerde en uygun sonuç, laktoz malabsorbsiyonu ve akut ishallerin tedavilerinde elde edilmiştir. Probiyotik uygulamalarıyla laktozun daha yeterli sindirildiği, rotavirüs enfeksiyonları, antibiyotik ve kemoterapi nedenli ishallerin mühletinin, sıklığının ve tekrarının azaldığı gözlemlenmiştir.
• The American Journal of Clinical Nutrition mecmuasında yayınlanan bir çalışmada az yağlı klasik yoğurt ile karşılaştırıldığında probiyotik yoğurdun obez bireylerde insülin hassaslığı ve yağlar üzerinde olumlu tesirleri olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
• Yapılan bir araştırmada Kolorektal Kanser cerrahisi öncesi probiyotik desteğinin ameliyat sonrası görülen çeşitli komplikasyonları azalttığı gözlenmiştir.
• 45-65 yaş aralığındaki tip2 diyabet hastaları ortasında yapılan bir çalışmaya nazaran probiyotik fermente süt kullanımının hastaların vücut kitle indekslerinde, açlık kan şekerleri ve HBA1C kıymetlerinde (son 2 ila 3 aydaki ortalama kan şekeri değeri) düşüş gözlenmiş ve probiyotiklerin diyabet tedavisinde tamamlayıcı olarak kullanılabilirliğinden bahsedilmektedir.
• Nekrotizan Enterokolit (NEK), ekseriyetle yenidoğan prematüre bebeklerin bağırsaklarının bir kısmında doku hasarı olarak görülen bir hastalıktır. Probiyotikler prematüre bebeklerde NEK riskine karşı bağırsak florasının değiştirilmesi ve olağanlaştırılması için kullanılan potansiyel önleyiciler olarak düşünülerek yapılan bir araştırma sonucunda probiyotiklerin öteki potansiyel patojenlerle rekabete girerek bağırsak mikrobiyotasının değişiminde kıymetli rol oynadığı tespit edilmiştir.
• Yapılan bir çalışmada probiyotik ve prebiyotik fermente süt içeren eserin 3 haftalık kullanımı sonrası total kolesterol seviyesinde ve düşük dansiteli lipoprotein (LDL) seviyesinde düşüş gözlenmiştir. Bir öteki çalışmada ise 4-8 hafta boyunca fermente yoğurt ile beslenenlerde emsal sonuçlara ulaşılmıştır. Bu çalışmalardan yola çıkarak çocukluk çağında başlanan probiyotik ve prebiyotikten varlıklı beslenme ilerleyen vakitlerde oluşabilecek kardiyovasküler hastalık riskini düşürebileceği düşünülmektedir.
• Science Direct’te yayınlanan bir çalışmada probiyotik tedavisi alan iştirakçiler, depresif belirtilerde plasebo alanlara nazaran daha fazla düzgünleşme göstermiştir.
• İntestinal mikrobiyota kompozisyonu çeşitli sistemler ile otistik davranışlarını denetim edebilmektedir. Ayrıyeten, yapılan probiyotik desteklerinin otizm semptomlarını azalttığı saptanmıştır.