Bal arılarının yansımalarını görebilecekleri ayna ve sakin su üzere yüzeylerin üzerinden uçarken tuhaf bir biçimde etkilendiği ve uçma yetilerini kaybettiği çok uzun yıllardır bilinen bir gerçek. Lakin arıların uçuşunun bu formda etkilenmesini gerisinde ne üzere bir güç olduğu sırrını korumaktaydı. Şimdiye kadar.
Yeni yapılan bir çalışma ile yansıtıcı yüzeylerin üzerinden uçan bal arılarının uçuşunun bozulması gizemi sonunda aydınlandı. Buna nazaran arıların, bu şekil yüzeylerde ne kadar alçaldıklarını fark edemediği keşfedildi.
Arıların yansıyan yüzeylerde neden düşüşe geçtiği sonunda aydınlandı
1963'te Herbert Heran isimli Avusturyalı bir entomolog ve Alman davranış bilimci Martin Lindauer, bal arılarının uçuşunda tuhaf bir şey fark ettiler. Seçilmiş arılar bir gölün üzerinden uçmak üzere eğiten araştırmacılar, suyun yüzeyinde dalgalar ve dalgalanmalar olduğunda bal arılarının başka tarafa geçebildiklerini; lakin gölün ayna üzere pürüzsüz olduğu durumlarda arıların irtifa kaybederek düştüğünü gözlemlediler.
Bu bulgular o vakitler bal arılarının uçuş sırasında istikametlerini bulmak için görsel ipuçları kullandığı fikrine katkı sağlamıştı. Yeni gerçekleştirilen takip testleri ile de bu fikre orijinal bir bakış açısı getirilmiş oldu. 1963 yılında gerçekleştirilen deneyi tekrarlayan araştırmacılar, bal arılarının uçuş sırasında irtifalarını denetim etmek için altlarındaki tabanın hızlanmasını izlediği sonucuna ulaştı.
Ayarlanabilir aynalarla kaplı dikdörtgen bir tünelde gerçekleştirilen deneylerde araştırmacılar, tüm aynalar kapatıldığında yahut tavanda bulunan ayna açıldığında bal arılarının ekseriyetle sabit bir irtifayı koruyarak basitçe tünelin öteki tarafına geçebildiğini gözlemlediler. Lakin dikdörtgenin altında yer alan ayna açıldığında ve bu, yerin olağandan iki kat uzakta gözükmesine neden olduğunda durum değişti.
Daha öncesinde sıkıntısız bir halde uçabilen arılar, 40 santimetre kadar yol gittikten sonra tabanla çarpışana kadar irtifa kaybetmeye başladı. Hem tavan hem de yer ayna olduğunda ise durum daha kötü bir hal aldı ve arıların yalnızca 8 santimetre ilerledikten sonra düşüşe geçtiği gözlemlendi.
Farklı tipler, uçmak için farklı tekniklere güveniyor
Elde edilen bu bulguların, bazen insan havacıların da deneyimlediği ve yer suratlarını göremediklerinde irtifalarını korumakta zorlanmalarına neden olan uzaysal oryantasyon bozukluğuna olan benzerliği dikkat cazipti. Neyse ki biz, uzaysal yansımaların üstesinden gelmemize yardımcı olan teknolojiye sahibiz; lakin birebir durum arılar için geçerli değil.
Konuya dair "İlginç bir biçimde, çift ayna durumumuz, sakin bir su yüzeyinin üzerinde açık gökyüzü uçuşunun uçuş şartlarına yaklaşmamıza müsaade verdi" halinde kaydeden araştırmanın muharrirleri, elde ettikleri sonuçların, daha evvel yapılan çalışmanın sonuçlarıyla örtüştüğünü ifade ediyor. Öbür bir halde söylemek gerekirse yeni araştırma, arıların irtifalarını korumak ismine gökyüzünden yer alan görsel ipuçları yerine yerdeki görsel ipuçlarını kullandığı fikrini destekliyor.
Bu duruma ait olarak araştırmacılar, yer artık düzgün bir taban çizgisi biçiminde olmadığında arıların 'ventral optik akışı' yine kazanabilmek için alçaldıklarına inanıyor. Yani yerin aslında olandan daha uzak olduğunu düşünen arılar ne kadar alçaldıklarını fark edemiyor ve sonuç olarak yere çakılıyor.
Daha tuhaf olanı ise bir öteki çalışmada meyve sineklerinin irtifalarını denetim etmek için ventral optik akışı kullanmadığı tespit edildi. Yani bu da bir nevi farklı cinslerin uçmak için farklı teknikler kullandığını gösteriyor.