balıkların ozellikleri kısaca
balıkların genel ozellikleri
balıkların ozelliği hakkında bilgi
Balıklar (Pisces) poikloterm olan, neredeyse sadece suda yaşayan ve solungacları ile solunum yapan, soğuk kanlı, yurekleri cift gozlu, coğunun vucudu pullu, genellikle yumurta ile ureyen omurgalı hayvanlardır Bazı turler canlı doğurarak urer (lepistes, kılıckuyruk, moly vs) Orneğin tatlı su balıklarından Lepistes'in (Poecilia reticulata) yumurtaları anne karnında catlar ve canlı doğum gercekleşir Ciklitgillerde ise kulucka suresi dişinin ağzında gercekleşirAğzında yumurtaları ceviren, mantarlaşmasını engelleyen dişi yumurtalar catlayana hatta yavrular serbestce yuzmeye başlayana kadar onları ağzındaki kesesinde korur
Tat alma organı
Balıklarda tat alma cisimcikleri dudaklarda, farinkste, burun epitelinde, baş derisinde, bıyıkların uclarında yerleşmiş olduğu gibi bazılarında da ağız icinde yerleşmiştir Balıklarda dil yoktur Olanlarında da gelişmemiştir Sazanların ağzı icinde cok kalın kastan yapılmış yastık şeklinde bir yapı bulunur Bu organ tat almaya yarar Balıklar bazı maddeleri memelilerden daha iyi ayırt edebilirler
Diğer adı da Zebra balığı (akrep balığı) olan bir Aslan balığı (Pterois volitans)
Dokunma duyusu
Dokunma duyusunda bıyıkların rolu buyuktur Bıyıklar tat almada etkili olduğu gibi, besin bulma ve dokunma organı olarak da gorev yaparlar
Balıkların baş, govde ve yuzgec derileri ustunde tomurcuk veya cukurcuklar halinde kucuk duyu organları mevcuttur İclerinde sinir ucları dallanmış haldedir Gorevleri; yaklaşan duşmanı, sıcaklık değişimini, besin ve tuzluluğu hissetmektir Duyuda yan organın da etkisi onemlidir Bazı derin deniz balıklarının yuzgec ışınlarında uzamış olan bazı kısımlarında duygu organları yer almıştır
İşitme ve yan organ (Yanal cizgi)
Balıklarda dış ve orta kulak yoktur İşitme organı bir kapsul icinde bulunan ic kulaktan ibaret olup, sudaki ses titreşimlerini idrak eder Bu işitme organına “labirent denir İşitmede etkili olduğu gibi, dengenin sağlanmasında, ağırlık ve yercekimi tespitinde de onemli rol oynar İclerinde kalsiyum karbonattan yapılmış “otolit adı verilen cisimcikler de bulunur Bazı balıklarda hava kesesinin on kısmının her iki yanında ic kulakla ilişkili dorder adet kemikcik bulunur “Weber cihazı adını alan bu sistem ses dalgalarını ve basınc değişimini ic kulağa ileterek daha iyi işitmeğe yardım eder Kucuk frekanslı titreşimler, yanal cizgi sistemiyle idrak edilir Bu, vucudun yanlarında derinin altında uzanan ici mukus dolu bir cift kanaldır Belirli aralıklarla bu kanalı pulların arasından veya ortasından dışarı bağlayan yollar, bu yolların ucunda icinde sıvı ve sinir hucreleri bulunan bir torba vardır Sudaki titreşimler bu sıvıya gecerek sinir hucreleri tarafından idrak edilir Mesaj daha sonra sinirler vasıtasıyla beyne iletilir
Bir başka balığın hareketinin doğurduğu titreşimleri, yanındaki balık bu yolla duyar Yan organ cok alcak frekanslı titreşimleri idrak edip işitmeye yardımcı olduğu gibi, su akıntısının yonunu, sıcaklık ve soğukluk farklarını da tesbit eder Yan organ işitmede de yardımcı olur Ses ve basınc dalgalarını tesbit edebilir Kemikli balıklarda, vucudun her iki yanında solungaclardan kuyruk yuzgecine kadar uzanır
Koku duyusu
Balıklarda burun (nostril), solunum icin değil, suda cozunmuş kimyasal maddeleri koklamaya yarayan bir duyu organıdır Koku alma kapsulleri ust cene uzerinde bulunan bir cift (veya bir adet) burun cukuruna yerleşmiştir Koku maddelerini taşıyan su burun deliklerine girip cıkarken, koklama kapsullerini yalayarak sinirleri uyarır Bu duyu kopek balıkları gibi bazı balıklarda cok kuvvetlidir Kopek balıkları kan kokusunu yuzlerce metre uzaktan alabilirler
Kopekbalığı
Yuzme kesesi
Balıkların suda batmadan durmasını sağladığı icin onemlidir Sindirim kanalının bir uzantısı olup, sırt tarafta torba şeklindedir İci CO2, O2 ve NO2 gazları ile doludur Balığın yoğunluğunu, suyun yoğunluğuna gore ayarlar Balık suda batmadan durmak icin, icindeki gazı artırarak keseyi şişirir Yuzerken havasını azaltır Bazı balıklarda yuzme kesesi ikiye ayrılmıştır Yuzme kesesi solunum, hidrostatik gorev, ses meydana getirme ve bazı uyartıları hissetmede de etkilidir Butun balıklarda hava kesesi bulunmaz Boyle balıklarda yağlı vucut ve goğus yuzgecleri batmalarına mani olur Dip balıklarında yuzme kesesinin dışarıyla herhangi bir bağlantısı yoktur Gaz ozel bir sistemle hava kesesine doldurulur ve boşaltılır Bu durumda karşımıza beş tip balık cıkmakta; Fizostom balıklar ve Fizoklist balıklar Fizostom balıklarda hava kesesi yutakla bağlantılı olduğu icin gaz girşi cıkışı sorun olmamaktadır ama Fizoklist balıklarda herhangi bir yutak bağlantısı olmadığından gaz giriş cıkışını Rete Mirabledediğimiz kılcal damar ağı yardımıyla olduğu bulunmuştur Rete mirable mekanizmasında; gaz bezinden toplardamarlara laktik asit verilirLaktik asit oksijen bağlanma yeteneğini duşurerek atardamarlarda yuksek kısmi oksijen basıncı oluşmasını sağlarBu olay tekrarlanarak tepe noktasındaki oksijen basıncının iyice yukselmesi sağlanır ve yuzme kesesinin icine diffuzyonla hava girişi olur Kan damarlarındaki bu ters akımdan dolayı oksijen keseden dışarı cıkamaz
balıkların genel ozellikleri
balıkların ozelliği hakkında bilgi
Balıklar (Pisces) poikloterm olan, neredeyse sadece suda yaşayan ve solungacları ile solunum yapan, soğuk kanlı, yurekleri cift gozlu, coğunun vucudu pullu, genellikle yumurta ile ureyen omurgalı hayvanlardır Bazı turler canlı doğurarak urer (lepistes, kılıckuyruk, moly vs) Orneğin tatlı su balıklarından Lepistes'in (Poecilia reticulata) yumurtaları anne karnında catlar ve canlı doğum gercekleşir Ciklitgillerde ise kulucka suresi dişinin ağzında gercekleşirAğzında yumurtaları ceviren, mantarlaşmasını engelleyen dişi yumurtalar catlayana hatta yavrular serbestce yuzmeye başlayana kadar onları ağzındaki kesesinde korur
Tat alma organı
Balıklarda tat alma cisimcikleri dudaklarda, farinkste, burun epitelinde, baş derisinde, bıyıkların uclarında yerleşmiş olduğu gibi bazılarında da ağız icinde yerleşmiştir Balıklarda dil yoktur Olanlarında da gelişmemiştir Sazanların ağzı icinde cok kalın kastan yapılmış yastık şeklinde bir yapı bulunur Bu organ tat almaya yarar Balıklar bazı maddeleri memelilerden daha iyi ayırt edebilirler
Diğer adı da Zebra balığı (akrep balığı) olan bir Aslan balığı (Pterois volitans)
Dokunma duyusu
Dokunma duyusunda bıyıkların rolu buyuktur Bıyıklar tat almada etkili olduğu gibi, besin bulma ve dokunma organı olarak da gorev yaparlar
Balıkların baş, govde ve yuzgec derileri ustunde tomurcuk veya cukurcuklar halinde kucuk duyu organları mevcuttur İclerinde sinir ucları dallanmış haldedir Gorevleri; yaklaşan duşmanı, sıcaklık değişimini, besin ve tuzluluğu hissetmektir Duyuda yan organın da etkisi onemlidir Bazı derin deniz balıklarının yuzgec ışınlarında uzamış olan bazı kısımlarında duygu organları yer almıştır
İşitme ve yan organ (Yanal cizgi)
Balıklarda dış ve orta kulak yoktur İşitme organı bir kapsul icinde bulunan ic kulaktan ibaret olup, sudaki ses titreşimlerini idrak eder Bu işitme organına “labirent denir İşitmede etkili olduğu gibi, dengenin sağlanmasında, ağırlık ve yercekimi tespitinde de onemli rol oynar İclerinde kalsiyum karbonattan yapılmış “otolit adı verilen cisimcikler de bulunur Bazı balıklarda hava kesesinin on kısmının her iki yanında ic kulakla ilişkili dorder adet kemikcik bulunur “Weber cihazı adını alan bu sistem ses dalgalarını ve basınc değişimini ic kulağa ileterek daha iyi işitmeğe yardım eder Kucuk frekanslı titreşimler, yanal cizgi sistemiyle idrak edilir Bu, vucudun yanlarında derinin altında uzanan ici mukus dolu bir cift kanaldır Belirli aralıklarla bu kanalı pulların arasından veya ortasından dışarı bağlayan yollar, bu yolların ucunda icinde sıvı ve sinir hucreleri bulunan bir torba vardır Sudaki titreşimler bu sıvıya gecerek sinir hucreleri tarafından idrak edilir Mesaj daha sonra sinirler vasıtasıyla beyne iletilir
Bir başka balığın hareketinin doğurduğu titreşimleri, yanındaki balık bu yolla duyar Yan organ cok alcak frekanslı titreşimleri idrak edip işitmeye yardımcı olduğu gibi, su akıntısının yonunu, sıcaklık ve soğukluk farklarını da tesbit eder Yan organ işitmede de yardımcı olur Ses ve basınc dalgalarını tesbit edebilir Kemikli balıklarda, vucudun her iki yanında solungaclardan kuyruk yuzgecine kadar uzanır
Koku duyusu
Balıklarda burun (nostril), solunum icin değil, suda cozunmuş kimyasal maddeleri koklamaya yarayan bir duyu organıdır Koku alma kapsulleri ust cene uzerinde bulunan bir cift (veya bir adet) burun cukuruna yerleşmiştir Koku maddelerini taşıyan su burun deliklerine girip cıkarken, koklama kapsullerini yalayarak sinirleri uyarır Bu duyu kopek balıkları gibi bazı balıklarda cok kuvvetlidir Kopek balıkları kan kokusunu yuzlerce metre uzaktan alabilirler
Kopekbalığı
Yuzme kesesi
Balıkların suda batmadan durmasını sağladığı icin onemlidir Sindirim kanalının bir uzantısı olup, sırt tarafta torba şeklindedir İci CO2, O2 ve NO2 gazları ile doludur Balığın yoğunluğunu, suyun yoğunluğuna gore ayarlar Balık suda batmadan durmak icin, icindeki gazı artırarak keseyi şişirir Yuzerken havasını azaltır Bazı balıklarda yuzme kesesi ikiye ayrılmıştır Yuzme kesesi solunum, hidrostatik gorev, ses meydana getirme ve bazı uyartıları hissetmede de etkilidir Butun balıklarda hava kesesi bulunmaz Boyle balıklarda yağlı vucut ve goğus yuzgecleri batmalarına mani olur Dip balıklarında yuzme kesesinin dışarıyla herhangi bir bağlantısı yoktur Gaz ozel bir sistemle hava kesesine doldurulur ve boşaltılır Bu durumda karşımıza beş tip balık cıkmakta; Fizostom balıklar ve Fizoklist balıklar Fizostom balıklarda hava kesesi yutakla bağlantılı olduğu icin gaz girşi cıkışı sorun olmamaktadır ama Fizoklist balıklarda herhangi bir yutak bağlantısı olmadığından gaz giriş cıkışını Rete Mirabledediğimiz kılcal damar ağı yardımıyla olduğu bulunmuştur Rete mirable mekanizmasında; gaz bezinden toplardamarlara laktik asit verilirLaktik asit oksijen bağlanma yeteneğini duşurerek atardamarlarda yuksek kısmi oksijen basıncı oluşmasını sağlarBu olay tekrarlanarak tepe noktasındaki oksijen basıncının iyice yukselmesi sağlanır ve yuzme kesesinin icine diffuzyonla hava girişi olur Kan damarlarındaki bu ters akımdan dolayı oksijen keseden dışarı cıkamaz