Balinaların Yaşamı Hakkında Bilgi
Balinaların Yaşam Dongusu
Balinaların Yaşamları
Balinalar (Latince: Cetacea) icinde balinaları, yunusları ve liman yunuslarını barındıran, memeliler sınıfında bir takımdır Biyolojik adlarda balinaicin Latince cetus sozcuğu kullanılır, ozgun anlamı ise buyuk deniz hayvanıdır Latinceye ise Yunanca'dan gecmiştir
Balinalar suda yaşama tam olarak uyum sağlamış memelilerdir Govdeleri mekik şeklinde, ince uzun ve ortada kalındır On uzuvları değişerek yuzgece donuşmuştur Arka uzuvları ise cok kuculmuştur, belkemiğine bağlı değildirler ve govde icinde gizlidirler Kuyrukları yatay olarak duzleşmiştir Hemen hemen hic kılları yoktur ve kalın bir yağ tabakası ile soğuktan korunurlar Grup olarak yuksek bir zeka duzeyine sahiptirler
Balinalar takımında doksan tur bulunur Tatlısu yunusu olan beş turu haric hepsi deniz ve okyanuslarda yaşar
Yaşam dongusu ve davranış
Ureme
Gok balinalar 610 yaşlarında, erkeklerin ortalama boyu 23 m ve dişilerinki ise ortalama 24 m iken cinsel olgunluğa erişirler: erkekler belirtilen yaş aralığının sonunda, dişiler başında olgunlaşır Ciftleşmeler sonbaharın ikinci yarısında başlar ve kış sonuna kadar devam eder Ciftleşme davranışları ve doğurma yerleri hakkında cok az bilgi olan gok balinalarda dişiler, tipik olarak, her 23 yılda bir ve kış başında doğururlar; gebelik
Yeni doğan gok balina yaklaşık 23 ton ağırlığında ve 78 m boyundadır Anne yavrusunu 78 ay boyunca, yavru ortalama 16 m boya ve 2021 ton ağırlığa ulaşıp da sutten kesilme donemine girene kadar emzirir Emzirme donemindeki yavru gok balina annesinin yağdan %4050 oranında zengin sutunden her gun 380400 litre emer; ağırlığı gunde 90 kg (yaklaşık 4 kgsaat) kadar artarken, boyu da gunde yaklaşık 4 cm uzar
Toplumsal yapı
Gok balinaların toplumsal bir yaşamı pek yoktur; tek başlarına ya da ciftler (daha cok anne ve yavrusu) halinde yaşarlar Buna mukabil, başlıca beslenme bolgelerinde bir ya da birkac duzinelik, kendi iclerinde dağınık topluluklar halinde bir araya gelebilirler
Ceşitli sesler cıkararak haberleşmek bireyler arasındaki cok onemli bir iletişim yoludur Bunun dışında, gorece seyrek de olsa su yuzune sıcramak ya da kuyruk cıkarmak gibi davranışlar da sergileyebilirler
Sesleniş
Gok balina dunyadaki ikinci en yuksek sesli hayvan turudur; birincilik ispermecet balinasına aittir Bir metrelik olcum uzaklığında ve bir mikropaskallık başvuru basıncı, gok balinaların kaynak seviyesinde 155180 desibellik, 1971; Richardson ve arkadaşları, 1995)3 Bunun, farklı standart başvuru basınclarına gore olcumler ve hava ve suyun farklı ses oz direnclerini dikkate alan hesaplar sonucunda, havadaki 89122 dB'lik bir ses aralığına denk olduğu bulunmuştur Karşılaştırmak gerekirse, bir havalı matkap yaklaşık 100 dB'lik ses cıkarır
Bu kadar yuksek duzeyli sesler cıkarabilmelerine karşın, insanların gok balinaları ikinci en yuksek sesli hayvan olarak algılamaları pek olası değildir:
Tum gok balina toplulukları 1040 hertz (Hz) aralığındaki temel frekans ile seslenirler
Bir insanın algılayabileceği en duşuk frekans ise tipik olarak 20 Hz'dir Gok balina seslenişleri genel olarak 1030 saniye kadar surer Sri Lanka kıyılarının acıklarında izlenen gok balinaların ise her biri iki dakika kadar surebilen dort notadan oluşan şarkılartekrarladıkları kaydedilmiştir Kambur balinaların iyi bilinen şarkılarını hatırlatan bu davranış diğer gok balina topluluklarında gozlenememiştir ve yalnızca B musculus brevicauda (cuce gok balina) alt turune ozgu olabileceği duşunulmektedir
Bilimciler gok balinaların niye seslendiklerini henuz cozememişlerdir Richardson ve arkadaşları (1995) altı olası neden uzerinde durmaktadır:
1 Bireyler arası mesafenin korunması2 Tur ve bireylerin tanınması3 Durumsal bilgi aktarımı (ornek: beslenme, kur yapma, uyarı)4 Toplumsal duzenin korunması (ornek: dişi ve erkekler arasındaki temas seslenişleri)5 Konum ozelliklerinin aktarılması6 Av kaynaklarının konumlandırılması
Beslenme
Gok balinalar hemen tamamen kril ile beslenir ve bu zooplanktonların hangi turlerini avladıkları okyanustan okyanusa değişir
Beslenme mevsimindeki mavi balinaların denizlerdeki dağılımını belirleyen temel unsur besinin bulunabilirliğidir Bireyler bir bolgede cok uzun kalmazlar ve tekil ya da ciftler halinde dolaşırlar Bu arada hem kıyıya yakın sularda, hem de acık denizde izlenebilirler
Daima bulabildikleri en yuksek yoğunluktaki kril suruleri ile beslenmeyi tercih ettikleri icin, gok balinaların gunduzleri tipik olarak beslendikleri derinlikler 100 m'den fazla olabilir ve ancak geceleri yuzeye yakın beslendikleri izlenir Beslenme icin ortalama dalış suresi 10 dakikadır ama 30 dakikaya varabilen, daha kısa sureli (1520 saniyelik) yuzeye cıkmalar ile bolunen, uzun seriler halinde suren dalışlar da kaydedilmiştir Bugune dek kaydedilmiş en uzun dalış suresi ise 36 dakikadır (Sears, 1998) Nefes almak icin yuzeye cıkan gok balina soluk deliği ve omuz bolgelerini suyun ustune diğer buyuk balinalara (orneğin, uzun balina) gore daha cok cıkarır Bu da denizdeyken tur belirlemede kullanışlı bir ipucu olabilir
Diğer cubuklu balinalar gibi mavi balinalar da genişce actıkları ağızları ile ileri hamle yaparak beslenirler:
Boyle bir hamleyle, boyun bolgesinde yer alan boyunca katlantılı oluklar sayesinde boğazının olağanustu genişlemesinin de yardımıyla, gok balina besin dolu buyuk miktarlarda deniz suyunu ağzına alır
Genişleyen boğazın geri kasılması ve dilin de yukarı doğru ittirmesiyle birlikte, ağızdaki su one doğru sıkıştırılır ve balina cubuklarının arasından suzulmeye zorlanır
Ağızdaki su boşalınca, balina cubuklarına takılmış olan kril suzuntusu yutulur
Ted Dewan'ın Balina ve Diğer Hayvanların İcinde(Inside the Whale and Other Animals) adlı kitabına gore, kril yanında kucuk balıklar ve murekkep balıkları da mavi balina tarafından suzulebilir; hatta, kril ile beslenen başka kimi canlılar bile yutulabilir
Bahsi gecen bu tarzı beslenme sezonu boyunca surduren gok balina, deyim yerindeyse,
Goc
Gok balinalar mevsimsel olarak goc ederler:
kendini besin ile tıka basa doldurur ve gunde 24 ton kadar kril tuketir Bu kadar ağırlık gunde ortalama 40 milyon krile denktir
Bahar aylarında kutuplara doğru yapılan gocun amacı, bu bolgelerin besin acısından cok zengin soğuk sularında avlanmaktır
Sonbahar aylarında tropik altı bolgelere yapılan goc ise enerji tuketimini azaltmak, buzlar arasında sıkışmaktan kacınmak ve sıcak sularda uremek icindir
Genel olarak izlenen seyir hızları yaklaşık 20 kmsaat'tir Ancak, guclu ve hızlı yuzuculerdir ve gerekirse 50 kmsaat'e yaklaşan hızlara cıkabilirlerAynı anda saatte 300km hız yapabilirler
Omur
Bilimciler gok balinaların en az 80 yıl yaşayabileceklerini ongormektedirler ancak bireylerin izlenmesine ilişkin kayıtlar balina avcılığı donemine kadar ulaşmamaktadır Dolayısıyla da bu ongorunun doğrulanması icin henuz cok erkendir Bugun icin, bir gok balina hakkındaki en uzun kayıtlı calışma kuzeydoğu Buyuk Okyanus'ta izlenen bir bireye aittir ve 43 yılı kapsamaktadır (Sears, 1998)
Balinaların tek doğal duşmanı katil balinalardır Katil balina surulerinin ozellikle genc bireylere saldırdığı bilinmektedir Erişkin gok balinalar uzerinde yapılan gozlemlerde,, 1990) Boyle saldırılara bağlı olum hızının ne olduğu bilinmemektedir
Gok balinaların karaya vurması cok nadir bir olaydır ve toplumsal yaşam tarzları nedeniyle de orneğin yunuslarda gozlenen toplu karaya vurmalar hic gorulmemiştir
Balinaların Yaşam Dongusu
Balinaların Yaşamları
Balinalar (Latince: Cetacea) icinde balinaları, yunusları ve liman yunuslarını barındıran, memeliler sınıfında bir takımdır Biyolojik adlarda balinaicin Latince cetus sozcuğu kullanılır, ozgun anlamı ise buyuk deniz hayvanıdır Latinceye ise Yunanca'dan gecmiştir
Balinalar suda yaşama tam olarak uyum sağlamış memelilerdir Govdeleri mekik şeklinde, ince uzun ve ortada kalındır On uzuvları değişerek yuzgece donuşmuştur Arka uzuvları ise cok kuculmuştur, belkemiğine bağlı değildirler ve govde icinde gizlidirler Kuyrukları yatay olarak duzleşmiştir Hemen hemen hic kılları yoktur ve kalın bir yağ tabakası ile soğuktan korunurlar Grup olarak yuksek bir zeka duzeyine sahiptirler
Balinalar takımında doksan tur bulunur Tatlısu yunusu olan beş turu haric hepsi deniz ve okyanuslarda yaşar
Yaşam dongusu ve davranış
Ureme
Gok balinalar 610 yaşlarında, erkeklerin ortalama boyu 23 m ve dişilerinki ise ortalama 24 m iken cinsel olgunluğa erişirler: erkekler belirtilen yaş aralığının sonunda, dişiler başında olgunlaşır Ciftleşmeler sonbaharın ikinci yarısında başlar ve kış sonuna kadar devam eder Ciftleşme davranışları ve doğurma yerleri hakkında cok az bilgi olan gok balinalarda dişiler, tipik olarak, her 23 yılda bir ve kış başında doğururlar; gebelik
Yeni doğan gok balina yaklaşık 23 ton ağırlığında ve 78 m boyundadır Anne yavrusunu 78 ay boyunca, yavru ortalama 16 m boya ve 2021 ton ağırlığa ulaşıp da sutten kesilme donemine girene kadar emzirir Emzirme donemindeki yavru gok balina annesinin yağdan %4050 oranında zengin sutunden her gun 380400 litre emer; ağırlığı gunde 90 kg (yaklaşık 4 kgsaat) kadar artarken, boyu da gunde yaklaşık 4 cm uzar
Toplumsal yapı
Gok balinaların toplumsal bir yaşamı pek yoktur; tek başlarına ya da ciftler (daha cok anne ve yavrusu) halinde yaşarlar Buna mukabil, başlıca beslenme bolgelerinde bir ya da birkac duzinelik, kendi iclerinde dağınık topluluklar halinde bir araya gelebilirler
Ceşitli sesler cıkararak haberleşmek bireyler arasındaki cok onemli bir iletişim yoludur Bunun dışında, gorece seyrek de olsa su yuzune sıcramak ya da kuyruk cıkarmak gibi davranışlar da sergileyebilirler
Sesleniş
Gok balina dunyadaki ikinci en yuksek sesli hayvan turudur; birincilik ispermecet balinasına aittir Bir metrelik olcum uzaklığında ve bir mikropaskallık başvuru basıncı, gok balinaların kaynak seviyesinde 155180 desibellik, 1971; Richardson ve arkadaşları, 1995)3 Bunun, farklı standart başvuru basınclarına gore olcumler ve hava ve suyun farklı ses oz direnclerini dikkate alan hesaplar sonucunda, havadaki 89122 dB'lik bir ses aralığına denk olduğu bulunmuştur Karşılaştırmak gerekirse, bir havalı matkap yaklaşık 100 dB'lik ses cıkarır
Bu kadar yuksek duzeyli sesler cıkarabilmelerine karşın, insanların gok balinaları ikinci en yuksek sesli hayvan olarak algılamaları pek olası değildir:
Tum gok balina toplulukları 1040 hertz (Hz) aralığındaki temel frekans ile seslenirler
Bir insanın algılayabileceği en duşuk frekans ise tipik olarak 20 Hz'dir Gok balina seslenişleri genel olarak 1030 saniye kadar surer Sri Lanka kıyılarının acıklarında izlenen gok balinaların ise her biri iki dakika kadar surebilen dort notadan oluşan şarkılartekrarladıkları kaydedilmiştir Kambur balinaların iyi bilinen şarkılarını hatırlatan bu davranış diğer gok balina topluluklarında gozlenememiştir ve yalnızca B musculus brevicauda (cuce gok balina) alt turune ozgu olabileceği duşunulmektedir
Bilimciler gok balinaların niye seslendiklerini henuz cozememişlerdir Richardson ve arkadaşları (1995) altı olası neden uzerinde durmaktadır:
1 Bireyler arası mesafenin korunması2 Tur ve bireylerin tanınması3 Durumsal bilgi aktarımı (ornek: beslenme, kur yapma, uyarı)4 Toplumsal duzenin korunması (ornek: dişi ve erkekler arasındaki temas seslenişleri)5 Konum ozelliklerinin aktarılması6 Av kaynaklarının konumlandırılması
Beslenme
Gok balinalar hemen tamamen kril ile beslenir ve bu zooplanktonların hangi turlerini avladıkları okyanustan okyanusa değişir
Beslenme mevsimindeki mavi balinaların denizlerdeki dağılımını belirleyen temel unsur besinin bulunabilirliğidir Bireyler bir bolgede cok uzun kalmazlar ve tekil ya da ciftler halinde dolaşırlar Bu arada hem kıyıya yakın sularda, hem de acık denizde izlenebilirler
Daima bulabildikleri en yuksek yoğunluktaki kril suruleri ile beslenmeyi tercih ettikleri icin, gok balinaların gunduzleri tipik olarak beslendikleri derinlikler 100 m'den fazla olabilir ve ancak geceleri yuzeye yakın beslendikleri izlenir Beslenme icin ortalama dalış suresi 10 dakikadır ama 30 dakikaya varabilen, daha kısa sureli (1520 saniyelik) yuzeye cıkmalar ile bolunen, uzun seriler halinde suren dalışlar da kaydedilmiştir Bugune dek kaydedilmiş en uzun dalış suresi ise 36 dakikadır (Sears, 1998) Nefes almak icin yuzeye cıkan gok balina soluk deliği ve omuz bolgelerini suyun ustune diğer buyuk balinalara (orneğin, uzun balina) gore daha cok cıkarır Bu da denizdeyken tur belirlemede kullanışlı bir ipucu olabilir
Diğer cubuklu balinalar gibi mavi balinalar da genişce actıkları ağızları ile ileri hamle yaparak beslenirler:
Boyle bir hamleyle, boyun bolgesinde yer alan boyunca katlantılı oluklar sayesinde boğazının olağanustu genişlemesinin de yardımıyla, gok balina besin dolu buyuk miktarlarda deniz suyunu ağzına alır
Genişleyen boğazın geri kasılması ve dilin de yukarı doğru ittirmesiyle birlikte, ağızdaki su one doğru sıkıştırılır ve balina cubuklarının arasından suzulmeye zorlanır
Ağızdaki su boşalınca, balina cubuklarına takılmış olan kril suzuntusu yutulur
Ted Dewan'ın Balina ve Diğer Hayvanların İcinde(Inside the Whale and Other Animals) adlı kitabına gore, kril yanında kucuk balıklar ve murekkep balıkları da mavi balina tarafından suzulebilir; hatta, kril ile beslenen başka kimi canlılar bile yutulabilir
Bahsi gecen bu tarzı beslenme sezonu boyunca surduren gok balina, deyim yerindeyse,
Goc
Gok balinalar mevsimsel olarak goc ederler:
kendini besin ile tıka basa doldurur ve gunde 24 ton kadar kril tuketir Bu kadar ağırlık gunde ortalama 40 milyon krile denktir
Bahar aylarında kutuplara doğru yapılan gocun amacı, bu bolgelerin besin acısından cok zengin soğuk sularında avlanmaktır
Sonbahar aylarında tropik altı bolgelere yapılan goc ise enerji tuketimini azaltmak, buzlar arasında sıkışmaktan kacınmak ve sıcak sularda uremek icindir
Genel olarak izlenen seyir hızları yaklaşık 20 kmsaat'tir Ancak, guclu ve hızlı yuzuculerdir ve gerekirse 50 kmsaat'e yaklaşan hızlara cıkabilirlerAynı anda saatte 300km hız yapabilirler
Omur
Bilimciler gok balinaların en az 80 yıl yaşayabileceklerini ongormektedirler ancak bireylerin izlenmesine ilişkin kayıtlar balina avcılığı donemine kadar ulaşmamaktadır Dolayısıyla da bu ongorunun doğrulanması icin henuz cok erkendir Bugun icin, bir gok balina hakkındaki en uzun kayıtlı calışma kuzeydoğu Buyuk Okyanus'ta izlenen bir bireye aittir ve 43 yılı kapsamaktadır (Sears, 1998)
Balinaların tek doğal duşmanı katil balinalardır Katil balina surulerinin ozellikle genc bireylere saldırdığı bilinmektedir Erişkin gok balinalar uzerinde yapılan gozlemlerde,, 1990) Boyle saldırılara bağlı olum hızının ne olduğu bilinmemektedir
Gok balinaların karaya vurması cok nadir bir olaydır ve toplumsal yaşam tarzları nedeniyle de orneğin yunuslarda gozlenen toplu karaya vurmalar hic gorulmemiştir